Lunetten, bunkers en crisisbeheersing

Diversen

Van de volgende objecten is nog te weinig informatie bekend. Deze objecten hebben daarom geen eigen informatie pagina.

Buskruitfabriek Sollenburg

De Sollenburg fabriek was één van de drie langst in gebruik zijnde buskruitfabrieken van Nederland. Het lag twee kilometer ten zuiden van Ouderkerk aan de Amstel, op de oostoever van de Amstel.
In 1758 als Kruydmolen de Sollenburg aan de Amsterdamse Overtoom ontploft en bij Ouderkerk aan de Amstel herbouwd.

In 1848 is het nog in bezit maar niet in bedrijf. Mogelijk werd het als magazijn gebruikt, zoals de oudere kruitfabriek in Nieuwendam nog in 1848/1867 als magazijn gebruikt werd. De gebouwen zijn tussen 1848 en 1902 gesloopt en in 1902 is er een boerderij op het terrein gebouwd. Op een luchtfoto zijn enkele funderingen van kleine gebouwen te herkennen evenals het terrein waar de kruitstoof stond.

Zie Buskruitmakers.

 Locatie hoofdgebouw
 Locatie kruitstoof

Calamiteitenhandcentrale Amsterdam

Naast een schuilhandcentrale in een 'beschermde ruimte' in Den Haag werd in december 1968 voor het PTT-noodnet opdrachten verstrekt voor het inrichten van een schuilhandcentrale in Maastricht, een calamiteitenhandcentrale Amsterdam en een calamiteitenhandcentrale Rotterdam. Deze zouden schokvrij en EMP-beveiligd opgesteld worden.

Waarschijnlijk is Calamiteitenhandcentrale Amsterdam inderdaad ingericht en wel in de kelder van het Hoofdpostkantoor aan de Nieuwezijds Voorburgwal.

 Locatie

Garnizoenscommando Amsterdam

De Lairessestraat (1940)

In mei 1940 was het kantoor van de garnizoenscommandant gevestigd in de De Lairessestraat te Amsterdam. Het huisnummer is onbekend.

Brouwersplein

Tot 1 mei 1950 hield de garnizoenscommandant kantoor in J.W. Brouwersplein 11 te Amsterdam.

De Lairessestraat

Per 1 mei 1950 tot na 13-11-1962 hield de garnizoenscommandant kantoor in De Lairessestraat 41 te Amsterdam.

 Locatie

Kameradschaftshaus "Erika" / CADI - Club "Prinses Irene", Amsterdam

Voormalig Clubgebouw IJsclub Amsterdam aan de Van Baerlestraat te Amsterdam.
CADI = Cantine dienst

Tijdens de bezetting als Kameradschaftshaus "Erika" gebruikt door de Duitse bezetter. Officieren en soldaten van de Kommandantur gebruikten hier de lunch en diner. Was ook toegankelijk voor NSB'ers, NSDAP'ers en Duits civiel personeel.

In juni 1945 werd Amsterdam een verlofcentrum voor Canadese soldaten uit Duitsland. In Duitsland mocht men zich niet verbroederen met de bevolking.
Van september 1945 tot september 1946 werd het gebouw gebruikt als recreatie-ruimte door Canadese troepen.

Het gebouw is gesloopt.

 Locatie

Kruitmakerij De Munnik

Kruitmakerij De Munnik was sinds 1666 of 1668 gevestigd te Purmerend. In 1701 en 1775 of 1776 ontploft.
Was in ieder geval in 1787 in gebruik, er werd door Amsterdam kruit van afgenomen vanwege de Pruisische aanval op de stad (zie Patriotten). Gesloopt in 1832 of 1833.

 Locatie

Magazijn Bijlmerpolder

De voormalige Post nummer 9 op de Ringdijk van de Bijlmermeerpolder. Bouw op "Terrein in den (zuidpunt van de) Bijlmerpolder" ving aan in december 1939 (in januari en februari geen werkzaamheden vanwege vorst) met laatste maandrapport van 7 mei 1940.

Gebouwen en een brug zijn aangelegd. In gebruik als magazijncomplex tot circa 1968. In 1949 is er sprake van het installeren van een C.V.-installatie in het magazijn Weesperkarspel, mogelijk worden deze magazijnen bedoeld - of Fort Uitermeer?

