Sluit [X]   
 

Fort bij Vijfhuizen in 1943: Amerikaanse Ventura bommenwerper stort in fortgracht

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 27-4-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsgierig? Lees deze nieuwsbrief maar!Nieuwsbrief 534

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
25ste jaargang, nummer 534, 19 december 2023

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Dit is de laatste nieuwsbrief voor het kerstreces en van dit jaar, een 'dik' kerstnummer. Uiteraard even beginnen met een kerstgroet aan jou, de lezer. In het eerste artikel blijkt dat in een na-oorlogs BVD-dossier nog interessante informatie staat over de brandstichtingen rond Spaarndam door anti-militaristen. We herhalen de aankondiging over de podcast Ondergronds Front, vanwege het verschijnen van aflevering 2 waar we aan meegewerkt hebben. En een eindejaars-beschouwing over de zomervakantie in Duitsland, met links naar een paar toespraken.

De Stelling heeft geleid tot onvoorziene takken in verschillende stambomen, zoals van de familie Hoogendoorn waarvoor we ook archiefbewijzen hebben gevonden. De provincie Noord-Holland heeft een bericht bijgedragen over de restauratie van twee damsluizen in de Haarlemmermeerringvaart. En het laatste artikel zou vroeger passend zijn geweest voor het winterseizoen, over een militaire schaatstocht door twee waterlinies!

Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2023/nieuwsbrief-534/
De volgende nieuwsbrief zal op 3 januari 2024 verschijnen.

Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
Meer: Slechts een deel van de gevonden informatie kan worden gepubliceerd, neem contact op als je voor onderzoek meer informatie wenst.

 

Dienstberichten

- We vernamen van de familie dat eind oktober illustrator Lex Tempelman is overleden. We hebben een lange samenwerking gehad en hij maakte onder andere de tekeningen van de drie typen forten, zoals die door ons werden onderscheiden. Hij zal gemist worden en we hebben de familie uiteraard gecondoleerd.
Nagedachtenis

- Door de Artillerie-Inrichtingen werd een proefinstallatie voor de productie van Mosterdgas gefabriceerd. Hiermee werd in Nederlands-Indië een voorraad Mosterdgas geproduceerd dat uit handen van de Japanners kon worden gehouden. Maar het bleek in 1975 grotendeels nog aanwezig te zijn en werd in 1979 door Nederland vernietigd. Het Museum Waalsdorp (over TNO) heeft een nieuwe webpagina gepubliceerd over die vernietiging.
De verbranding van mosterdgas in Indonesië (Operatie Obong)
Mosterdgas

- We konden de zeldzame documenten 'Legitimatiebewijs Interneeringskamp Sectorpark Halfweg' en 'Vergunning tot het dragen van een vuurwapen' op naam van Johannes Koningen verwerven. Zijn personeelsdossier in het archief Directoraat-Generaal voor de Bijzondere Rechtspleging bevatte nog eens 33 kantjes papier en een pasfoto. Hij heeft voor de crisis in de jaren 1930 gewerkt bij de Stoomvaart Maatschappij Nederland. Hij kan ons bekende fortwachters en anderen van en naar Indië hebben gevaren.
Na veel puzzelen lijkt het erop dat hij eerst bewaker en kantinebeheerder op Kamp Sectorpark was, daarna bewaker in Kamp Hoofddorp, inderdaad het fort. Een uitgebreid verhaal is er niet van te maken, maar toch weer een naam en wat informatie over dit deel van de Stelling-geschiedenis bewaard.
Bewaker Koningen

- Kijktip voor tijdens de kerstvakantie: de opname van de theatervoorstelling 'Buiten Schot' van Diederik van Vleuten, als bevlogen geschiedenisleraar die je op de middelbare school had willen hebben. Aan de hand van de kinderbrieven van Sam en Jan wordt een bijzonder (humoristisch) beeld van de Eerste Wereldoorlog geschetst. De belevenis van het theater was extra mooi, maar een video is een goede tweede. "Maar dat mag je overigens meteen weer vergeten!"
Diederik van Vleuten - Buiten Schot (2014)

- Op de 8.820 foto's van archiefstukken is, door een toevoeging aan de gebruikte database-software, achteraf tekstherkenning toegepast. Niet alle woorden worden goed herkend, maar toch is het een enorme stap vooruit. Hierdoor kan in de (getypte) teksten gezocht worden, in plaats van alleen de omschrijving en de eigen aantekeningen.
Database

 

Fijne feestdagen!

