Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 155

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 155
(6de jaargang, 8 juli 2004)

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam (StvA); een onafhankelijk particulier initiatief zonder winst-oogmerk.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Voorwoord
• Stellingmaand
• Groepsdagtocht
• Glazen stolp over Geniedijk leidt tot verloedering
• Schoorlse Duinen
• Bezoek statistieken
• Bezoekerscentrum (vervolg)
• Overig

Voorwoord

Het dubbeldikke vakantienummer!
De laatste dingen voordat ik op vakantie kan - bij wijze van spreken. Wees er zuinig op en neem er de tijd voor. Want de komende drie - misschien wel vier - weken krijg je geen nieuwsbrief.

Een van de items in deze nieuwsbrief is het opinie-stuk 'Glazen stolp over Geniedijk leidt tot verloedering' dat in het Haarlems Dagblad verscheen. Enkele abonnees zullen zich afvragen of dat soort stukken in deze nieuwsbrief opgenomen moeten worden. Persoonlijk vind ik dat niet alle stukken overgenomen kunnen worden - ongeacht hun positieve of negatieve toon - maar dit artikel moest toch eigenlijk wel. Het is namelijk wel belangrijk dat de Stelling-knows niet gaan zitten navelstaren maar ook eens bedenken hoe buitenstaanders tegen de Stelling aankijken. Niet gehinderd door kennis over de Stelling van Amsterdam, Stellingzone, provinciale Monumentenverordening 1996. En ondanks dat alles vind ik dat er in het stuk een kern van waarheid zit. Maar het is opvallend dat de VVD blijkbaar niets verkeerd doet in de ogen van de redacteur.

Stellingmaand

De voorbereiding voor de Stellingmaand 2004 kon gelukkig minder gehaast dan vorig jaar. Zo zijn er drie vergaderingen met alle organisatoren geweest. En nog eens drie vergaderingen van een redactie-commissie die de brochure inhoudelijk verzorgde. Zowel voor de Stellingmaand-website als de brochure heb ik een stevige bijdrage mogen leveren.

De brochure is een heus boekwerk geworden maar met een afmeting voor de achterzak. En er zit een grote opvouwbare kaart van de Stelling los bij.
Op verzoek van projectleider Hans Broekmeulen heb ik een aantal web-pagina's samengevat en zijn deze bewerkt voor het afstandelijkere drukwerk. Als je het Stelling hoofdstuk op de website hebt gelezen, dan ken je ook de algemene informatie van de brochure.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/>

Er zijn dit jaar vier forten met activiteiten bij gekomen en twee afgevallen dus per saldo is het een vooruitgang. Op de 22 forten is weer een gevarieerd programma te beleven, met een zwaartepunt op de Open Monumentendag.
De officiele opening vindt op vrijdag 3 september op het Fort Uitermeer plaats. Met onder andere een spectaculair optreden van Stichting Historie Koninklijke Nederlandse Veldartillerie. Op het Artillerie Schietkamp Oldebroek heb ik deze Groningers ooit eens met zesspan en kanon zien oefenen en ik was zwaar onder de indruk. Ik verheug me er dan ook op om ze in vol tenue over het fort te zien rijden.
<http://www.xs4all.nl/~noorenjj/shknv/>

De website gaat automatisch op 18 juli de lucht in. De brochure komt rond die datum van de drukker en gaat naar VVV-kantoren en dergelijke. En vergeet je niet aan te melden voor de excursie naar Fort Hinderdam!
<http://www.stellingmaand.nl/>

Groepsdagtocht naar Fort bij Abcoude en Fort bij Spijkerboor, zaterdag 21 augustus

Het bedrijf Utrecht - Atrecht Cultuurtochten organiseert op zaterdag 21 augustus aanstaande een leuke en interessante groepsdagtocht per touringcar naar Fort bij Abcoude en Fort bij Spijkerboor, met onderweg een wandeling in de omgeving van Fort bij Veldhuis. De dagtocht is voor iedereen die een goede indruk van de voormalige verdedigingslinie 'Stelling van Amsterdam' wil krijgen en er is geen voorkennis vereist. René Ros, historisch onderzoeker, verzorgd de algemene inleiding en begeleidt de groep.

