Sluit [X]   
 

Steunen met een donatie?

© 1999-2025, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 20-8-2025

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsgierig? Lees deze nieuwsbrief maar!Nieuwsbrief 561

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Amsterdam.
Thema: Boek Kennismaken met de Stelling van Amsterdam.
27ste jaargang, nummer 561, 22 september 2025

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

In deze 75e thema-nieuwsbrief presenteren wij ons nieuwe boek 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam'. Een jaar is er gewerkt aan zowel een digitale als gedrukte versie maar bovendien in drie talen! In meerdere artikelen wordt informatie over het boek gegeven en de boekpresentatie waarbij het aan gedeputeerde Beemsterboer werd overhandigd.

Ons boek wil een zo compleet mogelijke introductie op de Stelling als systeem zijn en de grote waarde daarvan benadrukken, zonder te verdwalen in details. Het boek verwijst voor een grote hoeveelheid extra informatie naar onze website. Door de mogelijkheden van websites is een dik boek niet meer nodig, maar boek en website kunnen elkaar aanvullen.

Tip: houd de cursor boven de afbeeldingen om een beschrijving te lezen.

 

Nieuw boek 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam'

In het voorwoord stelt militair historicus en emeritus hoogleraar Wim Klinkert, dat het nieuwe boek 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' een fraai inzicht geeft in het ontstaan, opbouw en functioneren van de Stelling van Amsterdam.

Kaft van Kennismaken met de Stelling van Amsterdam.En zo is het ook precies bedoeld. Niet de individuele forten staan in de schijnwerpers, maar de Stelling van Amsterdam als militair afschrikwekkend systeem; een slimme combinatie van ondoorwaadbaar water, op de zwakke plekken beschermd door 'bewapend' betonnen verdedigingswerken, rondom de Nederlandse hoofdstad. Nergens anders in de wereld is dit principe zo effectief toegepast.

Maar hoe werkte dat systeem van inundaties en forten, hoe is het gebouwd en welke voorzieningen waren nodig om het daarbinnen zo'n negen maanden uit te houden? Hoe is het de Stelling in de Eerste en Tweede Wereldoorlog vergaan en hoe was het leven op de forten? Dat zijn enkele vragen die dit boek wil beantwoorden.

En tenslotte kijken we ook naar de huidige en toekomstige waarde van deze unieke verdedigingsgordel; wat hebben we tegenwoordig aan de forten, liniewallen, wegen en de polders waaruit de Stelling bestaat. De Stelling van Amsterdam is sinds 1996 UNESCO Werelderfgoed en het meer dan waard om in goede staat door te geven aan de volgende generaties.

Kennismaken met de Stelling van Amsterdam (stelling.amsterdam/boek)
Introduction to the Defence Line of Amsterdam
Einführung in die Verteidigungslinie von Amsterdam

 

Een digitale en papieren uitgave

Pagina uit Kennismaken met de Stelling van Amsterdam met uitleg over een fort.'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een onafhankelijk uitgegeven publieksboek voor iedereen die betrouwbare en begrijpelijke informatie over die waterlinie wenst. Wel of niet al bekend met de Stelling van Amsterdam, u krijgt een compleet maar niet té gedetailleerd inzicht volgens de laatste stand van zaken.

Het is ook zeer geschikt voor nieuwe medewerkers van provincies, gemeenten en fortgebruikers, maar ook een leuk cadeau voor hen die met pensioen gaan.

Het boek bevat veel uniek historisch beeldmateriaal uit de eigen collectie en hedendaagse (lucht)foto's. Het hoofdstuk Online bevat links en QR-codes naar webpagina's met meer informatie. Voor bronvermelding wordt naar onze Stelling van Amsterdam website verwezen.

Deze uitgave is beschikbaar in het Nederlands, Engels en Duits, zowel gedrukt op zwaar fotopapier als digitaal (ePub3). Verkoop vindt online plaats, maar een gedrukt exemplaar kan ook in de boekhandel gekocht of besteld worden. Forten en musea die het willen verkopen kunnen contact met ons opnemen. We stellen het zeer op prijs als je meehelpt met de promotie van het boek, door bekenden er op te wijzen of een bericht met link op sociale media te plaatsen of te promoten.

 

Boekpresentatie op Fort bij Hoofddorp

Tekst: René Ros (DStvA).
Foto's: Otto Bodemeijer (DStvA).
Met dank aan: Restaurant Fort Noxx voor het beschikbaar stellen van de poterne, Jelle Beemsterboer (provincie Noord-Holland), Peter Schat (DStvA).

