Sluit [X]   
 

Groepscommandant Goffin van der Star in 1914: cursus Vestingoorlog door commandant NHW te Utrecht, Utrecht

Donateur worden?

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 23-7-2024

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 257

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam, nummer 257
(8ste jaargang, 11 december 2006)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan ge-interesseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

Hierboven staat achter de artikelen, indien van toepassing, welke gemeente het betreft.

De inleiding volgt hieronder, maar eerst:

 

Laat Pampus niet voor Pampus liggen!

Bron: Persbericht Stichting Pampus

Kijk op zaterdag 16 en 23 december om 20.10 uur op Nederland 2 naar het AVRO-programma BankGiro Loterij Restauratie en stem op Pampus. Met uw stem kan Pampus een miljoen euro verdienen om het leeggeroofde fort in oude glorie te herstellen.


Leeggeroofd - Ooit was Pampus een trots militair fort, aangelegd om Nederland te verdedigen tegen een aanval uit zee. In de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitsers alle metalen kanonnen en koepels geroofd om er wapens van te maken.
In de hongerwinter waagden hongerige mensen uit de omgeving zich in een bootje naar Pampus en namen al het hout mee om een vuurtje te kunnen stoken in deze barre tijden.
Na de oorlog werden ook nog de tegels geroofd. Die konden mensen goed gebruiken om hun huizen weer op te bouwen. Wat restte was een kale ruïne met een rijke historie.

Teruggeven - Nu bestaat de mogelijkheid het verleden van Pampus weer tot leven te brengen. Het programma BankGiro Loterij Restauratie biedt een kans op 1 miljoen euro voor de restauratie van het fort. Met het geld gaat Pampus een kwart van het fort in oude glorie herstellen. Bezoekers kunnen de ruimtes van de manschappen beleven zoals het was voor de soldaten die er gelegerd waren. Ook de geschutskoepels komen terug om Pampus weer het indrukwekkende aanzicht te geven dat vroeger bedoeld was om de vijand op afstand te houden. Het leeggeroofde fort zou dan weer haar trotse uitstraling terug krijgen!!!

Een winnaar - Aan het programma doen 15 projecten mee uit heel Nederland. Pampus is het enige fort dat meedoet.
Slechts één gaat er vandoor met het miljoen. Uw stem maakt het verschil!

GEEF PAMPUS HAAR TROTS TERUG!!!

16 en 23 december, NL 2, 20.10 uur: STEM OP PAMPUS!!!!

Stemmen kan door te bellen met 0909-8880 of een SMS te sturen naar 7227 met de code of nummer dat Pampus tijdens de uitzending krijgt (hier zijn kosten aan verbonden). De lijnen gaan open zodra de uitzending begint en sluiten de volgende woensdagnacht 12 uur. Je maakt bovendien kans op een chateau cadeau ter waarde van 1.000 euro.

Fort aan het Pampus: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/pampus/>
Onderwerp op Stelling Forum: <https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewtopic.php?t=73>
Forteiland Pampus: <http://www.pampus.nl/>
AVRO BGL Restauratie: <http://www.avro.nl/tv/programmas_a-z/bankgiro_loterij_restauratie/>

 

Inleiding

Zo, en nu wel allemaal gaan kijken en stemmen!!!
Zelf ben ik ook heel benieuwd hoe de Stelling geïntroduceerd zal worden. Er zijn diverse forten door de cameraploeg bezocht en er is ook een helikopter vlucht aan besteed.

Het artikel hierna gaat over de feestelijke verjaardag van Fort bij De Kwakel, komende zaterdag. En de gemeente Uitgeest heeft een onderdeel van de Stelling op de monumentenlijst geplaatst. Dan een artikel over kaneelolie dat aansluit op de eerdere verhalen over mosterdgas van de Artillerie Inrichtingen.
Over het hoofdkwartier in het Amstel Hotel is ook wat leuks te melden. Tevens is er een nieuwe biografie aan de website toegevoegd. Tenslotte de sloop van een brandweerkazerne met schuilplaats te Amsterdam. En enkele lezenswaardige kruimels uit de archieven.

Dit is 32ste en laatste nieuwsbrief van 2006. Wel zullen er zeer waarschijnlijk nog enkele korte berichten verzonden worden over de BGL Restauratie. Maar de volgende nieuwsbrief zal op 3 januari 2007 verschijnen. De website heeft inmiddels weer een winterse uitstraling gekregen.
Mede namens de bestuursleden en medewerkers van Stichting Mega dank ik iedereen voor zijn/haar medewerking en interesse in het bijna afgelopen jaar. En wens alle lezers prettige feestdagen en een goede jaarwisseling!

Reageren op deze nieuwsbrief kan op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/

René Ros

 

Eeuwfeest Fort bij De Kwakel

Bron: website Bar 't Fort.

