Sluit [X]   
 

Fortwachter Klop in 1926: "verbonden voor den Overzeeschen militairen dienst, zoowel in als buiten...

Donateur worden?

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 23-7-2024

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsgierig? Lees deze nieuwsbrief maar!Nieuwsbrief 486

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Amsterdam.
22ste jaargang, nummer 486, 5 februari 2020

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Beste lezer,

Jawel, de aankondiging voor de dagexcursie van 2020 staat in deze nieuwsbrief. Ga gezellig met ons mee naar zes forten in de Sector Ouderkerk!
Ook goed nieuws over behoud van het Duitse radarstation Seeadler in de gemeente Weesp. En weinig bijzondere informatie over de Bescherming Bevolking in Fort bij Marken-Binnen maar wel met een leuk verhaal. Ook brengen we nog even het digitale Fortwachters Register onder de aandacht.

Maar het klapstuk is de vondst van drie antieke glasnegatieven van een fort en de speurtocht naar meer foto's van dezelfde fotograaf. Lees, verbaas en geniet van de foto's...

Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2020/nieuwsbrief-486/
Wil jij een artikel over militaire historie schrijven voor deze nieuwsbrief? Of heb je tips en wensen voor artikelen? Laat het ons dan weten!
De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 4 maart verschijnen.

Veel leesplezier!
René Ros
https://doccentrum.stelling-amsterdam.nl/

P.S. Ik moet het automatisch verzenden van deze nieuwsbrief toch eens afmaken. Normaal wordt het om middernacht handmatig verzonden maar ik zat diep in een puzzel met historische data en was het glad vergeten. Sorry! (9:53)

Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.

 

Dienstberichten

- De afgelopen jaren, sinds er in archieven foto's van de stukken gemaakt mogen worden, waren er 4.400 foto's (23 Gb) van archiefdocumenten verzameld in een mapstructuur. In de zelf-ontwikkelde Register Database BME was ondertussen de administratie voor het aanvragen en verwerken van archiefstukken gemaakt. De afgelopen maanden zijn de foto's in de database geplaatst en gekoppeld aan de betreffende archiefstukken, zodat er een eenvoudig te raadplegen archiefbank is ontstaan. Uiteraard moesten er ook diverse administratieve onjuistheden hersteld worden. Veel materiaal mag niet ge(her)publiceerd worden maar achter de schermen wordt er veel geordend om het bronmateriaal terug te kunnen vinden. Feitelijk is dat de afgelopen jaren de kern van deze hobby: ordenen.
Register Database BME
Collectie

- In de thema-nieuwsbrief 'Onderduik en verzet' (nr. 475) van 4 mei 2019, werd de naam 'Dick van Uiting' genoemd als iemand die in mei 1944 ondergedoken was op de Kustbatterij bij Diemerdam. Hij zou daarna naar Engeland zijn gevlucht en daarom is in het Nationaal Archief gekeken of er archieven over 'Engelandvaarders' zijn. Het archief Ministerie van Justitie te Londen (1936-1953) bevat deze informatie maar zou pas op 1 januari 2020 openbaar worden. Zodoende is een notitie gemaakt en na de jaarwisseling een poging gedaan informatie over hem te vinden. Maar onder die naam was niemand te vinden. Daarom zijn drie dossiers opgevraagd, van mensen die in of na 1944 in Engeland aankwamen en wiens achternamen lijkt op de genoemde naam. Helaas was er in hun dossier niets te herkennen als dat zij 'Dick van Uiting' konden zijn. Deze zoektocht moet zonder resultaat afgesloten worden. Helaas...
Thema-nieuwsbrief 'Onderduik en verzet' (Nieuwsbrief 475)
Kustbatterij bij Diemerdam

 

Dagexcursie Stelling van Amsterdam 2020

Lunch op Fort aan de Middenweg in 2019.Op zaterdag 16 mei as. zal voor het negentiende jaar de geheel verzorgde, unieke dagexcursie naar een deel van de Stelling van Amsterdam plaatsvinden. We bezoeken een zestal forten in de Sector Ouderkerk met een rondrit door het gebied.

We beginnen met koffie en thee in Abcoude en wandelen daarna bij Fort in de Botshol. Vervolgens brengen we een bezoek aan Waver-Amstel met zeer originele reinigingslokalen.
Daarna rijden we naar het verlaten en authentieke Fort bij Uithoorn dat de laatste jaren nog zelden open is. Bovendien wordt daar de lunch geserveerd.

