|
InleidingBeste lezer, Gelukkig, de sneeuw is weg en de lente komt eraan! Daarom aandacht aan twee eigen fietsroutes langs twee linies, die je natuurlijk ook in delen kan fietsen. Maar ook redelijk wat dienstberichten en weer een aankondiging voor een lezing. Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2021/nieuwsbrief-498/ Veel leesplezier! Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- Ter vervanging zijn een disclaimer en een privacy-verklaring opgesteld die voldoen aan de huidige wetgeving. Bovendien zijn ze nu duidelijk van toepassing op alle websites van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. Met dank aan het Linieteam NHW, Kenniscentrum Waterlinies en de provincie Utrecht voor hun medewerking. - Een van de voorwaarden die tot veel verwarring en onbegrip heeft geleid, is het gebruik van de website door commerciële partijen. In de Disclaimer is de oorspronkelijke, uitgebreide tekst te vinden, maar op de websites wordt het nu samengevat met: "Personen die meegewerkt hebben aan onze websites, onder andere door informatie bij te dragen, hebben dat gedaan in de aanname dat hun bijdrage niet commercieel geëxploiteerd zal worden. Gebruik van deze website door commerciële partijen is om die reden alleen toegestaan met voorafgaande toestemming." - Begin februari is wederom een online lezing over de Stelling gegeven, maar deze keer exclusief voor leden van Vereniging Ons Amsterdam. Er waren maar liefst 148 deelnemers, met veel positieve reacties na afloop. Het aantal deelnemers en het aantal reacties zijn nieuwe records! - Op de dag dat de vorige nieuwsbrief verscheen, stond een foto uit onze collectie in de krant Het Parool. In de serie Déjà vu van fotograaf Erik Klein Wolterink verschenen toen-en-nu foto's van het Marinepaleis in Amsterdam. - De oproep in de vorige nieuwsbrief over oude documenten en foto's, leverde meteen al een reactie op met een aanbod van een militair zakboekje. Aanvankelijk leek die militair bovendien in de Stelling gelegerd te zijn, maar bij nadere bestudering en online archiefonderzoek bleek dat helaas geen stand te houden. Kort voor de mobilisatie 1914-1919 werd hij naar een andere eenheid overgeplaatst.
|
De pandemie van 1918Tekst: René Ros. Lolke Rang maakte als reserve-officier de mobilisatie van 1914 tot en met 1919 mee, op onder andere Fort bij Veldhuis en Fort benoorden Spaarndam. In 1950-1952 schreef hij zijn herinneringen op en deze herinneringen zijn we nu gereed aan het maken voor publicatie. Maar een tekst van hem, over de Spaanse Griep, willen we alvast delen.
Een snelle zoekactie in de historische kranten levert 17 berichten in vooral juli en augustus 1918 op over zieken door 'Spaansche Griep' op de forten en in kazernes in de Stelling. De genoemde forten zijn Edam (17 zieken), Purmerend (8), Spijkerboor (onbekend), IJmuiden (onbekend), Penningsveer (onbekend), Liebrug (onbekend), Aalsmeer (50) en Uitermeer (20) op. En daarnaast ook de Artillerie-Inrichtingen (300), Marine-etablissement Kattenburg (onbekend) en het barakkenkamp Entos (180). Er zijn vermeldingen van drie dodelijke slachtoffers gevonden, waarvan één van Fort bij Edam die in het Militair Hospitaal in Amsterdam overleed. Dat is zeker geen compleet beeld. De helft van de 6,6 miljoen Nederlanders werd ziek en, volgens het CBS, zijn er 38.000 aan overleden, bijna zes op de 1.000 inwoners.
"Sommige forten hadden geen zieken, maar Penningsveer had de griep ellendig. Honderd man lag op zijn stroozak, eenige soldaten stierven, heel erg. Zullen de mensen over 100 jaar net zo weinig stilstaan, bij wat voor ons net zo'n een ingrijpende pandemie moet zijn geweest? Fort bij Penningsveer
|
Online lezing over Stelling van AmsterdamTekst en afbeelding: René Ros.
