|
InleidingBeste lezer, De laatste nieuwsbrief van dit jaar alweer. De tijd gaat snel maar als je je met geschiedenis bezig houdt valt dat al vrij snel op. Na de dienstberichten volgt eerst de aankondiging van het oudst bekende boek over de Stelling dat is gedigitaliseerd. Daarna nog een aankondiging maar dan van de nieuwste versie van het levensverhaal van een foute Nederlander in de Tweede Wereldoorlog. Vervolgens gaan we naar het najaar van 1914. Eerst vanwege een prentbriefkaart naar een Utrechter in Halfweg en Fort bij de Liebrug. Maar ook met een mooi en wellicht ontroerend verhaal van Amsterdamse militairen die noodgedwongen de kerst in Brabant vierden. Begin volgend jaar verschijnt er een thema-nieuwsbrief met meer verhalen uit dezelfde bron. Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2018/nieuwsbrief-467/ Op 3 januari as. zal een thema-nieuwsbrief verschijnen en de volgende normale nieuwsbrief zal op 7 januari verschijnen. Veel leesplezier! Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- Op 3 januari as. bestaat deze website en nieuwsbrief 20 jaar. Het is de bedoeling dat op die datum een jubilieum-nieuwsbrief verschijnt met bijdragen van diverse gastschrijvers. Heeft u geen verzoek ontvangen maar zou u wel wat willen schrijven over de jubilerende website en uw relatie daarmee, neem dan alstublieft contact op. - In de vorige Nieuwsbrief 466 is een stomme fout geslopen in het artikel 'Welke soldaat maakte dit kistje?'. Bij het invoeren van de naam Bernard in de database is per ongeluk Bernhard ingetypt en vanaf dat moment gebruikt om online te zoeken. Het resultaat van de zoektocht had dus nog minder resultaat dan het artikel al aangaf. Slechts twee lezers hebben op de fout gewezen. Er was ook een lezer die aangaf dat het kistje door Belgische vluchtelingen is gemaakt maar een deskundige daarover reageert niet. Er wordt verder gezocht...
|
Hét boek over de Stelling van AmsterdamTekst: René Ros (Kenniscentrum Waterlinies). In het Nationaal Archief in Den Haag ligt het oudste boek over de Stelling van Amsterdam. Het zijn 248 handgeschreven pagina's die door de Genie zelf tussen 1908 en 1910 moeten zijn opgesteld. Daarmee is het een bron uit de eerste hand met de grote lijnen en de kleine details dat nu voor iedere geïnteresseerde raadpleegbaar is.
Er werd door René een database gemaakt met de afbeeldingen van alle pagina's waar de vrijwilligers met hun webbrowser toegang toe hadden. Daarmee werden de door hen overgetypte teksten centraal opgeslagen waardoor de kans op dubbel werk, kwijtraken en verwarring was uitgesloten. Elke vrijwilliger kreeg steeds een aantal pagina's toegewezen en gaf bij elke pagina aan welke klaar was.
Het is geen publicatie geworden voor het algemene publiek maar bevat vooral kennis voor de geïnteresseerden zoals gidsen, schrijvers en beleidsmakers. Er is kennis nodig om de teksten goed te interpreteren omdat de uitleg van termen vaak ontbreekt. Daarbij zijn we als Kenniscentrum Waterlinies natuurlijk graag behulpzaam. Ook als je nieuwe informatie in de tekst ontdekt horen we dat graag! Download 'Geschiedenis van de Stelling van Amsterdam'
|
Afsluiten van het verhaal over Douwe PijlTekst: René Ros. In 2012 begon ik met een heel ander historisch onderzoek dat leidde tot een goed onderbouwde publicatie waar ik trots op ben. Er miste echter één belangrijke bron. Tot nu.
Uit het onderzoek was gebleken dat Pijl twee dochters had: Annie Irmgard en Irmgard Annie. Aanvankelijk dacht ik dat elk een dochter had gekregen met soortgelijke omgewisselde voornamen. Uiteindelijk bleek het om één kleindochter te gaan die door de andere dochter was opgevoed. Er zijn geen documenten over Pijl in de familie meer en maar één gezinsfoto uit 1930 welke gebruikt mocht worden. Er zijn meer foto's van na de oorlog maar daar komt Pijl uiteraard niet op voor. Uit herinnering kon de kleindochter nog wel wat informatie van haar pleegmoeder doorgeven. Bovendien heeft de kleindochter een eigen nawoord geschreven waarmee het verhaal echt afgesloten wordt. Vandaag, 19 december 2018, is de 120ste geboortedag van Douwe Pijl en verschijnt de nieuwste versie van de publicatie over hem. Een bijzonder verhaal over keuzes maken waarbij de lezer zal ontdekken dat 'goed' en 'fout' te makkelijke oordelen zijn.
|
Correspondentendag en najaarsexcursie Menno van CoehoornTekst: Kees Ampt (Stichting Menno van Coehoorn). De correspondentendag (6 oktober) en najaarsexcursie (13 oktober) zijn deze keer naar de Stelling van Amsterdam (StvA), Vak Uithoorn. In de loop van de dag worden alle drie de forten in dit vak bezocht. Beide dagen zijn er bijna 50 deelnemers en laat het zonnetje ons niet in de steek.