Tekst en foto: René Ros.

Kerstkaart met toren Fort Uitermeer in de sneeuw.Mede namens de andere betrokkenen van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam wens ik alle lezers fijne feestdagen, een goede jaarwisseling en alvast een voorspoedig 2024!

Vanwege het werk voor het Kenniscentrum Waterlinies was het een druk jaar, waar de rustmomenten gezocht moesten worden. Zoals elk jaar te weinig forten bezocht, maar dan is het niet nodig een ander goed voornemen voor volgend jaar te kiezen!

Hopelijk heb jij, de lezer, een leuk jaar gehad met weinig strubbelingen en veel leuke dingen gedaan. Er zitten meerdere activiteiten voor volgend jaar in de planning, dus wellicht hebben we een keer gezamenlijk een leuke activiteit?

Heel veel dank aan de vrijwilligers, sponsors en donateurs die het werk ook dit jaar hebben ondersteund. We hopen dat je plezier hebt gehad en kennis hebt opgedaan door ons werk.

Team
Sponsors

 

Oversteegen's BVD-dossier

Tekst: René Ros.
Afbeeldingen: Haagsche courant d.d. 13-5-1924 en Het Vrije Volk d.d. 3-2-1979 via KB Delpher.
Met dank aan: Marcel Anthonijsz (DStvA).

In Nieuwsbrief 527 van april dit jaar stond een dubbel-artikel over de anti-militaristen die in 1924 onder andere de bergloods bij Spaarndam tweemaal in brand staken. In november 2022 was het beperkt openbare archief van Persoonsdossiers (1945-1998) van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) beschikbaar gekomen. Het bleek correct dat ook na de Tweede Wereldoorlog een aantal van die personen de belangstelling van de veiligheidsdiensten hielden.

Omdat eerder de personen waren geïdentificeerd en hun geboorte- en overlijdensdatum bekend waren, was het aanvragen van de dossiers eenvoudig. Van de 13 Oversteegens (ouders en kinderen, m/v) waren er dossiers over drie van hen. Een beperkt openbaar archief wil zeggen dat alleen de persoon zelf het dossier kan inzien of anderen met diens toestemming of indien de persoon is overleden. En de stukken mogen niet gekopieerd of gefotografeerd worden en daar wordt streng op toegezien. Aantekeningen maken en citaten overtypen moest ter plekke gebeuren, deze keer met hulp van Marcel Anthonijsz.

Bluswerkzaamheden bij de brandende bergloods in mei 1924.Van Willem Oversteegen (1906-1986) werd eigenlijk alleen door de BVD genoteerd dat hij abonnee was van de communistische krant De Waarheid. Zijn broer George (1902-1989) was dat ook, maar er was meer genoteerd. Bij beiden wordt niets genoemd over de eerdere brandstichtingen. Als niet ingewijde zal het je (en mij) gaan duizelen maar voor de BVD waren al die clubjes en bewegingen gesneden koek en belangrijk om in de gaten te houden en te noteren. Om onze democratische rechtstaat te beschermen. Het lukt niet om alle gevonden informatie in detail uit te leggen, deels omdat het een gewoon een andere expertise is.

George zou NSB-er zijn geweest, was In 1950 lid van het ontvangstcomité voor Kapitein Speciale Troepen in Indië Raymond Westerling en hij was aanhanger van de Joegoslavische Generaal Tito. In het dossier zat een verslag van een vergadering in 1956 van het Partijbestuur der Socialistische Unie in Amsterdam. waar George en een informant van de BVD aanwezig waren.

In 1958 was George betrokken bij de Bond van Wereldburgers, waarvan advertenties zijn opgenomen en persberichten van vergaderingen die volgens de BVD verzonnen waren. En in ieder geval in 1958 was hij lid van de Communistische Partij Nederland. Onder de schuilnaam G. Rodi was hij in 1960 naar Moskou geweest. In 1982 stond hij op de abonneelijst van "Anti-Fascist", het orgaan van de Antifascistische Oud-Verzetsstrijders Nederland en de Bond van Antifascisten. Namens de Socialistische Partij was hij - inmiddels 85 jaar oud - in 1987 kandidaat voor de Provinciale Staten verkiezingen in Utrecht.