Na de lunch rijden we naar Fort bij Kudelstaart waar grote plannen voor bestaan en dat al sterk gewijzigd is. Via de Linie Kudelstaart - Uithoorn rijden we naar Fort bij De Kwakel voor een bezoek en de middagborrel. Tenslotte bezoeken we het Fort aan de Drecht om naar Abcoude terug te rijden.

De dag begint om 9.45 uur en duurt tot ongeveer 17.15 uur. Alle kosten zijn inbegrepen in de deelnameprijs en onze donateurs krijgen korting.
Het aantal deelnemers is beperkt en door voorinschrijving door donateurs is een deel van de plaatsen al geboekt. Meer informatie is te vinden op de webpagina over de dagexcursie en daar kunt u zich ook aanmelden.
U bent van harte welkom om deel te nemen en u kunt zich vanaf heden aanmelden! En neem gerust een familielid, kennis of collega mee.

Dagexcursie Stelling van Amsterdam

 

Duits radarstation Seeadler blijft behouden

Tekst: René Ros.
Met dank aan: GEM Bloemendalerpolder CV, Guus Kroon (AWN Naerdincklant).
Foto trucage: René Ros.
Kaart: fragment voorlopige stedenbouwkundige opzet door GEM Bloemendalerpolder CV.

Een van de gebouwen met een paraboolantenne virtueel op een sokkel.De Bloemendalerpolder is de polder tussen Muiden en Weesp waarin momenteel in fases de nieuwe woonwijk Weespersliuis wordt gebouwd. Tot 1 januari 2016 was de polder grotendeels van de gemeente Muiden maar sindsdien is alles ten zuiden van de verlegde snelweg A1 bij de gemeente Weesp ingedeeld. Ook het Duitse radarstation, maar wat is het lot hiervan?

In oktober 2019 hadden Guus Kroon en ikzelf een overleg met projectdirecteur Fred Langeslag, stedenbouwkundige Patrick van Schalkwijke en projectleider Theo van der Salm. Zoals we al eerder in plannen hadden gezien, blijven het merendeel van de kleine objecten, de 'garages', funderingen en radarsokkels, behouden omdat ze in het groengebied ten noorden van de woonwijk komen. Hier komt nog wel in 2020-2021 een nieuwe ontsluitingsweg, met een helling naar de oprit Muiden-Weesp. Maar dat gaat niet ten koste van objecten, alleen van de onderlinge zichtlijnen.
Verder bleek dat een van de te graven vaarten met een bocht om de noordelijke radarsokkel zal gaan. De zuidelijke sokkel met 'garage' komt goed zichtbaar aan een doorgaande weg te liggen. En het kleine, half weggezakte, Knotenpunkt voor telefoonaansluitingen komt in een speciaal plantsoen tussen de woningen terecht. Ook de poeren van de twee peiltorens komen in het groen tussen de woningen te liggen. Hierover werden we ingelicht en onze vragen over details werden naar tevredenheid beantwoord.

Fragment voorlopige stedenbouwkundige opzet Weespersluis.In het hele gebied zou archeologisch onderzoek zeer gewenst zijn. Vooral de bovenste laag rond de verblijfsruimten van het complex is interessant om tot nieuwe kennis te komen. De ontsluitingsweg gaat langs dat verblijfsgebied en die grond is na aanleg onbereikbaar, zodat onderzoek daar bijna noodzakelijk is om niet later spijt te krijgen.
Het behoud en de inpassing is vooral te danken aan het feit dat het projectbureau vindt dat deze en andere cultuurhistorische elementen een rol spelen in de leefbaarheid en het karakter van de nieuwe woonwijk. Er is nog niet nagedacht over herbestemming van de onderdelen zoals de 'garages'. Worden ze gerestaureerd? Hoe worden ze tegen vernieling beschermd? Gaan de peiltorens herbouwd worden als uitkijkpunt? Wordt een radarparabool gereconstrueerd? Of komen er alleen een paar informatieborden naast te staan? Wie betaald het onderhoud?
En wiens taak is dat? Van de projectontwikkelaar of van de gemeenschap?