Instappen & uitstappen bij Utrecht CS (09.15 & 18.45 uur) en NS Abcoude (09.45 & 18.15 uur). Dit zijn richttijden.

Inclusief: vervoer per touringcar, entrees, inleiding over de Stelling van Amsterdam, rondleidingen, eenvoudige lunch en afsluitend hapje en drankje. Prijs: € 61,00 per persoon.

Inschrijven en meer informatie zie <http://www.cultuurtochten.nl/KantenKlaar.htm> of bel: 076-5427884 / 06-52088340. De tocht gaat door bij voldoende belangstelling.

Glazen stolp over Geniedijk leidt tot verloedering

(met toestemming overgenomen uit het Haarlems Dagblad van 26-06-2004 met toevoeging van eigen foto's)

De Geniedijk in de Haarlemmermeer is heilig. Bouwprojecten rond de dijk, hoe kleinschalig ook, worden geweerd, omdat die de monumentenstatus zouden aantasten. Rond het historische bouwwerk is een hysterische sfeer ontstaan, meent redacteur Wim Koevoet. Een die averechts werkt en de verloedering van de dijk in de hand werkt.

De Geniedijk is aangelegd in de periode 1880-1920 als verdedigingslinie en vormt onderdeel van De Stelling van Amsterdam. De Stelling inclusief Geniedijk is in 1996 door Unesco op de lijst van werelderfgoed gezet. Dat betekent dat de aarden dijk uniek is in zijn soort, behouden moet blijven en niet mag worden aangetast.
Door toedoen van vooral de PvdA en D66 in Haarlemmermeer is een hysterische sfeer ontstaan rond de dijk. De twee fracties kregen het begin dit jaar voor elkaar dat ook het CDA, GroenLinks en Leefbaar Haarlemmermeer zich keerden tegen de uitbreiding van praktijkschool De Linie die met slechts zeventien vierkante meter dreigde te penetreren in de bouwvrije zone van de Geniedijk.
En sindsdien dreigt een ieder die zich bij de dijk vertoont voor cultuurbarbaar te worden uitgemaakt. De PvdA stemde onlangs zelfs tegen het bestemmingsplan A4 Zone West, een logistiek bedrijventerrein nabij Schiphol, dat van grote economische betekenis is. De partij voorziet dat voor de ontsluiting van het gebied wegen dwars door de Geniedijk moeten worden aangelegd. Het is een argument dat er op het laatste moment met de haren is bijgesleept. In eerdere stadia van het plan repte de PvdA hier met geen woord over. Fractievoorzitter J. Nobel prefereert rechtlijnigheid en dogma's boven nuance en maatwerk. Hij heeft begin dit jaar tegen enkele klaslokalen gestemd en kan nu geen enkele andere kant meer op.
Nobel en D66-voorman B. Ottens spraken toen de uitbreiding van de praktijkschool De Linie aan de orde was over de geloofwaardigheid van de overheid die in het geding kwam als er enkele klaslokalen naast de Geniedijk zouden komen. Het zou lijken alsof de Haarlemmermeerse overheid zich niet langer aan zijn eigen regels zou houden. Dat er al een compleet treinstation een plek heeft gekregen nabij de Geniedijk, een woonwijk (Graan Voor Visch) en bedrijfsterreinen werd gemakshalve vergeten. Maar die projecten dateren van voor 1996, het jaar waarin De Stelling van Amsterdam tot werelderfgoed is gebombardeerd. Volgens woordvoerster C. Westirk van Unesco betekent dit niet meer en niet minder dan dat de aarden wal uniek is in zijn soort, behouden moet blijven en niet mag worden aangetast. Of de bouw van klaslokalen op een fikse steenworp afstand van de dijk een aantasting is, durft ze niet te zeggen. De bomen die erop zijn geplant? Het fietspad dat erover heen gaat? En een doorsnijding omwille de aanleg van de vernieuwde N201? Westirk laat zich er niet over uit.
Unesco heeft bij de vermelding van de Geniedijk op de lijst van het werelderfgoed geen reglement geleverd. „We moeten wel kunnen blijven leven en bepaalde ontwikkelingen een kans geven", zegt ze. „Er hoeft dus geen glazen stolp overheen."
Er zijn dus hooguit richtlijnen, geen eenduidige regels. Die praat de gemeenteraad zichzelf aan, en de plaatselijke historici van Meer-Historie spelen voor echoput. Bij spreekbeurten en op websites tellen zij de meters vermeende aantastingen bij elkaar op en spreken zij er schande van dat de gemeente Haarlemmermeer de status van het monument niet erkent.
De monumentale status van de Geniedijk, een ongebruikt gebleven militair verdedigingswerk, is er vooral één van papier. Haarlemmermeerders hebben er (nog) niet veel mee. Misschien dat de restauratie van het Fort en de Genieloods bij Vijfhuizen hier verandering in kan brengen. Maar ook daar zien delen van de gemeenteraad en Meer-Historie een aantasting in. Het plan behelsd immers ook de bouw van twaalf atelier- en zes gastenverblijven. En daar moet je ook tegen zijn als je eerder tegen een paar klaslokalen hebt geageerd.
Bij de restauratie van het Kunstfort is het de initiatiefnemers van de gelijknamige stichting er om te doen de recreatiewaarde van dit stuk van de Geniedijk te verhogen met ateliers, een galerie, een filmzaal en een restaurant. Van dergelijke voorzieningen heeft de poldergemeente er niet veel.
Het is met de beste wil van de wereld niet in te zien dat de stichting Kunstfort met haar plan de Geniedijk om zeep helpt. Eerder het tegendeel want het monument is juist ter hoogte van Vijfhuizen aan het verloederen. Een gevolg van het glazen-stolp-effect. En dat vormt de échte bedreiging van de Geniedijk.
Wim Koevoet