Je hebt vast wel eens gehoord over de Stelling van Amsterdam, dat een van de UNESCO Werelderfgoed-monumenten van ons land is. Neem deel aan onze online-lezing als je meer wilt weten over de 46 forten en batterijen rond de hoofdstad. Misschien was een van je voorvaders wel een van de 12.500 militairen die er in de Eerste Wereldoorlog hielpen om ons land buiten een oorlog te houden? Om aan de lezing deel te namen moet je vooraf de GoToMeeting software installeren, via onderstaande link, of gebruik je de Google Chrome webbrowser. GoToMeeting software downloaden
|
Het heiwerk onder de stenen beer bij SpaarndamTekst: Wim Koelman (Historische Werkgroep Spaarndam).
De grote massieve, gemetselde beer met zijn twee zijvleugels is nog steeds zichtbaar aanwezig. Ooit was de stenen beer een onderdeel van de Posten van Kraaijenhoff: Post 4 bij Spaarndam. Aan de landzijde was een houten brug voor het verkeer, die in tijd van oorlog geopend kon worden. Wat mij erg fascineerde is de fundatie van de beer en zijvleugels. Er zijn 290 heipalen onder de stenen beer geslagen en de twee buitenzijvleugels worden gedragen door 89 palen. De binnenzijvleugels werden in 1825 gedeeltelijk afgebroken maar ook daar zijn 85 palen de grond ingeslagen.
Het werken aan de fundatie van de beer was zwaar, veel is met handkracht uitgevoerd. Een houten damplank van 72 kg. naar en onder de stelling brengen. Houten balken met een gewicht van 180 kg., mannetje aan mannetje op de kespen leggen. En dat alles moest in slik en natte vette klei gedaan worden. Petje af voor de Spaarndamse aannemer Jan Hammers en zijn arbeiders. Maar water gaat waar het niet gaan kan, de stenen beer werd toch onderloops. Op 16 december 1822 meldde opziener Kros, van Rijnland, dat de noordwest vleugel van de beer in Spaarndam lekte. Toen in 1825 de Zuiderzeedijk bij de stenen beer van Durgerdam doorbrak, is besloten de binnen- en buitenzijde aan te aarden. De brug, die naast de beer lag, werd afgebroken en het dijklichaam hersteld. De redenatie was dat het grondwerk zonodig weer te verwijderen was en kon de beer in oorlogstijd functioneren als obstakel voor een naderende vijand. De aanbesteding vond onderhands plaats op 26 februari 1825 en het werk moest binnen 49 dagen geklaard zijn. Al op 10 april 1825 had aardwerker Gerrit Willemse uit Spaarndam bij de stenen beer in Spaarndam de brug verwijderd, gedeelten van de binnenvleugels gesloopt, het dijklichaam hersteld en een talud aan de buitenzijde van de beer aangebracht. Hij voerde het werk uit in aangenomen werk, groot 1.500 gulden (vergl. 37.700 euro). Na de inpoldering van het IJ is de aanaarding, aan de buitenzijde, tijdens de aanleg van de liniewal (1883-1886) verwijderd. Ook in 1825 klaarde deze Spaarndamse aannemer met zijn consorten het werk op tijd en voldeed aan de gestelde eisen. Posten van Kraijenhof
|
De gehele Stelling fietsenTekst: René Ros.
In de loop der tijd was de route in mijn vergetelheid geraakt. Onlangs herontdekte ik de route, bleek het 19.000 keer bekeken te zijn en door een onbekend aantal mensen ook echt gefietst. Voor wie niet bekend is in het gebied, is deze route erg handig. Door de bouw van twee fietsbruggen is de route danig gewijzigd en kunnen Fort Hinderdam en Fort Uitermeer nu wel eenvoudig worden aangedaan. In de route worden alleen de routepunten aangegeven en de route past zich vanzelf aan als de fietspaden wijzigen. Nu het voorjaar nadert, is het wellicht leuk om deze route te gaan fietsen? Of een deel ervan? Fietsroute Stelling van Amsterdam
|
Cornelis Uidam: van matroos tot munitieoppasserTekst: René Ros. Er is zo veel geschiedenis door zo veel mensen geschreven, er komt geen einde aan. Door puur toeval trek je ergens aan een touwtje of is er ergens een aanleiding, en er is wéér een interessant verhaal. Zo ook met fortwachter Uidam van Fort bij Uithoorn. Er was al wat over hem bekend, maar het gebruik van het fort door de Stay Behind organisaties gaf de aanleiding om in zijn verhaal te duiken.
