Sluit [X]   
 

in 1916: Landweer op onbeperkt klein verlof

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 267

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam, nummer 267
(9de jaargang, 21 maart 2007)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan ge-interesseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

Hierboven staat achter de artikelen, indien van toepassing, welke gemeente het betreft.

 

Inleiding

Na een ongebruikelijk lange stilte van drie weken is er dan toch weer een nieuwsbrief. Er was eindelijk eens weinig te melden en ook nu is er weinig nieuws uit de maatschappij. Maar wel veel 'eigen producties' over voornamelijk Spaarndam.
Want we beginnen met goed nieuws over de steiger bij Fort benoorden Spaarndam. Vervolgens over het munitiemagazijncomplex (drie keer woordwaarde!) bij Spaarndam waarvoor plannen bestaan. Aansluitend een stukje over vrachtwagens naar dat magazijncomplex.
Dan het laatste Groep Albrecht artikel over gebruik van Fliegerhorst Schiphol na het vaak genoemde finale bombardement van 13 december 1943. Over de herkomst van de losse observatiepost op het Muizenfort te Muiden is nu eindelijk wat meer zekerheid. En ook het antwoord op de vraag of er nog wat over was van de Vijfsluizen bij Schiedam.

Reageren op deze nieuwsbrief kan op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/
De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 4 april verschijnen.

René Ros

 

Stukje werelderfgoed komt terug?

In de namiddag van 12 februari jongstleden verzamelde zich een omvangrijke delegatie bij het Fort benoorden Spaarndam (zie foto links). Op uitnodiging van het programmabureau Stelling van Amsterdam (van de provincie N.H.) waren er twee personen van Rijkswaterstaat (eigenaar Zijkanaal B), 3x Stichting Krayenhoff (lokale behoud-organisatie), 1x Stichting Menno van Coehoorn, 1x Stichting Mega en 1x buurtbewoner. Het programmabureau zelf werd vertegenwoordigd door programmamanager Peter Hoogervorst en kersverse medewerker Marlon van Maastricht.

Gespreksonderwerp was de onlangs gesloopte steiger van het Fort benoorden Spaarndam aan het Zijkanaal B (zie Nieuwsbrief 256). Alleen de palen zijn nog aanwezig omdat men munitie op de kanaalbodem vreest.
Het bleek dat Rijkswaterstaat tot tweemaal toe aan 'de provincie' had gevraagd of de steiger een monumentstatus had en beide keren ten onrechte 'nee' als antwoord kreeg. Dat zal de reden zijn dat de vraag over wel of niet herbouwen werd overgeslagen. Gelegen nabij de parkeerplaats kan het een mooie overslagfunctie krijgen voor de woonbootbewoners. De financien (25.000-30.000 euro) waren uiteraard nog niet rond maar er werd een positief gevoel gewekt. Inmiddels is bekend dat in april aan de nieuw gekozen Provinciale Staten wordt voorgesteld geld beschikbaar te stellen.

In de plannen voor Zijkanaal B was al voorzien om de parkeerplaats te verbeteren en het bestaande smalspoor van de dijk naar de fortbrug daarin zichtbaar te maken. Tijdens het bezoek bleek dat ook op de oever nog een stukje smalspoor zichtbaar is. Rijkswaterstaat zou gaan zoeken naar rails op/in de dijk zelf. Mocht er een deel rails missen dan staan die in de omgeving als hekpalen en er schijnt nog een lorrie op de kanaalbodem te liggen.
Na afloop van de bespreking werd uiteraard het sfeervol verlichte fort betreden, om veel van de gevonden schilderingen te bekijken (zie foto rechts). Ondanks de plassen water, tot verbazing en genoegen van de meeste deelnemers die het fort nog nooit hadden bezocht.

Ondanks de wat vreemde gang van zaken is de kans dus groot dat er meer terugkomt dan er met de steiger is verdwenen! Met gepaste dank aan Rijkswaterstaat en de provincie!

