Sluit [X]   
 

Fortwachter Pijl in 1933: "M.A. Pijl en 3 kd" met S.S. "Johan de Wit"...

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 41

E-Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 41
(16 juni 2001)

Beste lezer,

Bij deze een nieuwe e-nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen, te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook meer informatie over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief te vinden.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Stuur de nieuwsbrief door aan anderen!

VAKANTIE
Zoals eerder bericht was ik van 19 mei tot en met 2 juni op vakantie in Zeeland. Er was weinig in Zeeland te vinden dat een overeenkomst met zaken in de Stelling had. Behalve de holle beer in Vlissingen die redelijk veel lijkt op die in Muiden. Zie voor een compleet verslag van de bezoeken aan voormalige verdedigingswerken in Zeeland: <http://www.forten.info/reisverslagen/zeeland/> Op de Stelling-site zijn de pagina's over de Werken aan de Westerschelde uitgebreidt.
Op 2 juni was de centrale computergroep van de Vrije Universiteit Amsterdam echter bezig met uitbreidingswerkzaamheden waardoor mijn servers onbereikbaar waren. Ik was hier niet van op de hoogte gebracht, dus kon ook niet vantevoren waarschuwen. Echter, de werkzaamheden waren niet geheel succesvol want de webservers van de Faculteit Biologie, welke ook mijn sites draaien, hadden geen verbinding met de buitenwereld meer. In het lange Pinksterweekeind bleek het echter onmogelijk dat de ene computergroep de ander kon bereiken en het probleem werd pas om 11.30 op dinsdag 5 juni opgelost!

LANGE VERHALEN
Normaal, d.w.z. tot heden, schreef ik regelmatig lange verslagen over mijn foto-tochten. Die plaatste ik dan op de Rondzendlijst Verdedigingswerken met een korte samenvatting in deze nieuwsbrief. Deze keer plaats ik hier de volledige verslagen van bezoeken aan Fort Hinderdam en in de Sector Ilpendam. Het is afhankelijk van de reacties of ik dat de volgende keren ook weer doe.
<http://www.rgaros.nl/verdedigingswerken/>

