|
InleidingWederom welkom bij onze nieuwsbrief. Of die van december net zo goed gevuld zal zijn als deze, is nog niet helemaal zeker... In deze nieuwsbrief in ieder geval vijf heel verschillende artikelen. Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2021/nieuwsbrief-507/ Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- De week voor publicatie van deze nieuwsbrief, stond het Verenigd Koninkrijk ter gelegenheid van 'Armistice Day' weer stil bij de Cenotaph en de Unknown Warrior. Het verhaal van de onbekende soldaat - iets dat Nederland niet kent - op indrukwekkende wijze met live-muziek in beeld gebracht: - Let op: donderdag 18 november (morgen dus, als je dit op de dag van verschijnen leest) is 's avonds de lezing over onze database. - Er zijn vooralsnog geen plannen om deze winter weer online lezingen over de Stelling te gaan verzorgen. Op verzoek van een organisatie, bijvoorbeeld historische vereniging, kan dat wel gedaan worden. En de eerste afspraak voor een fysieke lezing staat al in de agenda.
|
Geheime dienst op Fort bij PenningsveerTekst: René Ros. In de loop der jaren kwam het onregelmatig ter sprake: de Binnenlandse Veiligheidsdienst heeft op Fort bij Penningsveer gezeten. Maar niemand die er veel over wist en het is onduidelijk waar dat verhaal vandaan komt en van hoeveel bronnen. Dan maar met een kanon op een mug schieten en een verzoek tot kennisneming in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) bij de opvolger indienen.
Voor de Wob is geen standaard formulier beschikbaar, maar kan je per brief een heel brede vraag indienen. Mijn allereerste Wob verzoek was in januari 2021 voor een ruimingsrapport van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) en dat leverde resultaat op. De tweede was een "verzoek tot beschikbaar stellen van kopieën van documenten, foto’s en eventueel ander materiaal aangaande gebruik door uw dienst van Fort bij Penningsveer nabij Haarlem". Binnen vier maanden moet een verzoek aan een veiligheidsdienst zijn beantwoord en dat gebeurde al na 37 dagen met een aangetekende brief van drie pagina's. "Ik heb besloten uw aanvraag af te wijzen. Er zijn bij het onderzoek naar de gegevens die u heeft opgevraagd namelijk geen niet-actuele gegevens aangetroffen" schreef de Hoofd Juridische Zaken van de AIVD in het antwoord.
Tenslotte nog over het gebouw. Het zou gaan om een nogal bijzonder houten gebouw dat meestal als manege wordt aangeduid. Gezien de beperkte omvang zal het eerder een paardenstal zonder rijbak/-loods zijn geweest. Er zijn nog geen bouwcontracten en tekeningen van gevonden, maar het zou voor 1894 zijn gebouwd. Het gebouw is rond 1986 gesloopt en in de door Rob Schimmel geschonken collectie zitten een aantal ongedateerde foto's van de sloop. Mocht er iemand zijn die meer aanwijzingen heeft over het gebruik van het fort door de BVD, we vernemen het graag. Zolang je geen geheime documenten gebruikt of openbaart, is dat geen enkel probleem maar kan het wel een bruikbaar puzzelstukje zijn...
|
Een briefkaart uit het verledenTekst: René Ros.
Van Spaarndam zijn veel prentbriefkaarten bekend en één daarvan toont de Spaarndammerdijk met het Rijnlandshuis, maar ook de woning van de familie Groot. Een exemplaar uit de collectie van de Historische Werkgroep Spaarndam werd gebruikt ter illustratie van de herinneringen van Rang. Maar onlangs konden we een eigen exemplaar aanschaffen. Na ontvangst viel er nog niets bijzonders op, totdat de handgeschreven tekst eens goed werd gelezen. Langs de zijrand en deels over andere tekst staat "'t Huis gemerkt met een kruisje is 't onze. De voorgevel staat er half op." En inderdaad staat boven het linker huis een kruisje (zie uitsnede rechts). De tekst was ondertekend door 'Jo' en 'Henk' en dat moet Johanna, de dochter van timmerman Willem Groot, en haar militaire verloofde Hendricus Hazelhoff zijn. De kaart is in april 1916 verzonden aan een oom en tante Davidson in Venhuizen. Op dat moment verbleef Rang al niet meer bij de familie Groot, maar in het Fort benoorden Spaarndam. Op 23 mei 1918 zouden Jo en Henk in het huwelijk treden. Toch wel erg toevallig en leuk dat een prentbriefkaart opduikt met het handschrift van en vastgehouden door iemand die in het verhaal van Rang voorkomt. We hadden uit een secundaire bron aangenomen dat de familie Groot in dat huis woonde, maar in de (online) archieven was geen bevestiging gevonden. En nu beantwoorden ze die vraag zelf met een kaart uit het verleden! Mobilisatie Herinneringen (met download)
|
Rondstruinen op PampusTekst: René Ros.
