Sluit [X]   
 

Eerstaanwezend Officier Hioolen in 1893: benoemd tot Eerstaanwezend Ingenieur te 's-Gravenhage, Zuid-Holland

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 207

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 207
(7de jaargang, 20 juni 2005)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

Achter elk artikel in deze inhoudsopgave staat aangegeven welke gemeente het betreft.

 

Voorwoord

Deze nieuwsbrief begint met een lang verslag over een bezoek aan een deel van de Geniedijk Haarlemmermeer. Mede-wandelaar Hans Baas kreeg 's avonds zo'n depressie dat hij een verslag schreef waar zelfs Co Wies† rode oortjes van zou krijgen. Fantastisch die persoonlijke betrokkenheid, maar we hebben Hans toch maar voor twee weken naar het verre Frankrijk gestuurd om bij te komen.

Een bezoek aan Fort bij Edam was een stuk leuker. Op een andere manier was 'de vondst' op de landkaart van twee exercitie velden en -batterij leuk.
En op weer een andere manier was prikken in een aardhoop langs de snelweg bij Muiden interessant.
En dat allemaal in deze nieuwsbrief!

 

De Geniedijk

Op maandag 13 juni ben ik samen met Hans Baas, een ervaren wandelaar, de Geniedijk Haarlemmermeer gaan bewandelen. Het was de bedoeling om de volle 10,5 kilometer dijk heen en weer te bewandelen maar dat hebben we niet gered. Qua conditie ging het wel maar we bleven te lang stil staan bij bezienswaardigheden. We begonnen bij het Fort bij Hoofddorp en liepen eerst naar Fort bij Aalsmeer.

Over de vervallen bomvrije damsluis in de Hoofdvaart, het fietspad langs de Geniedijk op. Op dit deel tussen de bebouwing van Hoofddorp, is een betonnen nevenbatterij aanwezig. Aan het eind van het eerste deel lag weer een wildrooster om de schapen op de dijk te houden. Het is bovendien een zeer nuttig apparaat om de schapenuitwerpselen van de schoenen te schrapen.
Het volgende deel, tot de spoorweg, heeft geen wandelpad en behoedde ons om wederom tussen de schapen te lopen. Met de ogen dicht tussen de 'poortwachters' en onder het station door, kwamen we op het deel ten oosten van de spoorweg.
De schapendichtheid was hier duidelijk hoger zodat de schoenzolen zelden het asfalt raakten. Aangekomen bij de vervallen Batterij aan de Sloterweg - een unieke 'gekazematteerde batterij voor grootflankement', een mini-fort - zagen we twee moderne zitmeubelementen op de dijk staan. We vroegen ons af welk type Nederlander het überhaupt aan durft om daar te gaan fietsen, laat staan rustig te gaan zitten. Nog afgezien van vieze schoenen, de lucht was met deze matige temperatuur zelfs ons al iets te landelijk. Vlak langs het bomvrije gebouw lopen is door de gladheid gewoon gevaarlijk.

De huidige Rijnlanderweg overgestoken en het nieuwe fietspad opgelopen. De mitrailleursnest en de twee aarden emplacementen voor 2 stuks 10 cm geschut konden we hier niet meer herkennen.
Wel de acht bijzondere magazijnen uit de jaren 1950 die hier staan. Vanaf de snelweg onzichtbaar achter een lange betonnen muur van 2,5 meter hoog en 30 cm dik! De magazijnen staan in de lengterichting tegen de dijk, onderling gescheiden door een aarden wal. Eerst een groepje van vier magazijnen, dan vier open plekken en dan weer vier magazijnen. Volgens een oud-Genie medewerker was het voor munitie-opslag voor de luchtdoelartillerie rond Schiphol.