HINDERDAM
In een van de vrije dagen na mijn vakantie in Zeeland ben ik op een middag even naar Fort Hinderdam geweest. Vanuit mijn woonplaats Weesp is dat binnen een uur te kruipen, maar de laatste vijftig meter zijn het lastigst: het is een eiland midden in de Vecht!
Van de eigenaar, Natuurmonumenten, had ik al toestemming gekregen om het eiland op eigen gelegenheid te bezoeken. Van een van de niet direct betrokken medewerkers had ik nog een tip gekregen dat een van de woonbootbewoners voor de overtocht zorgt. Dat bleek achterhaalde info want de beste man is al enkele jaren geleden overleden. Zo vertelde mij een mevrouw die ik ernaar vroeg. Na uitleg van mijn bedoelingen - en het demonstreren van mijn roei-vaardigheden die ik als zeeverkenner heb opgedaan - stelde zij met plezier een roeibootje beschikbaar.
Op het eiland is de oude steiger verdwenen en er ligt een vrij nieuwe stortsteen beschoeïng. Maar de plaats is te herkennen door de platgetreden grond. Enkele meters op het eiland staan de twee betonnen palen die ooit ervoor zorgden dat er een hek kon draaien. Bij de palen was ook vrijwel het zicht op het water ontnomen door de dichte begroeiïng. Soms hoorde ik een boot maar door de dichte begroeiïng is er niets te zien, behalve mooi invallende zonnestralen. De meeste bomen en struiken staan in een brede strook langs het water. Midden op het eiland is het open en staan er vooral brandnetels en klimop.
Het fort wordt geheel aan zijn lot overgelaten en de planten mogen het slopen en "opeten". En daar zijn ze al flink mee bezig. Er zijn drie bouwwerken op het eiland waarvan je er maar twee kan zien. Het bomvrije wachthuis a la Fort Spion en een remise zijn al snel te ontwaren. De VIS Kazemat "Hinderdam" uit 1932 moet onder de heuvel met brandnetels liggen.
Het wachthuis uit 1848 lijkt wel op een Inca tempel in de tropen. Het is vervallen, er groeien bomen tussen de muren, het is een troep binnen, dichtgemetselde doorgangen en ramen of deze zijn weer opengevallen. Van de buitendeur hangt rechts nog de dikke eiken deur. Binnen zijn nog wat ijzeren plankendragers op de tweede verdieping te zien, maar de verdiepingsvloer is weg. De gaten en enkele metalen bevestigingspunten herinneren er nog aan. De schietgaten zijn dichtgemetseld. Er zijn in totaal drie lokalen, verbonden door twee grote ronde doorgangen, die voorzichtig betreden moeten worden om niet te struikelen of in de waterput te vallen. Het is wel heel helder water dus je zou je voet kunnen zien bloeden...
In twee uitbouwtjes zijn aan de ene kant de privaten/berghokken en aan de andere kant de keuken. Op veel plaatsen komt de aarde en planten door de deuren naar binnen vallen. In de keuken is het keukenblok nog aanwezig maar de twee grote en enkele kleine ketels zijn volgestort met puin. Ernaast staan de verbrande resten van een kinderwagen-onderstel. De helft van een gebroken, zware metalen pan ligt bovenop 30 cm puin op de vloer. Tegen het dak zijn de rookkanalen en een spoor van de wasemkap zichtbaar.
De remise (gebouw B volgens de wit geschilderde letter) is in veel betere staat. Volgens de sluitsteen is deze in 1880 gebouwd en van de originele rail voor de schuifdeur zijn alleen de bouten nog te zien. De toegang is dichtgemetseld maar weer voorzien van een kleine deur die niet op slot zit. Binnen zien het baksteen en de voegen er nog goed uit. Aan elke zijde zijn twee munitienissen aanwezig en aan het dak zag ik nog een porceleinen isolatordopje zitten. Achterin de remise is een gat naar beneden en tot mijn verbazing bleek daar een provisorische trap te staan. Maar bovenal bleek er geen water in de benedenverdieping te staan. Voorzichtig klom ik naar beneden en plots kwamen er weer dampwolkjes uit mijn mond. Buiten stond ik te zweten in de 23 graden Celcius maar beneden moest het rond de vijftien graden zijn. De beneden verdieping bleek nog twee kruitkamers te herbergen van ongelijke grootte. Bovendien liep er een lichtgang omheen om van buiten de kruitkamers bij de lampen te kunnen komen. In de meeste ramen zaten nog houten kozijnen, maar niet in de beste staat.
Weer buiten bleek dat de begroeiïng het ook onmogelijk maakte om nog iets van de wallen te herkennen. Nadat ik weer gewend was aan de buitentemperatuur ging ik terug naar het bootje dat ik gelukkig goed vastgeknoopt had. Bij de waterkant zag ik nog een put die mogelijk bij de VIS kazemat hoorde.
Met het geflierefluit van de vogels die "tot ziens" zongen, roeide ik weer terug naar de woonboot waar de roeiboot bij hoorde en ging ik weer naar huis. De conclusie? Dit fort heeft geen gelijke!
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/hinderdam/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/weesp/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitermeer-kazemat/>