Er waren eerder onderzoeken gedaan naar het radarstation, maar het is 19 jaar geleden dat dit complex haar naam terugkreeg. In 2002 werd de beschikbare informatie op een website gezet die bij alle betrokkenen bekend is geraakt. Er vonden in 2005 een paar gesprekken plaats met het toenmalige ontwerpbureau om ze te informeren en de aandacht erop te houden. We organiseerden in 2007 een paar rondleidingen. Andere betrokkenen bezochten inspraakavonden en wezen op het radarstation.
Adviesbureau RAAP gebruikte in 2009 de website voor het 'Cultuurhistorisch bureauonderzoek Plangebied Bloemendalerpolder'. Per e-mail heb ik daar nog verbeteringen in kunnen aanbrengen, vooral in de locaties van de verschillende objecten. Maar het was hún conclusie dat het radarstation van een hoge culturele waarde is. Projectontwikkelaar GEM Bloemendalerpolder CV heeft de aanbevelingen uit dat rapport overgenomen. En zo lijkt, zonder een monumentstatus en zonder juridische stappen maar door de eigen inzichten bij vele partijen, een bijzonder complex behouden voor de toekomst.

Radarstation Seeadler
Stichting Menno van Coehoorn
GEM Bloemendalerpolder CV

 

BB in Fort Marken-Binnen

Tekst en foto's: René Ros.

Het archief van de 'Kring Noord-Holland b' van de Bescherming Bevolking berust in het Regionaal Archief Alkmaar. Deze kring was tijdens de Koude Oorlog gevestigd in Alkmaar, waar onder andere haar commandopost (bunker) was en nog steeds is. Het was bekend dat ze voor de opslag van materiaal n de periode 1970-1985 van Fort bij Marken-Binnen gebruik maakte. Er was één dossier over het fort te vinden. Dit is het eerste artikel in een serie over de gevonden archiefstukken in het Regionaal Archief Alkmaar.

Deel van een armband van de Bescherming Bevolking."Bij brief d.d. 4 maart 1965 deelde de Commissaris van de Koningin aan kringraad mede dat het ministerie van defensie een aantal forten zou afstoten. Hij informeerde naar de belangstelling welke er bij de B.B.-organisatie bestond, voor gebruik van deze forten." De BB Kring Noord-Holland b had zeker interesse en gedurende meerdere jaren werd bij de Minister van Financiën geïnformeerd. Die had ook onderhandelingen met het Recreatiestichting Alkmaarder- en Uitgeestermeer gevoerd. Ook was er een plan dat het provinciaal bestuur het fort zou kopen voor 70.000 gulden (vergl. 142.000 euro).

Pas op 23 januari 1970 bezochten medewerkers van de Dienst der Domeinen, dienst van openbare werken der gemeente Alkmaar en BB kring Noord-Holland b het fort en stelden een Proces-verbaal op van de technische toestand. Ramen van de woning waren stuk en van het fortgebouw waren wat houten deuren slecht en de bestrating was geheel met gras begroeid. Wel moest in het fortgebouw elektrische verlichting aangelegd worden en in de woning de hele technische installatie vervangen worden. Dat elk lokaal een eigen deur had, vond men handig. In tijd van crisis kon daardoor snel meerdere vrachtwagens gelijktijdig laden. Welke materialen er precies waren opgeslagen, werd helaas nergens genoemd.
Er is geen definitief contract gevonden maar het lijkt erop dat het fortgebouw en de woning door het rijk vanaf 1 januari 1970 aan de B.B. voor 10 jaar werd verhuurd, voor 4.000 gulden per jaar (vergl. 8.100 euro). De woning werd voor 100 gulden per maand (vergl. 200 euro) verhuurd aan een B.B.-medewerker. Het vorige magazijn Regulierslaan 28, Alkmaar was per 1 maart ontruimd.

De B.B.-medewerker P. Miebies beleefde vanaf 11 juni 1976 nog een heel avontuur waar hij vast een paar nachten van wakker heeft gelegen. Zijn vrouw was alleen thuis toen er een meneer bij de woning kwam zeggen dat de volgende zondag er een groep van het Recreatieschap, met 60 personen, het fort kwam bekijken. Mevrouw wierp nog bezwaren op maar de meneer vertrok zonder zijn naam e.d. achter te laten.
De pachter bleek ook niet van het bezoek te weten en hij vreesde voor zijn schapen die geen mensen gewend waren en mogelijk via het riet de gracht in zouden rennen. Er werd geprobeerd het Recreatieschap telefonisch te bereiken maar men wist eigenlijk niet welke organisatie dat was. Bewoner Miebies moest het hek maar op slot houden.

