Sluit [X]   
 

Fortcommandant Grotendorst in 1885: geboren te Amsterdam, Noord-Holland

Donateur worden?

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 23-7-2024

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsgierig? Lees deze nieuwsbrief maar!Nieuwsbrief 535

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Amsterdam.
26ste jaargang, nummer 535, 3 januari 2024

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Deze website bestaat weer een extra jaar en na de nieuwjaarswens volgen de traditionele artikelen over het jubileum, de statistieken en '100 jaar geleden'. Vervolgens een herinnering uit 1964 van een artiest die vroeger meerdere forten heeft bezocht. Maar uiteraard moeten we het, twee jaar nadat de sloop werd voltooid, wel weer even over Fort bij Velsen hebben...

Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2024/nieuwsbrief-535/
De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 23 januari verschijnen.

Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
Meer: Slechts een deel van de gevonden informatie kan worden gepubliceerd, neem contact op als je voor onderzoek meer informatie wenst.

 

Dienstberichten

- Wie lijkt het leuk om concept-nieuwsbrieven vooraf te ontvangen en kritisch mee te lezen? Zowel strategische, inhoudelijke als taalkundige opmerkingen zijn dan van harte welkom. De concept-nieuwsbrieven worden meestal twee weken, maar minimaal een week, tevoren aan een groep meelezers gezonden. Voorkennis, af en toe een werklunch en deelname aan interne activiteiten behoren tot de mogelijke tegenprestaties. Reageren kan per e-mail en via het contact-formulier.
Reageren

- In Nieuwsbrief 524 kwam de gecorrigeerde lengte (binnenste omtrek) van de Stelling van Amsterdam aan bod, omdat het 149 km. bleek te zijn en geen 110, 120 of 135 km. Inmiddels zijn, in overleg met historicus Chris Will, ook de lengten van de hoofdverdedigingslijnen (HVL) van de Oude- en de Nieuwe Hollandse Waterlinie op dezelfde moderne manier opnieuw bepaald op respectievelijk 125 en 95 km. Het Google Earth bestand waarmee dat voor alle drie linies is bepaald kan je nu als bewijsmateriaal downloaden, en eventueel controleren en helpen verbeteren. Opmerkingen zijn van harte welkom.
Dienstberichten in Nieuwsbrief 524 (2023)
HVL Waterlinies bestand

- De archief-administratie is verder geautomatiseerd en de database zegt nu dat er sinds 1998 bij 68 archiefdiensten in 469 bibliotheken, archieven en beeldbanken in in totaal 3.840 stukken fysiek of digitaal zijn geraadpleegd. Van die stukken zijn 8.498 digitale foto's van individuele documenten gemaakt om buiten de studiezaal te verwerken en later opnieuw te kunnen raadplegen.

- De Zesde archiefwet van Ros is onlangs geformuleerd:
Ook in het verleden werden fouten gemaakt.
(Dat iets in een authentieke bron staat, wil niet zeggen dat het correct is.)
Onderzoeks Intermezzo

- Vorig jaar hebben we, de driekoppige Vliegclub van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam, wederom vanaf Vliegveld Hilversum een aantal vluchten gemaakt. Ruim 10 jaar na onze vorige ronde hebben we weer alle forten van boven gefotografeerd. Later zullen we hier meer informatie over geven, maar je zal de nieuwe luchtfoto's her en der zien opduiken. Te beginnen met deze nieuwsbrief.

 

Voorspoedig 2024!

Tekst en foto: René Ros.

Kerstkaart met toren Fort Uitermeer in de sneeuw.Mede namens de andere betrokkenen van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam wens ik alle lezers een voorspoedig 2024!

Ieder die een slecht jaar, decennia of langer heeft gehad, is de hoop dat het dit jaar een stuk beter gaat. Voor ieder die vorig jaar een topjaar had, wordt een soortgelijk jaar weer gegund. Maar volgens de Wet van Behoud van Ellende (en Geluk) kan de een niet meer geluk krijgen als de ander niet een beetje weggeeft?

Dat we allemaal in ieder geval voldoende leuke dingen kunnen doen en zowel in als vanuit dit mooie landje wat goeds voor anderen kunnen doen.
We ontmoeten elkaar over het algemeen op een fort, en hopelijk dit jaar allemaal met een glimlach.

En nu gewoon doorgaan met lezen in deze nieuwsbrief, de artikelen worden steeds leuker en concreter!