Fort benoorden Spaarndam: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarndam-noord/>
'Weer stukje werelderfgoed verdwenen' in Nieuwsbrief 256: <https://www.stelling-amsterdam.nl/250-274/nieuwsbrief-256.htm>
'Zoektocht naar munitie in Zijkanaal B' in Haarlems Dagblad: <http://www.haarlemsdagblad.nl/nieuws/regionaal/ijmond/article1271933.ece>
'Provincie herstelt militaire aanlegsteiger Zijkanaal B' in Haarlems Dagblad: <http://www.haarlemsdagblad.nl/nieuws/regionaal/haarlemmermeer/article1554172.ece>

 

Munitiemagazijn bij Spaarndam

Voorjaar 2006 was daar plots het eerste gerucht. Het munitiemagazijn bij Spaarndam zou gesloopt worden voor nieuwbouwwoningen. De opbrengst daarvan zou gebruikt worden om het Fort benoorden Spaarndam op te knappen. Zowel het magazijn als het fort zijn eigendom van het Recreatieschap Spaarnwoude (eigendom provincie Noord-Holland?).
Dat er enige waarheid in het gerucht zat, bleek uit een recent krantenartikel in het Haarlems Dagblad waarin het recreatieschap zegt op zoek te zijn naar een ondernemer. Hopelijk gaat deze aanbesteding fatsoenlijk en is er niet al een ondernemer verkozen.

Op een topografische kaart kan je bijna geen verschil zien tussen een bungalowpark en een munitiemagazijncomplex: verspreid liggende gebouwen in een bos met een hoge omheining. Daarmee zijn de meest logische hergebruiken genoemd: tijdelijke of permanente woonruimte of opslag. Dit complex is het laatste munitiemagazijncomplex in zijn soort uit de Koude Oorlog in de provincie Noord-Holland en wijde omtrek en zodoende van grote historische waarde.
Sloop is daarom al onbestaanbaar, helemaal omdat in het gebied van het recreatieschap al een magazijncomplex is gesloopt. Namelijk bij Velsen in 1989 waarvan alleen nog de dienstwoning, stukje van de toegangsweg en een deel van de omheining aanwezig is. De rest van het terrein is als vuilstort gebruikt en is nu een heuvelachtig recreatiegebied.

Een omvangrijk na-oorlogs Landmacht contracten- en tekeningen-archief ligt in het Nationaal Archief maar is omslachtig te raadplegen, zeker zonder een jaartal. Maar door een deskundige gok kwam het 52 jaar oude bouwcontract op de studiezaal. Met een opsomming van de 44 gebouwen, bouwsom van 1.123.200 gulden (vergl. 3,2 miljoen euro) en handtekening van de aannemer. Men schrijft verhullend over "Dienstgebouwen te Spaarndam" maar in de kantlijn staat met potlood "mun.mag." geschreven.
Met de nu beschikbare gegevens is de korte vermelding op de website overgegaan naar een nieuwe informatie-pagina. Maar contact met oud-militairen en aanvullend veld- en archiefonderzoek zijn zeker nodig voor een verantwoord hergebruik.

Magazijn Spaarndam: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/spaarndam-munitie/> (NIEUW)
Koude Oorlog Magazijnen (o.a. Velsen): <http://www.forten.info/catalogus/ko-magazijnen/>
Recreatieschap Spaarnwoude: <http://www.spaarnwoude.nl/>
'Ondernemer gezocht voor plofhuisjes' in Haarlems Dagblad: <http://www.haarlemsdagblad.nl/nieuws/regionaal/haarlemmermeer/article1559949.ece>

 

Vrachtwagens bij Spaarndam

Foto vrachtwagens op Kamp Rooswijk in 1957-1958: Kees van der Stad†.

In een archief van het bestuur van de Polder Velserbroek werd een dossier over 'schadevergoeding militair verkeer' gevonden. Een uittreksel ervan is al eens in Nieuwsbrief 52 verschenen maar wordt hier aangepast herhaald als aanvulling op het artikel hierboven:

In maart 1957 constateert het bestuur van de Polder Velserbroek dat Defensie met grote aantallen vrachtwagens heen en weer rijdt naar het munitiemagazijncomplex bij Spaarndam. Mogelijk was het complex net in gebruik genomen en werd de eerste voorraad er vanuit de nabijgelegen Buskruithaven Buitenhuizen heen gereden.
De wagens reden wild in twee-richtingen verkeer over de smalle Westlaan en Dammerweg. Er schijnt zelfs een vrachtwagen gekanteld te zijn.