René Ros houdt een gloedvol betoog over de StvA, verluchtigd met veel beeldmateriaal. Hij laat verschillende sluizen zien voor inundatie. De forten zijn verhoudingsgewijs klein en tussen de forten is ook geschut geplaatst. Alles bij elkaar een boeiende lezing. Tijdens de correspondentendag is er een speciale sessie door mevrouw Mirjam Jansen-Schaap, de pachter van het Fort bij Uithoorn. Onder het motto beleven – benutten – behouden ziet zij graag een ontwikkeling naar Hotel Fort Amstelhoek. In de genieloods een restaurant en het terreplein half onder glas. Een te bouwen troepenloods zou ook wat kamers kunnen bevatten. De overige kamers zouden worden verspreid over het glacis. Een lid van de Monumenten Advies Commissie geeft aan dat onze stichting wil proberen mee te denken maar mogelijk kritisch zal zijn over een uitbreiding. Als volgende is Peter Schat van de Stichting Beheer Historisch Erfgoed Uithoorn aan de beurt over de Sector Ouderkerk en de forten aan de Drecht, bij De Kwakel en de plaats Uithoorn. Na een overzicht concentreert hij zich op het Fort aan de Drecht. In 2000 is begonnen met de restauratie van het Fort aan de Drecht.
Op Fort aan de Drecht geen hefkoepelgebouwen maar wel een gepantserde mitrailleuropstelling in de frontwal. Momenteel is het fort in gebruik bij een veelheid aan organisaties waaronder een wijnkoperij. Na deze toch wel inspannende dag is het prettig op Fort bij De Kwakel in het zonnetje nog een afscheidsdrankje te genieten. Alles bij elkaar zeker de moeite waard. Wie niet meeging heeft zichzelf tekortgedaan. Stichting Menno van Coehoorn
|
Het traktement van AntoineTekst: René Ros.
De prentbriefkaart werd op 15 september 1914 verzonden aan A. Henrij ("Reg. Genietr. 4e comp.") via de heer Hartog in Halfweg. Het is logisch om aan te nemen dat Henrij bij hem ingekwartierd was. Met de aanname van Utrecht als woonplaats kon een geboorteakte de dato 25 mei 1890 van ene Antoine Henrij bij Het Utrechts Archief gevonden worden. Dat betekende niet automatisch dat hij de ontvanger van de kaart is. De volgende sporen lagen als echte, lekker stoffige papieren in het Nationaal Archief, archief 2.13.66 Controlelijsten Landmacht als u het echt wilt weten. Daaruit blijkt dat hij op 2 augustus 1914 "in onderhoud bij Groepsstafkwartier Halfweg" kwam en dat past bij de prentbriefkaart die daar zes weken later zou aankomen. Hij blijkt zelfs aan een fort te koppelen omdat de controlelijst meldt dat hij van 8 januari 1915 tot vermoedelijk 19 december 1915 op Fort bij de Liebrug was gelegerd. De bijbehorende straflijst bevestigt het fort en vermeldt dat hij 2 en 4 dagen kwartierarrest had gekregen omdat hij "gedurende het werk geluierd" had. Zijn administratieve demobilisatie was op 1 oktober 1919. Volgens mij is daarmee voldoende aangetoond dat de kaart is vastgehouden door de Antoine Henrij uit Utrecht die zijn mobilisatie in Halfweg en op Fort bij de Liebrug heeft doorgebracht. * In hedendaags Nederlands: "Bij één aanwezigheidscontrole zijn ze allemaal aanwezig, namelijk bij de betaling van het loon." Biografie Antoine Henrij (nieuw)
|
Kerstviering 1914Tekst: bewerkte samenvatting door René Ros.
Het oogenblik is thans daar, dat 'Neptunes' zijn speech zal afdraaien: Allen hebben zich rond den boom opgesteld en gezamenlijk wordt het "Vrede op Aarde" gezongen. Het maakt diepen indruk op die ruwe bonken, het ontroert hen, en... verschillende van hen pinken een traan uit het oog. Welken gedachten de menschen bestormen, terwijl zij den lichtenden boom en hun verlatenheid gadeslaan is moeilijk te zeggen.