Team
Sponsors

 

25 Jaar digitale Stelling van Amsterdam

Tekst: René Ros.
Foto: Otto Bodemeijer (DStvA).

Het is vandaag 25 jaar geleden dat de Stelling van Amsterdam website de lucht in ging, als eerste en nu weer enige website over die waterlinie. In die tijd bestonden alleen wat pagina's met foto's van forten. Wat is er veel gebeurd en wat gaat de tijd snel. Maar dat was vorig jaar ook zo, en zal volgend jaar ook weer zo zijn. Maar het was niet te voorspellen, laat staan te plannen waar we nu staan.

Groepsfoto deelnemers  op Fort bij Uithoorn tijdens dagexcursie.25 Jaar is een mooi lustrum, maar ik ga het niet anders vieren dan andere jaren. Er zijn ont-zet-tend veel uren arbeid van heel veel mensen in gaan zitten en dat leidde tot héél veel nieuwe informatie, spectaculaire locaties, geredde kleine Stelling-elementen, bijzondere ervaringen, leuke momenten en gezellige mensen. Vooral de ontmoetingen met nazaten vervagen langzamer in mijn bovenkamer.

Tegelijkertijd heeft het ook heel veel gekost, mede door onbegrip zoals enkele fortgebruikers die zich gedragen alsof ik erger ben dan Hitler én Poetin samen. En een paar personen, met mogelijk een zelfvertrouwen-probleem, leidde tot tegenwerking en een competentiestrijd.
En helaas zie ik bij veel partijen de ongezellige houding, dat ze denken buitenstaanders met aanvullende kennis niet nodig te hebben. Maar dan wel verontwaardigd zijn als ze zelf niet betrokken worden of opmerkingen krijgen.

Door de energie die dat allemaal gevergd heeft, is de website helaas technisch gedateerd geraakt en zijn er nauwelijks foto's vernieuwd. Mocht je denken dat ik alleen anderen de maat neem, dan zit je er flink naast.
Vanwege weer andere slechte ervaringen publiceer ik niet alles meer openbaar en is zelfs een deel van de informatie van de website afgehaald. De database bevat inmiddels een veelvoud aan informatie dan op de website staat. Dat geeft mij meer plezier en is minder gedoe.

Het gevoel is veel gedaan, maar weinig bereikt te hebben. Complimenteuze woorden zijn aardig, maar vaker normaal gebruik door betrokken partijen in gezellige samenwerkingen zouden de mooiste bekroningen zijn geweest. Daarom laat ik het hierbij, voor nu.

Reageren
Doc.centrum Stelling van Amsterdam

 

Statistiek 2023

Tekst en afbeelding: René Ros.

In heel 2023 werden er bijna 95.000 bezoeken aan de website Stelling van Amsterdam gebracht. In totaal zijn er ruim 2 miljoen bezoeken aan de website gebracht sinds de eerste publicatie op 3 januari 1999. De website is 230 MB groot en bestaat uit 1.234 webpagina's inclusief de nieuwsbrieven.

Grafiek van bezoeken per jaar sinds 1999.De bezoeken zijn met 6 procent gestegen en de oorzaak is niet met zekerheid te geven. Per maand waren er gemiddeld 8.000 bezoeken oftewel 260 per dag. Deze keer was mei de drukste maand en februari de rustigste maand, terwijl de andere maanden vrij stabiel rond het gemiddelde zaten.

Er waren 14 (+2) nieuwsbrieven terwijl het gemiddelde op 23 nieuwsbrieven per jaar ligt. De twee thema-nieuwsbrieven zijn behoorlijk goed gelezen maar waren geen pieken. De tweede nieuwsbrief met weer nieuws over Fort bij Velsen werd vaak gelezen, maar twee normale nieuwsbrieven zijn het meest gelezen. Door uitbreiding en voortgezette groei op de sociale media kanalen is het bereik van de nieuwsbrief ongeveer 2.500 personen.

Via de website zijn 48 vragen ontvangen, maar per e-mail nog ontelbaar veel meer. Er zijn 18 activiteiten georganiseerd of aan bijgedragen, met ruim 500 deelnemers.