Magazijn Osdorperweg

De voormalige Post nummer 11 aan de Slimmeweg bij Sloten. Bouw op "Terrein aan den Osdorperweg bij Sloten" ving aan in december 1939 (in januari en februari geen werkzaamheden vanwege vorst) met laatste maandrapport van 7 mei 1940. Na de bevrijding in 1945 bleek de woning matig beschadigd maar drie loodsen waren gesloopt.
Op 1-12-1950 in gebruik als buskruitmagazijn.

Magazijn Ouderkerk (-Zuid)

De voormalige Post nummer 11 aan de Amstel etc.; aan de oostzijde van de Amstel, ten zuiden van Ouderkerk a.d. Amstel en tegenover Schietkatoenfabriek De Oude Molen.

In gebruik vanaf 1938 of eind 1939 tot na 1980/1983 en op 1-12-1950 als uitrustingsmagazijn. Het zou gebruikt zijn voor de opslag van zwaar kaliber granaten.
In 1940 bestond het uit vijf magazijnen en één woning welke allen nog aanwezig zijn.

Tegenwoordig buiten gebruik.

Magazijn/Werkplaats Papaverweg

Aan de Papaverweg, en mogelijk in de voormalige Fokker-fabriek, waren loodsen in gebruik als magazijn.

In de jaren 1960 werd hier door het 490 Verzorgings Commando 4e en 5e echelons onderhoud aan voertuigen uitgevoerd. 2de en 3de Echelon onderhoud vond o.a. op het Sectorpark Sloten, afd. Materieel plaats.

In ieder geval in de periode van ongeveer 1970 tot 1975 was het in gebruik bij het 150 depot compagnie voor niet-gangbare goederen. Het magazijn voor gangbare goederen was in Utrecht.

Het terrein van de Fokker-fabriek is geheel herbouwd met bedrijfspanden.

Zie ook Barak Papaverweg.

Magazijn Venserpolder

Het voormalige kruitmagazijn nabij het voormalige Sectorpark Ouderkerk, afd. Munitie te Amsterdam Zuid-Oost. Waarschijnlijk gelijk aan een nog bestaand Kruitmagazijn bij Spaarnwoude.

Gebouwd circa 1893 en in gebruik tot voor 1-1-1968 en op 1-12-1950 als retourmagazijn.

Zie Wachter Kruishaar.

Tegenwoordig gesloopt.

 Locatie

Magazijn Vierhuizen

(Magazijn Stammersdijk)

De voormalige Post nummer 19 bij Vierhuizen aan de Weespertrekvaart nabij Diemen.

Bouw op "Terrein Vierhuizen nabij Diemen" ving aan in december 1939 (in januari en februari geen werkzaamheden vanwege vorst) met laatste maandrapport van 7 mei 1940. Op 1-12-1950 in gebruik als buskruitmagazijn.

Er zijn nog twee militaire loodsen (op buitendijks en een binnendijks perceel). Een derde magazijn (geschutloods?) werd in 2000 gesloopt.

Tegenwoordig buiten gebruik.

Marine Hospitaal Overveen

Het katholieke bejaardentehuis Huize Duinrust uit 1911 werd tussen 1940 en 1945 uitgewoond door achtereenvolgens de Kriegsmarine en door gevangenen (zie Bewaringskampen Politieke Delinquenten).

Van 1948 tot 1990 was het in gebruik als marine hospitaal met 159 bedden. Vanaf 1967 waren de werkzaamheden minder op verpleging en meer op gezondheidszorg gericht. Gesloten in 1990.
Zie Soldaat Groennou.

 Locatie

Marine Sociaal Medische Dienst, Driehuis

De Sociaal Medische Dienst van de Koninklijke Marine is sinds 1973 gevestigd in het voormalig Missiehuis in Driehuis.
In 1948 t.e.m. 1973 was het gevestigd in de vm. Kweekschool voor Zeevaart te Leiden.

 Locatie

Militaire Bloedtransfusie Dienst, Amsterdam

Vanaf vermoedelijk 1957 werd ruimte gebruikt in het gebouw van het Centraal Laboratorium Bloedbank (opgericht in 1943) van het Rode Kruis aan de Albert Plesmanlaan 125 te Amsterdam. In dat jaar werd voor 16.000 euro een ruimte van 36 bij 12 meter gehuurd.
Het betrof een verdieping in het gebouw en oosten van de hoofdingang en gezien de bouwstijl is dit gebouw anno 2018 nog aanwezig.

