|
InleidingWederom welkom bij een nieuwe nieuwsbrief. Leuk dat er ook mensen zijn die niet alleen plaatjes willen kijken, maar ook wat lezen. Maar we houden ook deze keer de artikelen kort, overzichtelijk en geïllustreerd! Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2023/nieuwsbrief-523/ Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- Op Delpher werd de Kringenwet 1814 gevonden en de OCR-tekst daarvan is gecorrigeerd en toegevoegd aan de website, naast de al veel langer aanwezige tekst van de Kringenwet 1853. Ook is de wet tot intrekking van de Kringenwet uit 1963 gevonden, maar die zal niet gepubliceerd worden omdat de inhoud zeer beperkt is en vermelding van de datum ervan voldoende is. - Naar aanleiding van bovenstaande is ook gezocht naar een wet uit 1951. Er wordt soms in publicaties gesteld dat de Kringenwet in 1951 "buiten werking is gesteld" of "ingetrokken" is, maar daar werd geen publicatie in het Staatsblad over gevonden. En de term "ingetrokken" wordt gebruikt in de wet van 1963 zodat het dubbel zou zijn als dat al in 1951 is gebeurd. Er zijn in 1951 wel vier Koninklijke Besluiten met betrekking tot vestingwerken bekend, maar deze betreffen niet de Kringenwet zelf maar de declassificatie tot 'geene klasse' of het opheffen van specifieke vestingwerken bij Den Helder, in de Grebbelinie en het merendeel van de forten in de NHW en StvA. Vooralsnog is de conclusie dat in 1951 de Kringenwet niet is ingetrokken of iets dergelijks. - Ook Henk Grootegoed blijkt in 2019 te zijn overleden, op 92-jarige leeftijd. Hij was onder andere veiligheids-inspecteur bij de Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen van Defensie. In die hoedanigheid heeft hij tijdens de Koude Oorlog vrijwel alle forten en magazijnen bezocht en gaf ons in 2004 een overzicht van wat hij wist over het gebruik destijds. Op basis daarvan zijn twee thema-nieuwsbrieven gevuld, waar we nog regelmatig profijt van hebben! - Cees Pfeiffer was Pampus-pionier en bestuurslid van Stichting Pampus, waar hij onder andere de communicatie verzorgde. Ook publiceerde hij het boek 'Pampus, Geschiedenis van een fort'. Onlangs heeft hij ons een map geschonken voor de archief-collectie. De helft zijn krantenartikelen uit de periode 1932-1999, waaronder enkele kopieën. En een map met brieven e.d. over de Pampus-kalender 1990, ceremonie ondertekening koopakte van Forteiland Pampus (1990) en zijn boek (1993). Daaronder ook bijzonder aardige briefjes van verschillende nazaten van fortwachters, als reacties op het boek. Dank Cees, het was en is het bewaren waard. - Save the Date! 21 April vindt de tweede Kennisdag Nederlandse Waterlinies plaats in vestingstad Muiden. De kennisdag wordt georganiseerd door Stichting Oude Hollandse Waterlinie, Kenniscentrum Waterlinies en de Alliantie Zuiderwaterlinie.
|
Dagexcursie Stelling van Amsterdam 2023Tekst: René Ros.
We beginnen met koffie en thee bij Abcoude en wandelen daarna op Fort aan de Winkel. Vervolgens brengen we een bezoek aan Fort Waver-Amstel met haar zeer originele reinigingslokalen. Na de lunch rijden we naar de inlaatsluis bij Kudelstaart, om via de Linie Kudelstaart - Uithoorn, naar Fort bij De Kwakel te rijden voor een bezoek en de middagborrel. Tenslotte bezoeken we het Fort aan de Drecht om naar Amsterdam-Zuidoost terug te rijden. Eventueel ga je ook mee dineren. De dag begint om 9.45 uur en duurt tot ongeveer 17.15 uur. Alle kosten zijn inbegrepen in de deelnameprijs en onze donateurs krijgen korting. Het aantal deelnemers is beperkt en door voorinschrijving door donateurs is een deel van de plaatsen al geboekt. Meer informatie is te vinden op de webpagina over de dagexcursie en daar kunt u zich ook aanmelden. Dagexcursie Stelling van Amsterdam
|
Fortcommandant ScholtenTekst: René Ros. In mei 2021 publiceerden we een thema-nieuwsbrief en PDF-publicatie over Luitenant Rang van Fort benoorden Spaarndam. Het was een uitstekende manier om de 500ste nieuwsbrief mee te vieren. Er zijn sindsdien nog wat kleine stukjes informatie aan het verhaal toegevoegd. Maar bovenal zijn er nog twee personen waarover wat gezegd moet worden. De tijd gaat snel, we zijn bijna twee jaar verder om in ieder geval één belofte in te lossen.