Een echt papieren boek vroeg om een echte fysieke presentatie. En de inspanningen voor het boek konden ook steun van de provincie Noord-Holland en wat publiciteit gebruiken. We vonden op Fort bij Hoofddorp een mooie zaal en alle medewerking voor een bescheiden maar geslaagde presentatie.

Een deel van de aanwezigen tijdens de boekpresentatie in de poterne van Fort bij Hoofddorp.Het was schitterend zonnig weer en de beide auteurs konden als heuse gastheren de arriverende genodigden al buiten op de dam een hand geven. Velen bleven buiten staan praten, onder andere over het nieuwe informatiebord. Toen we eenmaal iedereen in de poterne hadden, bleek dat de gedeputeerde vertraging had. We namen nog een drankje en praatte gewoon door.

Toen de gedeputeerde Jelle Beemsterboer, van Noord-Holland met Cultureel erfgoed in zijn portefeuille, eenmaal gearriveerd was, en ook een drankje had, konden we beginnen. Na een korte inleiding hield René Ros een voorbereide toespraak zodat zijn uitspraken eens zorgvuldig en beleefd waren.
Na een korte historische inleiding over Fort bij Hoofddorp met Koningin Wilhelmina en de UNESCO-oorkonde, keek hij naar de voorgangers op wiens schouders we staan. En die maakten dat ons boek het zesde boek over de Stelling van Amsterdam is geworden. Ook enkele aanwezigen werden daarbij genoemd.

Op een groot beeldscherm werden foto's van de UNESCO-oorkonde overhandiging in 1997 getoond, maar ook actiefoto's van gedeputeerden op de forten sinds 1999. Daarbij was het niet te missen dat veel gedeputeerden een kanon hebben mogen afschieten. Een gehoorbeschadiging wilden we de huidige gedeputeerde niet gaan bezorgen. Maar het leek hem juist wel leuk om te doen, de foto's hadden hem juist enthousiast gemaakt!
De kanonnen waren altijd ter gelegenheid van een evenement op of verbouwing van een fort, waaraan de provincie met een flinke subsidie had bijgedragen. Het inhuren van een dergelijke saluutbatterij was niet haalbaar met ons budget en bovendien was er geen sprake van subsidie. Wellicht dat Fort bij Velsen te zijner tijd een mooie aanleiding biedt?

Gedeputeerde Beemsterboer in afwachting van eerste exemplaar van het boek Kennismaken met de Stelling van Amsterdam.Na het bedanken van betrokkenen volgde een aanmoediging aan de provincie om zich in te blijven zetten voor behoud van de Stelling en het bijbehorende historische verhaal. Vervolgens werd het eerste exemplaar met een ferme handdruk aan de gedeputeerde overhandigd. Het 2e, 3e en 4e exemplaar werden aan Wim Klinkert, Cor Wagemakers en Rob Schimmel overhandigd. Waarna gedeputeerde Beemsterboer het woord kreeg.

Beemsterboer bedankte en feliciteerde ons allen met het nieuwe boek. Hij vertelde dat het onderdeel Cultureel erfgoed in zijn portefeuille een van de leukste onderdelen is, omdat het om bijzondere plekken gaat en er vaak eensgezinde standpunten zijn. Het behoud van de Stelling is niet iets dat de provincie alleen kan en hij is dan ook blij met de inzet van veel professionals en vrijwilligers. Hij bedankte René voor zijn decennia lange inzet voor de informatievoorziening over de Stelling van Amsterdam. Erfgoed zorgt voor een band tussen de bewoners en gaat ook over het uitdragen van de verhalen van mensen, "het doet me goed dat René oog heeft voor die verhalen".

Hierna werden enkele foto's op het fort gemaakt. De fotograaf wilde niet een duidelijk geposeerde foto met het boek voor de buik. We moesten doen of we iets in het boek bekeken en bespraken. Wat is makkelijker dan dat gewoon echt te doen en Beemsterboer aan de hand van een luchtfoto van Fort bij Hoofddorp (pagina 4) op onderdelen in de omgeving te wijzen? Plots bleek dat de fotograaf al 10 minuten klaar was...