Jan c.q. Johan Caesar Oversteegen (1900-1994) was voor de BVD van een andere orde, dan zijn twee broers. Een korte samenvatting van het dossier is erg moeilijk, zeker omdat de periode rond de brandstichtingen wél aan bod komt. De teksten daarover nemen we bijna geheel uit het dossier over:
"Vóór 1932 nam hij in de anarchistische en anti-militaristische bewegingen een vooraanstaande plaats in. Veel schreef hij in de door deze bewegingen uitgegeven tijdschriften en periodieken. [...] Bekend is, dat hij destijds bij onlusten, welke plaatsvonden tijdens de militaire manoeuvres te Oldebroek, een belangrijke rol speelde. Met den bekenden anti-militarist Van Woensel bracht hij meisjes onder de aan de manoeuvres deelnemende soldaten, teneinde de anti-militaristische gedachten uit te dragen. Ten gevolge van de toen ontstane onlusten werd bij de onderdrukking daarvan een militair gedood en andere gewond."

"Korten tijd na het gebeurde te Oldebroek had de bekende brandstichting plaats te Spaarndam, waardoor eenige militaire gebouwen, behorende tot de fortificatien aldaar, verbrandden. In deze zaak werd onder leiding van zekeren kapitein Versteeg een uitgebreid onderzoek ingesteld [...]. Als resultaat van dit onderzoek werden de geheele familie Oversteegen, waarbij dus ook J.C., en verschillende leden van de familie van Woensel gearresteerd en overgebracht naar de Marechaussee-kazerne Beverwijk, alwaar het verdere onderzoek plaats vond. Voldoende bewijs om tot een strafzaak te komen kon echter niet geleverd worden en na korten tijd moesten de aangehoudenen weer op vrije voeten worden gesteld. De leden van de familie Oversteegen deden daarna herhaaldelijk de politie-autoriteit dezer gemeente briefkaarten, waarop een bok geteekend was, toekomen. Hiermede werd op ironische wijze te kennen gegeven, dat deze politie-autoriteit "een bok had geschoten"."

'Hou zee! 't IJmuider visserfascisme als bron van de Velser affaire' in het Vrije VolkOver onlusten in de Legerplaats bij Oldebroek kon in de historische kranten (Delpher) niets gevonden worden. Zijn vermelding in het militieregister van Schoten toont dat hij in januari 1920 niet verscheen en pas in april werd ingelijfd. Dat was bij het 10e Regiment Infanterie, zodat hij niets te zoeken had bij de artillerie bij Oldebroek.
En de genoemde "van Woensel" zal de in 1925 gearresteerde "van W." zijn. Maar er zijn er twee, en ook de vrouw van één van hen, die op de CID-lijst van links-extremistische personen voorkomen. Ook leuk om te weten is dat ze in de Marechaussee Kazerne in Beverwijk zijn vastgehouden.

Vanaf januari 1925 kregen de Marechaussee brigades in Boxtel en Eindhoven het druk. Jan verhuisde naar Best en werd administrateur van de Communistische stichting "De Ploeg". Er waren zoveel berovingen en diefstallen dat de marechaussee de boerderij permanent ging bewaken. Of dat eindigde met zijn vertrek in 1932 terug naar Velsen, noemt het dossier niet. Maar met een verarmd en hulpbehoevend gezin deed hij zich voor als Christen, om opgenomen te worden in de stichting "De Lichthoeve" te Santpoort. Hij werd er ontslagen wegens het verduisteren van geld...

Een van de recentste stukken is een krantenartikel over de Velser Affaire in het Vrije Volk van februari 1979. Dat gaat over een na-oorlogse complottheorie van een samenspanning en malversaties tijdens de Tweede Wereldoorlog tegen het linkse verzet. De Velser socialisten, zoals Oversteegen, zouden na de oorlog de vermeende affaire gebruikt hebben tegen de teruggekeerde burgemeester Kwint.

De communistische heilstaat hebben ze zeker niet kunnen realiseren. Integendeel, ze hebben hun eigen levens niet makkelijk gemaakt. De BVD-dossiers gaven ons nieuwe informatie over de brandstichtingen en een beknopt, gekleurd beeld van hun latere leven.

Wakkere anti-militaristen aan de Slaperdijk in Nieuwsbrief 527
Legerplaats bij Oldebroek
Marechaussee Kazerne Beverwijk
'Hou zee! 't IJmuider visserfascisme als bron van de Velser affaire' in het Vrije Volk

 

Podcast Ondergronds Front (H)

Tekst: Rob van Oijen (Ongekend Nijmegen)
Foto: Linda van der Pol.

