Sluit [X]   
 

Kampcommandant Schalk in 1907: geboren te Nieuw-Vennep, Noord-Holland

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 36

E-Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 36
(19 maart 2001)

Beste lezer,

Bij deze een nieuwe e-nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.
Deze nieuwsbrief is, met meer links, te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook meer informatie over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief te vinden.

SPECIALE AFLEVERING
Deze nieuwsbrief gaat hoofdzakelijk over informatie die onlangs in de Genie archieven bij de Rijksarchiefdienst Noord-Holland (RANH) zijn aangetroffen. En de wijzigingen in de website die naar aanleiding van deze informatie zijn gemaakt. Het heeft me bijna een maand gekost om alle gegevens te verwerken en de website wat op te schonen, waarvoor excuses.
De bronvermelding is uitgebreid om ook de archieven in het RANH te kunnen bevatten:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/bron/>

FLANKERENDE KOEPELBATTERIJEN
Er zijn tot de bouw van de eerste Stelling forten en de ontwikkeling van de gebruikte standaardontwerpen veel andere plannen geweest. Deze ontwerpen bevatten vaak bastions en andere elementen die reeds lang bestonden. In het RANH vond ik een ontwerp uit 1879 voor "flankerende koepelbatterijen" bij Kruisdorp (het huidige Hoofddorp) en Uitgeest. Dit ontwerp voorzag in een door een gracht omringd fort met een traditioneel bakstenen kazerne van circa zes lokalen breed en twee verdiepingen hoog. Even rechts van het midden was een pantserkoepel in het dak voorzien.

GENIE
Op zoek naar marechaussee kazernes had Frank Reyn een genie-gebouw in Purmerend gevonden en gefotografeerd. In het RANH bleek dat deze woning en bergloods in 1920 gebouwd zijn voor de zelfstandig werkzame Opzichter van Fortificatiën, Dienstkring Purmerend. In de omschrijving van dit gebouw is kort opgenomen welke taken de Genie had en welke werkkringen met de Stelling te maken hadden.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/purmerend/>

KRUITMAGAZIJN BIJ SPAARNWOUDE
Het Kruitmagazijn bij Spaarnwoude werd in 1870 gebouwd op een locatie waar al twee voorgangers hadden gestaan. Het magazijn bestaat nog maar is momenteel steen-voor-steen gesloopt en wordt herbouwd als woning.
Omdat het leek alsof het nooit voor de Stelling zelf was gebruikt werd het alleen genoemd in de pagina's over de Posten van Kraijenhoff. Maar het blijkt in 1927 nog in onderhoud bij de Genie maar voor 1932 moet het gebruik beëindigd zijn. Toch een eigen informatie pagina gegeven o.a. om foto's te kunnen laten zien zoals het magazijn voor de herbouw was.
En uit andere stukken bleek op welke andere drie locaties hetzelfde model in 1870 is gebouwd. Vanuit bouwtekeningen en een veldwaarneming bestaat bij mij het vermoeden dat er tussen 1890 en 1895 nog enkele magazijnen naar dit voorbeeld zijn gebouwd. Een daarvan staat nog op het Sectorpark Zaandam, Afd. Munitie in Oostzaan. Het lijkt alsof de open buitenplaats daarvan later is dichtgebouwd.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarnwoude/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/oostzaan/>

OPGAVE DER BEWAPENING VAN DE STELLING VAN AMSTERDAM
Om maar eens wat informatie over de bewapening op de nemen was er eerder al een algemeen stukje over de bewapening opgenomen. In het RANH vond ik echter een complete opgave uit 1910 over de gehele Stelling. Als je goed in gedachte houdt dat er door de jaren heen flink met kanonnen en mitrailleurs gesleept was levert deze "Opgave der bewapening van de Stelling van Amsterdam" toch nog een leuk beeld op. Het duurt wel even om deze 83 kB in je webbrowser te laden. Als iemand weet waar ik de opgave uit 1899 kan vinden, dan houd ik me aanbevolen.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/stukken/bewapening/>

CONRADSTRAAT
In de Conradstraat in Amsterdam staat nog de Militaire Bakkerij en een dienstwoning. Het was bekend dat het Garnizoen Kleding Magazijn daar ook vanaf 1920-1921 heeft gestaan maar in 1988 is gesloopt.
Het blijkt dat een groter terrein dan aanvankelijk werd gedacht voor verschillende doeleinden in gebruik is geweest en het gehele terrein "Magazijnen Conradstraat" werd genoemd.
Ook het Mobilisatie Centrum Amsterdam heeft hier vanaf 1936 tot ca. 1960 gestaan evenals enkele oudere wagenloodsen. Een samenhangend overzicht ontbreekt helaas nog maar er is voldoende duidelijk om er een nieuwe eigen informatie pagina, met als naam Magazijnen Conradstraat, aan te wijden.
Behalve de dienstwoning, die voorlopig alleen op de pagina over de Militaire Bakkerij wordt genoemd, is er waarschijnlijk geen gebouw meer van over. Mogelijk dat de gebouwen aan de Oostenburgergracht nog door het leger zijn gebruikt maar die zijn van zodanige ouderdom dat ze niet door het leger na 1813 gebouwd zijn. Binnen een blok nieuwbouw is, volgens de kaart, mogelijk nog een gebouw over. Nader veldonderzoek moet echter nog plaats vinden.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-conrad/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-bakker/>

