|
InleidingHet zijn drukke tijden, maar het is weer gelukt om een volle nieuwsbrief samen te stellen met best veel foto's. Veel over activiteiten, de lente is begonnen. Daarom in deze nieuwsbrief aankondigingen van een rondleiding op de Drinkwatervoorziening, de Kennisdag in Muiden en een herhaling voor de dagexcursie waar nog slechts drie plaatsen beschikbaar zijn. Dus... Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2023/nieuwsbrief-524/ Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- In 2014 interviewden we Hansje Buchel, die als 9-jarige met haar ouders als laatste bewoners de woning van Fort aan het Schiphol verliet. Volkomen terecht krijgen we ook over haar geen overlijdensbericht, en doen we soms een zoekactie of navraag. Mevrouw Buchel is in september 2019 overleden, 98 jaar oud. - Carel Willem Cattula was al een bekende naam, van de 1.004 militairen op de Beemster forten en gelegerd op Fort bij Spijkerboor. Erg leuk als er dan een zakboekje uit 1911 van hem opduikt, samen met een persoonsbewijs met foto uit 1941. Toch is het onbegonnen werk om hem in een van de vele groepsfoto's van Fort bij Spijkerboor te proberen te herkennen. Op 17 februari 1916 kreeg hij een verlofpas, na de watersnoodramp, hetgeen een mooi papieren bewijs is dat de manschappen in voorjaar 1916 met onbepaald verlof naar huis mochten. Er is nog onvoldoende informatie om een biografie over hem op te stellen. - "De omtrek van de Stelling is 135 km." wordt al sinds mensenheugenis overal over de Stelling van Amsterdam herhaald. 'De Geschiedenis van de Stelling van Amsterdam' uit 1908-1910 schrijft "voor zoveel zij eventueel door troepen zal worden bezet ... ongeveer 120 K.M., waarvan ongeveer 90 K.M. landfront".
|
Rondleiding DrinkwatervoorzieningTekst: René Ros. Nee, het is geen grapje maar het komt nu eenmaal zo uit om op zaterdag 1 april een rondleiding te organiseren. En wel naar de Militaire Drinkwatervoorziening bij Amsterdam-Sloten. Geen kazematten maar reinwaterkelders. Wie gaat er mee?
Het complex bestaat tegenwoordig uit een deel dat door Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) wordt gebruikt en een deel 'Rijkshemelvaartdienst' dat gekraakt is en bewoond wordt. Bij de 'Rijkshemelvaartdienst' zijn we van harte welkom voor een rondleiding. Het deel van LVNL kan niet worden bezocht, maar is wel goed vanachter het hek te bekijken. René Ros heeft zich ook in dit complex verdiept en er al vaker rondleidingen verzorgd. Een aantal maal als onderdeel van de jaarlijkse dagexcursie, maar door de afwijkende ligging is dit en enkele andere objecten niet praktisch. Dit jaar is de Militaire Drinkwatervoorziening aan de beurt. Op zaterdag 1 april om 14.00 uur begint de rondwandeling die ongeveer 45 minuten zal duren. Deelnemen is gratis maar vanwege een maximum aantal deelnemers moet je je van tevoren aanmelden via onderstaande link. Mocht er veel belangstelling zijn, dan zal om 15.00 uur een tweede rondwandeling plaatsvinden. Als je liever om 15.00 uur deelneemt dan kan je dit bij de opmerkingen vermelden en kan daar eventueel rekening mee gehouden worden. Na aanmelden ontvang je informatie over bereikbaarheid en het verzamelpunt. Leuk als je meegaat! Militaire Drinkwatervoorziening
|
Voorstelling bij VijfhuizenTekst en foto: René Ros. De verlanglijst voor het Nationaal Archief was door allerlei interessante vragen en toevallige vermeldingen van archiefstukken weer erg lang geworden. Op 23 februari jl. zijn 42 dossiers in zes archieven aangevraagd en doorgenomen. Dit artikel gaat over een van de onderwerpen waarover interessante informatie werd gevonden.