SECTOR ILPENDAM
De dag na Hinderdam ben ik de hele dag op stap geweest in de Sector Ilpendam. Via de IJsselmeerdijk reed ik naar Edam. Langs de dijk nog op een paar (spook-)locaties wezen kijken: een mogelijk Duits werk bij Durgerdam, de locatie van Batterij bij Uitdam en het Duitse bunker daar, sluizen in Monnickendam, Batterij Janhagelhoek - waar een stelletje al vroeg opwindend bezig was - en de pier van Volendam waar een infanteriepost moet zijn geweest.
Bij Edam even bij de Zeesluis gekeken maar daar was uiteraard geen spoor van inundatie-aanpassingen. Langs het water, Oorgat, achter de sluis moest volgens het provinciaal monumentregister nog de loskade te vinden zijn waarvandaan een smalspoorrail naar het Fort bij Edam liep. Er was niets meer te herkennen, de gehele beschoeiïng werd op dat moment vervangen.
Bij het Fort bij Edam kwam ik aan bij de fortwachterswoning waarin een boswachter van Staatsbosbeheer woont. Daar werd ik door de vrouw des huizes herkend van bijna twee jaar geleden en mocht zo ongeveer meteen doorlopen en kreeg alle vrijheid. Super!
Gewapend met een zaklantaarn liep ik voor de derde keer door het fort, deze keer met een camera met goede flitser. Ondanks de leegte is het een mooi fort. Van het interieur is een waterreservoir aan het dak met een intact peilglas noemenswaardig. Opvallend zijn ook de vele wiggen die bij de buitendeuren horen; ze zitten in de uitsparingen in de wand of tegen de deur. De keuken is vrijwel compleet met drie kookketels, een werkblad en het fontijn voor de waterpomp. In het berghok staan een heleboel houten binnendeuren opgeslagen. Ook de vrijwel lege machineruimte is leuk: het kolenhok heeft nog een laagje kolen en een verdeelkast van de waterleiding zit er nog. In een van de dunne scheidingswandjes is het zeldzame bewapening van haringgraatstaal te zien. Alhoewel, in forten zit het ongetwijfeld best vaak maar is het niet zichtbaar tenzij de wand of de wasemkap stuk is.
Deze keer viel me de tralies op voor de ramen van het wachtlokaal in het frontgebouw. De poterne loopt door het frontgebouw heen naar de kazemat. Waar de gepantserde kazemat van het Fort aan de Drecht geheel los staat, heeft dit fort eenzelfde soort kazemat. Onder de kazemat is een gang om buiten bij de frontwal uit te komen. Maar die gang staat vol met water. Het trapje naar boven is droger en komt onder het pantserstaal met twee schietgaten uit. Daar zijn de twee kazemat-affuiten te zien met de draai-tableaus intact en zelfs met een gradenboog - alhoewel er geen graden op staan... Tenslotte nog even buiten gelopen en daarna weer verder gegaan.
De wachterswoning van het Fort bij Kwadijk wordt geheel opgeknapt en de schilder was er nog bezig. In de bergloods zit een kampeer/dump-handel waar ik al eens eerder was geweest. Deze keer viel me echter achter de loods een bruggetje op. De reling van het zelf gemaakte bruggetje bestaat uit smalspoor elementen. Waar zouden die vandaan komen???
In het dorp Kwadijk heb ik nog gekeken naar sporen van het ophogen van de weg voor gebruik als inundatiekade. Omdat doorgaand verkeer wegens werkzaamheden niet mogelijk was heb ik alleen het oostelijk deel gezien. Daar zag ik geen sporen meer van de bruggetjes die op kosten van het Ministerie van Oorlog moeten zijn herbouwd. Op één woning na, die vrij laag t.o.v. de weg ligt, zag ik geen aanwijzingen waaruit je kon zien dat de weg opgehoogd was.
In het plaatsje Middenbeemster ben ik nog gaan kijken bij de damsluis/brug en deze bleek in 2000 gerestaureerd te zijn. Ook de duiker uit 1914-1918 in de Volgerweg weer even opgezocht.
Terwijl ik over de Volgerweg richting het Fort aan de Nekkerweg reed viel mij plots een houten woning op, binnen de verboden kringen van het fort. Het bleek in 1985 herbouwd te zijn naar voorbeeld van een eerder exemplaar. Of het echt een kringenwetwoning is geweest moet uit het Archief 2.13.40, Centraal Inundatiebureau Genie in het Algemeen Rijksarchief blijken.
Daarna reed ik naar het Fort benoorden Purmerend waar ik nog niet eerder was geweest. En omdat het een werkdag was hoopte ik dat ik het fort op en in kon. En dat bleek mogelijk bij zowel de wijnimporteur als het restaurant die in het fort gevestigd zijn. Een medewerker van de wijnimporteur leidde me even rond. Een aantal lokalen zijn als kantoor ingericht en de poterne is ontvangstruimte en proeflokaal geworden. De meeste andere lokalen worden gebruikt voor de opslag van dozen met wijnflessen. De waterreservoirs aan het plafond zijn er nog en in de linker keelkazemat zag ik de affuiten nog zitten. De wand tussen de privaten en de wasruimte is weggesloopt.
En toen zag ik een grote doorgang in de frontmuur van het hoofdgebouw. Wat blijkt, de aarden dekking aan de frontzijde is weggegraven en een moderne loods er tegenaan gebouwd. Vervolgens is er weer een laagje aarde over het dak gelegd - naar verluidt is het dak vorig jaar ingestort wegens een constructiefout. Van buiten is er niets te zien behalve het uitstekende dak van het laadperron. Het rechter terreplein is geasfalteerd en er loopt een nieuwe dam door de fortgracht om vrachtwagens op het fort te laten.
Het linker terreplein is een kleine wijngaard geworden en op het glacis lopen paarden die hun stallen hebben in de ruimten links van de linker keelkazemat en een uitbouw ervoor.
Op het dak viel me op dat de luchtkokers van het nieuwe magazijn hetzelfde uitgevoerd zijn als die van het originele hoofdgebouw: mooie bruin geglazuurde pijpen.
In het restaurant mocht ik ook enkele foto's maken maar pas nadat de tafels geheel gedekt waren. Dat duurde even en ondertussen bekeek ik de borrelruimte in de keelkazemat. En de poterne naar het hefkoepelgebouw dat nu voor opslag wordt gebruikt - lekker koel. Van buiten is van beide hefkoepels en poterne niets te zien omdat deze onder de aarde zijn verstopt.
De ingang van het restaurant is in de keuken en dat is ook de oorspronkelijke keuken. De oude wasemkam hangt er nog en daaronder wordt gekookt. Voor de rest is er veel gewijzigd. Bij het wegrijden vielen me enkele houten woningen aan de Purmerenderweg op. Er was echter geen gelegenheid meer om daar even te kijken.
Tenslotte reed ik nog even naar het vermoedelijke genie gebouw van de Opzichter der Fortificatieën in Purmerend om daar foto's te maken. Het is nu in gebruik bij KPN en er staat een flinke antenne naast. Omdat er twee stenen in de muur zitten gemetseld die duidelijk met telefonie te maken hebben en de bouwstijl me verward twijfel ik toch een beetje of het wel het juiste gebouw is. Op het bord bij de ingang staat een objectnummer vermeldt en dat heb ik maar gebruikt in mijn verzoek aan KPN voor meer informatie over het pand.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zeedijk/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitdam/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/edam/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kwadijk/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nekkerweg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/purmerend-noord/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/purmerend/>

