|
InhoudIn deze nieuwsbrief:
|
Voorwoord
Kraijenhoff werd geroemd om zijn zeer werkzame leven als arts, waterstaatkundige, cartograaf en militair ingenieur. Maar ook omdat "zijne grootheid is nog aan geboorte, nog aan vorstelijke gunst, neen ! aan eigen veerkracht en verdienste alleen verschuldigd". Omdat Cornelis Kraijenhoff (Kees voor intimi) verschillende keren een belangrijke rol speelde bij de aanleg van verdedigingswerken rond de hoofdstad** en daardoor onze aandacht verdient, werd deze sterfdag aanleiding om nader onderzoek te doen. Middels deze thema nieuwsbrief worden enkele nieuwe pagina's over Kraijenhoff en 'zijn' Linie van Noord-Holland ingeleid en openbaar gemaakt. Speciale dank gaat uit naar de heer Kam voor het raadplegen van boeken in het Regionaal Archief Nijmegen en zijn andere bijdragen. Ook dank aan het Vestingmuseum voor het mogen fotograferen van Kraijenhoff's persoonlijke bezittingen. En dank aan de diverse andere personen die met raad en daad geholpen hebben. René Ros P.S. Waarschijnlijk ga ik na de zomervakantie van 2006 verder in op Kraijenhoff's tocht naar West-Indië in 1825. * Over drie jaar, in 2008, is het zijn 250ste geboortejaar.
|
Luitenant-Generaal C.R.Th. Baron Kraijenhoff
Diverse boeken geven een korte beschrijving over de persoon Kraijenhoff. En op het Internet zijn enkele biografieën over hem te vinden maar deze zijn nogal beknopt en spreken elkaar op punten tegen. Wanneer en met wie hij voor de eerste maal trouwde, staat bijvoorbeeld nergens aangegeven. Maar dat boek is als bron niet voldoende en vermoedelijk niet eenvoudig te interpreteren. Gelukkig bleek er een doctoraalscriptie uit 1987 over Kraijenhoff te bestaan, geschreven door F.J.C.S. van den Bergh van de Katholieke Universiteit Nijmegen. In 146 pagina's worden andere bronnen naast de biografie gelegd. Indrukwekkend leesvoer over een indrukwekkend leven, het zou bij wijze van spreken een filmscript kunnen worden. Omdat Kraijenhoff in een fort werd begraven, werd over dat fort ook een en ander opgezocht. In het Vestingmuseum te Naarden mochten de persoonlijke bezittingen gefotografeerd worden.
|
Ligne de la Nord Hollande
Het begon pas te kriebelen toen ik dit voorjaar in het Nationaal Archief stuitte op plattegronden van batterijen bij Purmerend en Monnickendam. Er kwam enige hoop dat er nog iets van enkele posten was terug te vinden.
Over de post op de oostelijke Purmerringdijk (zie tekening) was ik het hoopvolst: in 'het midden van nergens'. Wie gaat daar nou een hoop aarde slechten? Na een paar kilometer over de dijk wandelen bleek er weinig te zien behalve een mooi landschap en Hollands licht. Er is wel een oprit te vinden zoals ook op de tekening van de post staat aangegeven maar de rest moet weggezakt zijn; onregelmatige hobbels die niet boven een paar decimeter uit komen. Later nog maar eens heen wandelen en met de plattegrond en meetlint aan de slag.
De locaties van de batterijen werden later bevestigd door kaarten in een stuk van Kraijenhoff uit 1799 met de fraaie titel "Positie welke volgens het oordeel van den ondergeteekende de Gecombineerde Fransche en Bataafsche Armee bij eventuele Retraite zou kunnen en behoren in te neemen". Meer over de batterijen, de functie, de locatie, de veldslagen en het buiten gebruik stellen van de Linie van Noord-Holland is te vinden op*: <http://www.fortkijkduin.nl/> * daar waar de oude lengtemaat 'el' wordt gebruikt, wordt de el van voor 1820 bedoelt.
|
Callantsoog?
De Engelse schepen staan op de kaart ingetekend. En van de grotere schepen staan de schootsrichtingen aangegeven. Destijds was Callantsoog de dichtstbijzijnde grote plaats - volgens een grotere kaart van het hoogheemraadschap (zie bij Overig). Tussen Callantsoog en "Helder" was nog sprake van "Den Sandt Dyck" met duinen en wad ("Bewasse Lant") aan weerszijden. Vanaf 1817 is het gebied ontgonnen tot Polder Koegras. Tegenwoordig kan je beter zeggen dat de landing bij Julianadorp plaats vond.