Tussen de magazijnen zit in de dijk ook de mitrailleur-kazemat Slotertocht Noord (eigenlijk West) en de kanon-kazemat Slotertocht Midden. Deze laatste is in 1937 gebouwd ter compensatie van een nieuw viaduct in de Rijksweg 4. Het is daardoor de laatst gebouwde VIS-kazemat in Nederland en tevens de enige met drie i.p.v. twee ruimten. Bovendien tonen deze kazematten in het Zuidwestfront aan dat er ook in de jaren 1930 wel gedacht werd aan het intact houden van de kringstelling.
De kanon-kazemat staat het dichtst bij de snelweg, maar we konden er niet met een meetlint aan de slag. We vermoeden dat bij een wegverbreding van 32 meter het gronddepot verloren gaat maar deze kazemat net 'buiten schot' blijft. Mede gezien de plaats van de nieuwe fietsbruggen...

We liepen over het nieuwe fietspad naar het nieuwe viaduct en staken daar de snelweg over. De bouwvakkers keken ons aan met een blik die we inmiddels al goed kenden.
Omdat de Kaagbaan gebruikt werd voor stijgende vliegtuigen was er duidelijk geen 'Stiltestelling' beleving. Bij de bomvrije damsluis in de Slotertocht staand, kwam daar het geluid van de snelweg ook nog bij.
De damsluis is vele jaren geleden al zijn bakstenen en aarden dak kwijtgeraakt. De scheuren zitten in de muur. En de brugplanken zijn verrot en verdwenen terwijl de metalen draagbalken ook al bijna zover zijn. Nog slechts een rijstrook scheidt de sluis van de snelweg dus met een niet-creatieve inpassing zal de verbreding voor deze damsluis fataal zijn. Evenals het gronddepot met de muurtjes voor schotbalkoplegging.

De iets verderop gelegen mitrailleur-kazemat Slotertocht Zuid (eigenlijk Oost) ligt vermoedelijk wel buiten de 32 meter zone. Op korte afstand ervan kan je in de Geniedijk nog goed de ingezakte aarden emplacementen voor 2 stuks 10 cm geschut herkennen. We gleden verder richting de Aalsmeerderweg en staken die over om op de aarden batterij terecht te komen. Deze sloot met een onbekend aantal 6 cm kanonnen het acces Aalsmeerderweg af. Zelf heb ik het nooit gezien, maar hier moet het pompstation Schiphol (5SCA) van een Defensie pijpleiding hebben gestaan. Gedurende de Koude Oorlog werd die blijkbaar niet in vredestijd gebruikt maar voerden tankschepen de kerosine aan. Sinds het einde van de Koude Oorlog is Schiphol de grootste klant van de Defensie Pijpleidingen Organisatie en is er geen tankschip meer afgemeerd...
<http://www.luchtmacht.nl/dpo/>

De afgelopen jaren is de batterij geherprofileerd en ziet er nu prachtig uit. We bleven links van de wal lopen, tussen de nieuw aangeplante bomen. Het zonnetje brak door, de wind ging liggen. De nevenbatterij was daardoor foto-geniek en een leuke speelplek voor kinderen. Bij slecht weer een goede schuilgelegenheid voor passanten van alle leeftijden.
In een van de schuilruimten van de nevenbatterij staat inderdaad (dank voor de tip AvB) de tekst 'Batt. 5' en dat is hetzelfde nummer dat de batterij op een oude Stelling-kaart heeft.

We kregen al lopend tussen de bomen een prachtig zicht op de hoger gelegen witte bergloods met een paar wilgentenen afrasteringen erbij. Rechts hadden we echter eerst nog de unieke dubbele schutsluis. Ik kan me nog herinneren - hoor opa nou - dat ik als zeeverkennertje in 1980-1985 op het zand kon staan waarmee de bovensluis deels was dichtgestort. Om dan door de duiker naar de fortgracht te kijken. Dat lukt nu niet meer, beide sluizen zijn praktisch geheel dichtgestort met onder andere wilgentenen. Desalniettemin probeer ik me daar altijd voor te stellen hoe druk het tijdens de bietencampagne met boten moet zijn geweest.

