E-Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 19
(26 juni 2000)
Beste lezer,
Bij deze een nieuwe e-nieuwsbrief over de website Stelling van
Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>
Ga er maar rustig voor zitten want er is veel te melden. Bovendien leek het de afgelopen maand erg rustig met de website, maar dat was een stilte voor de storm.
ASSENDELVER ZEEDIJK
Het bericht, dat het fundament van de verdwenen loods bij het
kruitmagazijn Nieuwendijk aan de Assendelver
Zeedijk opnieuw gebruikt gaat worden, klopt. We hebben
telefonisch contact gehad met de eigenaar en die verwacht dat in de
loop van volgend jaar een replica van de loods voltooid is.
Hij heeft de oude bouwtekeningen in het Algemeen Rijksarchief
gevonden en de provincie en gemeente zijn vrijwel zeker akkoord. Een
monument bouwen kan eigenlijk niet maar hierdoor ontstaat toch wel
een aparte situatie: de fundering is monument, de opbouw niet.
Om het geheel binnen de Stelling te plaatsen even dit: in de Assendelver
Zeedijk bevonden zich drie groepsdepots met elk een woning, loods en bomvrij
kruitmagazijn. De meest zuidelijke is geheel verdwenen, bij de andere twee alleen
de loods. Van Groepsdepot
1 (Groep Westzaan, Sector Zaandam) wordt nu dus de loods herbouwd.
Nu blijkt echter dat deze loods niet hetzelfde model heeft als de welbekende
houten bergloodsen met puntdak. Het is een vrijwel plat dak, een model
waarvan, voor zover bekend, slechts één originele behouden is
gebleven, namelijk die van Groepsdepot 1 (Groep Halfweg, Sector Sloten) bij de
brug van snelweg A9 over Zijkanaal C.
Enigszins beschaamd moeten we bekennen dat die loods ons niet
opgevallen was toen er foto's gemaakt zijn, juist omdat het een
afwijkend model is met een andere kleur (bruin).
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/assendelft-zeedijk/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/groep-zaandam/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/groep-sloten/>
ONTDEKT IN DE ARCHIEVEN
Tijdens een marathon bezoek van 11 uur aan het Algemeen
Rijksarchief (ARA) in Den Haag heeft René heel wat
dozen, mappen en fiches bekeken. Naast het archief Stelling van
Amsterdam, Generale Staf en Contracten Vestingwerken werd nu ook o.a.
Contracten Gebouwen bekeken.
Verschillende gebouwen zijn nu expliciet bevestigd zodat naar oorsprong of functie
niet meer geraden hoeft te worden. Zo blijkt het huidige kerkgebouw in Ouderkerk een zoeklichtloods uit ca. 1937 te zijn. Daarnaast zijn enkele verdwenen munitiemagazijnen opgehelderd: Riekerpolder en Groote IJ-polder. Maar ook de functie van de nog
bestaande gebouwen aan het Nieuwe Meer: een "mobilisatiecentrum" uit 1920 (vrijwel
intact).
Nieuw voor ons was echter dat de gebouwen van Gemeentewerken in
Halfweg, op het terrein van Sectorpark
Sloten, afd. Materieel, van militaire oorsprong zijn. Ze zijn
rond 1936-1937 gebouwd als voertuigloodsen.
Bovendien blijken alle drie de woningen van de Militaire Drinkwatervoorziening nog aanwezig. Het is fantastisch om een bouwtekening op het ene apparaat te
zien en de foto ervan op de draagbare computer. Hetzelfde gold voor het Groepsdepot
1 (Groep Halfweg, Sector Sloten): zoals hierboven gemeld zijn zowel de woning
als de loods origineel en daarmee het enige complete groepsdepot dat overgebleven
is.
Er waren ook bouwtekeningen uit 1921 van twee Marechaussee Kazernes.
Één daarvan, Marechaussee Kazerne Nieuwer-Amstel blijkt
nogsteeds te bestaan en is gebouwd op de locatie van een post van de
Posten van Kraijenhoff aan de Ouderkerkerlaan (nabij het oude station)
in Amstelveen. Het is nu een jongeren clubhuis maar de Nederlandse
Leeuw prijkt nog boven de ingang. Het gebouw voor de stallen aan de
achterzijde is ook nog aanwezig. De andere kazerne moet in
Watergraafsmeer (Amsterdam) staan of gestaan hebben. Aan de Kruislaan
is nog een kazerne maar het is niet bekend of dat nog de originele
uit 1921 is omdat we nog niet zijn gaan kijken.