Verstopte wapendepots, geheime trainingslocaties en vele dubbellevens. Onderzoeksjournalist Linda van der Pol lanceerde de zesdelige podcast Ondergronds Front. Over een ultrageheime verzetsorganisatie ten tijde van de Koude Oorlog, in het geval de Russen ons land binnen zouden vallen. Een organisatie waar ook nu nog veel mist omheen hangt.

Onderzoeker René Ros tijdens het interview door Linda van der Pol.Vorig jaar werd Linda van der Pol door Radboud Erfgoed en Ongekend Nijmegen gevraagd om aan de slag te gaan met het Nijmeegs erfgoed omtrent de Koude Oorlog. Linda bezocht de schuilkelders onder de universiteit en dook de archieven in.

Haar aandacht werd met name gegrepen door de Stay Behind-organisaties van gewone Nederlanders die - zonder dat hun omgeving het wist - zich voorbereidde op een inval van de Sovjet-Unie. De organisatie werd opgericht in 1952 en ging ter ziele in 1992, toen het gevaar uit het Oosten was geweken door de val van het communisme. Archieven over deze organisaties zijn deels geheim en deels vernietigd.

Ongekend Nijmegeen vertelt de verhalen die we nog niet kenden. Omdat ze verzwegen zijn, omdat ze de geschiedenisboeken niet haalden, omdat ze niet in de historische canon pasten of omdat we ze niet (ge)zien (hebben). Soms zijn het prachtige voetnoten bij een grote geschiedenis. Soms zijn het juist deze ongekende verhalen die de loop van de geschiedenis bepaald hebben.

De zes afleveringen verschijnen de komende weken een voor een op de bekende kanalen zoals Spotify. De eerste aflevering staat al online. Linda ontrafelt in gesprekken met onder andere een hoogleraar, onderzoekers, nabestaanden en bovenal een boswachter het verhaal achter deze bijzonder geheime operatie.

Ondergronds Front
Beste Nederlanders

 

Vakantie in Duitsland

Tekst en foto's: René Ros.

Voor Duits erfgoed kan je spijtig genoeg ook gewoon in Nederland blijven, maar in het land zelf ligt ook veel oorlogsgeschiedenis. Alhoewel dit artikel niet over de Stelling gaat, wil ik met dit artikel toch delen wat ik tijdens de zomervakantie bij de oosterburen heb gezien en beleefd. Omdat ik er beschamend weinig naar toe ben geweest en dat vaker wil gaan doen. En wellicht jij ook?

Een rotsblok op een heuvel met namen van zes gesneuvelden uit WO1.Mijn vroegste herinnering aan Duitsland is met het ouderlijk gezin in een Fiat tijdens de zomervakantie naar een pension in Duitsland. Wanneer en waar is niet meer te achterhalen. Het pension was van een ouder echtpaar, waarvan de man een zwart gekleurde kunsthand had. Volgens mijn ouders "door de Tweede Wereldoorlog" en we mochten er niet naar vragen. En toch, toen we op een wandeling in de bossen verdwaalden, was die Duitser een aardige, lachende man die ons met de auto bij het volgende dorp kwam ophalen. Sindsdien ben ik nauwelijks in Duitsland geweest en met de taal helaas te weinig gedaan.

Na een bezoek aan Berlijn in 2012 was het hoog tijd om in de zomer van 2023 drie weken in het Harz-gebergte te verblijven. Zelfs als je er niet op let, struikel je over de geschiedenis. Natuurlijk, veel kastelen maar ook mijnbouw in Goslar dat Werelderfgoed is en stuwdammen uit verschillende perioden en onder verschillende ideologieën gebouwd.
Maar ook een rotsblok op een heuvel met namen van zes gesneuvelden uit WO1. Een in 1933 gebouwd, maar inmiddels verlaten, ziekenhuis dat het plaatsje Oderberg vormde en een eigen begraafplaats uit WO2 heeft. Bordjes langs de doorgaande wegen naar verschillende Kriegsgräbbestätte. Naast een monument uit 1870-1871, een tweede voor 1914-1918 met een extra plaquette voor 1939-1945. En palen in dorpen en ergens langs de weg als herinnering aan Totesmarschen.