Gang in het Fort bij Marken-Binnen.En inderdaad stonden er die zondag 13 juni om 13:30 uur 60 mensen voor het hek. De mannen, vrouwen en kinderen waren met een salonboot aangekomen en droegen vrijetijdskleding. Hun mededeling dat het "bestuur met gasten" kwam kijken omdat het fort in de toekomst een recreatiegebied zou worden, was niet erg geloofwaardig. Miebies wilde een paar mensen wel toelaten maar niet de hele groep. Waarna hij werd uitgemaakt voor iemand die afspraken niet nakomt en dat hij had moeten weten dat ze in Haarlem te bereiken zijn! Het gezelschap vertrok "mokkend".
Om 15:30 uur werd Miebies gebeld door de burgemeester van Uitgeest die probeerde te bemiddelen. Volgens hem was ook de plaatsvervangend Commissaris van de Koningin en enkele burgemeesters deel van de groep. De burgemeester vond dat de groep toegelaten moest worden en kon niet overtuigd worden dat Miebies slechts huurder van het huis was. De burgemeester belde met een hogere medewerker van de B.B. die geen bezwaar zag totdat hij van Miebies hoorde hoe groot de groep was.

Uiteindelijk kreeg de groep om 16:00 uur toestemming om even bij het fort te kijken, bij de keel van het gebouw. De belofte van de burgemeester van Uitgeest werd na drie minuten geschonden, toen de groep het hek over kom en de schapen het dak op joeg. Bij vertrek sprak Miebies de burgemeester hierover aan, maar kreeg als reactie dat er een klacht tegen hem ingediend zou worden.

Miebies stelde een rapport van twee pagina's op die in het dossier bewaard zijn gebleven. Excuses zijn er niet gekomen, alleen dat de organisatoren van het bezoek fouten hadden gemaakt. Wel hebben we nu een aardig verhaal over de strubbelingen die gepaard gingen met de transitie naar civiel gebruik van de forten.

Fort bij Marken-Binnen
Regionaal Archief Alkmaar

 

“Hij blijkt een bet-overgrootvader van me te zijn!” (H)

Tekst: René Ros (Kenniscentrum Waterlinies).
Foto: Raymond Gaveel (Doc.StvA).
Met dank aan: Henk van Amerongen, Otto Bodemeijer, Jan Brilleman, Ben Hermans en Aad Möntemann†.

In 2019 heeft het Kenniscentrum Waterlinies de fortwachter-registers 1852-1940 gedigitaliseerd. Het doel was om landelijk de namen openbaar te maken en een verband te leggen tussen militair erfgoed en genealogie. Het register is nu online raadpleegbaar.

Fortwachters Register in het Nationaal Archief.“Hij blijkt een bet-overgrootvader van me te zijn!” schreef Marco Lauret van Fortbrouwerij Duits & Lauret op Fort bij Everdingen. We hadden hem een van de gevonden namen voorgelegd en het gaat om Johannes Hendrikus Lauret die fortwachter in Weesp en Ellewoutsdijk was. We hopen op veel meer van dit soort vondsten en zeker als daardoor foto’s en documenten in families opduiken en verklaard kunnen worden.

Door het project zijn er ook min of meer onbekende locaties in beeld gekomen zoals verdwenen kustbatterijen bij Rockanje en op Vlieland. Maar ook legerplaatsen zoals de Legerplaats bij Donderen (Drenthe) waar de schietbanen nog in het terrein te herkennen zijn als wandelbos “Koegelbargen”. Tevens bleek de functie van militaire sluiswachter bestaan te hebben.

De bronnen zelf zijn niet compleet, soms overlappend, bevatten fouten en zijn handgeschreven met doorhalingen zodat het niet eenvoudig is om een volledig betrouwbare digitalisering uit te voeren. Bovendien zijn de namen van de forten in de loop der tijd op verschillende manieren geschreven.
Dank aan de vrijwilligers die veel moeite hebben gedaan om de data zo goed mogelijk in te voeren. Tevens dank aan het Nationaal Archief voor de medewerking en het Centraal Bureau voor Genealogie voor toestemming om naar hun website te verwijzen voor meer informatie.

We blijven de gegevens verder verrijken en nog niet alle informatie is daardoor beschikbaar. Maar vanaf 11 december is het online Fortwachters Register te raadplegen, via de website van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam.
Ben je geïnteresseerd in forten, dan geeft het je een lijst van fortwachters. Ben je bezig met stamboomonderzoek, dan levert het nieuwe aanknopingspunten op. Ga op digitale ontdekkingstocht!