In 1995-1997 is het gebouw geheel gesloopt en opnieuw opgetrokken in ongeveer dezelfde vorm met een aanbouw. Hoe het kan dat zowel deze kringenwetboerderij op huisnummer 120 als die op 113 gesloopt kunnen zijn terwijl ze al provinciaal monument waren is mij nog een raadsel. Uit foto's van begin jaren 1980 (collectie Rob Schimmel) is aan de raamluiken te zien dat er een woongedeelte en een opslag- of stalgedeelte is geweest. Er is verder geen wachterswoning bekend, zodoende de vraag of dit wellicht de wachterswoning annex bergloods was, die verkeerd herkend en beschreven is als kringenwetboerderij? Het enig bekende dossier gaat over nieuwe en versterkte schuilplaatsen. De bijbehorende kaart laat een indrukwekkend uitgebreid stelsel van loopgraven zien met ijzerdraadversperring, commandopost en latrines. Alleen de schuilplaatsen in het tegenwoordige golfterrein resteren daar nog van. Op de kaart staat het perceel apart aangegeven als "boerderij met erf". Dus geen wachterswoning...
|
Ben jij erbij? Kennisdag Nederlandse Waterlinies op 21 aprilTekst: Kenniscentrum Waterlinies, Stichting Oude Hollandse Waterlinie, Alliantie Zuiderwaterlinie.
Waterlinies beslaan, behalve eeuwen aan historie, tegenwoordig enorme erfgoedgebieden met zichtbare sporen als vestingsteden, forten en landschappen. Samen gaan we tijdens presentaties en break-out sessies met elkaar in gesprek over welke middelen en perspectieven we kunnen inzetten om deze uitgestrekte gebieden beleefbaar te maken en houden voor het publiek. De Kennisdag wordt geopend door de burgemeester Han ter Heegde van de gemeente Gooise Meren. Militair historicus dr. Wim Klinkert zal spreken over het thema Kennis. Over inzetten van verhalen spreekt Ondrej Mitas (onderzoeker toerisme BUAS). En Iris Lökken (gebiedsmarketing Tussen Lek & Linge) over toerisme langs de linies. Daarna volgen een rondwandeling door Muiden en deelname aan een van drie break-out sessies om over de drie thema's Kennis, Storytelling en Recreatie te discussiëren. We sluiten af met een caféborrel om elkaar uitgebreid te kunnen spreken. Deze keer vindt de Kennisdag plaats in de Bomvrije Kazerne in Muiden, inloop begint om 9.45, aanvang 10.15 en de afsluitende borrel eindigt om 16.00 uur. De mooie vestingstad Muiden is goed per auto te bereiken en er zijn twee gratis parkeerplaatsen buiten het centrum. Vanaf diverse richtingen ook goed per bus bereikbaar en vanaf station Weesp met bus 110 of OV-fiets. Het Kenniscentrum Waterlinies (historische kennis NHW en StvA), stichting Oude Hollandse Waterlinie en de Alliantie Zuiderwaterlinie organiseren de Kennisdag. Aan deelname zijn geen kosten verbonden, maar er is een maximum aantal plaatsen beschikbaar en je moet je voor 13 april as. aanmelden via onderstaande link. Kenniscentrum Waterlinies
|
Nog een onbekende schilderTekst: René Ros. In 2021 verwierven we een beschilderd bord van een militair met kepi, sloffend langs een grenspaal, met de tekst "Grenswacht". Onlangs konden we twee schilderijtjes, op hout in gouden lijsten, toevoegen. De stijl is vrijwel hetzelfde, maar vooral het handschrift van de teksten onderaan elk werkje duidt op dezelfde maker. Welke andere schilderijtjes zijn er bekend? Wie weet meer? Alle drie werkjes hebben de tekst "Mobilisatie 1914" en de schilderijtjes "Als je groot bent mag je ook mee" en "Als de Landweer huis toe gaat". Ook zijn ze genummerd op de achterzijde, respectievelijk 13, 35 en 43. Er lijkt een leertraject te zien te zijn, het schilderijtje met het hoogste nummer ziet er het beste uit. Mogelijk wat leuke (militaire) huisvlijt? Dus naast de eerste schilder van Fort benoorden Spaarndam, zoeken we nog een andere schilder. Van geen van deze drie memorabilia is iets bekend over de maker of de eerste eigenaar. Ergens moet er een werkje uit deze serie van dezelfde maker zijn, waar wel enige historische informatie bij behouden is gebleven. En misschien blijkt dan dat er een relatie met Amsterdam is? Tips zijn van harte welkom.