De foto-collectie over de Stelling en ander militair erfgoed omvat nu 109.379 digitale opnamen (584 GB). Aan de collectie zijn vorig jaar bijna 8.000 items toegevoegd en de database is nu 158 GB groot. De website over het Documentatiecentrum werd ruim 38.000 keer bezocht, een toename van 50%. Er werd 3.200 km voor gereisd en in de bibliotheek zijn 31 mensen ontvangen waarvan twee online.

 

Dit jaar een eeuw geleden...

Tekst: René Ros.
Foto's: René Ros, collectie Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam.

In dit jaarlijks terugkerende artikel kijken we naar gebeurtenissen in de Stelling die in dit nieuwe jaar honderd jaar geleden plaatsvonden. Tussen 1920 en 1929 was het kazematloze tijdperk, zodat er de komende jaren weinig over de bouw van verdedigingswerken te herinneren is.

Fortwachter Reinderts op een groepsfoto van de Binnenlandse Strijdkrachten Vinkeveen.Dit jaar een eeuw geleden...
- werd de functie van opzichter van de Militaire Bakkerij Amsterdam opgeheven;
- begon de verhuizing van de Constructiewerkplaats uit Delft naar het Artillerie-Inrichtingen bij Zaandam;
- was er een schietoefening vanaf Fort bij IJmuiden;
- en was er ook een schietoefening vanaf Fort aan het Pampus;
- werd Stoommeelfabriek 'Vrede' eenmalig opgestart voor 6.000 ton meel.

...pleegden de anti-militaristen uit Schoten aanslagen:
- 8 februari ontploffing kruitmolen op Buskruitfabriek De Krijgsman;
- 11 mei brand in bergloods no. 1 in Positie bij Spaarndam;
- 31 mei-1 juni brand bergplaats wapens en munitie op Schietbanen Overveen;
- 2 september bergloods no. 1 in Positie bij Spaarndam afgebrand;
- 20-21 september schijvenloods Schietbanen Overveen geheel afgebrand;

...en gebeurde dit in het leven van mensen:
- werd Betje Breemer geboren en zij zou bij Fortwachter Klop onderduiken op de Kustbatterij bij Diemerdam;
- trouwde Jan Kooij met Jannetje Bakker en zij zouden onderduik bieden aan Coen van Es (gemobiliseerd Fort bij Spijkerboor), zijn vrouw Paulina Bermann en hun dochtertje;
- werd Lolke Rang (gemobiliseerd op o.a. Fort benoorden Spaarndam) op eigen verzoek eervol ontslagen uit de militaire dienst;
- de latere Fortwachter Reinderts van Fort in de Botshol en verzetsman, behaalde zijn koks-getuigschrift bij de Marine;
- de bekende architect Willem Dudok moest voor een vijfdaagse herhalingsoefening opkomen;
- Klaus Goritzki werd in Duitsland geboren en hij zou onder andere op Empfangsfunkstelle Muiderberg werken.

Het gehele jaar zijn deze en 3.400 van in totaal 22.000 historische gebeurtenissen te vinden in de Historische Kalender. Op de bewuste datum worden ze automatisch gepubliceerd op onze Twitter (ja, ja, X) en FaceBook kanalen.

En dit jaar is het 150 jaar geleden dat de Vestingwet werd aangenomen!

Historische Kalender

 

Op menig winterweerse tocht, hebben wij forten bezocht

Tekst: René Ros.
Bron: KB Delpher/De Telegraaf.
Foto: KB Geheugen van Nederland/Spaarnestad Photo (publiek domein).
Met dank aan: Chris Will.

Hens Clinge Doorenbos (1884-1978) was een beroemde dichter, liedjesschrijver, cabaretier en zanger die vanaf 1908 gedurende ruim zestig jaar optrad. Samen met zijn vrouw Bien de Blécourt (1887-1971), die ook teksten schreef, met wie hij in juli 1914 trouwde. Vanaf 1921 had hij een rubriek "Alwéér een week" in De Telegraaf, waar hij dichtend het actuele nieuws besprak. Op 10 november 1964 kwamen de forten daarin aan bod. We hebben ontdekt dat hij zowel als artiest als dienend militair een aantal forten in de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam van binnen moet hebben gezien.