ROKIN 145
"Rokin 145" in Amsterdam is een adres dat in 1927 ook bij de Genie in beheer was. Van circa 1916 tot tenminste in 1948 wordt een Militair Centraal Post (telefooncentrale) genoemd aan het Rokin maar zonder huisnummer. Mogelijk is nu dus het gebouw bij de functie gevonden. Het gebouw bestaat nog, nabij het Muntplein in Amsterdam, en is van 17de-18de eeuwse bouwstijl. Ik kom er de laatste tijd op weg naar een klant regelmatig met de tram langs.
Verder ontbreekt elke informatie waardoor er nog geen informatie pagina over samengesteld kan worden.

BARAKKEN
Binnen het Genie Commandement Amsterdam waren in 1940 een aantal barakken, vermoedelijk voor huisvesting van de gemobiliseerde soldaten. Onder de genie in Amersfoort vielen in ieder geval de barakken in Muiden?, Weesp en Muiderberg. Gegevens over de genie in Haarlem ontbreken.
Omdat er geen informatie pagina over zal komen, alleen een vermelding op de index pagina's van de Centrale Voorzieningen en Gemeente Amsterdam, toch hier even de gehele opsomming voor de velen die nu in de omgeving van die barakken-locaties wonen:

LOSSE EINDJES
Ter afsluiting van de RANH bevindingen nog enkele kleine feitjes die zijn aangetroffen:
- in 1909 werd het Algemeen Verdedigingspark gesplitst in twee logistiek verschillende magazijnen waarbij dan pas de naam AVP in gebruik werd genomen. Daarvoor heette het Magazijn Amsterdam.
- in 1920 werden zeven barakken van het Sectorpark Halfweg, Afd. Materieel verkocht. Mogelijk waren dit de barakken die tijdens de Mobilisatie 1914-1919 werden gebouwd en waarvan enkele foto's bij de Archiefdienst voor Kennemerland (sinds 2005 Noordhollands Archief) te vinden zijn.
- de functie van het oude Arsenaal op het Waterlooplein - welke nogsteeds bestaat - was onbekend. Maar in 1940 blijkt het nog gebruikt te worden als het aan de Duitsers wordt overgedragen. Er liggen dan keuken- en bureau-benodigdheden in opgeslagen.
- In 1936 is er een Zendstation in de Haarlemmermeer gebouwd. Die was ik in het ARA al eens tegengekomen maar toen vermoedde ik dat het om een civiel bouwwerk ging voor het Vliegkamp Schiphol. Maar het blijkt in beheer te zijn geweest bij de Genie. Verdere informatie ontbreekt en er wordt (nog) geen informatie pagina over gemaakt.
- in 1940 zijn, in opdracht van de Duitse bezetter, door de Genie garages gebouwd nabij het Rijks Magazijn voor Geneesmiddelen in Amsterdam. Ernaast, achter het Rijks Magazijn voor Kleding, zijn nog garages in gebruik bij de politie. Ze lijken wat te modern maar mogelijk zijn dit ze nog?
- op basis van een lijst uit 1940 moet ik concluderen dat het Sectorpark Zaandam, Afd. Munitie nogsteeds compleet is.
- De Stellingcommandant was ook commandant van de Eerste Militaire Afdeling - tot nu toe niets nieuws. Nieuw voor mij was dat het gebied grote delen van het gebied van de provincies Noord en Zuid-Holland en het deel van de provincie Utrecht ten westen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie omvatte.
- Er zijn enkele jaartallen gevonden wanneer de grond voor enkele objecten is aangekocht. O.a. bevestigd dit de bouw van drie Marechaussee Kazernes.
- van veel magazijncomplexen rond Amsterdam is informatie over het bouwjaar achterhaald, of het magazijn in 1940 nog in gebruik was en uit welke gebouwen ze bestonden.