Later is de Militaire Bloedtransfusie Dienst hernoemd tot Militaire Bloedbank (MBB) en in 2002 verhuisd naar het Leids Universitair Medisch Centrum te Leiden.

 Locatie

Ministerie van Oorlog

"Het ministerie van Oorlog was in de laatste fase van het koningschap van Lodewijk [Napoleon] gevestigd aan de Oude Turfmarkt in Amsterdam".
Van mei 1809 t.e.m. maart 1810 was Ingenieur Kraijenhoff de minister.

Locatie onbekend.

Nederlandse Spoorwegen, bunker Rayon Amsterdam

Beschermd onderkomen voor het Rayon Amsterdam van de Nederlandse Spoorwegen. Geheel ondergronds gelegen op het emplacement Watergraafsmeer.
Bovengrondse delen en mogelijk hele bunker verwijdert voor bouw treinwerkplaats en bijbehorende sporen.

 Locatie

Noodbegraafplaats Gerbrandypark

Volgens een gerucht zou het Gerbrandypark in Amsterdam tijdens de Koude Oorlog aangewezen zijn geweest om te dienen als massa-begraafplaats in geval van een oorlog met veel slachtoffers.
Wie kan het bevestigen?

 Locatie

Noodhospitaal KIT

Een mogelijk noodhospitaal onder het Koninklijk Instituut voor de Tropen te Amsterdam, met een bovengrondse opvangruimte. Was gepland in 1965 maar het is waarschijnlijk niet gerealiseerd.

 Locatie

Provinciaal Militair Commando Noord-Holland

Tot 1970 Territoriaal Commando Noord-Holland (T.C.N.H.) genoemd. Hieronder viel onder andere het Garnizoenscommando Amsterdam. Zelf viel het onder het Territoriaal Commando West in Gouda.

Het P.M.C. Noord-Holland werd in 1970 ingesteld en in november 1995 ging het op in het Regionaal Militair Commando (R.M.C.) West. De negen P.M.C.'s gingen op in drie R.M.C.'s die allen onder het Nationaal Commando (Natco) in Gouda vielen.
Het RMC West is gevestigd in Utrecht waaronder ook het Garnizoen Amsterdam valt. De taken en verantwoordelijkheden van de garnizoens-commandanten waren minder dan die van de PMC.

Voor 1967 was Kolonel Taets van Amerongen de commandant.
In 1987 was Kolonel A.G.A. Ligteringen-Verstegen de Provinciaal Militair Commandant. Kolonel C.G.C.T. Wagemakers was van 1992 tot 1995 de laatste.

Het commando was na 1945 gevestigd op verschillende locaties:

• omgeving Frederiksplein, Amsterdam
• Villa Eikenrode, Heemstede
• Villa Van Eeghenstraat, Amsterdam
• Kolonel Sixkazerne, Amsterdam

Zie ook bunker Provinciaal Militair Commando.

Regenwaterkelders Amsterdam

In de 18de-eeuw zijn, als nooddrinkwatervoorziening, een aantal regenwaterkelders onder pleinen in Amsterdam aangelegd.

Volgens het boek "De geneeskundige dienst in de Amsterdamsche Linie" door H.A. Zegers uit 1873, zijn er dan 32 "stads-regenbakken" met een gezamenlijke inhoud van 46.839 m3 in het "oude gedeelte der stad". Onder de Noordermarkt is nog een dergelijke regenwaterkelder aanwezig.

Rijksverkeersinspectie

De Rijksverkeersinspectie was tijdens de Koude Oorlog verantwoordelijk voor de coördinatie van (militaire) transporten middels de zogenoemde Vervoersnoodwet. Verdeeld over Nederland waren diverse kantoren van de RVI aanwezig.

In Amsterdam was het kantoor van het district Noord-Holland tot 1968 gevestigd aan de Koningslaan 32-34 te Amsterdam.
Vanaf 1968 gevestigd op Egelenburg 75 in de wijk Buitenveldert, in het lage deel van het gebouw. Het is niet bekend of een beschermd onderkomen bij het kantoor behoorde.