René Ros, Jelle Beemsterboer en Alexander Senger bij de keelkazemat van Fort bij Hoofddorp.Wegens andere verplichtingen, een online overleg vanuit de dienstauto, vertrok Beemsterboer kort daarna. We hopen dat hij tijd gaat vinden om het boek daadwerkelijk te lezen en het hem helpt aan kennis voor de keuzes die er in de Stelling te maken zijn. En natuurlijk hopen we dat de provincie enkele exemplaren aanschaft voor medewerkers, vooral voor beginnende en vertrekkende medewerkers.

In de poterne werd de gezellige borrel voortgezet en werden op verzoek exemplaren van het boek door de schrijvers gesigneerd. En onderling werd er veel gesproken en kennis gemaakt. Totdat de meesten terug naar huis moesten. Een van de aanwezigen wandelde de Geniedijk Haarlemmermeer terug naar het treinstation. Het was ongepast om hem een lift naar het station aan te bieden en daarmee een wandeling over dat stuk(je) van de Stelling te ontnemen. Nu zag hij in de praktijk een deel van dat theoretisch complexe systeem dat de Stelling van Amsterdam is.

Fort bij Hoofddorp
Fort Noxx
Stichting Fort van Hoofddorp

 

Toespraak René Ros bij boekpresentatie

Tekst: René Ros, Alexander Senger.
Foto's: Otto Bodemeijer (DStvA).
Door René Ros uitgesproken tijdens boekpresentatie op Fort bij Hoofddorp d.d. 19-09-2025.

René Ros spreekt de aanwezigen tijdens de boekpresentatie toe, in de poterne van Fort bij Hoofddorp.Geachte gedeputeerde Beemsterboer en andere gasten, van harte welkom op het Fort bij Hoofddorp. Één van de forten waar Koningin Wilhelmina en enkele kernministeries hun noodzetel hadden moeten hebben bij de Duitse inval in 1940 maar dat liep anders. Het is ook de locatie waar in 1997 de UNESCO oorkonde voor alleen de Stelling van Amsterdam in ontvangst werd genomen.

We zijn hier om het zesde papieren boek over de gehele Stelling van Amsterdam te presenteren en te vieren. Het zesde hoor ik u denken?

Rond 1910 schreef de Genie haar eigen eerste boek, dat wij in 2018 als digitale reproductie hebben uitgegeven. In 1986 verscheen het rapport Studiebericht 17 van de provincie Noord-Holland, geschreven door Rob Schimmel. Twee jaar later verscheen het eerste private boek, alhoewel uit onze collectie blijkt dat Rob Schimmel, als een van de auteurs, enige provinciale werktijd en materiaal mocht inzetten. Zowel het rapport als het boek doen het op Marktplaats nog steeds goed.

In 2003 verscheen het dikke boek 'Harnas voor de hoofdstad' in opdracht van de Stichting Stelling van Amsterdam en de provincie Noord-Holland, dat nog steeds te koop is. En in opdracht van diezelfde provincie verscheen in 2013 het handzame boekje 'De Stelling van Amsterdam'.
Waarop wij alsnog ons eigen boek digitaal hebben laten verschijnen. De Nederlandse versie is 6-8000 keer gedownload en de Engelse 1200 keer. Door veel nieuwe informatie, inzichten en foto's was een herziene versie hard nodig.

Pagina uit Kennismaken met de Stelling van Amsterdam over militairen en fortwachters.En dat is het zesde papieren boek geworden, waar we vandaag voor bij elkaar zijn. Het is een volledig herziene versie van ons boek uit 2013 en nu ook gedrukt verkrijgbaar. Door de mogelijkheden van websites is het tegenwoordig niet meer nodig om een dik boek met veel informatie, veel bijlagen en overzichten uit te brengen. Ons boek wil een zo compleet mogelijke introductie op de Stelling als systeem zijn en de grote waarde daarvan benadrukken. Het verwijst voor een grote hoeveelheid extra informatie met links en QR-codes naar onze website van 1200 pagina's met jaarlijks meer dan 100.000 bezoeken.

De techniek van de Stelling zelf is grotendeels achterhaald. Alhoewel de afgelopen jaren is gebleken dat loopgraven en schuilplaatsen helaas toch niet zo achterhaald zijn als we dachten. En de modernisering die in 1874 nodig was als afschrikking tegen de toenemende dreiging van de grootmachten Engeland, Duitsland en Frankrijk is nu weer goed voorstelbaar. En niet tegen die landen, waarmee we nu in de NAVO samen voor die afschrikking zorgen. De beste oorlogen zijn de oorlogen die niet gevoerd worden. Als de Stelling destijds aan de afschrikking heeft bijgedragen, dan is hij niet nutteloos geweest.