De oosttunnel van Konzentrationslager Dora bij Nordhausen.Totesmarschen die begonnen bij het 40 kilometer verderop gelegen Konzentrationslager Dora bij Nordhausen. Waar een modern bezoekerscentrum met een indrukwekkende tentoonstelling verteld over de slachtoffers én daders van het kamp. Waar de gids niets onbenoemd laat en vragen genuanceerd beantwoord. Op een terrein met vele funderingen van barakken en een nog intact crematorium kán je als gids gewoon geen onzin vertellen en helemaal niet "een leuk verhaal".
En je tijdens een rondleiding de koude tunnels in gaat, waar de V1 en V2 wapens werden geproduceerd, die in Nederland naar Londen en Antwerpen afgeschoten werden. Waar nu de roestige onderdelen de vloeren van de oneindige, duistere tunnels bedekken, als een indrukwekkend tastbare herinnering aan het leed van de arbeiders.

Naast dat oorlogsverleden ook nog eens de herinnering aan het leed van een gedeeld land en vooral een deel ervan dat tot 1990 onvrij was gebleven. Bij elke grensovergang van de Inner Deutsche Grenze annex IJzeren Gordijn, staat een bruin bord met de datum én tijd dat die weg weer geopend werd. Een verlaten wachttoren, eigenlijk een bunker van vier verdiepingen, dat deed alsof het kwaad buiten gehouden moest worden, maar eigenlijk de eigen burgers binnenhield. En gered van de sloop doordat een particulier het kocht. Net als een DDR-grenspaal in een West-Duitse tuin, kilometers van de grens met Oost-Duitsland.

Een propvol museum over het IJzeren Gordijn in Bad Sachsa, met informatieborden in vier talen waaronder het Nederlands. Voor elke taal maar liefst een A4 aan informatie. En ook een heel klein grensmuseum in het stationnetje van Sorge, met een zoon van een Grenztruppen-soldaat om vragen te beantwoorden. Maar met een groot buitenmuseum langs originele hekken en een wachttoren aan een nog steeds herkenbare groenstrook. Met regen is het er echt treurig.
Of bezoek de Grensovergang Helmstedt-Marienborn, van West-Duitsland naar Berlijn, dat nu een monument en museum is. In het voormalige kantoor is een moderne, fraaie tentoonstelling te vinden, met originele voorwerpen, kortere teksten en video-interviews met alle soorten betrokkenen. En wandelen over het vele asfalt waar decennia een gespannen sfeer moet hebben gehangen.

Met een zonnetje is het gebied een fantastisch mooi heuvellandschap. Stoomtrein komt aan op de Brocken.Het mooiste uitzicht is op de 700 meter boven het landschap uitstekende berg De Brocken. Alwaar de Sovjet-Unie een radiostation had, vermoedelijk om tot voorbij Nederland het radioverkeer af te luisteren. Door de achtergebleven economie van Oost-Duitsland kan je die berg tot op de dag van vandaag met een ouderwets nostalgische stoomtrein bereiken.

Ik ga niet beweren dat Duitsland het enige land met een gewelddadig verleden is. Lees eens een vertaling van het vriendelijk klinkende Franse volkslied, en vraag je af wat de oorsprong van de erebogen en straatnamen in Parijs is. En wij laten hun dictator als aardigheidje door acteurs naspelen.
De Duitsers gaan daar toch anders mee om en houden zichzelf een spiegel voor, onder andere met indrukwekkende toespraken door met name Bondspresidenten met duidelijke geschiedenislessen. En een invloedrijke televisie-serie 'Unsere Mütter, unsere Väter' die je zelfs als kijker, veilig op je bank, niet in de koude kleren gaat zitten.

De mensen zijn gezellig, het eten is goed, verhalen over heksen zijn leuk, de watervallen mooi maar niet spectaculair en het landschap wunderschön. Als geschiedenis je niet kan interesseren dan zal het je moeite kosten om het in Duitsland te vermijden. En dat is misschien maar goed ook.

Rede des Bundespräsidenten Richard von Weizsäcker zum 08.05.1985
Tag der Befreiung vom Nationalsozialismus in Europa: Steinmeier-Rede (2020)
Vice-chancellor Robert Habeck on Israel and Antisemitism (Israél, 2023)

 

Straf én boerendochter voor opa Hein

Tekst: René Ros.
Foto's: collectie Familie Hoogendoorn, Otto Bodemeijer (DStvA).
Met dank aan: Marcel Anthonijsz (DStvA), Hein Hoogendoorn, Theo Molenaar en Arie Reijm (Historisch Genootschap Beemster).

In de tv-serie over de Hollandse Waterlinies kwam onze goede bekende Hein Hoogendoorn in beeld, als gids op Fort bij Edam. Hij vertelde daarin onder andere dat zijn opa op een fort had gezeten en daardoor zijn oma had leren kennen. Zonder de aanslag in Sarajevo, een dreigende oorlog én de Stelling had Hein gewoon niet bestaan. De naar opa vernoemde kleinzoon heeft de cirkel rondgemaakt door nu zelf op een fort 'gelegerd' te zijn. Maar klopt het verhaal dat in de familie rondgaat?