 Locatie

Schuilplaats Beatrixbrug

Onder de Beatrixbrug in Zaandam zou een schuilplaats aanwezig zijn.

 Locatie

Schuilplaats Coentunnelweg

Onder het viaduct van de Coentunnelweg (snelweg A8) in Koog aan de Zaan is een schuilplaats aanwezig.
Anno 2007 was de inrichting nog aanwezig en in gebruik bij een schietclub en mogelijk de gemeente.

 Locatie

Schuilplaats Leidsebosje

Een openbare schuilplaats die in de periode 1939-1945 is gebouwd in het Leidsebosje ("Leidscheboschje") te Amsterdam. Dit is een parkje bij de kruising Stadhouderskade en Leidseplein, waarschijnlijk was de schuilplaats in de noordhoek van de kruising gebouwd.

In december 1945 wordt deze schuilplaats genoemd om te behouden, terwijl tientallen andere schuilplaatsen in die periode worden opgeruimd. Anno 2009 is er geen schuilplaats herkenbaar.

 Locatie

Schuilplaats Vaart en Duin

Aan de zuidrand van het landgoed Vaart en Duin, Korte Zijlweg 14 te Overveen (nabij Haarlem) liggen de restanten van een schuilplaats. De schuilplaats van wit baksteen is waarschijnlijk in de jaren 1930 gebouwd voor de bewoners van de woningen op het landgoed.

 Locatie

Schuilplaats De Wetering

De parkeergarage van appartementengebouw 'De Wetering' aan de Wetering te Blaricum was ingericht als massaschuilplaats voor 4.500 personen. Het is opgeleverd in april 1981 en was gas- en luchtdicht (overdruk) en voorzien van toiletten, wasgelegenheden, luchtbehandelingsapparatuur, nooddrinkwaterreservoirs met een recirculatie- en ontsmettingsinrichting en voldoende zit- en ligaccommodatie.

 Locatie

Schuilplaatsen Krommenie

Aan de Eikelaan te Krommenie zijn anno 2015 twee civiele schuilplaatsen uit de periode kort voor de Tweede Wereldoorlog aanwezig. Ze zijn waarschijnlijk van het type 'Assar' van de Fa. A.W. Timmermans uit Katwijk aan Zee.

Achter een woning aan de Noorderhoofdstraat te Krommenie is een schuilplaats aanwezig van een onbekend model.

Locaties bekend maar niet gepubliceerd.

Stormschool Bloemendaal

De Stormschool Bloemendaal verzorgde, als 6e Koninklijke Infanterie Depot, van 1945 tot 1949 de kaderopleidingen en gevechtstraining aan manschappen voor uitzending naar Nederlands-Indië.
Het maakte gebruik van het voormalig bejaardentehuis "Wildhoef". Mogelijk dat het oorspronkelijke gebouw nog bestaat aan de Kennemerweg 24.

 Locatie

Tanklosplaats Hollandsche Brug

Aangelegd ten behoeve van transport over water van onder andere rupsvoertuigen naar schietkamp Vlieland, als alternatief voor oefenterrein De Zande bij Hattem.
Aanpassingen bestonden uit meerpalen, egaliseren en bekleden oeverbescherming en verharden weg.
Van april 2007 tot april 2008 is de locatie gebruikt voor een veerdienst van vrachtwagens omdat de Hollandsche Brug niet aan de veiligheidseisen voldeed. Voor zover bekend zijn er geen restanten behalve mogelijk de verharde weg.

Voor het eerst op 17 juni 1975 gebruikt om drie Centurions en drie AMX te transporteren.

 Locatie

Tanklosplaats Muiden

Vanaf de bouw van de brug in 1975, werd de kade onder de nog bestaande verkeersbrug van de A1 over het Amsterdam-Rijnkanaal gebruikt als los- en laadplaats voor tanks.
Schepen met tanks uit Duitsland werden haaks in het kanaal gelegd, vanuit de lucht onzichtbaar onder de brug. Het oostelijke brughoofd was voorzien van een rijbrug en in de bergruimte van de brug lag materiaal hiervoor.
Hier gingen de tanks op opleggers om naar de Tank Werkplaats Amersfoort gereden te worden.
Behalve de andere vorm van het oostelijk brughoofd en roestige aanhechtingspunten van een metalen constructie is er niets meer opmerkelijks te vinden.

 Locatie