In 2006 bestaat Fort bij De Kwakel 100 jaar en dat moet gevierd worden!
In het weekeind van 16 en 17 december wordt Fort De Kwakel eenmalig opengesteld voor publiek, waarbij dhr. Peter Schat een boeiende presentatie geeft over de Stelling van Amsterdam en Fort bij De Kwakel in het bijzonder. Een echte aanrader!

Zaterdag 16 december:
12:00-18:00 Openstelling deel Fort bij De Kwakel voor publiek
13:30-14:30 Diapresentatie Stelling van Amsterdam door Peter Schat
15:00-17:00 Wijnproeverij door Vin D'Alsace (entree 5 euro p.p.)

Zondag 17 december:
09:30-13:30 Fortcross m.m.v. Atletiekvereniging AKU
13:30-18:00 Openstelling deel Fort bij De Kwakel voor publiek
15:30-17:30 Whiskyproeverij door Brouwerij De Schans (entree 25 euro p.p.)

Fort bij De Kwakel: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kwakel/>
Bar 't Fort: <http://www.barhetfort.nl/>

 

Antiek merkteken blijft staan

In juni van dit jaar was er sprake dat de grenspaal van het nooit gebouwde Fort benoorden Uitgeest verplaatst zou moeten worden (zie 'Historische vereniging wil antiek merkteken verplaatsen' in Nieuwsbrief 246).
Grenspaal O12 is een van de weinig tastbare restanten van een denkbeeld over mogelijke offensieve uitvallen vanuit de Stelling. Daarvoor moest de inundatie smal zijn zodat de eigen troepen snel voor de inundatie konden staan en daar manoeuvre ruimte kregen. Uiteindelijk is toch voor een geheel defensieve Stelling gekozen en werd een bredere inundatie meer gewaardeerd zodat Fort bij Krommeniedijk werd gebouwd.
Burgemeester en Wethouders van de gemeente Uitgeest lieten ons schriftelijk weten dat de gemeenteraad op 30 november jl. heeft besloten de grenspaal op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. Het verheugd ons uiteraard dat er een monument(je) is bij gekomen en op de oorspronkelijke plaats blijft staan.

Fort benoorden Uitgeest: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitgeest-noord/>
Nieuwsbrief 246: <https://www.stelling-amsterdam.nl/225-249/nieuwsbrief-246.htm>
Onderwerp op Stelling Forum: <https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewtopic.php?t=102>

 

Bommen, granaten en kaneelolie in de Kennemerduinen

In het verleden is er in deze nieuwsbrief al enkele malen aandacht geschonken aan 'kaneelolie' maar toch eerst even een inleiding. Vanaf 1938 werd door de Artillerie-Inrichtingen (zie foto scheikundig laboratorium) onder de codenaam 'kaneelolie' gewerkt aan een experimentele productie-installatie voor mosterdgas. Het geproduceerde mosterdgas, maximaal drie ton in vaten en een tank, werden eind november 1943 door de Duitse bezetter in de duinen bij Zandvoort vernietigd.

Het Noordhollands Archief herbergt het archief van de Stichting Het Nationale Park de Kennemerduinen* met een dossier getiteld 'Opruiming van explosieven uit de Tweede Wereldoorlog, 1950-1951, 1984-1986.'
In de periode 1950-1951 schreef de directeur van het Nationale Park aan Defensie: "sinds einde van de oorlog werden regelmatig door diverse instanties als marine, leger en mijnenopruimingsdienst explosieven tot ontploffing gebracht op een plaats in de duinen, welke thans ligt binnen het Nationale Park de Kennemerduinen". In een brief van 10 mei 1951 zei het Directoraat Materieel Landmacht toe te stoppen met dit gebruik.

De schade aan het milieu was toen blijkbaar al gedaan en in 1984-1986 speelde de schoonmaak van een terrein, het Peperedel in de gemeente Bloemendaal (zie luchtfoto). Daarbij was het Explosievenopruimings Regelcentrum betrokken, toen (1986) gevestigd aan de Goilberdingerdijk 40 bij Culemborg: Werk aan het Spoel van de NHWL
De voorbereidingen van de ruiming begonnen in november 1984. Op 1 mei 1985 was de "actie volop aan de gang" maar op 1 september werden de werkzaamheden (tijdelijk?) gestaakt. Het Ministerie van Financien vergoedde de werkzaamheden niet meer en de gemeente kon het renteverlies van voorschotten aan de aannemer niet dragen.
Behalve diverse soorten munitie werden ook 'fosforputten' gevonden. De voortgangsrapportage van 12 december 1985 meldt dat: "in één van de op te ruimen bunkers bij Parnassia houders met gifgassen zijn aangetroffen".