Pasfoto opa Hein Hoogendoorn ca. 1940.Hein schreef ons: "Wat dus algemeen rond ging is het verhaal van "Opa heeft in zijn diensttijd op een fort in de Beemster gezeten en heeft tijdens een “stapavond” oma ontmoet..."; Fort aan de Jisperweg zong altijd in de familie rond". Hij krijgt uit de familie reacties zoals "Goh Hein, wat leuk wat je allemaal doet op Fort bij Edam, immers opa Hoogendoorn heeft ook een tijdje in zo’n fort verbleven“. Maar er was nooit archiefonderzoek naar opa gedaan, door bijvoorbeeld zijn naam eens op mijn bordje te leggen.

In de lijsten van voor de kieswet vrijgestelde 1.004 militairen in de Beemster, kwam zijn naam niet voor. Maar dat kan als hij toen jonger dan 25 was en nog geen stemrecht had. Van de op 1 februari 1894 in Mijdrecht geboren Hein Hoogendoorn werd wel zijn militieregister gevonden en bleek dat hij als 20-jarige op 5 maart 1914 was ingelijfd voor de eerste opkomst, bij het 2e Regiment Vestingartillerie in Beverwijk en waarschijnlijk Fort aan de St. Aagtendijk. Daarmee kon ook zijn Staat van Dienst ingezien worden en was er behoorlijk wat informatie over opa Hein, maar we beperken ons tot de belangrijkste zaken.

Nog nat achter de oren en zeker nog niet klaar met de opleiding tot kanonnier, werd opa Hein onverwacht op de eerste mobilisatiedag 1 augustus 1914 "gedetacheerd te Fort Jisperweg". Tot 17 augustus 1917 kreeg hij bijna wekelijks meestal één dag en soms drie dagen verlof. Daarna kreeg hij gewoon verlof en zou hij pas bij tweede mobilisatie terug naar het fort moeten keren. Enkele maanden eerder, op 10 mei, trouwde hij in de Beemster met Antje Jongens (1895-1970). Op de huwelijksakte staan de handtekeningen van de gehuwden, hun ouders en getuigen. Beide gehuwden waren Nederlands Hervormd, dus ook op dat vlak geen problemen.

Luchtfoto van Fort aan de Jisperweg met de boerderij Zuidwijk.Oma Antje woonde volgens het bevolkingsregister aan de Zuiddijk B114 en de ligging daarvan, zou een verklaring kunnen zijn voor hoe ze elkaar ontmoet hebben. Want het fort van opa Hein lag aan diezelfde maar lange Zuiddijk. Uit langdurig onderzoek en het zo ongeveer reconstrueren van het bevolkingsregister door Theo Molenaar van het Historisch Genootschap Beemster, blijkt dat het om de boerderij "Zuidwijk" moet gaan. Ook vanuit de familie werd dat later bevestigd.
De boerderij staat náást het fort met het huidige adres Zuiddijk 2. Ze hoefden elkaar niet in het brave uitgaansleven of de kerk van Middenbeemster of Purmerend te hebben ontmoet. Dat kan tijdens het hooien zijn geweest. Of als opa Hein melk voor de fortbezetting moest halen en wat langer wegbleef voor een gezellig praatje?

Was opa Hein een brave kanonnier? Veel nazaten vinden een straflijst vaak erg grappig, omdat het meestal niet strookt met hun beeld van opa. Hij heeft slechts twee straffen opgelegd gekregen. Op 25 november 1914 legde fortcommandant Eerste-Luitenant Roos hem vijf dagen kwartierarrest op wegens "Zich eigendunkelijk aan de oefening onttrokken en zich in de cantine opgehouden". En twee dagen kwartierarrest op 27 augustus 1915 vanwege "Zich gedurende eenige oogenblikken aan de oefening onttrokken". Opa Hein vond de oefeningen blijkbaar niet altijd leuk. Uit de handtekening hebben we waarschijnlijk de commandant van het fort kunnen identificeren als Daniël Jacobus Roos (1869-1958). Op de Staat van Dienst komt ook de naam van Blois van Treslong voor, vermoedelijk de latere commandant van Fort bij Spijkerboor. En zo zijn er wel meer verbanden met personen te maken.