In de collectie van het Nationaal Militair Museum vonden we een vermelding van een boekje 'Militaire reisherinneringen uit Rusland' met zijn naam. Door corona met de bijbehorende lockdowns en afstandsmaatregelen, was een bezoek aan de studiezaal lange tijd niet mogelijk. Pas begin december 2021 - voor de laatste lockdown - kon dat plaatsvinden, waarna andere belangrijkere werkzaamheden de aandacht opeisten. Gedurende de tweede helft van juli 1900 was Scholten te gast bij het 3e Narfskische Infanterieregiment. Op 5 augustus arriveerde hij nabij Smolensk en ook het zuidelijker gelegen Roslavl wordt genoemd. Er zijn enkele eenvoudige kaartjes in het boekje aanwezig, maar de meren werden niet op de satellietfoto herkend. En het lijkt wel alsof alle kleinere plaatsen andere namen hebben gekregen of anders worden geschreven.
Er is nog één belangrijke persoon in het verhaal te behandelen, maar die kunnen we nog niet ophelderen. Namelijk de schilder die van Kapitein Scholten als eerste teksten in het Fort benoorden Spaarndam mocht schilderen. We hebben een mogelijke schilder gevonden, maar nog geen degelijk bewijs dat hij het is. We willen een papieren bewijs van zijn militaire carrière, doch ook zíj́n controlelijst kon niet gevonden worden. Of anders een schilderij vinden dat met zekerheid van die schilder is, en lijkt op het schilderij dat Rang won tijdens de verloting op het fort. We hebben een ets uit 1928 van hem kunnen aankopen. Maar een overeenkomst met het schilderij is helaas niet heel duidelijk, mede door het verschil tussen een ets en een schilderij. Wordt vervolgd... Luitenant Rang
|
Winterse veldtochtTekst en foto's: René Ros. Op 4 februari jl. hebben we weer eens een ouderwetse veldtocht uitgevoerd, in het gebied van Vijfhuizen tot en met Winkel. Deels was het als wegverkenning voor de dagexcursie, en deels kijken of enkele aarden batterijen nog aanwezig zijn. Het was fris weer, maar de begroeiing was kort en dat bleek handig. Verder bezochten we kort Fort bij Vijfhuizen, Fort bij Hoofddorp en de Batterij aan de Sloterweg.
Naar aanleiding van een bouwtekening in de schenking van Rob Schimmel, ben ik ook naar de Inlaatsluis in de 3e Bedijking van de Mijdrechtse Droogmakerij gereden. Op basis van sporen in die polderdijk heb ik lang aangenomen dat het om twee aparte sluizen ging, maar dat blijkt niet juist. Op de bouwtekening staat geen situatieschets, dus het blijft onduidelijk op welk van de twee verdachte locaties de sluis in de dijk is weggewerkt. Vooralsnog is gekozen voor de locatie waar in 2001 bakstenen muren in het gras zijn aangetroffen. Later is de dijk verhoogd en zijn die muren niet meer zichtbaar. Vervolgens Hans Baas opgehaald en nu met twee fietsen op het fietsenrek op pad. We zagen dat de vroegere provinciale weg N201 tussen Uithoorn en Aalsmeer, nu N196, een grote metamorfose ondergaat. Vanaf Uithoorn inspecteerden we de Linie Kudelstaart - Uithoorn. Grenspaal O20 stond er nog en Batterij III lag er nog strak bij. Maar Batterij II heeft grote veranderingen ondergaan. Vroeger liep de weg recht over deze batterij en was een deel parkeerplaats. Nu slingert de weg wel weer om de batterij heen, maar het terrein is nu een strakke, geasfalteerde parkeerplaats voor de sportvelden. Het was een zaterdag, dus het was druk op de parkeerplaats.
