Sluit [X]   
 

Militaire Drinkwatervoorziening in 1943: "hebben de Duitsers de installatie beproefd onder toezicht van het...

Donateur worden?

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 23-7-2024

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 57

E-Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 57
(22 januari 2002)

Beste lezer,

Bij deze een nieuwe e-nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam; een onafhankelijk particulier initiatief zonder winst-oogmerk..
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook meer informatie over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief te vinden.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Tip: stuur de nieuwsbrief door aan anderen en vraag ze ook abonnee te worden.

INHOUD
In deze nieuwsbrief:

DE KERSTMAN BESTAAT!
Begin januari ontving ik een dikke enveloppe. Erin zat een boekje met als titel: 'Beknopte handleiding voor de toepassing van springmiddelen ten dienste van het V.L.S. Korps "Stelling van Amsterdam". 6 december 1917'.
In verkeerde handen kan het nog BVD gevoelig zijn want er wordt beschreven hoe je diverse zaken, zoals spoorrails, bruggen, prikkeldraadversperringen e.d., met zo min mogelijk springstof zo goed mogelijk kan vernietigen. Ik had er een deja-vu gevoel bij zodat het best kan zijn dat ik een ander exemplaar ooit in een archief heb vastgehouden.
De gulle gever bleek Hans Muller† te zijn, het neefje van Sergeant Willem, die thuis druk aan het opruimen was. Hans vermoedt dat het een gehectografeerd exemplaar is. Een wat? Dat vroeg ik me ook af:
"Haha, die jeugd van tegenwoordig...
Hectograferen deed opa (voor jou waarschijnlijk over-grootpa) als hij een beperkt aantal kopietjes van iets geschrevens nodig had. Hij nam dan een bak gevuld met een speciaal geprepareerde gelatinelaag, en legde daar het vochtig origineel, met aniline-inkt beschreven of getypt op. De gelatine absorbeerde de inkt, en dan kon je een aantal afdrukjes maken door er gewoon een vel blanko iets vochtig gemaakt papier op te drukken. Door de uitvinding van het stencil systeem raakte het in onbruik, maar tussen 1940 en 1945 was het weer even populair om illegale blaadjes te vermenigvuldigen."
Dank je wel Hans! Tot op de cursus over militaire archieven!
<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/mensen/sergeant.htm>

HET DAGHET
Laatst bezocht ik met Co Stronck (gids Spijkerboor) het archief van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Aanleiding was dat via hun website in de catalogus enkele stukken over het Fort bij Spijkerboor boven water kwamen. Waaronder een foto uit 1948 in een dossier van een dienstweigeraar in een archief van een commissie van de CPN. Daarop de nog aanwezige brug en de keelzijde van het fort - in tiptop verschijning.
Een andere schat waren twee exemplaren van de handgeschreven krant van de dienstweigeraars in september en oktober 1918. De krant heette "Het Daghet, Spijkerboorsch Leven onder redactie van 'Freie Jugend'". Het exemplaar van 'eind september 1918" is een A2 vel papier dat eenzijdig, door verschillende personen onder pseudoniem, is beschreven. Een maand later is het een klein A5 boekje. Er komt onder andere aan bod dat er gestolen werd in het fort. Ook bewakers werden in lange rijmen beschuldigd. In de aflevering van oktober 1918 is er sprake dat er koperen kranen verdwenen zijn. Op een pagina staan nep advertenties waaronder:

Te koop aangeboden: wegens schuld
bij de mallemolenbaas op de Purmerendse kermis:

22 koperen kranen

Brieven franco a/h bureau v/d blad
onder het motto "Eerlijke Bezoekers".

Verder nog een paar leuke foto's en algemene Stelling boekjes gevonden. En spotprenten van de beroemde Albert Hahn waaronder één uit 1907 over de vele miljoenen guldens die wel aan de forten en niet aan de arme bevolking werden besteed.
Eerder moet ik in de catalogus een vermelding van een dagboek van een gevangene uit 1918 aangetroffen hebben. Maar die kan ik niet meer terug vinden. Wie zoekt mee via de website van het IISG?
<http://www.iisg.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spijkerboor/>