De archiefstukken kunnen ons natuurlijk niet zeggen wanneer en hoe opa en oma elkaar voor het eerst ontmoet hebben. Wel kon het fort bevestigd worden en de ligging van de boerderij maakt het aannemelijk dat ze elkaar rond het fort hebben leren kennen. Dit mooie en liefdevolle verhaal is nu met voldoende bewijzen onderbouwd. De kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen zijn het gevolg van het bestaan van het fort én het bewijs en getuigen hoe de familiegeschiedenis verder is gelopen. Kleinzoon Hein was een tiener toen opa Hein overleed.

Kanonnier Hoogendoorn (nieuw)
Fort aan de Jisperweg
Fort aan de St. Aagtendijk
Fort bij Spijkerboor
Fort bij Edam
Stichting Fort bij Edam
Thema 'Wie waren de 1.004 militairen in de Beemster? (deel 1/2)' in Nieuwsbrief 445 (2017)
Thema 'Wie waren de 1.004 militairen in de Beemster? (deel 2/2)' in Nieuwsbrief 456 (2018)

 

Onderhoud aan monumentale damsluizen

Tekst en foto: provincie Noord-Holland.

De provincie Noord-Holland heeft opdracht gegeven om de 2 monumentale damsluizen in de Ringvaart, bij Zwanenburg en Vijfhuizen, op te knappen. De werkzaamheden beginnen medio december 2023. Naar verwachting is het werk begin april 2024 afgerond. Aannemer H. van Steenwijk voert de werkzaamheden uit.

Damsluis bij Halfweg.De damsluizen in de Ringvaart zijn sinds 1992 provinciaal monument en maken deel uit van het verdedigingssysteem Stelling van Amsterdam. De Stelling van Amsterdam is aangelegd tussen [1881] en 1920 en is onderdeel van het UNESCO Werelderfgoed Hollandse Waterlinies.

Bij een vijandelijke dreiging zouden deze sluizen samen met de damsluis in de Fuikvaart, de sluizen in de trekvaart van Haarlem naar Halfweg en de Oude en Nieuwe sluizen bij Penningsveer, een aparte Liedeboezem vormen. Vanuit deze hoog opgezette boezem kon inundatiewater de polders tussen Haarlem, de Ringvaart en het riviertje De Liede instromen. Door de damsluizen met schotbalken dicht te maken vloeide het water niet weg. Het gebied ten oosten van Haarlem kwam hierdoor tot kniehoogte onder water te staan. Zo werd deze polder beheersbaar en bleef het gebied onder water staan, zelfs als de vijand de westelijke dijken zou doorsteken.

De provincies Noord-Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant zijn samen bestuurlijk verantwoordelijk voor de coördinatie van de bescherming en het uitdragen van de werelderfgoedwaarde van de Hollandse Waterlinies.

Nieuwsbericht op website provincie Noord-Holland
Damsluizen in Inundatiestation Halfweg

 

Hollandse Waterlinies schaatstocht in 1917

Tekst: René Ros (Kenniscentrum Waterlinies).
Afbeeldingen: collectie Kenniscentrum Waterlinies.
Met dank aan: Matthy van Klaveren m.b.t. medailles schaatstochten.

De winter breekt weer aan, maar zoals vroeger zullen de winters voorlopig niet meer worden. In de collectie van het Kenniscentrum Waterlinies is recent een scan opgenomen van een "Diploma wegens het met goeden uitslag volbrengen van den TOCHT OP SCHAATSEN Leerdam-Amsterdam en terug op 1 en 2 Februari 1917." Het is een zeldzame herinnering aan een barre schaatstocht langs de Nieuwe Hollandse Waterlinie en door de Stelling van Amsterdam, het huidige werelderfgoed Hollandse Waterlinies.

Militairen schaatsen in 1888 op de Amstel in Amsterdam (KCW).Volgens de KNMI-archieven noteerden zij die dagen in De Bilt temperaturen van nul tot minus 16 graden Celsius. Het diploma staat op naam van J. v.d. Dool, Landstorm Kanonnier, maar dat is onvoldoende om hem te kunnen identificeren. We zoeken daarom tips uit het publiek. Wie weet wie hij was? Maar ook: wie weet waar een origineel diploma is en wie kent een medaille van deze schaatstocht?

In de Krantenbank Zeeland vonden we een redelijk gedetailleerd artikel in De Soldatencourant, Orgaan voor Leger en Vloot van 7 februari 1917 over deze schaatstocht:

Militaire tocht op schaatsen.