Speciaal voor de grootmachten Engeland en Duitsland geven we ons boek ook in hun talen uit. Voor Frankrijk zoeken we nog wel een vertaler.
De vertalers Charles Blackwood en Hans-Rudolf Neuman willen we zeer danken voor hun inzet. Zonder hun culturele, taalkundige en vestingbouwkundige kennis hadden we ChatGPT moeten gebruiken en dan waren het heel andere teksten geworden.

Exemplaren van het nieuwe boek werden ook overhandigd aan v.l.n.r. Rob Schimmel, Cor Wagemakers en Wim Klinkert.Wim Klinkert willen we ook graag bedanken voor zijn fraaie voorwoord en de tekstadviezen. Met dat voorwoord en de weinige opmerkingen die hij had, voelen we ons zeer gesteund en op de goede weg.

Voor hun jarenlange inzet en steun willen we ook twee andere personen bedanken. Rob Schimmel, wiens bijdrage aan de Stelling al deels genoemd is en die als gids nog steeds een actieve bijdrage levert. Maar ook dank aan onze meest kritische fan, Cor Wagemakers. Hij was de laatste Provinciaal Militair Commandant Noord-Holland en werd daarna een strijder als secretaris bij de Stichting Stelling van Amsterdam.

Op de foto's in de achtergrond zag u alle gedeputeerden, die ik heb meegemaakt, hard aan het werk en opvallend vaak met een kanonschot. Wij gaan de gedeputeerde vandaag geen gehoorbeschadiging bezorgen.

De provincie Noord-Holland is nog steeds de belangrijkste hoeder van de Stelling van Amsterdam. Daarom willen wij u graag het eerste exemplaar van ons boek overhandigen. We zijn ons bewust van de wijzigingen in 2021 en volgend jaar, maar hopen dat onze provincie haar best zal blijven doen voor het behoud van de Stelling en het bijbehorende historisch verhaal bij, waar we graag aan blijven bijdragen.

 

Tien pakken printerpapier aan informatie verstopt in handige gids over Stelling van Amsterdam: de magische truc van René Ros

Tekst: Peter Schat (Mediahuis).
Foto's: Otto Bodemeijer (DStvA) en René Ros (DStvA).
Verscheen in Noordhollands Dagblad en andere streekbladen van Mediahuis op 19-09-2025 (website) en op 20-09-2025 (papieren editie). Hier overgenomen ter archivering. Zie link onderaan dit artikel naar de oorspronkelijke publicatie op de website van het Noordhollands Dagblad.

Het lijkt een magische truc, een handzaam boek van 64 pagina's waarin 4.800 A4'tjes schuilgaan. Dat zijn tien pakken printerpapier. Niettemin steekt de lezer 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' gemakkelijk bij zich.

René Ros, Jelle Beemsterboer en Alexander Senger op het dak van Fort bij Hoofddorp.René Ros en Alexander Senger schreven het boek, met een algemene inleiding en overzicht van alle stellingonderdelen in de regio rond de hoofdstad. Gedeputeerde Jelle Beemsterboer nam vrijdag het eerste exemplaar in ontvangst in het Fort bij Hoofddorp. Beemsterboer (BBB) is verantwoordelijk voor beschermen van het Noord-Hollandse deel van de Stelling. In de provincie Utrecht ligt ook een stuk van de kringstelling. Sinds in 2021 ook de Nieuwe Hollandse Waterlinie aan het Unesco-monument is toegevoegd, dragen ook de provincies Gelderland en Noord-Brabant een dergelijke verantwoordelijkheid.

Naast de beschermingstaak heeft de Unesco ook de verplichting opgelegd, kennis over het werelderfgoed uit te dragen. ,,Dat kunnen wij niet alleen.'' Beemsterboer prijst de rol van René Ros op dat vlak, die 'al meer dan 25 jaar een belangrijke rol speelt op gebied van de informatievoorziening over de Stelling van Amsterdam'. ,,Het belang van erfgoed, is dat het de verhalen uitdraagt van mensen en het doet me goed dat René oog heeft voor die verhalen.''