We liepen een rondje om het Fort bij Aalsmeer en aanschouwden de frontzijde. De gehele weg legden we nogmaals in tegengestelde richting af. Terug bij het Fort bij Hoofddorp liepen we ook daar een rondje, we moesten immers ook de caponniere weer eens op de foto zetten. Op dit deel, inclusief glacis van het fort, lopen geen schapen maar koeien.
Na het nuttigen van een boterham zijn we nog een stukje richting Vijfhuizen gelopen maar de klok wees alweer drie uur aan. Daarom zijn we even met de auto naar het Fort bij Vijfhuizen gereden. Daar werden we niet vrolijker maar daar komen we een andere keer nog wel eens op terug.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/haarlemmermeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/hoofddorp/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/slotertocht-magazijnen/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/slotertocht/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer-weg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer-sluis/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kleine-werken/nevenbatterij/>

Terug langs de Voorstelling bij Vijfhuizen gereden alwaar door de begroeiing slechts enkele schuilplaatsen zichtbaar waren. Ook de Voorpositie bij Cruquius (Fort bij Heemstede) opgezocht maar door wegafsluitingen was het lastig te bereiken. Bleek dat er een nieuwe weg over de voorpositie werd aangelegd, vermoedelijk ten koste van terrein van een bouwonderneming die een deel van de voorpositie besloeg.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen-voor/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/heemstede/>

Alhoewel de wandeling heel gezellig was, zijn we niet erg enthousiast over de staat van de Geniedijk. Qua profiel is niet veel te klagen maar de toegankelijkheid is buitengewoon slecht. Momenteel zijn de meeste delen van de oostelijke helft niet vrij toegankelijk (waar nodig hadden we vooraf toestemming gevraagd). En als ze wel vrij toegankelijk zouden zijn en er lopen schapen op de Geniedijk, dan is er van aantrekkingskracht op de recreant en passant geen sprake. Integendeel.
Wijzelf zijn echt niet snel vies van wat poep aan de schoenen. Maar de meeste recreanten hebben daar wel problemen mee. Mogelijke oplossingen zijn om alleen machinaal te maaien, met een afrastering schapen en mensen gescheiden te houden, of dagelijks het pad schoon te maken.

"De dijk op zich is natuurlijk erg mooi, en interessant door de aanwezigheid van de nevenbatterijen en geschutsopstellingen, en ook die gebouwtjes en muur zijn interessant. Maar de herrie en de schapenstront verpesten eigenlijk alles."

 

Fort bij Edam

Op het Fort bij Edam is alweer enige tijd een groep vrijwilligers actief die zich onlangs tot de Stichting Fort bij Edam hebben samengevoegd. Of ik nou eindelijk weer eens langs kwam! Aldus, met gezin, op een schitterende zaterdagmiddag gedaan.

Het doel van de vrijwilligers is om het verval te stoppen. Deuren en ramen worden weer gangbaar gemaakt. De meeste lokalen blijven hun patina uitstraling houden. Maar drie lokalen zullen een andere bestemming krijgen. Een als onderkomen voor de vrijwilligers en twee als tentoonstellingruimten met aandacht voor de Eerste en Tweede Wereldoorlog.

Samen met Frank van Drie liepen we een rondje in en op het fort. Om te beginnen werd een uilskuiken, hoog in de bomen aangewezen. Langs de keuken met de kookpotten en even gekeken in de - alleen voor mitrailleurs - rechter keelkazemat.
De opschriften op de na-oorlogse toiletten zijn leuk om te lezen. Personen hebben hun naam en adres opgeschreven, hun lichting en onderdeel. Soms spreuken over de duivel en officieren.
Verder zijn een aantal kelders leeggepompt en de toegangen tot de poterne zijn uitgegraven. Daarbij kwam zelfs een grindstenen pad op het rechter terreplein boven en dat is ook helemaal uitgegraven.

Op het dak was een proefstuk vrij van zand gemaakt. Er wordt gekeken hoe de dakbedekking precies vervangen zal worden. Eigenaar Staatsbosbeheer zal dit gaan betalen en tevens draagt ze een aardige som bij voor het ondersteunen van de vrijwilligers. Want alhoewel ze 'slechts' eenmaal per maand rondleidingen geven, zijn ze elke woensdag en zaterdag (11 maanden van het jaar) aan het klussen.