Tenslotte is van de Posten van Kraijenhoff (Posten van Kraijenhoff) de locatie van Werken aan de Nes bij Buiksloot
gevonden. Van Post 11, west van Durgerdam, is, als de werkelijkheid
met de tekening vergeleken wordt, waarschijnlijk een buitendijks
gelegen wal nog aanwezig.
Het bestek van Fort aan de
Nekkerweg, voor uitsluitsel over het uitzonderlijke smalspoor
aldaar, ontbrak helaas. Ook tekeningen van de sluizen in Muiden en
bij Uitermeer, nodig voor de restauratie door het Hoogheemraadschap
Amstel, Gooi en Vecht, konden niet gevonden worden.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/ouderkerk/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/magazijnen/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/halfweg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/riekerpolder/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/groep-sloten/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/posten/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nekkerweg/>
VERLANGLIJSTJE 1911
In het ARA ligt ook een lijst van forten welke men in 1911 nog wilde bouwen.
Op een bijbehorende kaart werd Fort Uitermeer,
een van oorsprong oud-model fort in de Nieuwe
Hollandse Waterlinie, afgebeeld als een normaal, nieuwerwets Stelling fort
met een enkele keelkazemat. In een begeleidende brief had men het over de "in
de nieuw te bouwen forten Uitermeer en Muiderberg op te stellen kannonen van 7,5 cM kazemat". Als de Eerste
Wereldoorlog niet was uitgebroken en voor andere inzichten in de stellingbouw
had gezorgd, dan had er nu vast een heel ander fort gestaan! Ook voor Fort
bij Abcoude was men dat blijkbaar van plan hetgeen een extra dimensie geeft
aan het nu bestaande fort van het model Nieuwe Hollandse Waterlinie. Een lijst
van de voorgenomen forten is opgenomen in het hoofdstuk Bouw en de pagina's van de daarin genoemde forten zijn aangepast.
Het mooie van de gevonden lijst is dat vrijwel alle mysterieuze
locaties nu een plaats hebben gekregen. De nooit gebouwde objecten Fort bij Kwadijk, Fort bij Muiderberg, Fort aan de Fuikvaart en de Verbindingswal van Fort aan de Liede naar M.P. 19 zijn nu verklaard. Zelfs de lage prioriteit
van Fort aan de Winkel en Fort in de Botshol is verklaard.
De Stelling bij Vrouwenakker was al eerder door ons opgehelderd als
zijnde een onderdeel van de Voorstelling
langs de Drecht. Ook de drie werken rond Uitgeest (zie Fort benoorden Uitgeest) zijn duidelijk. Alleen de twee kustbatterijen
bij Janhagelhoek en Uitdam blijven een raadsel.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/> (Bouw)
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitermeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/abcoude/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kwadijk/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiderberg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/fuikvaart/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/mp19/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/winkel/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/botshol/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/bilderdam/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitgeest-noord/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitdam/>
FOTOTOCHT SECTOR ZAANDAM
Op 2e Pinksterdag hebben we eindelijk weer eens een fototocht gehouden en wel
in de Sector Zaandam. De tocht begon
in Uitgeest bij de locaties van de Batterij
bij het Station Uitgeest en het Fort benoorden Uitgeest welke nu voor resp.
woningbouw en industrie ingericht zijn. In een sloot van Fort benoorden Uitgeest
staat eenzaam grenspaal O12 in de slootkant. Langs enkele inundatiemiddelen
ging het, om in de inundatiekade bij Krommeniedijk wel een gietijzeren duiker
te vinden maar niet enkele grenspalen.
Daarna was het tijd voor onze afspraak met Kees Bruins, de sleuteldrager van
het Fort bij Krommeniedijk. Het
fort is eigendom van het Noordhollands Landschap.
De vele houten deuren, met opschrift, zijn bijzonder aan dit fort evenals de
vele tabellen op de wand van de keelkazematten. In de rechter keelkazemat is
zelfs een panorama geschilderd van de omgeving. Ook enkele geschilderde motieven
aan de wand en op het plafond vielen ons op. De privaaten zijn nog in zeer goede
staat. En de ketels in de keuken zijn nog aanwezig maar moeten door de Duitse
bezetter geplaatst zijn.
Na anderhalf uur wandelen reden we door naar Fort
aan Den Ham alwaar we door de mensen van het museum aldaar ontvangen werden.