En dat sluit aan bij de informatie van Dhr. Grootegoed†, voormalig medewerker van de Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen (nu Defensie Vastgoed) van het Ministerie van Defensie. In Nieuwsbrief 175 werd dit verwoord met: "Door Canadese troepen werden echter nog twee vaten van 240 liter met mosterdgas gevonden en opgeborgen in een bunker in de duinen Parnassia bij Haarlem. Pas toen Sloopbedrijf Kruk (later eigenaar geworden van Fort bij Velsen) de bunker in de jaren 1960 moest slopen zijn de vaten definitief opgeruimd."
Het mosterdgas lag er blijkbaar echter 25 jaar langer.

Artillerie Inrichtingen: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zaandam-ai/>
Mosterdgas: <https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/extra/mosterdgas/>
Nieuwsbrief 175: <https://www.stelling-amsterdam.nl/175-199/nieuwsbrief-175.htm>
* tegenwoordig Nationaal Park Zuid-Kennemerland: <http://www.npzk.nl/>

 

Hoofdkwartier in het Amstel Hotel

Het is al enkele jaren bekend dat de Stellingcommandant tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn hoofdkwartier in het Amstel Hotel had gevestigd. Dat was duidelijk geworden uit foto's (zoals foto links) en oranje vlaggetjes op landkaarten van de Stelling. Maar een echte primaire archiefbron had ik nog nooit aangetroffen en ook geen argumenten om juist het Amstel Hotel te gebruiken. Dan maar eens in het archief van het hotel zelf kijken.

Het archief van het Amstel Hotel ligt in de depots van het Gemeentearchief Amsterdam. Omdat er geen inventaris van dit archief is, moest ik samen met een medewerker het doolhof in. Tussen de dozen met menukaarten en gastenboeken was slechts een doos die perspectieven bood. In de studiezaal die doos met jaarverslagen geopend en eerst de verslagen op jaartal gesorteerd...
Het hotel heeft niet het hele archief overgedragen en dat zal de reden zijn dat de verslagen over 1914-1918 en 1940-1947 ontbreken. Het Amstel Hotel zelf weigert iedere medewerking.
Maar het verslag over 1919, gedateerd op 6 mei 1920, begint tot genoegen op de eerste pagina met:
"De stijging der ontvangsten, uit de Exploitatie van het Hotel voortvloeiende, is in dit verslagjaar voortgezet. Zij bedroegen f614,324.10. Onder de ontvangsten der Hotel-Exploitatie zijn begrepen de gelden door het Rijk betaald voor de ruimten ingenomen door het Hoofdkwartier van den Generalen Staf in de stelling van Amsterdam, welke ruimten op 1 Februari weder tot onze beschikking kwamen. Zij waren in het jaar 1919 f 284,098.13 hooger dan in het vorige jaar."

Bureau Stellingcommandant: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-commandant/>

 

Korporaal Muller present!

Na zijn oom Willem de Jong heeft abonnee Hans Muller† nu ook een biografie, met foto's, over oom Izaak Muller aan de website bijgedragen. Het is de 21ste biografie op de website en zelfs de tweede manschap van het Fort Waver-Amstel!

Izaak Muller begon met het vervullen van zijn dienstplicht bij het 2e Regiment Vestingartillerie in Amsterdam op 4 maart 1913. Getuige een aantal foto's kreeg hij toen een opleiding op het Artillerie Schietkamp Oldebroek (zie foto links), vermoedelijk om te oefenen met de daar aanwezige kanonkazemat en/of hefkoepel.
Op 15 november 1913 ging hij op groot verlof, maar vanwege de mobilisatie van de Eerste Wereldoorlog moest hij zich op 1 augustus 1914 weer melden. Hij is daarna in ieder geval gelegerd geweest in Fort Waver-Amstel. Daar heeft hij kennelijk zijn best gedaan of was er een tekort aan korporaals, want op 22 maart 1915 volgde zijn bevordering tot korporaal.

Korporaal Muller: <https://www.stelling-amsterdam.nl/mensen/muller.htm> (NIEUW!)
Schietkamp Oldebroek: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/oldebroek/>
Fort Waver-Amstel: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/waver/>

 

Bunker onder Brandweerkazerne

Met dank aan Albert Borsje, Brandweer Amsterdam.
Foto: Gerard Koppers, Nationale Collectie Bescherming Bevolking.

Eerder werd hier gemeld dat de openbare schuilplaats onder de Sandberg-vleugel van het Stedelijk Museum (zie Nieuwsbrief 253) is gesloopt. Dit najaar is de brandweerkazerne aan de Jan van Schaffelaarplantsoen (Amsterdam-West) gesloopt en daarmee ook de kleine openbare schuilplaats en de bedrijfsschuilplaats in de kelder.