BEZOEKERSCENTRUM
Half december ontving ik van de Stichting Stelling van Amsterdam een vertrouwelijk rapport getiteld "Ontwikkelingsvisie bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam". Op de website van de Stichting Pampus is het besluit al bekend gemaakt en daarom is het embargo opgeheven.
Het rapport, van een extern bureau, is een verslag van een onderzoek naar de zaken die in een bezoekerscentrum aan bod moeten komen en een geschikte locatie ervoor.
Het bezoekerscentrum moet een nationale toeristenattractie met een internationaal (UNESCO) allure zijn waarin de samenhang tussen de forten wordt getoond en het bewustzijn over de gehele Stelling wordt bevorderd. Maar het moet zelf ook het bezoeken waard zijn en dat zal de reden zijn dat men het bezoekerscentrum in een fort wil hebben.
Aan de bezoekers aan het Luchtoorlogmuseum van de Stichting Aircraft Recovery Group in Fort bij Veldhuis en de bezoekers aan het Fort aan het Pampus zijn diverse vragen gesteld om de wensen met betrekking tot een bezoekerscentrum te achterhalen. 80% weet dat het fort dat ze bezoeken tot de Stelling behoort maar toch heeft slechts 25 procent informatie vergaard over de Stelling, waarschijnlijk omdat men zich alleen op het fort richt. 84% van de ondervraagden vindt dat er een bezoekerscentrum moet komen. Aan de hand van de andere resultaten wordt een brede opzet voorgesteld: informatie en voorlichting, publieksfunctie, educatie en bibliotheek. De "virtuele variant van de Stelling" wordt daarbij gezien als aanvulling op een fysiek bezoekerscentrum.
Wat wordt er aanbevolen om in het bezoekerscentrum aan te bieden? Even een korte opsomming:

Op basis van eisen en beslissingen die niet in het rapport voorkomen is er een korte lijst van mogelijke forten opgesteld: Spijkerboor, Veldhuis, Zuidwijkermeer en Pampus. Deze vier locaties zijn nader onderzocht en de conclusie is eenvoudig. In het kort komt het er op neer dat de eigenaren van zowel Spijkerboor (Natuurmonumenten) als Veldhuis en Zuidwijkermeer (Noordhollands Landschap, nu Landschap Noord-Holland) zich meer richten op de natuur en de eigen doelgroep dan een algemeen publiek willen aanspreken. Dan blijft alleen Pampus over en die zijn wel bereidwillig om onderdak te bieden aan het bezoekerscentrum. Voor het bezoekerscentrum is het grootste voordeel dat er al een stroom van 35.000 bezoekers per jaar komt en dit naar verwachting kan toenemen tot 75.000 per jaar volgens de plannen tot uitbreiding en restauratie waarvoor momenteel financiers worden gezocht.
Ook is nog overwogen om een bezoekerscentrum over de Stelling te combineren met de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Maar dat projectbureau is de komende jaren nog niet bezig met zo'n centrum. De Beurs van Berlage in Amsterdam wordt als mogelijkheid genoemd als men de gedachte volgt dat de Stelling alleen vanuit het midden te overzien is.
Het zal dan ook geen verbazing wekken dat het bestuur van de stichting heeft besloten om het bezoekerscentrum op Pampus te vestigen.

Persoonlijk vind ik dat het bezoekerscentrum in een representatief landfort hoort zodat het eenvoudig te bereiken is en om een normaal fortmodel en het omringende landschap en inundatieterrein te tonen. Pampus is slecht bereikbaar als je niet persé een dagje uit wilt zijn maar alleen even een uurtje wilt rondkijken in het bezoekerscentrum. Bovendien is een Internet-aansluiting, o.a. voor de webcams, dan een kostbare aangelegenheid!
In het onderzoek is ook aan bezoekers gevraagd of zij het boottochtje naar Pampus als hindernis of toevoeging zien. Allen antwoorden dat het een toevoeging is. Maar ja, als je alleen de bezoekers aan Pampus daarnaar vraagt is het antwoord te verwachten: die mensen hebben immers al besloten dat het boottochtje leuk is anders waren ze niet gekomen! Er zijn wel andere forten die qua ligging en toegankelijkheid geschikt zouden zijn maar de bouwkundige staat is dan twijfelachtig want de goeie forten hebben allemaal al een eigenaar of gebruiker die een bezoekerscentrum onmogelijk maken. Een kwestie van wie-het-eerst-komt en daaruit kan je concluderen dat in snel tempo forten zijn hergebruikt en de stichting (te) laat is met het zoeken naar een geschikte locatie.
Men zoekt ook nog een betere naam dan 'bezoekerscentrum'. Suggesties kunnen aan info@stelling-van-amsterdam.nl worden gezonden. Wellicht 'Stellinghoofdkwartier'? 'Stellingbureau'? 'De Fortwachter'?
<http://www.stelling-van-amsterdam.nl/>
<http://home.hetnet.nl/~arg1940-1945/>
<http://www.pampus.nl/>
<http://www.neeltjejans.nl/>
<http://www.beursvanberlage.nl/>

VERSJE IN FORT BIJ VIJFHUIZEN
Achter een deur in lokaal 12 van het Fort bij Vijfhuizen vonden we een versje. Zeker leuk voor degenen die nu nog een nieuwjaars-kater hebben:
"Die drinkt Bederft
Die niet drinkt Sterft:
Daarom is't beter gedronken en Bedorven
Dan NIET gedronken en Gestorven."
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>