<http://www.haarlemsdagblad.nl/>
<http://www.kunstfort.nl/>
<http://www.meerhistorie.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/haarlemmermeer/>

Schoorlse Duinen

Tijdens een bezoek aan een vriend in Schoorl zijn we samen de duinen ingegaan om de locatie van de Schietdoelen te Schoorl te bezoeken. Het weer was er in ieder geval perfect voor.

Op door Staatsbosbeheer beschikbaar gestelde terreinfietsen-met-veel-versnellingen gingen we langs de Berenkuil de Mariaweg op. Deze eindigt in een zandpad bij strandpaal 30. En wel langs de duin met de onnatuurlijke oriëntatie west-oost terwijl de andere duinen noord-zuid liggen. Dit is wel de locatie die overeenkomt met een originele locatie beschrijving.
Het hoogste punt ligt op 18,5 meter met een steile wand naar het strand. We zijn maar niet met de foto camera op de buik op het daar gelegen naaktstrand gaan lopen om in de zeewering te prikken naar beton of baksteen.

We waren gewapend met enkele kopieën van archiefstukken waaronder een foto van de schietdoelen met duinen op de achtergrond. Die duinen hebben we getracht in het veld terug te vinden. Maar dat is niet gelukt, waarschijnlijk door begroeiing en verstuiving van de afgelopen 112 jaar.
Ten noorden van de verdachte duin hebben we wel baksteen of beton kunnen aanprikken bij twee locaties met andere beplanting in een vierkante vorm. Zeer vermoedelijk Duits.

Een ander archiefstuk is de enige precieze plattegrond van de schietdoelen die mij bekend is. Daarop geen omgeving, geen maten, alleen hoogten t.o.v. NAP en hellingshoeken. Dat is dus lastig meten en bovendien staan er wat onduidelijke richtlijnen en 'rooilijn 21 cm Mortier' op. Aan de hand van die kaart hebben we wel kunnen vaststellen dat de oostelijke zijde van de verdachte duin overeenkomst met de eerste twee hellingen en twee hoogten op de kaart. Naar mate je dichter bij het strand komt wordt het onduidelijker.
In vergelijking met een kaart van 1912 heeft er zo'n 100 meter strand afslag plaats gevonden. En als we inderdaad het goede duin hebben, dan is het hoogste punt wel 3,5 meter hoger dan in 1892. En de prikstok is maar 1,2 meter lang...