Zeventien menschen staan op dit oogenblik als kameraden bijeen, niettegenstaande hun militaire dan wel burgerposities zoo geweldig uiteenlopend. Zij allen schijnen bezield met dezelfde gedachte: te waken voor het gezin dat hun dierbaarder is dan zij ooit te voren geweten hebben. Genoeglijk blijven de beide Officieren nog eenigen tijd tusschen den mannen inzitten. Dan verheft de Kapitein zich weer van zijn zetel en zegt ter afscheid: "Ik ben zeer blij hier geweest te zijn. Ik heb een ervaring meer opgedaan. Vele jaren zullen moeten verloopen wil dit feest uit mijn geheugen gaan. Ik groet jullie allen en... houdt er den kop bovenop. Betere tijden zullen hoop ik voor jullie aanbreken." * vermoedelijk in het jaar 1914 en het dorp Riel omdat ze na 2 december 1914 daar naar toe zijn overgeplaatst.
|
Fijne feestdagen
Heel veel dank aan de vrijwilligers, sponsors en donateurs die het werk ook dit jaar hebben ondersteund.
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.
|
Nieuwsbrief 467
Omdat het in het archiefinventaris onjuist staat beschreven als 'Algemeen jaarlijks verslag betreffende de vestingwerken en een overzicht van de verdedigbare aardwerken en permanente forten' uit 1898 is er lang overheen gekeken. In het rapport 'Verscholen in het groen' (Nicky Schuurman, 2009) van Landschap Noord-Holland werd het als bron gebruikt waarna René Ros in 2010 ontdekte dat het veel meer is dan een jaarlijks verslag. Jarenlang lagen de foto's van de pagina's te wachten op een mogelijkheid om er wat nuttigs mee te doen.
In hoofdstukken zoals 'Forten en klassificaties' en 'Brandstoffen' komen alle facetten aan bod en worden de grote lijnen, motivaties en beslismomenten vaak genoemd. Maar ook de details van elke polder zoals de waterpeilen en de wijze van inunderen. Als voorbeeld twee citaten:
Douwe Pijl was een dienstplichtig militair, marechaussee en politie-agent die tijdens de Tweede Wereldoorlog lid van de NSB werd en zijn hand overspeelde als agent in Kampen. Hij werd veroordeeld tot een gevangenisstraf en na vrijlating was werken voor de Duitsers in "Rusland" zijn keuze. Na de bevrijding van Nederland werden hij en zijn vrouw gearresteerd.
De bijeenkomst begint in het Rechthuis te Uithoorn waar de aanwezigen verwelkomd worden door de voorzitter van de Commissie Excursies en Evenementen, Frits van Horn. De eerste keer neemt daarna onze voorzitter Kees Neisingh het woord, de tweede keer de secretaris, Hijlke Bakker.
Na een rijk voorziene lunch gaat het echte werk van start. Eerst bekijken we uitgebreid het Fort bij Uithoorn, zoals het er nu nog uitziet. Het is nog redelijk ongeschonden maar helaas is veel verwijderd. Als grapje is er een fortspook. De geheime organisatie Operatieën, resultaat van de Koude Oorlog, heeft een afgesloten gedeelte van het fort enige tijd gebruikt, vooral als opslag- en distributieruimte.
Het blijft een leuke puzzel om persoonsnamen te vinden en te achterhalen of hun militaire carriere iets met de Stelling te maken heeft. Er zou een boek geschreven kunnen worden over deze personen.
Het is drie uur in den middag van Eerste Kerstdag, ergens in Brabant*. De dorpskerk heeft zoojuist geslagen. Aangezien het reeds vrij donker is geworden, steekt een van de Amsterdammers de mijnlampen in de schuur aan. Ook de kaarsen van den boom worden nu ontstoken, een fantastisch licht verspreidt zich over de verweerde koppen, de geweren en uitrustingsstukken.
De Kapitein steekt dra van wal en houd een gloedvolle speech, waarbij hij allereerst den religeuzen kant van het Kerstfeest belicht. Daarna spreekt hij over de houding van de Officieren tegenover de manschappen. Zonder er veel doekjes om te winden zegt hij, verheugd te zijn het commando over een dergelijke Compagnie te mogen voeren. Hij is trotsch op zijn mannen en weet dat hij ze allen zonder onderscheid kan vertrouwen en op hen rekenen, wanneer onverhoopt het alarmsignaal mocht klinken. Hij beëindigt zijn toespraak met het verzoek "Stille nacht, heilige nacht" gezamenlijk te willen zingen.