<http://www.fortbijedam.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/edam/>

 

Exercitie Batterijen

Naar aanleiding van een contact met het Ingenieurs Bureau Amsterdam in verband met historisch onderzoek naar de Overdiemerpolder en Zeeburg, werd ik getipt over een voorloper van het schietterrein op Zeeburg.

Op tekeningen uit 1899 en 1900, van de Amsterdamse Dienst der Publieke Werken, staan ter plaatse van de huidige Borneostraat in de Indische buurt vier schietbanen van verschillende lengte aangegeven. Het lijkt aannemelijk dat de banen pas in het kader van het bouwrijp maken van de Borneostraat (circa 1900) naar het Zeeburgereiland zijn verplaats.

Bij nadere bestudering van de Grote Historische Atlas Noord-Holland (1:50.000) bleek het als Exercitie veld ook op een kaart uit 1849 aangegeven te staan. Bovendien is er bij de Funenkade, waar nu het Lozingskanaal ligt, een 'Exerc. batt' aangegeven. En nog een Exercitie veld ten zuiden van de huidige Czaar Peterstraat alwaar nu woningen staan.

Deze drie locaties liggen op steenworp afstand van de Oranje-Nassau Kazerne alwaar in 1849 onder andere het 7e Regiment Infanterie (opgericht 9 januari 1814) en het 1e Regiment Vestingartillerie (1848-1881) waren gehuisvest.
Zie voor enige aanvullende informatie de pagina Amsterdam - Overig.

<http://www.iba.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zeeburg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-nassau/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-overig/>

 

Heuvel bij Muiden

In dit platte land word ik altijd wat onrustig bij verhogingen in het landschap. In het westen van Nederland is immers praktisch elk niveauverschil mensenwerk.
Zo ook een heuveltje bij Muiden, dat bij de zuidelijke afslag Muiderslot/Muiderberg van snelweg A1 ligt. Ter plekke heeft de VIS-Kazemat Muiden Midden gelegen maar ook enkele groepsschuilplaatsen (piramides).

Enige tijd geleden was ik in de buurt en achter in de auto ligt een prikstok als standaard uitrusting. Na wat prikken bleek duidelijk dat er een redelijke plaat hard materiaal in de heuvel ligt.
Uiteraard te rade gegaan bij de Muidenaar Guus Kroon, Historisch Archief Muiden. Hij wist te vertellen dat de sloop van de oude en de bouw van de nieuwe Vechtbrug heeft geduurd van midden 1962 tot het voorjaar van 1965. De op- en afritten zijn omstreeks december 1964 aangelegd.

De nieuwe brug en het snelweg tracé liggen zuidelijker dan de oorspronkelijke weg. Volgens Guus zit een restant van de VIS-kazemat in de heuvel. Het zou me niets verbazen als ook hier een aannemer zich vergist heeft in hoeveel tijd en geld het slopen van een flinke kazemat kost.
Maar zelf ben nog niet zeker en denk eerder aan een groepsschuilplaats. Zouden we van Rijkswaterstaat mogen graven???

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiden-kazemat/>

 

Bezoekerscentrum

In Waterlijn, de papieren nieuwsbrief van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie, wederom een woord over het bezoekerscentrum van de Stelling van Amsterdam. Het Muizenfort in Muiden is een mooi gebouw en een goed bereikbare locatie, vindt wethouder MacKay van ruimtelijke ordening. De andere forten kennende, ben ik het echter op beide punten geheel met hem oneens.
Bovendien, het bezoekerscentrum van Werelderfgoed Schokland staat toch ook niet op Urk???

Je kan mijn voorstel over het bezoekerscentrum uit 2003/2004 lezen of downloaden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/bezoekerscentrum/>

 

Overig

- De website van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie trok 34.911 bezoekers in 2004. Dat is iets meer dan de 33.266 aan onze Stelling-website. Maar interessanter is hoeveel bezoeken zij aan de websites brachten. Aan de Stelling-website waren dat er 47.118. De website van de Stichting Stelling van Amsterdam bleef daar met 8.000 bezoeken ver achter. Maar deze drie websites hebben verschillende inhoud en publiek waardoor het slecht vergelijken is.

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)
 
 
 
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)