|
De opgeluchte generaals
Kraijenhoff was destijds als "kommandant der Bataafsche genie" verantwoordelijk voor de aanleg van de benodigde batterijen. Een vermakelijke beschrijving die in het boek voor komt volgt hieronder, in het oorspronkelijke taalgebruik dus aandachtig lezen. Bedenk bij het lezen dat Daendels (zie schilderij) en zijn troepen de landing hebben bestreden, moesten terugtrekken uit Den Helder, strijd voerden aan de Zijper-polder en zich dachten terug te trekken achter een veilige waterlinie. "... te Purmerend aangekomen was [luitenant-generaal Daendels] in den aanvang misgenoegd de inundatien voor zijne linie niet gesteld te zien, maar daar hem door den kommandant der Bataafsche genie, opgemerkt werd, dat deze inundatien zijne terug-togt zouden afgesneden hebben, en om die reden niet waren gesteld geworden, even min als de bruggen van Schermerhorn tot daartoe om diezelfde reden niet waren opgebroken, was hij spoedig tevreden, te meer nog daar deze hoofd-officier hem verzekerde, dat daartoe slechts de tijd van zeer weinige uren, na bekomen bevel, zoude vereischt worden.
|
Persoonlijke bezittingen
In het Rijksmuseum Amsterdam is een fraai schilderij te vinden (ook online te bekijken) waarop Kraijenhoff staat afgebeeld: Hetzelfde museum heeft in haar collectie ook een "Zonnescherm, tevens wandelstok gebruikt door C.R.Th. baron van Kraijenhoff tijdens zijn verblijf in West-Indië" (geen afbeelding online) Het Gemeentearchief Amsterdam heeft een vijftal verschillende portretten van hem in de collectie, ook online te bekijken:
En dan is er natuurlijk zijn tweede, eenvoudige, graf op de Algemene Begraafplaats Rustoord te Nijmegen.
|
Straten en gebouwenDe meeste mensen weten niet wie Kraijenhoff was maar in een aantal plaatsen wordt zijn naam nog enigszins in leven gehouden door straten en gebouwen die naar hem zijn vernoemd.
Ook is in 1905 een kazerne in Nijmegen gebouwd die aanvankelijk 'Eerste Infanteriekazerne' werd genoemd, maar sinds 1934 'Kraijenhoffkazerne' heet. Het gebouw bestaat nog. Zelfs van het Fort Kraijenhoff, waar Kraijenhoff aanvankelijk was begraven, is nog een restant aanwezig. Een stenen beer en een deel van de fortmuur zijn nog steeds deel van de Waaldijk. Het is alleen goed vanaf de Waal te zien maar via het Internet kan dat eenvoudig:
In Naarden is een straat vernoemd naar haar belegeraar (1813-1814) toen de Franse troepen de vestingstad nog bezet hielden: Generaal Kraijenhoffstraat. Tot op de dag van vandaag worden in de Naardense tuintjes de kanonskogels gevonden. Een straatnaam met een betekenisvolle samenvoeging is te vinden in Zoetermeer: Kraijenhoffschans. Tenslotte wordt er in Uithoorn, op het oude IBM terrein langs de Linie Kudelstaart - Uithoorn, een woonwijk Park Krayenhoff ontwikkeld. N.B. Bij de straatnamen is meestal niet met zekerheid vast te stellen of het C.R.Th. Kraijenhoff betreft. Bron van de straatnamen was Postcode.nl. <http://www.postcode.nl/>
|
Overig- Over Kraijenhoff's studievriend Herman Willem Daendels (1762-1818) zijn ook korte biografieën op het Internet te vinden. Waaronder een op de website van het Rijksmuseum Amsterdam, uiteraard met een schilderij van hem: - In 2002 is het boek 'Wisselend lot in een woelige tijd' verschenen, over 'Van Hogendorp, Kraijenhoff, Chasse en Janssens, generaals in Bataafs-Franse dienst' - Het Noord-Hollands Dagblad peilde in 2003 de geschiedeniskennis van de Noordhollander: 'Slag bij Castricum was tegen de Russen, toch?'. <http://www.hdc-i.nl/a.php?/Pagina/0,7106,15-1-2039--1480844-1589-723605-,00> - Het Hoogheemraadschap van Uitwaterende Sluizen in Hollands Noorderkwartier heeft een grote kaart op zolder liggen van de inundaties in Noord-Holland in 1799. De kaart heeft geen datum en geen titel maar geeft de posten aan en ook vele inundaties aan waarvan andere bronnen aangeven dat ze niet allen zijn gesteld. - Jonkheer G. Kraijenhoff was (ca. 1970) commissaris van AKZO en het Rode Kruis en komt, met leden van de Koninklijke Familie, voor op foto's in de beeldbank van het Nationaal Archief. - In Bergen herinnert een monument, het Russenpad en een museum aan de ingehuurde Russische troepen die de omgeving in 1799 aandeden. In 2004 werd nog een Franse uniformknoop in de bodem van Castricum aangetroffen. In de regio zouden ook vele kogels en menselijke resten zijn gevonden. De hoeve 'De Franschman' bij Bergen aan Zee zou op die wijze aan haar naam zijn gekomen. - De naam Krayenhoff kan op wel negen verschillende manieren geschreven worden. Ik heb 'Krayenhoff' aangehouden als moderne schrijfwijze die ook zijn nazaten hanteren. Een handtekening uit 1825 luidt 'Kraijenhoff'. Naar mijn mening is gebruik van 'aa' of een enkele 'f' geheel onjuist. Maar als je zoekt in archieven moet je alle versies gebruiken...
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven. |