De diverse ruimten zijn gereconstrueerd, zoals de ziekenboeg en de keuken. De
poterne is ingericht als museum over de Stelling en in het frontgebouw zit een
radio-amateur met "antieke" zendapparatuur. Ook hier zijn de privaten nog in
zeer goede staat en tot twee jaar terug werden deze nog gebruikt. In een officiers-lokaal
zijn de acht ruitjes van de twee ramen beschilderd met portretten van o.a. de
Griekse god Ajax. (Denk je het voetbal te kunnen ontlopen!)
De tocht ging verder, op zoek naar peilschalen, duikers, damsluizen, aarden
batterij e.d. Het hek van het Munitiemagazijn bij de Dam was open dus daar konden
we mooi even fotograferen.
Ook het hek van Fort aan de St. Aagtendijk was open. Zodoende liepen we een rondje over het terrein en konden zelf de unieke
caponniere van het fort zien. Fort bij
Hoofddorp heeft een gietstalen caponniere, dit fort heeft er één
van beton die lijkt op een klein frontgebouw met schootsveld over de frontgracht.
Vanwege een verbouwing stond er een afvalcontainer met bovenop een jute zandzak,
volgens het opdruk van het Ministerie van Oorlog en uit 1953. Er moeten er in
dat jaar veel bijgemaakt zijn... <http://library.thinkquest.org/25019/floods/dueland.htm>
Tenslotte reden we nog een stuk langs de Liniewal
Aagtendijk - Zuidwijkermeer om de damsluizen aldaar te bekijken. Daarna
was het weer mooi geweest voor die dag. De informatie pagina's van de genoemde
forten zijn voorzien van enkele genomen foto's.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitgeest-noord/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitgeest-zuid/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/krommeniedijk/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/ham/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/st-aagtendijk/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/werk-inundatie/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/werk-weg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/groep-zaandam/>
FORT IJMUIDEN EDUCATIEF PROJECT
We hebben een kleine adviserende rol mogen spelen, per e-mail, voor het Fort
IJmuiden Educatief project (Basis en VO- onderwijs CKV1). Marlies Klinkenberg
(docent beeldende vakken en consulent Beeldend bij 'T Platform) berichtte ons
dat het lesmateriaal naar de drukker is en dat de belangstelling van scholen
uit de omgeving zo groot is dat begin juni alles al volgeboekt was. Van 26 juni
tot en met 7 juli zullen 29 groepen van 20 basisscholen rond Velsen het fort
bezoeken en in september komt het Voortgezet Onderwijs.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/ijmuiden/>
JAARVERSLAGEN
De jaarverslagen over 1999 van de Stichting Stelling van Amsterdam en
de Stichting
Herstelling zijn recent verschenen. Daarin uiteraard de
ontwikkelingen in 1999 en de plannen voor 2000. Het jaarverslag van
Herstelling bevat o.a. een dagboek van een werkmeester die de
jongeren begeleide tijdens de restauratie van het Fort bezuiden Spaarndam.
Van beide jaarverslagen is een exemplaar te verkrijgen bij de
betreffende stichting:
- Stichting Stelling van Amsterdam, 023 - 534 03 63;
- Stichting Herstelling, 0294 - 26 56 83.
Het verslag van de Stichting Herstelling is ook op hun website
<http://www.herstelling.nl/> te downloaden. Dat verslag is
overigens een stuk groter dan dat van vorig jaar, maar de
afbeeldingen zijn aanzienlijk beter!
WIJZIGINGEN
Hieronder volgt een korte opsomming van andere wijzigingen aan de website welke
nu versie 1.2 heeft bereikt. Meer detailleerde informatie is te vinden op: <https://www.stelling-amsterdam.nl/colofon/wijzigingen/>
- De Wijzigingen pagina zelf
is verbeterd door een andere indeling.
- Het Defensiemuseum Fort aan Den Ham is
nu uitgebreider als museum beschreven in de pagina Toeristische
Tips <https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/>.
- Er is een geheel nieuwe pagina over de resterende Kringenwetwoningen <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kringenwet/>.
- Er zijn tussen 1916 en 1920 fascinerende plannen geweest voor de kustverdediging
van IJmuiden. Zie de informatie pagina over de Positie
van IJmuiden voor meer informatie.