Het Pampus Paviljoen werd in 2005 als Paviljoen Hollands Licht opgeleverd en is sindsdien een gezellig en beschut onderkomen. We hadden de hele dag de tijd en begonnen met een prima bak koffie met gebak. Met uitzicht over de golven en de wolkenlucht boven Muiden. Niet fijn als je moet fietsen maar zo achter het glas is het bijna een 17e eeuws schilderij met Hollands licht.
De aansluitende tentoonstelling sloegen we nu even over, het was hoog tijd om terug naar het paviljoen te gaan voor een goede lunch. Gelukkig is de tijd van de opgepiepte tosti lang geleden. De dagsoep was - terecht - snert en die was prima. De grote eters hadden tevens een van de andere gerechten en ook die waren prima. En het corvee werd door anderen gedaan.
N.B. Er zijn voor nieuwsbrief-abonnees nog een paar vrijkaarten voor Pampus beschikbaar. In november is het fort alleen in de weekeinden open, maar de vrijkaart is ook het gehele jaar 2022 te gebruiken. Zie het artikel in de vorige nieuwsbrief voor meer informatie. Forteiland Pampus
|
Het verzamelde papier uitgezochtTekst: René Ros. Op een zonnige dag in mei 2021 rij je nieuwsgierig naar vm. provinciaal ambtenaar Rob Schimmel om zijn verzameld papier op te halen. Je had begrepen dat je één tas papier op zou halen, maar je krijgt twee volle kisten mee. Dit artikel is een vervolg op een eerder artikel van Rob over de schenking en gaat over de verwerking van het materiaal als uitleg en verantwoording. Een volgend artikel zal over de inhoud van het materiaal gaan.
Maar hoe vind je het dan terug? Met een database waarmee in alle combinaties gezocht kan worden naar titel, auteur, uitgever, jaar enzovoort. En waarmee, met barcodes, wordt bijgehouden op welke locatie, lokaal, kast, plank, vak, doos en map elk item is te vinden. Dat betekent wel dat alles van een schenking in de database geadministreerd en beschreven moet worden. Na ontvangst werd eerst alles doorgenomen, zonder de volgorde te wijzigen, om een beeld te krijgen. Daarna werden dubbele documenten, slechte kopieën van ongedateerde stukken en afdrukken van onze eigen website eruit gehaald. Dat werd apart bewaard, later nog een keer doorgenomen en als oud papier afgevoerd. Een aantal dubbele boeken en rapporten gingen in een kist als ruilmateriaal of om weg te geven. Algemene rapporten, documenten en algemene krantenknipsels werden in de normale collectie opgenomen, waarbij in de database Rob als schenker werd genoteerd.
Aan de originele beschrijvingen van Rob kan je zien dat hij al lerend aan het ontdekken was. Zo is er een foto met de beschrijving 'Schotbalkloods + sluisje bij Abcoude' terwijl 'Damsluis in de Angstel' de originele naam is. Maar als je zoekt op Angstel zou je de foto met alleen de originele beschrijvingen niet in de database vinden. Wel knap dat hij die afgelegen damsluis bij Abcoude überhaupt gevonden en herkend had. Na een half jaar extra werk hieraan door meerdere mensen, willen we wel weer eens wat anders gaan doen dan scannen en beschrijven. Gelukkig is de inhoud bruikbaar en interessant, maar daar gaan toekomstige artikelen apart op in. Het geschonken materiaal is opgenomen in de collectie die je kan doorzoeken en opvragen of inzien voor onderzoek of publicatie: 32 transparanten, 13 artikelen, 1 boek, 11 bouwtekeningen, 2 brieven, 2 brochures, 6 documenten, 6 folders, 681 foto's, 12 krantenknipsels, 4 landkaarten, 8 luchtfoto's, 84 grote negatieven, 153 kleine negatieven, 12 rapporten, 1 scriptie, 3 tijdschriften en 4 mappen met divers materiaal per project. Biografie Rob Schimmel
|
Soldaat Vlaanderen ín VlaanderenTekst: René Ros.
Pas in juni 2021 werd zijn controlelijst geraadpleegd en zijn al bestaande biografie uitgebreid met informatie en twee foto's. Op zijn controlelijst staat klip en klaar "in onderhoud Detachement Fort bij Velsen" zodat dat geen mening maar een feit is. Maar al half december 1914 kreeg hij klein verlof en dat is erg snel. De reden daarvoor wordt nergens gegeven en is dus onbekend. De foto's op het fort moeten daarom tussen augustus en midden december 1914 zijn gemaakt. Een van de foto's toont hemzelf bij een aankondigingsbord van het theater "Velsenfort". Op het bord staat "Hedenavond 8 uur precies Groot Vocaal en Instrumentaal Concert". Het lijkt erop dat hij dat bord zelf ontworpen heeft. En we hebben een foto van het toneel in de bergloods van het nabijgelegen Fort Zuidwijkermeer, dat een soortgelijke stijl heeft De fotocollectie omvat een hele kist en bestaat verder uit heel veel foto's uit diverse perioden, van zijn gezin en gemaakte ontwerpen. Op de foto's komt ook zijn zoon Vincent André (*1912) voor, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Grebbelinie vocht en krijgsgevangene van de Duitsers werd. Hij zat onder andere in het bekende kamp in kasteel Colditz. Er zijn drie groepsfoto's van hem in een ander krijgsgevangenkamp. Ook een metalen plaatje met de tekst "De wapens worden neergelegd. 14 Mei 1940" met de beeltenis van generaal Winkelman zit ertussen, en is vermoedelijk van hem geweest.