Fortwachters Register (nieuw)
Kenniscentrum Waterlinies
- Stelling-specialist

 

Antieke glasnegatieven van een Stelling-fort opgedoken

Tekst: René Ros.
Foto's: J.C. Cramwinckel/collectie Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam, M.C. Houwert-Ruys, H.D. Ruys.
Met dank aan: M.C. Houwert-Ruys, H.D. Ruys, Jaap de Zee (Stichting Menno van Coehoorn).

Kolonel J.C. CramwinckelMet verbijstering hield ik voorzichtig drie glasnegatieven één voor één tegen het licht en herkende een fort van de Stelling. "Je mag ze meenemen" zei de kleindochter van de fotograaf. Mag ik echt deze unieke glasnegatieven bewaren, delen en doorgeven?

Haar opa en de fotograaf was J.C. Cramwinckel, die Commandant van het Korps Genietroepen was toen hij op 53-jarige leeftijd in 1930 overleed. Gedurende zijn leven had hij veel foto's gemaakt en in die tijd was dat met glasnegatieven. Hij gebruikte glasplaten van 9 bij 12 cm groot met een lichtgevoelige laag. Die laag werd in een camera belicht, waarna de fotochemische reactie met speciale vloeistoffen werd ontwikkeld en gefixeerd.

Uit online bevolkingsregisters kon achterhaald worden dat de toenmalige kapitein Cramwinckel van 1910 tot 1913 op het adres van Fort bij Spijkerboor woonde. Dat fort is te herkennen op de foto's en het was bovendien de periode dat de bomvrije gebouwen werden gebouwd. Hij zal namens de Amsterdamse Genie het toezicht hebben gehouden op de bouw (de directie). En gedurende de werkzaamheden maakte hij foto's, zowel van het fort als van zijn gezin.

In 1916 werd hij Hoofd Onderwijs aan de Koninklijke Militaire Academie en publiceerde in 1918 het boek 'Duurzame versterkingskunst' met twee platenatlassen. De platenatlassen zijn aangeschaft en in een ervan komen zes foto's voor die vermoedelijk ook door hem op Fort bij Spijkerboor zijn gemaakt. Het bijbehorende lesboek is nog niet gevonden, tips daarover zijn van harte welkom.

Civiele arbeiders storten beton op het dak van de bomvrije kazerne van Fort bij Spijkerboor.De familie had in 1991 een onbekend aantal glasnegatieven aan Stichting Menno van Coehoorn (MvC) geschonken. Wat er mee gebeurd is, is onduidelijk omdat glasnegatieven en/of fotoafdrukken niet in hun huidige collectiesysteem te vinden zijn. Zijn ze aan iemand uitgeleend en nooit teruggekomen? Zijn de glasnegatieven na het maken van afdrukken weggegooid of teruggegeven aan de familie? Die glasnegatieven zijn nog spoorloos maar via-via wist Jaap de Zee de afdrukken van achttien foto's te achterhalen. Acht daarvan betreffen ook de bouw van Fort bij Spijkerboor, maar de zes foto's van de platenatlas zitten er niet tussen.

Van de glasnegatieven én de afdrukken zijn digitale scans gemaakt. Elf afbeeldingen daarvan zijn in een nieuw fotoalbum 'Bouw Fort bij Spijkerboor' op de website geplaatst, zodat iedereen deze bijzondere foto's kan zien. De zes foto's uit de platenatlas worden later gescand en, afhankelijk van de kwaliteit, mogelijk aan het fotoalbum toegevoegd. De foto's die niet over Fort bij Spijkerboor gaan, worden nog onderzocht en beschreven. Ieder die de foto's wil bestuderen en helpen beschrijven, is van harte welkom in onze bibliotheek. Het is trouwens opvallend, dat op de meeste foto's militairen aan het werk zijn en zelden burger-arbeiders.

De scans zijn gedeeld met Stichting Menno van Coehoorn zodat we nu beiden de serie in ieder geval digitaal compleet hebben. Uiteraard is er ook een korte biografie over J.C. Cramwinckel aan de website toegevoegd, als herinnering aan de fotograaf. Daarmee wordt een beeld van zijn carriere gegeven en de plaats van Fort bij Spijkerboor daarin.

Biografie Kapitein Cramwinckel (nieuw)
Fotoalbum Bouw Fort bij Spijkerboor (nieuw)
Fort bij Spijkerboor
Bibliotheek
Begrafenis in Algemeen Handelsblad d.d. 27-11-1930

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Bureau Meerzijdig let op meerdere zijden bij support, mediation, procesbegeleiding en trainingen. (Advertentie)
 
 
 
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)