We reden, langs grenspaal O39, door naar Fort bij Kudelstaart om bij de bewoner van de bergloods aan te bellen. Voor de dagexcursie had Fort bij Kudelstaart medewerking toegezegd, maar dat is ingetrokken na de Raad van State uitspraak. Met Dick Kuin hebben we gesproken over mogelijkheden voor een fotostop bij fort en sluis, omdat ook wij daar parkeerproblemen hebben... Uiteraard werd ook de geschiedenis van de bergloods en de twee woningen besproken. En mochten we grenspaal O3 even bekijken. Vervolgens reden we naar Fort bij Vijfhuizen om vanaf daar langs diverse locaties weer naar het westen, richting huis, te hoppen. De eerste locatie was een plek in de Geniedijk Haarlemmermeer waar drie scherfvrije onderkomen vrijwel onzichtbaar onder de grond zitten. Eind vorig jaar leek er ook een vierde te zijn. Maar nu met heel korte begroeiing was dat toch een andere vorm en kon het geen onderkomen zijn. In het Fort bij Hoofddorp hadden we een late lunch, plaspauze en opwarmmoment.
Daarom wandelden we weer een stukje de Geniedijk op, waar veel bomen recent gekapt zijn, op zoek naar een aarden batterij en even kijken bij de betonnen nevenbatterij. De batterij f in Hoofddorp lijkt met een aantal aarden traversen (dwarswallen) nog enigszins herkenbaar en is in de database als 'restant' genoteerd. Vanaf de Rijnlanderweg wilden we op de fiets tot over de snelweg gaan. Doch constateerden we dat een band van Hans' fiets zacht was, zodat ik alleen op pad moest...
Tenslotte liepen en fietsten we naar de Batterij aan de Sloterweg waar we - zoals gepland - met een paar medewerkers van de broedplaats GinDS kennismaakten en bijgepraat hebben. Ondanks onze medewerking aan dit project, was dit de eerste gelegenheid om, na de oplevering in 2018, de batterij eindelijk van binnen te bekijken. De kazemat en munitieruimten waren echter niet toegankelijk. In de kleine kazerne, voor een bezetting van 31 manschappen, waren de deuren en ramen vervangen door moderne exemplaren achter de opgeknapte originele stalen luiken. De binnenmuren zijn nog ruw en beschadigd maar van een nieuwe witte verflaag voorzien. De schade aan plafond en doorgeroeste ijzeren balken zijn niet hersteld, maar ook van een verflaag voorzien. Het merendeel van de kleine ruimten was in gebruik als expositieruimten. We keken nog even met verbazing naar de nieuwe hoteltoren die op 200 meter vóór de Geniedijk is gebouwd, in gebied waar al ruim 10 jaar het beloofde Geniepark zou komen. En daarmee was een einde aan een geslaagde veldtocht van acht uur gekomen. We hopen dat met dit verslag de bevindingen kort maar duidelijk zijn gedeeld en ook duidelijk is dat wij een prima dag hebben gehad. Alleen was de auto toe aan een wasstraat, na een bombardement door een reiger en door de modder. Donaties zijn ook hiervoor welkom!* * Dat is een grapje, donaties worden niet voor auto-onderhoud gebruikt. Inlaatsluis in de 3e Bedijking van de Mijdrechtse Droogmakerij
|
Mensen, mensen, wat een mensen!Tekst: René Ros. In de loop der tijd is er naar ruim 2.600 mensen onderzoek gedaan, omdat ze een rol in de Stelling hebben gespeeld of dat vermoed werd. Van 250 was er voldoende informatie om ze een eigen korte of lange biografie op de website te geven. Er is nu een online overzicht waarin ze bijna allemaal te vinden zijn.