Het polderbestuur trachtte de schade aan de weg op het Ministerie van Defensie te verhalen. Die weigerde omdat ze op de openbare weg reden met voertuigen die daar op mochten rijden. Defensie gooide olie op het vuur door in dezelfde brief te klagen over de slechte en gevaarlijke staat van de weg en verzocht tot spoedig herstel. Wel zouden ze de chauffeurs manen om rustiger te rijden.

Ook benaderde het polderbestuur het Ministerie van Verkeer en Waterstaat maar die wilde zich er duidelijk niet mee bemoeien. De vereniging van waterschappen hielp ook maar wees het polderbestuur op haar eigen fouten. Ze had direct Defensie-personeel moeten aanspreken toen de problemen werden geconstateerd en de weg was al in slechte staat. Uiteindelijk kwam 25% van de herstelkosten uit een provinciaal wegenpotje, de rest moest de polder zelf betalen. Het polderbestuur hoopte in de zomer van 1959 de wegen hersteld te hebben. En tja, die 5.100 toenmalige guldens (vergl. 14.550 euro) was natuurlijk wel een heel groot bedrag...

 

Fliegerhorst Schiphol

Met dank aan Ron Erhardt† en Rene Dolfsma.

Alle aantekeningen en kopieen van het archief over de Groep Albrecht zijn verwerkt en waar nodig webpagina's aangepast. Hier wordt afgesloten met enkele vondsten over Fliegerhorst Schiphol.

DO 217Op 13 december 1943 werd door een 200-tal Amerikaanse Marauder bommenwerpers een zwaar bombardement op het Fliegerhorst Schiphol uitgevoerd. De schade van 350 ton bommen was zeer omvangrijk en uit twee boeken en krantenartikel kreeg uw redacteur de indruk dat het vliegveld daarna opgegeven en verlaten werd. Mogelijk hield het de volgende dag grotendeels afkoppelen van het Radarstation Seeadler (voor de nachtjagers) hiermee verband.
Vijf meldingen van de Groep Albrecht geven een iets ander beeld.

Het begint met een rapport van 26 januari 1944: "According to information the aerodrome is in use again. People told that there were a few bombers, but certainly no fighters. About this date their was an attack on London, in which probably these bombers participated." (Het vliegveld is volgens bronnen weer in gebruik. Mensen vertellen dat er enkele bommenwerpers waren, maar zeker geen jagers. Rond deze datum was er een aanval op Londen waaraan deze bommenwerpers vermoedelijk deelnamen.)

Op 8 april meldt men dat de banen worden gerepareerd "door halfjoden" en op 22 mei wordt er FLAK (luchtafweergeschut) bij het veld opgesteld. Twee maanden later, op 6 juli, is "Schiphol in tact; weinig gebruikt".
Pas op 23 augustus 1944 worden weer jagers gemeld. Sinds bombardementen elders zijn er 20 tot 30 Dornier 215 of 217 nachtjagers op Schiphol, schrijft men.
Het is echter twijfelachtig of het inderdaad om dit type gaat; nachtjagers en deze aantallen zijn onwaarschijnlijk. Wel vonden er op 15 augustus zeer omvangrijke bombardementen plaats van vliegvelden in Nederland, Belgie en Duitsland door 1.000 Engelse en 200 Amerikaanse bommenwerpers. Wel is het mogelijk dat het 'Absprungkommando' van Kampfgeschwader 2* met Dornier 217 bommenwerpers tot 26 augustus vanaf Schiphol vlogen.

Fliegerhorst Schiphol: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/schiphol-vliegkamp/>
Radarstation Seeadler: <http://www.radarstation.nl/>

* zie 'Fliegerhorst Schiphol - Deel 3' van Ab. A. Jansen.

 

Observatiepost Muizenfort

Met dank aan Guus Kroon, Historisch Archief Muiden.