In Engeland is men al druk bezig met het behoud van dit soort erfgoed uit de Koude Oorlog. Terwijl hier in Nederland bunkerologen nog onderling ruzie lopen te maken over die paar overgebleven Duitse bunkers uit de periode ervoor!

Openbare Schuilplaatsen: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/schuilplaatsen/>
Nationale Collectie Bescherming Bevolking: <http://www.ncbb.nl/>
English Heritage, Cold War: <http://www.english-heritage.org.uk/server/show/nav.001002003005001003>

 

Archiefkruimels

In het Noordhollands Archief in het archief 'Eerstaanwezend Ingenieur der Genie te Amsterdam':
- is te lezen dat nog in 1933 de woning van het Fort Waver-Amstel herbouwd of gebouwd is. Maar inmiddels verdwenen;
- zijn in het "plan van paalrasterwerk" van de bomvrije kazerne van het Fort bij Abcoude 1.811 heipalen te tellen;
- is het beroemde "Dagboek van de werkzaamheden bij de bouw van het fort bij de Kwakel, 1905-1906" door W.H. Cool door te bladeren (zie foto).

En in het archief 'Kaarten en tekeningen van de eerstaanwezend ingenieur der Genie Naarden, Haarlem en Den Helder' ligt een opmerkelijke 'Ontwerptekening van een batterij bij de kruising van de aan te leggen spoorweg Hilversum - Nieuwersluis met de Vecht 1910'. Het toont een kleine batterij, met een gebouw van vijf lokalen en 2 geschutsopstellingen er bovenop, voor een spoorlijn die ook nooit is aangelegd.

In het Gemeentearchief Amsterdam weer eens gesnuffeld in het archief van de Dienst Bescherming Bevolking. Daarmee is duidelijk geworden dat de BB Commandopost Amsterdam uit twee bunkers bestaat vanwege een latere uitbreiding. Tevens is enige informatie over noodbestuursposten voor B&W gevonden, alhoewel niet over de Noodzetel Amsterdam aan de Parnassusweg. Maar ook een zogenoemde 'grondnulpuntkaart' gezien: een landkaart met afstandcirkels rond een 20 kT atoombom op het Damrak...

Fort Waver-Amstel: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/waver/>
Fort bij Abcoude: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/abcoude/>
Fort bij De Kwakel: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kwakel/>
Commandopost Amsterdam: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/bb/amsterdam/>
Noodzetel Amsterdam: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/diversen/parnas/>

 

Overig

- Steiger van Fort benoorden Spaarndam niet van monumentenlijst gehaald schrijft de IJmuider Courant n.a.v. een artikel in de vorige nieuwsbrief. De provincie doet onderzoek naar het verdwijnen, terwijl het onderzoek naar de verdwenen Liniewal in de Starnmeerpolder nog steeds loopt. <http://www.ijmuidercourant.nl/nieuws/regionaal/ijmond/article1198027.ece>

- Provincie Noord-Holland betaald '100.000 euro voor herstel golfbreker Pampus': <http://www.noord-holland.nl/thema/nieuws/persberichten/
100.000_euro_voor_herstel_golfbreker_Pampus.asp
>

- Jongeren-programma 6 Pack (MTV) ging per waterfiets van Amsterdam naar Pampus. Een vervloekte tocht geworden (voor 18 jaar en ouder). <http://www.6pack.tv/default.php?search=pampus>

- Met de kinderen meegekeken naar het avontuur van Sinterklaas, 'De Confettifabriek' op Jetix TV? De confettifabriek was in een gebouw van Eurometaal op het Hembrugterrein. <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/hembrugterrein/>

- 'Granaat gevonden op Kruitpad' bij de kruitfabriek in Muiden, van het ongeluk in 1947? <http://www.muider.nl/nieuws/nieuwsbericht.asp?Recid=2190>

- Het kabinet stelt ruim 21 miljoen euro beschikbaar voor behoud en digitaal toegankelijk maken van materiaal uit de Tweede Wereldoorlog: <http://www.minvws.nl/nieuwsberichten/ohw/2006/21-miljoen-voor-erfgoed-tweede-wereldoorlog.asp>

- Ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport lanceert 'Nieuwsbrief Erfgoed van de oorlog': <http://www.minvws.nl/nieuwsbrieven/ohw/2006/niewsbrief.asp>

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Fort Resort Beemster herbergt een van de meest luxueuze wellnessresorts met hotel van Nederland. In de karakteristieke sfeer van het fort beleeft u wellness zoals u nog nooit heeft ervaren. (Advertentie)
 
 
 
Bureau Meerzijdig let op meerdere zijden bij support, mediation, procesbegeleiding en trainingen. (Advertentie)