Vanaf ongeveer 1927 woonde en werkte Cornelis André Vlaanderen in België. Hij overleed in 1955 op 73-jarige leeftijd in de schitterende plaats Brugge, in de provincie West-Vlaanderen. Soldaat Vlaanderen (aangepast)
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven. |
Nieuwsbrief 507
In de jaren 1970-1980 zou de later gesloopte manege gebruikt zijn door de Binnenlandse Veiligheidsdienst (B.V.D.). Daarbij zou sprake zijn van veel ondergrondse kabels. Buurtbewoners die er iets van zouden kunnen weten zijn overleden en hun kinderen zijn moeilijk te vinden of hebben geen interesse.
Als dat antwoord naar waarheid is, is er mogelijk wel informatie over het gebruik maar ondanks dat het fort er niet meer voor wordt gebruikt en het bewuste gebouw zelfs niet meer bestaat, wordt er geen informatie over vrijgegeven. Blijkbaar was het onderdeel van een onderzoek dat elders nog loopt en informatie over Penningsveer kan informatie geven over dat onderzoek en de werkwijze. Zonder de documenten te kennen is het moeilijk om zelf te oordelen of het terecht is dat je die documenten niet krijgt...
In mei van dit jaar publiceerden we de herinneringen van 1e Luitenant Rang. Toen hij tijdens de mobilisatie diende bij de artillerie buiten de forten Spaarndam, was hij ingekwartierd bij de burgemeester en vervolgens bij timmerman Groot. Door stom toeval hebben we nu een persoonlijke herinnering aan die familie Groot in onze collectie.
Winderig en wat spatregen, dus ideaal weer voor een ruige boottocht over het IJmeer naar het Fort aan het Pampus. Op 29 oktober jl. hadden een aantal medewerkers en donateurs een gezellige dag op het eiland. Een beetje het seizoen afsluiten, lekker struinen op het fort en wat veranderingen bekijken.
Vervolgens uit de wind en de bomvrije gebouwen in, eerst de contrescarpgang helemaal door. Een soort rioolbuis die buiten de gracht om loopt met genoeg onderweg te zien, wel met een zaklamp. Zoeklichtruimten, schietgaten, mitrailleuraffuiten in de contrescarpkoffers, een Charles Manson Memorial en de verdronken korporaal. Die korporaal Bander ligt vredig op de Nieuwe Ooster, maar hier spookt hij met licht- en rookeffecten rond. Door het ruïneuze en daardoor mooiste deel van het hoofdgebouw, kwamen we bij onze luchtfoto's in de droge gracht. Al aanwijzend en besprekend liepen we langs de luchtfoto's.
Met een borrel en een warm borrelhapje sloten we de dag af en warmden inwendig weer even op. Met de laatste boot vertrokken we weer naar Muiden. Onderweg begon het te regenen en gingen we binnen zitten, met mondkapjes op.
Een verzameling is leuk maar de kunst is om, vanwege de opslagkosten, het klein te houden. Dan moet je keuzes maken, bijvoorbeeld door materiaal dat elders goed toegankelijk is niet zelf te willen bewaren. Belangrijk criterium is, dat het bronmateriaal is of kan zijn voor onze publicaties. Verder zal je het materiaal efficiënt op moeten slaan. Onze boeken staan op grootte zodat er een extra plank mogelijk is, in een kast die ontworpen is voor ordners. Rapporten staan niet per thema in tijdschriftcassettes omdat je dan allemaal halflege tijdschriftcassettes hebt; dus op volgorde van binnenkomst de cassettes helemaal vullen.
Gelijktijdig was ook begonnen met het uitzoeken van foto's, dia's en negatieven. Omdat het efficiënt is een hele serie van dezelfde afmetingen te scannen, werden eerst de 18x12,5 cm zwartwit foto's gedaan. Dit zijn de foto's uit de periode 1983-1986 waarvan een klein deel in het Studiebericht is gebruikt.
December 2020 deed zich de gelegenheid voor om een fotocollectie van ontwerper André Vlaanderen te verwerven. De interesse was eigenlijk voor slechts twee foto's van zijn tijd op Fort bij Velsen. Maar een dergelijke collectie moet je bij elkaar proberen te houden, vond ook de verkoper. Kort daarna werd er weer een lockdown vanwege corona afgekondigd en kon aanvullend archiefonderzoek niet uitgevoerd worden. Het dossier bleef een hele tijd liggen.