|
Veldtocht IJsselTekst: René Ros. Wat hebben Fort bij Spijkerboor, Fort bij Uithoorn en Fort bij Nigtevecht met de IJssellinie te maken? Op een nog winterse zaterdag wilden we een veldtocht langs enkele historische collecties op de Veluwe maken. Maar die zaten allemaal nog in de wintersluiting, zodat we over de Veluwe naar Olst doorreden. Je moet jezelf immers niet opsluiten in die cirkel rond Amsterdam en ook ergens anders met je poten in het water staan, nietwaar? Op de rand van de Veluwe en de IJsselvallei gingen we eerst even bij Huize de Kroon kijken. De villa die door de Stay Behind organisatie Operaties in de jaren 1950 gebruikt moet zijn, bij het begraven van caches in het hele land. Het was stil en verlaten op deze zaterdag bij de villa, die nu gebruikt wordt door het Studiecentrum voor Publieke Veiligheid. (Zie Beste Nederlanders voor meer informatie.)
Op en achter de winterdijken zijn diverse bouwwerken behouden gebleven, maar binnendijks wilde Rijkswaterstaat alles weg hebben. Alleen de betonvloeren van de twee doorlaatsluizen zijn nog aanwezig en één betonnen muur waar de drijvende stuw afgemeerd zou worden. En later is het terrein door Defensie gebruikt om te oefenen met het oversteken van de rivier met voertuigen, waarvan hellingen en klinkerwegen getuigen. Het is dus vooral een kwestie van een boek lezen en ter plekke je fantasie gebruiken. Alhoewel de vele informatiebordjes wel helpen. Het mooie is dat voor de Deltawerken kennis en technieken zijn gebruikt, die voor het eerst toegepast zijn bij Olst (Deventer), Arnhem en Nijmegen. Via een autoveer staken we de rivier over, waar we net rond lunchtijd héél toevallig een pannenkoekenrestaurant in Olst geopend aantroffen. Daarna aan de oostzijde van de IJssel een paar locaties langs, waar ingebetonneerde (in beton gestorte) tanks - soms nog met koepel - te vinden zijn. Bij een aantal zijn geocaches te vinden, waar reisgenoot Marcel een soort parallelle veldtocht mee doormaakte.
Nu zijn de Bataljonscommandopost en de unieke Geneeskundige Hulppost ingericht alsof de militairen het zo hebben achtergelaten. De rondleiding met een gids was goed doordacht en niet overladen met informatie. De lezer zal begrijpen dat we een bezoek zeer aanmoedigen! En nu het moment om te verklappen wat de genoemde forten met de twee bunkers bij Olst te maken hebben. Op een lijst van de Stay Behind organisatie 'Inlichtingen' staat "Deventer, 2 bunkers" zodat ze mogelijk gebruikt zijn voor opslag en/of training. Dus in werkelijkheid hadden we een clandestiene tocht naar Stay Behind locaties gemaakt. Van ons oorspronkelijke plan voor een tocht op de Veluwe waren nog twee onderdelen overgebleven. De eerste was een bezoek aan het graf van Adjudant van Linden Tol in Otterlo. En ten tweede het, een onzer al bekende, chinees restaurant Golden Dynasty in Harskamp. Met een prima maaltijd warmden we op en met een goed gesprek sloten we de dag af. In een warmer jaargetijde doen we onze oorspronkelijke veldtocht alsnog. Beste Nederlanders
|
Dagexcursie Stelling van Amsterdam 2023 (H)Tekst: René Ros.
We beginnen met koffie en thee bij Abcoude en wandelen daarna op Fort aan de Winkel. Vervolgens brengen we een bezoek aan Fort Waver-Amstel met haar zeer originele reinigingslokalen. Na de lunch rijden we naar de inlaatsluis bij Kudelstaart, om via de Linie Kudelstaart - Uithoorn, naar Fort bij De Kwakel te rijden voor een bezoek en de middagborrel. Tenslotte bezoeken we het Fort aan de Drecht om naar Amsterdam-Zuidoost terug te rijden. Eventueel ga je ook mee dineren. De dag begint om 9.45 uur en duurt tot ongeveer 17.15 uur. Alle kosten zijn inbegrepen in de deelnameprijs en onze donateurs krijgen korting. Het aantal deelnemers is beperkt en door voorinschrijving door donateurs is een deel van de plaatsen al geboekt. Meer informatie is te vinden op de webpagina over de dagexcursie en daar kunt u zich ook aanmelden. Dagexcursie Stelling van Amsterdam
|
Transparante herinneringenTekst en foto: René Ros. Dirk Barends werd op Ameland geboren, maar enkele aardse bezittingen moest ik 144 jaar later nabij Rotterdam ophalen. Dan kan je raden dat scheepvaart een rol in zijn leven moet hebben gespeeld. Zijn nagelaten bezittingen gaan over de mobilisatie en zijn op zich bijzonder, maar er werd ook een relatie met Amsterdam gevonden.