Tijdens de Mobilisatie 1914-1919 traden Hens en Bien ook op diverse forten en kazernes op. In 1904 was hij ingelijfd bij het Amsterdamse 2e Regiment Vesting-Artillerie en bij aanvang mobilisatie ging hij in onderhoud bij het 15e Regiment Infanterie dat in en buiten de forten van de Groep Nieuwersluis in de NHWL was gelegerd. Van begin september tot en met midden november 1915 was hij "Gedetacheerd bij het Algemeen Hoofdkwartier in 's-Gravenhage" en kreeg twee maanden verlof. Het lijkt erop dat dit een constructie was waarbij hij in dienst bleef maar de gelegenheid kreeg op te treden in forten en kazernes. Daarna keerde hij terug naar de Groep Nieuwersluis tot hij in maart 1916 met klein verlof ging. Dit jaar 60 jaar geleden schreef hij onderstaand herontdekte gedicht in zijn krantenrubriek, dat hieronder ter ere en als herinnering aan het echtpaar is overgenomen.

Hens Clinge Doorenbos als militair met zijn vrouw Bien de Blécourt.'T MINISTERIE van Defensie doet mijns inziens zéér riskant:
Het wil forten op gaan ruimen, hier en daar in Nederland.

Ik denk aan vijftig jaar geleden: op menig winterweerse tocht
Hebben mijn vrouw en ik die forten en hun bemanningen bezocht;
Ik heb nog vele fortenamen in mijn herinnering bewaard:
TIENHOVEN, VECHTEN en RIJNAUWEN, WIERICKERSCHANS en KUDELSTAART;
DE GAGEL, RUIGENHOEK, ST. ANDRIES en WAALSE WETERING, SPIJKERBOOR
En PANNERDEN en WAVER AMSTEL en NIEUWERSLUIS — ga zo maar door.
't Was in de oorlog '14-'18; daar stond dan in de koude nacht
In weer en wind, hoog op de fortwal een oude landweerman op wacht;

Hij stond te turen naar het oosten, gewapend en gevechtsbereid,
Riskeerde er een longontsteking voor Nederlands neutraliteit;
Daar in zo'n bomvrij ònderkomen, gemaakt van plaggen, kalk en steen
Was dan de hele fortfamilie ais in een schouwburgzaal bijeen;
Soms stond er ook zelfs een piano, waar men muziek uit halen kon,
Al leek het ook een instrument soms, vergeten door Napoleon.
Daar zongen wij dan onze liedjes, daar vochten wij dan met elkaar
Tegen een vijand: de verveling: zo'n fort vervéélt in ruim VIER jaar...

En daarna kwam de oorlog '40; toen werd het ménens voor ons land
En nogmaals werden onze forten met hun bezettingen bemand;
En weer verscheen daar de verveling als spookverschijning op zo'n fort,
Weer werd de lange winteravond met kunst en vliegwerk wat bekort;
Weer zagen wij veel van die forten als goeie oude vrienden wéér.
Maar toch, zó zorgeloos als destijds was er de stemming toen niet meer;
Weer stond hoog op de wal de schildwacht met zijn zo waakzaam, spiedend oog,
Hij keek nu niet alleen naar 't óósten, hij keek ook in de lucht omhoog....

En nú, wéér 20 jaren later lees ik — en ik verschrik ervan:
„Defensie" is aan 't onderzoeken of men die forten MISSEN kan;
Hoe zal dat gaan! Wat moet dat wórden? Wat zal de boze vijand doen
Als hij straks hoort van zijn spionnen: Fort Uitermeer is met pensioen?
Plantsoen is in de plaats gekomen van 't fort LUNET, daar aan DE SNEL
En 't fort KWADIJK is Hertekamp nu en speeltuin is fort BLAUWKAPEL
Géén bastions meer te bestormen, géén prikkeldraad! De vijand lacht,
Hij hoeft geen hek meer te forceren, géén pootje baden door de gracht....

Clinge Doorenbos op YouTube

 

Fort bij Velsen twee jaar later

Tekst: René Ros.
Foto: Marcel Anthonijsz (DStvA).
Met dank aan: Simon Dekker, Edwin Kapitein (DStvA).

In de laatste week van 2021 werd er door nieuwsbrief-abonnee Simon Dekker melding gemaakt van graafwerkzaamheden op het Fort bij Velsen. Tijdens die kerstvakantie is de melding door ons doorgegeven aan verschillende autoriteiten. Voor de graafwerkzaamheden bleek geen vergunning aangevraagd te zijn en de gemeente legde een bouwstop op die nog steeds van kracht is.