Men schrijft ons:
Donderdag 1 Februari 1917 vertrok per schaats om 7 uur voormiddag van uit Leerdam naar Amsterdam een detachement militairen uit de groep Gorinchem sterk 150 onderofficieren en minderen en 12 officieren, verdeeld in 10 groepen; het geheel onder leiding van den 1en luit. P. C. Appel. De troep was gewapend met geweer of karabijn, de officieren met revolver. De route werd genomen als volgt: Leerdam-Leerbroek-Meerkerk-Vianen-Vreeswijk-Utrecht-Nieuwersluis-Abcoude-Amsterdam en daar de hoofdwaterwegen te weten: Merwedekanaal, Vecht en Amstel onberijdbaar waren, heeft men voor een groot deel moeten gebruik maken van vrijwel slecht berijdbare slooten. Te 8 uur namiddag kwam het detachement zonder uitvallers te Amsterdam aan, alwaar de majoor G. A. Vries, commandant van het linkervak, van de groep Gorinchem, aanwezig was, om de deelnemers te begroeten.

Door de zorg van genoemden commandant en met behulp van den plaatselijk commandant van Amsterdam, werd de troep ondergebracht in het Paleis voor Volksvlijt; de troep was bij aankomst in goede conditie.
Klokke 7 uur trok het detachement Vrijdag 2 Februari onder vroolijke marschen door de ontwakende stad langs de Ceintuurbaan en door menig gordijn werd de troep aangegaapt terwijl men daarachter niet kon denken waarheen deze mannen zoo vroeg reeds marcheerden. Achter de Ceintuurbaan werd opgebonden en op het signaal "voorwaarts" stelde het detachement zich in beweging en keerde behoudens enkele uitvallers langs Abcoude-Baambrugge-Vinkeveen-Harmelen-IJsselstein-Vreeswijk-Vianen naar Leerdam terug, alwaar te 8.50. namiddag in goede conditie gearriveerd werd. Ook daar was de majoor Vries met vele officieren aanwezig.

"Diploma wegens het met goeden uitslag volbrengen van den TOCHT OP SCHAATSEN Leerdam-Amsterdam en terug op 1 en 2 Februari 1917." (KCW)De prijzen door Hare Majesteit de Koningin, den opperbevelhebber Kleynhens, hoofd der afdeeling Ontwikkeling en Ontspanning voor de Gemobiliseerde troepen, alsmede belanghebbende officieren en anderen ter beschikking gesteld, werden aldaar door den majoor Vries met een toepasselijk woord uitgereikt als volgt:
1e prijs zilv. med. van H. M. de Koningin: Groep onder commando van 2e luit. Serton;
2e prijs zilv. med. van den opperbevelhebber: Groep onder commando van 2e luitenant Konert;
3e prijs zilv. med. van de afdeeling O. en O. [Ontspanning en Ontwikkeling]: Groep onder commando van 2e Iuit. Meddens;
4e prijs bronzen med. van de afd. O. en O.: Groep onder commando van 2e Iuit. Schortemeijer;
5e prijs bronz. med. van de afd. O. en O.: Groep onder commando van den 1e luit. Nieuwenhuijs;
6e prijs bronz. med. van de afd. O. en O.: Groep onder commando van 2e luît. De Lange;
7e prijs bronz. med. van de officieren van den staf van het linkervak: Groep onder commando van 2e luit. Lindt;
8e prijs bronz. med. van de officieren deelnemers aan den tocht: Groep onder commando van 2e luit. Romme;
9e prijs bronz. med. van eenige dames: Groep onder commando van 2e luit. Bokslag;
10e prijs zilv. med. van 1e luit. Appel: Groep onder commando van sergeant Büsch.

Ter herinnering aan den tocht werd door iemand - die onbekend wenscht te blijven - aan den 2e luit. Mes, die den tocht zonder mededinging had medegemaakt, nog een bronzen medaille aangeboden.

Diploma in collectie Kenniscentrum Waterlinies
De Soldatencourant, Orgaan voor Leger en Vloot van 7 februari 1917
Kenniscentrum Waterlinies
'Militairen op schaats' op Schaatshistorie.nl

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Fort Resort Beemster herbergt een van de meest luxueuze wellnessresorts met hotel van Nederland. In de karakteristieke sfeer van het fort beleeft u wellness zoals u nog nooit heeft ervaren. (Advertentie)
 
 
 
ReneRos.biz voor ontwikkeling, advies & expertise en opleidingen voor Filemaker database-toepassingen. (Advertentie)