Personen die je niet in het overzicht zult vinden, zijn familie- en gezinsleden die nodig waren in het onderzoek naar de personen die wél genoemd worden. Ook mensen waarvan niet zeker is of ze zijn overleden ontbreken. En mensen van de Stay Behind organisaties die we nog niet kunnen publiceren. En ook mensen die onderzocht zijn voor projecten die niet direct met militair erfgoed te maken hebben, zoals Douwe Pijl en eigen voorvaderen. In totaal gaat het dus om bijna 800 mensen. Het ligt in de bedoeling om, als er belangstelling blijkt te zijn, op termijn per persoon meer informatie online beschikbaar te stellen. En ook te koppelen met de collectie en een toekomstig overzicht van de objecten (d.w.z. forten enzovoort). Dat kost nogal veel tijd en is daarom een lange termijn project dat met hollen en stilstaan wordt uitgevoerd. Gebruik de mensen-index waar mogelijk en neem gerust contact op. Aanvullingen en verbeteringen zijn altijd welkom. Kijk bijvoorbeeld eens of je je eigen familieleden ertussen kan vinden? Mensen
|
Jongejuffrouw BoekholtTekst: René Ros. Gelukkig konden maar liefst twaalf prentbriefkaarten tegelijk worden gekocht, die allemaal aan Jongejuffrouw Freddy Boekholt op Fort bij Kudelstaart waren geadresseerd. Die achternaam was niet bekend als fortwachter, dus wie woonde er toen op het fort en waarom?
Vrij eenvoudig werd in de data van het Stadsarchief Amsterdam een persoonskaart gevonden, van een dochter met de naam "Frederika Eliza Jane Hendrika Boekholt". De roepnaam Freddy zou passen bij Frederika. En de kaart toont aan dat het gezin in 1907 vanuit (gemeente) Aalsmeer naar Amsterdam verhuisde. En als beroep van "papa" staat "1e Luitenant der Genie" genoemd. Dat moet hem wel zijn, maar er is verder gezocht. Een vermelding in het bevolkingsregister van Aalsmeer werd niet gevonden, maar wel twee vermeldingen van Amsterdam dat het gezin naar Aalsmeer verhuisde en er vandaan kwam. In die periode was dochter Freddy twee tot vier jaar oud en de kaarten zijn gestuurd toen ze drie en vier jaar was.
Door de kaarten weten we ook de roepnamen, iets wat in de bevolkingsregisters niet genoteerd werd en wordt. Frits ging na Kudelstaart bij het Korps Genietroepen in Utrecht werken. Zijn hoogste rang werd Luitenant-Kolonel. In 1956 overleed hij en werd begraven in Voorburg. Zijn vrouw Riek overleed in 1965 en hun dochter Freddy in 1988. Voor zover we konden achterhalen zijn er geen directe nazaten, waardoor je je wel afvraagt wie de kaarten sinds 1988 heeft bewaard... 1e Luitenant Boekholt (nieuw)
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.
|
Nieuwsbrief 523
Met een uitstel van 1.092 dagen gaan we dan eindelijk weer op een dagexcursie! Op zaterdag 13 mei as. zal voor het negentiende jaar de geheel verzorgde, unieke dagexcursie naar een deel van de Stelling van Amsterdam plaatsvinden. We bezoeken een zestal forten in de Sector Ouderkerk met een rondrit door het gebied.
Een van de belangrijkste personen in de geschreven herinneringen van Lolke Rang was zijn 'baas', de fortcommandant Scholten. Iemand waar hij het goed mee kon vinden en hij ons veel aanknopingspunten over gaf om meer informatie over hem te vinden. Als beroeps-officier is hij tegenwoordig heel makkelijk in de gedigitaliseerde stamboeken in het Nationaal Archief terug te vinden. Helaas werd geen stamboek of controlelijst van reserve-officier Rang gevonden.
De militaire stamboeken en controlelijsten gaven meer interessante informatie, maar ook weer niet in die mate van detail dat je zou willen. Toch kon er een nieuwe biografie over Kapitein Scholten opgesteld worden over zijn leven, met vooral aandacht voor zijn militaire carrière. Eerst als beroepsofficier na een opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie en later als reserve-officier met daarnaast een bedrijf.