- Er is een aparte pagina gewijdt aan het gebruik en de restanten van smalspoor binnen de Stelling: <https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/extra/spoor-smal/>
- Ook nieuw is de diashow "Privemo(nu)menten"
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/dia/prive/> met daarin foto's
van verschillende mensen die betrokken zijn bij de Stelling. Uiteraard gefotografeerd
met een fort of ander werk.
- Van het Fort aan de Fuikvaart <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/fuikvaart/>
is nu een situatietekening uit het ARA opgenomen.
- Ook bij de Verbindingswal van Fort aan de Liede
naar M.P. 19 <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/mp19/> is een
tekening opgenomen uit het ARA en wel de bouwtekening van de begane grond van
de kazemat in die wal.
VOOR U GELEZEN
In Saillant 2/2000, het kwartaalblad van Stichting Menno van Coehoorn, lazen we:
- dat de damsluis in de Angstel, ten zuiden van het Fort
bij Abcoude <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/abcoude/>,
vrijwel geheel gerestaureerd is. En niet, zoals aanvankelijk per
abuis, herbouwd in beton.
- Het Kustverdedigingsmuseum in het Fort aan den Hoek van Holland
<http://www.casema.net/~kjeremia/> wil een buitenmuseum gaan
aanleggen met daarin o.a. de koepel van het Fort
bij Velsen <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/velsen/>.
Het Persoverzicht van de Stichting Stelling van Amsterdam noemt o.a.:
- dat in april jl. een boer, pachter van terrein op het Fort
aan de St. Aagtendijk, veroordeelt is tot een boete van 1.000
gulden / 454 euro (helft voorwaardelijk) wegens het laten storten van vervuild
puin in de fortgracht. De twee daders troffen een schikking ook van
1.000 gulden / 454 euro. (Dagblad Kennemerland, 11 april 2000)
- dat voetballer Richard Witschge en zijn buren vreesden voor hun
privacy door de aanleg van een fietspad aan de keelzijde van de Geniedijk in
Hoofddorp. De gemeente kiest eieren voor zijn geld en het fietspad
komt nu, historisch gezien onlogisch, aan de frontzijde. (Haarlems
Dagblad, 10 mei 2000)
- dat er alweer een doorsteek in de Geniedijk bij Hoofddorp komt voor een alternatieve route van de huidige
Rijnlanderweg (vh. Sloterweg met gelijknamige batterij).
De bestaande doorsteek kan dan gereconstrueerd worden. (Witte
Weekblad, 16 februari 2000)
OVERIG
- Via e-mail correspondentie met Defensievoorlichting van het Ministerie
van Defensie <http://www.mindef.nl/> zijn we in twee
stappen bij het Hoofd Bewaking van het Hembrugterrein terecht
gekomen. Hij heeft de opdracht gekregen om ons, onder begeleiding,
toegang te verlenen tot het terrein wat ten tijde van de Stelling
bekend was onder de naam "Algemeen
Verdedigingspark"
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zaandam-avp/>. Binnenkort
hopen we tijd te vinden om daar met enkele personen te gaan kijken en
fotograferen. Vrij veel gebouwen uit de periode 1914-1920 zijn nog
aanwezig.
- Inmiddels zijn er alweer ruim 16.000 bezoekers op de website
geweest.
- Het aantal digitale foto's over de Stelling bedraagt nu 3600.
- Op dinsdag 27 juni as. (circa 18:30) is er een interview over de
Stelling met René in het programma Lokaal Centraal op Radio
Weesp <http://www.weesper.nl/radio/>.
- Het gedeeltelijk door brand verwoeste magazijn van 1800
Roeden <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/halfweg-1800/> is
weer hersteld: de naam staat nu weer in de dakpannen.
- De Kringenwetboerderij Vechthoeve staat voor een minimale inschrijfprijs van 2,7 miljoen gulden
/ 1.2 miljoen euro te koop. Inclusief een boomgaard. Als we ons voordoen als
kopers (wel eerst een pak kopen) kunnen we wellicht binnen foto's maken! <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kringenwet/>
- In de Spits! (gratis krant op de stations) stond op 30 mei jl. een
stukje over de Dutch
Money site van René
<http://www.rgaros.nl/money/>. Vanwege een "billboard" op die
site over de Stelling kwamen er ook veel mensen naar de forten
kijken. Er waren die dag 124 bezoekers i.p.v. de gebruikelijke 40 tot
70.
- De Website van Stichting Herstelling is verhuisd naar http://www.herstelling.nl/.
Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.
Het archief van de nieuwsbrieven is te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Met vriendelijke groet,
Jurgen Lamers en René Ros