SLOPEN HEMBRUGTERREIN (2)
Van Co Stronck ontving ik de tekst van een krantenartikel over het Hembrugterrein. De Gemeente Zaanstad zou het willen kopen. Maar door de milieuzone van 800 meter rondom Eurometaal kan er niets gebeuren totdat Eurometaal weg gaat. De gemeente heeft dan plannen voor woningen en bedrijfsruimte maar het is mij niet duidelijk of de huidige gebouwen nog een plekje krijgen. Domeinen zit de gebouwen al in elkaar storten voordat Eurometaal weg gaat, dus vandaar dat ze de sloopvergunningen gaan aanvragen. Vreemd dat Defensie er zo lang naast Eurometaal kon zitten en nu er niets meer mag gebeuren. En op de website van Eurometaal staat dat er metaalbewerking wordt gedaan en dat het afvullen met springstof in Woensdrecht plaatsvindt.
Ook het Legermuseum heeft laten weten dat het terrein ongeschikt voor hen is door die 800 meter zone.
<http://www.zaanstad.nl/>
<http://www.legermuseum.nl/>

SLOPEN SCHUILPLAATS
Dennis Buijs uit Zwanenburg had graafmachines zien staan op de 'Lunet bezuiden de Ringvaart van de Haarlemmermeer' welke tegenover het 'Fort aan Het Nieuwe Meer / Magazijn voor Bijzondere Opkomst' ligt. Toen hij er op 16 januari weer langs kwam, was de bakstenen schuilplaats, van vermoedelijk Duitse origine, verdwenen. Waarschijnlijk gesloopt, misschien onder grond verborgen...
De indruk bestaat dat het terrein met slib en grond volgestort wordt.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/posten/lijst-west.htm>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nieuwe-meer/>

FORT BIJ VELSEN
Zoals je zult weten is het hoofdgebouw van het Fort bij Velsen in de jaren 1980 gesloopt. Van de drie 15 cm koepels zaten er twee in het hoofdgebouw. Ondanks discussie en informatie via de Rondzendlijst Verdedigingswerken is het nog niet duidelijk waar beide koepels precies zijn gebleven. Een van de koepels is rond de sloop (1980-1982) door de landmacht weggehaald en voor het Legermuseum opgeslagen op Fort Wierickerschans bij Bodegraven. Deze koepel was later opgeslagen op de kazerne bij 't Harde en zou volgens een bron momenteel zijn opgesteld in het Nederlands Artillerie Museum aldaar. Maar dat museum ontkent dat en zegt dat die koepel is overgenomen door de Stichting Fort aan den Hoek van Holland.
Het is dus nog een raadsel waar de tweede koepel is gebleven.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/velsen/>
<http://www.rgaros.nl/verdedigingswerken/>
<http://www.legermuseum.nl/>
<http://www.xs4all.nl/~nieko/schans.htm>
<http://www.artillerie.nl/nam_intro.html>
<http://www.forthvh.nl/>

OVERIG
- Van de schuilplaatsen op Fort bij Heemstede komt tenminste één alweer onder de grond vandaan. De onlangs gereconstrueerde gracht zag ik laatst met een aardig laagje regenwater vol staan! :-)
- Met een minimale begroeiing langs de Geniedijk achter het Fort bij Vijfhuizen heb ik voor het eerst twee scherfvrije onderkomens in de dijk bij de Ringvaart zien zitten.
- Gehoord op de receptie van Stichting Kunstfort Vijfhuizen: er moet zelfs een restaurantje in het fort komen.
- Op de receptie van Stichting Herstelling sprak ik de burgemeester van mijn eigen Weesp. Wat zou Herstelling in de Gemeente Weesp kunnen doen???
- Er was eens een stichting die bezwaar bij me maakte over het gebruik van "hun" borden op een foto over de IJssellinie. En ze leefden nog lang en ongelukkig.
- De laatste van twee sluiskolken van het voormalige Merwedekanaal (nu Amsterdam-Rijnkanaal) wordt volgens Rijkswaterstaat informatie op waterland.net in 2006 gesloopt. Alleen de westwand van de sluiskolk wordt behouden. Het kanaal was ook bedoelt als een belangrijk toevoerkanaal van inundatiewater. De sluis was ook de toegangsweg tot het Militaire Terrein Zeeburg.
- Op zondag 13 januari was publiciste en fan Selma Schepel bij de VPRO radio te gast. Ze noemde daarin de Forten Site die daardoor ruim 1100 bezoekers kreeg te verwerken. Ook de Stelling-site werd via de Forten Site veel bezocht en een nieuw dagrecord van 484 bezoeken vestigde.

Met vriendelijke groet,
René Ros

Stelling van Amsterdam op X / Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)
 
 
 
Fort Resort Beemster herbergt een van de meest luxueuze wellnessresorts met hotel van Nederland. In de karakteristieke sfeer van het fort beleeft u wellness zoals u nog nooit heeft ervaren. (Advertentie)