DRAAIBRUG FORT UITERMEER
De draaibrug over de fortgracht van het Fort Uitermeer en de toegang tot de 's Gravelandse Vaart is geheel gerestaureerd. Bij mijn weten is de brug van militaire oorsprong. Door de brug is er nu een wandeling rond het fort mogelijk. Beginnend bij de brug aan de 's Gravelandse Weg loop je langs de Vecht totdat je bij het hek van het fort komt. Daar is een zijpad gemaakt zodat je door het hek een stukje van het torenfort kan zien. Het pad gaat verder langs de Vecht tot aan de andere fortgracht waar geen brug meer ligt. Dan gaat het pad over het fortterrein zelf langs de zuidelijke gracht. Er is een nieuw hek neergezet zodat je niet het terrein zelf op kan. Wel kan je enkele munitiemagazijnen uit de jaren 1950 zien. En tussen de strooizoutloodsen door kan je ook de oude remise uit 1878 of 1885 zien staan. Het pad komt uit bij het grote toegangshek van het fort. Als je met de auto komt kan je daar het beste beginnen omdat er een betere gelegenheid voor parkeren is.
Het is een leuk pad, een beetje kort maar je kan op plaatsen komen waar je voorheen op een kilometer afstand moest blijven. Je kan het beste op een doordeweekse dag komen en aan de provincie medewerkers vragen of je even op het terrein mag rondkijken. Het torenfort zal je niet mogen betreden vanwege instortingsgevaar.
Verder viel het me op dat de nabijgelegen mitrailleurkazemat "Keverdijk" steeds beter zichtbaar wordt. De schapen lopen de grond blijkbaar steeds verder naar beneden waardoor meer beton zichtbaar wordt.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitermeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitermeer-kazemat/>

VAN GEWEST TOT GEWEST
Op 31 mei jl. schijnt het NPS programma een item gewijd te hebben aan de Stelling. Hieronder een citaat uit hun webpagina. Waarom wisten we dit niet van tevoren? En wie heeft het opgenomen???