Eerst reed ik met de auto alleen de route van Abcoude naar Uithoorn als wegverkenning voor de dag-excursie. Letten op passeervakken, eenrichtingsverkeer langs de Waver, parkeerplaatsen voor een fotostop, verkeersdrukte enzovoort. Dat is niet interessant en laten we hier verder buiten beschouwing. Het was die ochtend wat mistig met een zonnetje, dus mooie foto's van het polderland kunnen maken.
Door onbekende oorzaak was de liniewal in de jaren 1990 zelf niet aangewezen als provinciaal monument, slechts een paar onderdelen. Dit was een van de omissies die naar boven kwamen uit een onderzoek uit 2008, door mij in opdracht van de provincie Noord-Holland uitgevoerd. In 2016 is de liniewal ook een provinciaal monument geworden, maar ondertussen had de gemeente al plannen voor een ontsluitingsweg door de liniewal naar een nieuwbouwwijk. Die doorsnijding is er gekomen en zagen we nu voor het eerst geheel afgewerkt. Het is geen diepe coupure - de auto's en fietsers hebben nog een aardige klim - met betonnen wanden met de tekst 'Stelling' erin. De iets verderop gelegen Damsluis bij De Kwakel ligt er nog goed bij, alhoewel eigenlijk niet meer te zien is dat het in 2008 is gerestaureerd.
Als corona-lockdown-klus had ik in 2021 uitgezocht welke batterijen er voor de Artillerie buiten de forten waren geweest. Van een paar batterijen leek het nog plausibel dat er nog restanten zouden zijn of waren er oude foto's van restanten bekend. Chris Buzink had in de groep Halfweg de locatie van batterij s bij Fort aan De Liede gezocht en niet gevonden. De rest lag in de Geniedijk Haarlemmermeer (groep Schiphol) en deden we vandaag een poging toe.
Batterij g was niet meer te herkennen en zal verdwenen zijn bij de bouw van het Munitiedepot Schiphol in dit deel van de Geniedijk. Mogelijk vanwege een passeervak dat ik nog heb gezien met een houten beschoeiing, maar nu in beton is uitgevoerd. De magazijngebouwen van het Munitiedepot Schiphol stonden er netjes bij en er was de nodige bedrijvigheid in deze culturele broedplaats. Wel jammer dat er bomen middenin de laadplaatsen zijn geplant. De scherfmuur en de drie VIS-kazematten hadden een vervallen uitstraling - ook mooi. Dankzij de brug kon onder het vliegtuiglawaai en boven 17! stroken autoherrie, het andere deel van de Geniedijk bereikt worden. Hier werd de batterij IV voor twee stuks geschut aangetroffen, met drie traversen. Maar dit moet bij een herprofilering van de Geniedijk zijn gerealiseerd. De nevenstaande foto toont dat deel van de Geniedijk in 1998, zonder fietspad, zonder bomen, zonder brug en een smalle snelweg.
Het doel van het overzicht is om te laten zien over welke personen we informatie hebben - een index. Ook al is die informatie zelf nog niet openbaar, dan kan men contact opnemen om informatie uit te wisselen. Momenteel zitten er bijna 1.900 mensen in de index.
De kaarten zijn in 1906 en 1907 verzonden en het zijn allemaal voorgedrukte prentbriefkaarten met kinderen erop. De meeste hebben geen tekst van de afzender, maar alleen "papa" of "mama". Twee kaarten zijn van "tante Jo" en "tante Lien" waarvan één een hele - voor ons oninteressante - tekst schreef. Er is één leuke uitzondering: "6-3-'06 8.45 v.m. S.S. Volharding in het midden van de Nieuwe meer. papa". Blijkbaar was vader met een boot, vermoedelijk van Stoombootmaatschappij Carsjens, van of naar Amsterdam over De Nieuwe Meer (bij Buitenveldert) onderweg. Eigenlijk was één kaart voldoende geweest om de zoekactie te starten, maar de serie van gedateerde kaarten geeft een hele periode en is daarom erg leuk.