Het conduite-boekje (vergelijkbaar met het zakboekje voor de Landmacht) bevatte heel veel informatie maar de echt interessante details ontbreken. Het NIMH werd gevraagd te helpen met een aantal afkortingen.
Nog in Engeland volgde hij een cursus 'demolition' (vernieling met explosieven) van twee weken. In oktober 1945 ging hij naar de Mijnenopruimingsdienst te Leiden, waar de school ervan was gevestigd. Met daarna ongetwijfeld een functie en taak om die kennis te benutten, waarschijnlijk onder andere als duiker-mijnruimer in Bremerhaven. Uiteraard is deze en meer informatie opgenomen in een nieuwe biografie. Over de oorlogsveteraan die ook op het fort altijd op zijn hoede was. Cornelis Uidam overleed in 1986 op 74-jarige leeftijd. Fortwachter Uidam (nieuw)
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.
|
Nieuwsbrief 498
Aandacht aan de corona-pandemie wil ik in deze nieuwsbrieven eigenlijk niet schenken, daar is elders al meer dan genoeg aandacht voor. En een vergelijking met de Spaanse Griep in 1918 gaat op veel punten niet op. We mogen ons bijvoorbeeld gelukkig prijzen dat we nu weten wat een virus is, en wat we er tegen kunnen doen om veel doden te voorkomen. Angst en onzekerheid zullen overeenkomsten zijn.
"In 1918 brak een ellendige ziekte uit in Europa. Alle volken hadden meer dan genoeg geleden van den Duitschen oorlog. De landen om de Middellandsche Zee kregen éérst de epidemie van de Spaansche Griep.
Op maandagavond 15 maart wordt een online lezing over de Stelling van Amsterdam verzorgd. Voor iedereen die de gedachten even wil verzetten of wat leuks wil doen.
Als je vanuit het dorp Spaarndam over de Slaperdijk richting Haarlem rijdt, dan passeer je een gemetselde muur met ezelsrug en daarop een ijzeren leuning. Sporadisch kunnen we de muur vanaf de fortgracht bekijken. Maar tijdens de opening van de ijsbaan op 12-14 februari 2021 was de beer goed te zien. De “coronabrug”, een tijdelijke brug als de ingang vanwege de Corona-maatregelen, lag zelfs op de zijvleugel van de beer.
Tussen de houten palen zijn drie damplankschermen geheid, elke rij 32 meter lang. Ook de vleugels kregen deze kwelschermen, samengesteld uit planken met een lengte van 2,85 meter. Zware planken van 13 cm dik en 36 cm breed, met een eigen gewicht van ongeveer 72 kg. Damplankschermen moesten voorkomen dat er kwelwater onder de fundatie van de beer en vleugels ging stromen en het bouwwerk onderloops werd.
In april 2013 heb ik als proef op de website Route.nl een fietsroute aangemaakt, zodat anderen makkelijk de hele Stelling langs kunnen fietsen. Tijd voor een opfrisbeurt en wat aandacht.
Pas op 3 januari 1941 werd hij op de kruiser Hr.Ms. Jacob van Heemskerck geplaatst, die toen gereed was en een complete bemanning kreeg. Na escorte gevaren te hebben in de wateren rond Ierland en Engeland vertrok het schip op 10 januari 'naar de Oost'. Het conduite-boekje maakt geen melding van havenplaatsen die aangedaan werden, maar wel het passeren van de noorderkeerkring en de zuiderkeerkring vanwege het “Tractement binnen de keerkringen” ofwel "tropen katje" betaling. Dat lijkt overeen te komen met de vaart van het schip naar Azië en Australië en vervolgens op de Middellandse Zee. Terug in Engeland kreeg hij in juli 1944 het Oorlogsherinneringskruis.