Zeilkamp

Weesper Ros, hij wordt maandag 58, vertelt hoe dat zo is gekomen: ,,Tijdens zeilkampen in schoolvakanties voeren we langs de forten en slopen we er soms naar binnen. Pas later, toen mij topografische kaarten onder ogen kwamen, werd me duidelijk dat er samenhang in zat en het niet alleen wat losse forten waren tussen Driemond en Aalsmeer. Die samenhang tussen de kleine werkjes, verborgen laagjes in het landschap, wilde ik ontwarren.''

In 1999 lanceerde Ros een website over de Stelling van Amsterdam, om de resultaten van zijn onderzoek te delen. ,,Het was de tijd van de modems, ik liet een tweede telefoonlijn trekken, om alles te kunnen uploaden naar de server. De website onderging tal van technische vernieuwingen, maar de look and feel is met het naar inundatiewater verwijzende blauwe hoofdthema nog steeds hetzelfde.''

Alexander Senger als fotograaf van Stichting Herstelling op het vernieuwde dak van Fort bij Edam.Stichting Herstelling

In zijn speurtocht naar informatie leerde Ros Alexander Senger kennen. De nu 72-jarige Bennebroeker was een kwart eeuw geleden voorlichter bij de Stichting Herstelling, die jongens met afstand tot de arbeidsmarkt begeleidde naar werk door ze opknapwerk te laten verrichten op de forten.

Rond 2013 bracht Ros, in het dagelijks leven zzp'er kantoorautomatisering, de activiteiten die hij tot dan als 'naamloze particulier' verrichtte onder de noemer van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. In die tijd bedachten Senger en hij dat er iets miste tussen het 'dikke' door de provincie geïnitieerde 'Harnas van de hoofdstad' uit 2003 en de vele folders en boekjes die dikwijls aan een of enkele stellingonderdelen waren gewijd.

Ze schreven een beknopte en toegankelijke digitale uitgave, die 10.000 keer gedownload werd maar nimmer op papier is uitgebracht. ,,Nu 'printing on demand' mogelijk is, vonden we een drukker die het drukken en verzenden verzorgt. 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' gaat in op de geschiedenis, de bouw, het inunderen, gebruik tijdens de mobilisatie van 1914 en de herbestemming en is in feite een geheel herziene versie van onze digitale gids.''

De techniek van de stelling, die in 1914 veel indruk maakte, evolueerde tijdens de Eerste Wereldoorlog snel, zodat het verdedigingswerk zijn strategische waarde verloor. ,,Alhoewel de afgelopen jaren is gebleken dat loopgraven en schuilplaatsen helaas toch niet zo achterhaald zijn als we dachten'', aldus Ros bij de presentatie.

Pagina uit Kennismaken met de Stelling van Amsterdam over militairen en fortwachters.Fortwachters

Wie dieper op de materie in wil gaan, heeft middels de QR-codes in het boek snel online toegang tot de informatie over de forten, batterijen en aanverwante werken. Van drinkwaterinstallaties tot inundatiesluizen, plus biografieën 'van iedereen over wie een verhaaltje in de stelling te vertellen is'. ,,Net als de website, gaat het boek ook over gebouwen en mensen, bijvoorbeeld de fortwachters. Die woonden met hun vaak grote gezinnen meer mensjaren op de forten, dan de militairen'', aldus Ros.

Nationaal reduit

Ooit werd in Fort bij Hoofddorp de originele oorkonde ontvangen, die het uitroepen van dit verdedigingswerk in 1996 tot Unesco-werelderfgoed bekrachtigde. Er zijn ruim veertig van zulke forten gebouwd rond 1900, in een ruime kring rond Amsterdam van Edam tot Muiden. Een kringstelling, heet zoiets. En het was bedoeld als 'nationaal reduit', waarop de regering en ons landleger zich in uiterste nood terugtrekken konden, als de rest van ons land door een vijandige mogendheid onder de voet was gelopen. Hopend op hulp van een andere mogendheid.

Kennismaken

'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam', door René Ros en Alexander Senger, uitgegeven door Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam, 64 pagina's, prijs 22,95, ePub 15,95. Ook in Engelse en Duitse vertaling verkrijgbaar. Informatie: stelling.amsterdam/boek

Origineel artikel op website Noordhollands Dagblad

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

Stelling van Amsterdam op Bluesky Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
ReneRos.biz voor ontwikkeling, advies & expertise en opleidingen voor Filemaker database-toepassingen. (Advertentie)
 
 
 
Book 'Introduction to the Defence Line of Amsterdam' in print and digital - 3 languages (Advertentie)