Volgens mij hebben we de exacte locatie gevonden maar ik zou graag een betere oude kaart hebben. Mijn theorie is dat objecten van menselijke makelij de aanzet tot duinvorming zijn geweest. Als de schietdoelen inderdaad in de oost-west duin liggen dan zijn in ieder geval de schietdoelen voor 'te maken nieuwe forten', oftewel die voor de Stelling, nog onder het zand aanwezig. Misschien toch eens TU Delft grond mechanica een hint geven???

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/schoorl/>

Bezoek statistieken

In het jaarverslag 2003 van het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie staan wederom enkele cijfers over het bezoek aan hun website. Deze website is inhoudelijk niet te vergelijken met de Stelling website, eerder met die van de Stichting Stelling van Amsterdam (SSVA).
De volgende tabel geeft het aantal bezoeken voor de maanden augustus en september 2003 alsook over het jaar 2003 en het eerste halfjaar van 2004. Van de Fortenmaand website heb ik helaas geen cijfers ontvangen.

Momenteel is aan het lager aantal bezoeken te merken dat voor een deel van het land de schoolvakanties zijn begonnen.

<http://www.hollandsewaterlinie.nl/>
<http://www.stelling-van-amsterdam.nl/>
<http://www.forten.info/>
<http://www.stellingmaand.nl/>
<http://www.fortenmaand.nl/>

Bezoekerscentrum (B-watch)

Voorlopig in elke nieuwsbrief een stukje over het bezoekerscentrum. Ook als er niets te melden is...

Je kan het hele voorstel lezen of downloaden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/bezoekerscentrum/>

Overig

- Eurometaal en Eurometaal Holding moet nog 10 jaar bestaan vanwege bewaarplichten en dergelijke. Het hoofdkantoor zit tegenwoordig aan de Ouderkerkerlaan in Amstelveen.

- Bestudering van een oude foto bewijst met redelijke zekerheid dat de fortwachterswoning van het niet voltooide Fort bij Muiderberg nog bestaat. Wel is de lengte van de woning bijna verdubbeld. <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiderberg/>

- Financiering Diemer Vijfhoek als recreatief gebied, bij Kustbatterij bij Diemerdam, is rond. <te lange verwijzing, zie nieuwsbrief op website>

- De IJmuider Courant meldt 'Geen juridische procedures tegen Kunstfort': <http://www.hdc-i.nl/a.php?/Pagina/0,7101,11-1-6522--2074882-1488--,00> (CS)

- Uit de fundering is toch de bergloods bij het Bomvrije kruitmagazijn Nieuwendam herrezen. Men is met de afwerking bezig van deze bergloods van het aan de Assendelver Zeedijk gelegen groepsdepot. <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/assendelft-zeedijk/>

- Foto gevonden van "Militaire commissie tot Ontwikkeling en Ontspanning van de Gemobiliseerde Troepen te Amsterdam". Een van de zes personen is de dan 33 jarige Louis Davids jr. als artistiek leider.

- De beloofde informatie over het gebruik van de Stelling tijdens de Koude Oorlog zal pas in augustus of september verschijnen. De informant houdt namelijk een heel lange vakantie en kan ik tot die tijd geen vragen of concept-teksten voorleggen.

- Toen ik tijdens een webdesign-cursus de Stelling website liet zien: "Goh joh, heb je wel een sociaal leven?" "Ja juist wel." Mensen vinden het blijkbaar vreemd als je iets uit interesse of maatschappelijke betrokkenheid en niet uitsluitend voor je persoonlijk belang doet. Zorgwekkend.

Met nieuwsberichten gesignaleerd in de media door Co Stronck (CS).

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.