NEDERLANDSE GENEALOGISCHE VERENIGING
De Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) heeft zijn verenigingsgebouw en archieven in mijn woonplaats Weesp dus ben ik maar eens gaan kijken. Veel stamboomonderzoek gaande maar dat was niet mijn eerste interesse. Ze bleken enkele officiers jaarboeken te hebben waaruit ik later nog wat meer informatie zal kunnen halen. Voorlopig heb ik me even beperkt tot de namen van de Commandanten van de Vesting Holland waarin de Stelling in 1922 opging. Deze namen zijn opgenomen in het lijstje op de pagina over de Stelling Commandant.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-commandant/>
<http://www.ngv.nl/>

HERINDELING CENTRALE VOORZIENINGEN
Er waren inmiddels zo veel centrale voorzieningen binnen en buiten Amsterdam gevonden dat het een troep werd. Zeker ook omdat de gebouwen in Amsterdam vrijwel allemaal in het oosten van Amsterdam geconcentreerd waren terwijl ook het Schietoefenterrein Schoorl op dezelfde satellietfoto moest voorkomen. De reeds genoemde Gemeente Amsterdam, die ook werkelijk heeft bestaan, is tot leven gewekt en heeft alle voorzieningen binnen de toenmalige (!) grenzen van de Gemeente Amsterdam gekregen. Dat is ongeacht het feit of deze wel of niet direct onder het commando van die Sectorcommandant vielen. De voorzieningen buiten de Gemeente Amsterdam bleven onder het kopje "Centrale Voorzieningen" ook als ze geografisch in een van de andere sectoren liggen. Een beetje onlogisch maar mijn inziens een goede tussenoplossing.
In zowel de Nederlandse als Engelse versie zal je dus een andere indeling in het hoofdstuk "Forten, batterijen en andere werken" tegenkomen. Ook hebben de lijst-overzichten van de objecten (één foto en stukje tekst) een andere opmaak gekregen zodat er wat efficienter met het beeldscherm wordt omgegaan en plezieriger is om naar te kijken.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/>

IJMUIDEN (3)
Gijs Kalkman parafraseerd uit de lokale media van IJmuiden:
"Het Forteiland is weer vrijgegeven op een paar plaatsen na. Als er gewerkt gaat worden en het vermoeden bestaat dat er iets dergelijks aanwezig is moeten de bevoegde instanties gewaarschuwd worden waarop direct actie wordt ondernomen."

SYMPOSIA
De Stichting Herstelling, Stichting Maatwerk en de Provincie Noord-Holland organiseren op 22 maart het symposium "Voortbouwen op Herstelling". Onderdeel zijn workshops op Fort bij Spijkerboor en Fort bij Marken-Binnen en 's middags in het Provinciehuis te Haarlem. Ik zal daar samen met Hans Baas aanwezig zijn om de website te demonstreren en te promoten. Een promotie-team bestaat meestal uit jongere exemplaren van het andere geslacht, maar het is niet anders... :-)
In het kader van het hier eerder genoemde onderzoek van de provincie naar de inpassing van de Stelling zijn er ook enkele bijeenkomsten. Op 5 april is er in Amsterdam een bijeenkomst voor beleidsmakers, eigenaren en gebruikers. En in de avonden van 9 en 10 april zijn er bijeenkomsten voor andere geïnteresseerden in waarschijnlijk Wormer en Muiden. Als alles lukt ben ik ook op die bijeenkomsten aanwezig. Zodra ik meer details heb over de bijeenkomsten dan zal ik dat laten weten.

OVERIG
- Om even iets te laten zien van wat er achter de schermen nog speelt: er is mij informatie gevraagd over mogelijke munitiedumping in de Amstel vanwege toekomstige baggerwerkzaamheden. En de Gemeente Ronde Venen wilde hulp bij het zoeken naar bouwtekeningen van de forten en inundatiewerken in die gemeente i.v.m. rijkssubsidie.
- Er is een enthousiaste gids op Fort bij Edam (doet ook Spijkerboor). In het streekblad was er een voorpagina artikel aan hem en het fort gewijdt en ik heb hem telefonisch gesproken om wat over archieven te babbelen. Hij is in 1939 in de wachterswoning van Fort aan de Nekkerweg geboren dus de interesse is met de paplepel ingegoten... Op de pagina van Toeristische Tips is het telefoonnummer te vinden waar je hem kan bereiken om een bezoek te regelen.
- de poterne van Fort bij Spijkerboor is geheel van de aarden dekking ontdaan om dakreparaties uit te kunnen voeren.

Met vriendelijke groet,
René Ros

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Reizend restaurant SterkWater strijkt neer langs de Hollandse Waterlinies. In de grootste, oudste en prachtigste forten genieten haar gasten van een bijzondere avond uit, met een heerlijk 5-gangen diner en meeslepende verhalen. (Advertentie)
 
 
 
Fort Resort Beemster herbergt een van de meest luxueuze wellnessresorts met hotel van Nederland. In de karakteristieke sfeer van het fort beleeft u wellness zoals u nog nooit heeft ervaren. (Advertentie)