Door Guus Kroon van het Historisch Archief Muiden werden twee kopieen van interessante archiefstukken beschikbaar gesteld over de losse observatiepost op de piramide van het Muizenfort te Muiden. Vermoedelijk komen ze uit het archief van het Hoofdkwartier Vesting Holland dat slecht is ontsloten en moeilijk opnieuw na te zoeken. En de oorspronkelijke vinder* weet de herkomst niet meer en op de stukken staan geen aantekeningen over de herkomst!!!

Op 21 juni 1937 stelt de commandant 1e Genie-commandement aan de Commandant der Vesting Holland voor om een "gietstalen dekplaat tot uitkijkpost" in een los betongebouw te plaatsen. Hij doelt dan op de observatiepost die in gebouw C te Muiden ligt, welk gebouw en aardwerk nu Muizenfort wordt genoemd. Hij noemt echter ook een exemplaar op het Fort Uitermeer. En een derde was al in 1935 bij twee geschutsopstellingen op het Muizenfort geplaatst.
Er blijken dus drie observatieposten te zijn en dat is het aantal dat in het nooit gebouwde Fort Coehoorn oftewel Fort bij Muiderberg had moeten komen; ook de Genie-commandant vermoedde dat.

Het tweede stuk uit september 1939 is een tekening om een observatiepost in het Gebouw C te integreren. Het dak van het meest zuidoostelijke lokaal moest met gewapend beton versterkt worden met daarin een observatiepost. Met een toegang door het plafond van het lokaal. Maar dat plan is dus nooit doorgegaan...

Een plan dat niet doorgaat, is geen nieuws. Maar dat in 1937 nog alle drie observatieposten van vermoedelijk het Fort bij Muiderberg aanwezig waren, is wel nieuwswaardig! De observatiepost zal een plek in het Muizenfort Museum i.o. krijgen (zie Nieuwsbrief 264).

Muizenfort: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiden-fort/>
Fort bij Muiderberg: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiderberg/>
'Muiderberg' in Nieuwsbrief 69: <https://www.stelling-amsterdam.nl/050-074/nieuwsbrief-69.htm>
'Muiden Muizenfort Museum' in Nieuwsbrief 264: <https://www.stelling-amsterdam.nl/250-274/nieuwsbrief-264.htm>

* Wiens naam hier niet wordt genoemd ter bescherming van hem en de stichting waartoe hij behoort.

 

Vijfsluizen

Met dank aan Geo van Geffen.

"Vijfsluizen in Delfland" komt voor in een overzicht van objecten genoemd in wetten, koninklijke besluiten en vestingbegroting*. In 1898 zou de aanleg begroot zijn van een inlaatpunt om water uit de Nieuwe Maas naar de Stelling te laten stromen.

Na een tip zocht Geo van Geffen de locatie op en verrassend genoeg bleek de sluis tussen woningen en snelwegen nog aanwezig. Hij heeft de hele serie foto's van het fraai vervallen object online gezet.

Inundatiestation Schiedam: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/inundaties/lijst-schiedam.htm>
Foto's Vijfsluizen: <http://www.pixum.nl/viewalbum/?id=2435463>

* Opgesteld door Paul Kamps en als manuscript beschikbaar gesteld.

 

Overig

Onder dit kopje zullen alleen korte mededelingen over de website, nieuwsbrief en het forum gedaan worden. Overig kort, en meestal actueel, nieuws zal op het Stelling Forum verschijnen. Door je te registeren bij het forum kan je eenvoudig zien welke onderwerpen zijn geplaatst sinds je vorige bezoek en kan je zelf berichten plaatsen. https://forum.stelling-amsterdam.nl/

Voor meldingen over militair erfgoed in de media is een nieuw forum 'Forten in het Nieuws' toegevoegd. <https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewforum.php?f=18>

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Fort Resort Beemster herbergt een van de meest luxueuze wellnessresorts met hotel van Nederland. In de karakteristieke sfeer van het fort beleeft u wellness zoals u nog nooit heeft ervaren. (Advertentie)
 
 
 
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)