Oude forten en het gevaar te verworden tot een atrractiepark

Sinds de Stelling van Amsterdam de status werelderfgoed heeft verworven en op de wereldmonumentenlijst staat van de Unesco; verheugen veel forten in Nederland zich in een toenemende populariteit. Maar herstel en onderhoud van forten is zó kostbaar dat ze na eventuele restauratie voluit moeten worden geëxploiteerd. En dus zijn veel forten inmiddels noodgedwongen een ideale plek voor managementtrainingen, personeelsuitjes en zogenoemde kick-off meetings... De restauratie-architect van het Forteiland IJmuiden, een fort dat tientallen jaren een slapend bestaan heeft geleid, gruwt van monumenten die verworden tot attractieparken waar alles moet kunnen. Hij waakt met hand en tand over de authentieke waarde van zijn Forteiland. Het dilemma om de historische waarde recht te doen en tegelijkertijd de evenementenbranche buiten de deur houden.
<http://www.omroep.nl/nps/tv/gewest/archief.html#Forteiland>

GEDACHTE-VOEDSEL
De belangstelling voor geschiedenis blijkt de laatste jaren te zijn toegenomen. Een veel genoemde reden is het behoud van eigen identiteit in een wereld waarin grenzen vervagen en nationale munten worden opgegeven. Met zowel een website over het verdwijnende Nederlandse geld <http://www.rgaros.nl/money/> als over een stukje vaderlandse geschiedenis vorm ik - zo lijkt het - het toppunt van deze verklaring! :-)
Zijn de voorstanders voor het behoud van forten dan toch het vaderlandse territorium aan het verdedigen op een geheel andere manier dan de forten bedoelt waren???

OVERIG
- De bergloods van Fort aan de Drecht kan niet meer geschilderd worden doordat het hout al te slecht is.
- De informatieve tekst bij het hierboven genoemde fort gebruikt relatieve datums: "jaren tachtig van de vorige eeuw". En dat klopt al niet meer want er wordt ca. 1880 bedoelt. Twee regels verder staat "jaren zestig van de vorige eeuw" en daar bedoelen ze weer ca. 1960 mee, wanneer de damsluis wordt gesloopt.
- De website van de Provincie Noord-Holland over het onderzoek Stelling van Amsterdam is uitgebreidt: <http://www.noord-holland.nl/home/PROJECT/PROSTELLING-DEFA.HTM>
- Er was op 2 juni een bruiloftsfeestje in het Fort bij Uithoorn. Misschien staan er nog wat foto's op www.familiebolle.nl !
- Door het Noord-Hollands Landschap zijn tien vleermuiskasten geplaatst op het Fort bij Krommeniedijk. Het bomvrije gebouw is waarschijnlijk te droog (gaten maken in het dak!) en er zijn te weinig gaten en kieren naar binnen/buiten toe. (Dank aan Joke Reijn voor het opsturen van een artikeltje)
- Mijn zwager kende geen fort bij Purmerend maar wel een "groot Duits bunker". Op de volgende familie-bijeenkomst moet ik toch maar eens een informatieve bijeenkomst beleggen...
- De overheden zijn bezig met een herbestemmingsplan voor het terrein van de Buskruitfabriek "De Krijgsman" in Muiden. Dat de huidige gebruiker, Muiden Chemie, een huurcontract tot ten minste 2016 heeft schijnt geen belemmering te zijn voor de ambitieuze bestuurders...

Met vriendelijke groet,
René Ros

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
ReneRos.biz voor ontwikkeling, advies & expertise en opleidingen voor Filemaker database-toepassingen. (Advertentie)
 
 
 
Reizend restaurant SterkWater strijkt neer langs de Hollandse Waterlinies. In de grootste, oudste en prachtigste forten genieten haar gasten van een bijzondere avond uit, met een heerlijk 5-gangen diner en meeslepende verhalen. (Advertentie)