Uit het bevolkingsregister van Amsterdam blijkt dat het gezin van september 1912 tot juni 1913 op een aantal adressen in de Indische Buurt van Amsterdam heeft gewoond. Daarna terug naar Ameland, om van oktober 1913 tot oktober 1917 weer in Amsterdam te wonen. Zijn beroep was toen stuurman. Was hij een vierjarig contract aangegaan? De Maritiem-Historische Databank geeft ook enige informatie over hem. In 1899 wordt hij genoemd als matroos op de Jantje van Terschelling. Daarna tot 1905 als tweede stuurman op de Alide, met reizen naar vooral de Oostzee maar ook Spanje en Engeland. De monsterrollen zullen nog niet allemaal gedigitaliseerd zijn - wat een klus!
De oplettende lezer zal bij de naam Ameland een lichtje zijn gaan branden. Dirk Barends bleek dezelfde ouders te hebben als de ons al bekende Hans Barends (1868-1930). Deze broer Hans komt in de geschreven herinneringen van, de ook op Ameland geboren, Luitenant Lolke Rang voor. Het is zijn aangetrouwde oom, van zijn tante (van moeders kant) Tietje de Vries en nichtje Tjitske. De gedachte heeft nog even gespeeld of Lolke het glaswerk aan hen heeft geschonken, maar waarschijnlijk kende hij hen niet goed genoeg en bovenal had hij er vrijwel zeker het geld niet voor. Luitenant Rang
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.
|
Nieuwsbrief 524
Om in geval van een beleg voldoende drinkwater binnen de Stelling te kunnen produceren is er van 1900 tot 1908 gebouwd aan de Militaire Drinkwatervoorziening, ook wel Militair Bronwaterinstituut genoemd. Het is een uniek en 100% exclusief voor de Stelling van Amsterdam gebouwd complex dat grotendeels nog aanwezig is. Het is een tastbaar relict van de logistiek binnen de Stelling.
Van de Voorstelling bij Vijfhuizen zijn heel weinig documenten en bouwtekeningen bekend. Een lang openstaande vraag kon daarom maar moeilijk beantwoord worden: was het gebouw aan de Haarlemmermeerringdijk een boerderij of een wachterswoning?
Hoe maak je waterlinies zichtbaar en beleefbaar voor een breed publiek? Die vraag staat centraal tijdens de jaarlijkse Kennisdag Nederlandse Waterlinies op 21 april in de Bomvrije Kazerne in Muiden. Denk en praat mee, en leer van anderen!
Even ten zuiden van Welsum parkeerden we bij een boerenschuur. In werkelijkheid is het de bunker voor het Light Anti Aircraft Control Center (LAACC) van de stuwlocatie Olst. Dit was een van de drie stuwen van de zogenoemde Plannen C+D, om tijdens de Koude Oorlog de NAVO verdediging aan de Rijn via de IJssel door te trekken, zodat West-Nederland ook tegen 'de Russen' verdedigd zou worden.
Korte tijd later meldden we ons bij de pin-automaat van Stichting De IJssellinie, die dit jaar 20 jaar bestaat. Mijn eerste van vijf bezoeken was in mei 1999, nog vóór hun oprichting. De twee bunkers in het bos bij landgoed De Haere waren toen nog leeg en niet opengesteld, maar stomtoevallig was er een medewerker van het IJssellandschap die de zware deuren even open deed.
Met een uitstel van 1.092 dagen gaan we dan eindelijk weer op een dagexcursie! Op zaterdag 13 mei as. zal voor het negentiende jaar de geheel verzorgde, unieke dagexcursie naar een deel van de Stelling van Amsterdam plaatsvinden. We bezoeken een zestal forten in de Sector Ouderkerk met een rondrit door het gebied.
Die aardse bezittingen zijn een waterkan en twee glazen met gegraveerde bloemenpatronen. Het geeft een ping als je ertegen tikt, hetgeen op kristal zou wijzen? In de bovenrand van de kan is de tekst "Ter herinnering aan de Mobilisatie 1914" gegraveerd. En op elk van de twee glazen "D.Barends 1914" en "Y.Visser 1914".