Begin 2023 was door de gemeente namens de eigenaar, een omgevingsinitiatief ingediend voor het herinrichten van het terrein en restauratie van het frontgebouw en de bergloods. Als de ontbrekende stukken aangeleverd zouden zijn, dan kon eerste kwartaal 2023 de uitgebreide WABO-procedure beginnen. Sindsdien was het echter stil. Op 11 december jl. is een aanvraag ingediend voor het "uitvoeren van werkzaamheden ten behoeve van de inrichting van de buitenruimte" bij de gemeente, maar de aard van de werkzaamheden is nog onbekend.
We hebben begrepen dat de bergloods destijds onterecht niet onder de beschrijving van het Rijksmonument viel, en dat dat inmiddels alsnog is gebeurd terwijl drie niet meer aanwezige grenspalen zijn afgevoerd. Ondertussen werd door meerdere mensen opgemerkt dat er gaten in het dak van de bergloods vallen. Zelf konden we in oktober de onderstaande uiterst trieste luchtfoto van het eiland maken, waarbij de tranen in de ogen van de fotograaf opwelden. Er is twee jaar niets gebeurd en verbeterd, eerder verslechterd.

Luchtfoto van het door egalisering verder gesloopte fort.

We vermoeden dat er een verschil is tussen de eisen en wensen van gemeente, provincie en het Rijk aan de ene kant en de nieuwe eigenaar aan de andere kant. Wie die nieuwe eigenaar is, daar wordt angstvallig over gezwegen. Maar het is eenvoudig te achterhalen openbare informatie. In het handelsregister van de Kamer van Koophandel staat een 'Stichting Fort bij Velsen' geregistreerd op het adres van het fort. Opgericht op 22 maart 2022 met de activiteit "Financiële holdings; Het voor rekening van de Certificaathouder(s) in administratie nemen en beheren van één of meer goederen.". Er is maar één bestuurslid ingeschreven en dat is Dick Burger. Hij is een bekende Beverwijker en hij werd in 2017 met een bronzen erepenning door de burgemeester geëerd "voor zijn jarenlange belangeloze en maatschappelijk betrokken inzet voor de Beverwijkse samenleving". Groot geworden in transport en vastgoed, en onder andere eigenaar van dienstverlener Buko, staat hij met een vermogen van een paar honderd miljoen euro in de Quote 500. Dus geen onbekende stroman en daarom is hij vermoedelijk niet alleen het bestuurslid, maar ook de aandeelhouder en eigenaar.

De conclusie kan niet veel anders zijn, dan dat ergens na 2017 de maatschappelijke betrokkenheid overboord is gegooid. Het blijkt in ieder geval niet uit de verdere sloop, tijdens een kerstvakantie en achter landbouwplastic, van een belangrijk onderdeel van een Werelderfgoed monument. En het fort is nu helemaal de schandvlek van de Stelling én het werelderfgoed Hollandse Waterlinies. Heeft hij voor een te hoge prijs een kat in de zak gekocht, door aan te nemen dat het echt om industriegrond ging omdat de makelaar niets over de monumentstatus in de verkoopbrochure had gezet? Voor een bedrag dat veel hoger is dan realistisch voor een Rijksmonument met de nodige beperkingen? Onbekend met de fenomenen Rijksmonument en Werelderfgoed? Zo maar een paar vragen die je kan bedenken. Als het bijdraagt aan een oplossing, wil ik de eigenaar best op zijn eigen fort en een ander (intact) fort rondleiden en inlichten over ons militair erfgoed.

Laten we hopen dat de eigenaar vlot tot inkeer komt en prompt gaat voldoen aan het herstel en behoud van het héle fort (≠gebouw). En als dat niet het geval is, dat de diverse overheden in nauwe samenwerking dit nu eindelijk stevig gaan aanpakken.
Is onteigening voor het algemeen belang tegen een reële marktwaarde te overwegen? Ook als reparatie van de fout door het fort niet in 1980 te kopen?

Fort bij Velsen
'Fort bij Velsen nog verder gesloopt' in Nieuwsbrief 509 (2022)
'Fort bij Velsen nog verder gesloopt II' in Nieuwsbrief 510 (2022)
'Fort bij Velsen een jaar later' in Nieuwsbrief 522 (2023)
Fort bij Velsen in Rijksmonumentenregister
'Bijzondere Beverwijker geëerd' op Rodi.nl/Beverwijk

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

Stelling van Amsterdam op X / Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)
 
 
 
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)