Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 318

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Nummer 318 (11de jaargang, 8 april 2009)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Amsterdam.
Deze en alle voorgaande nieuwsbrieven zijn, met illustraties, ook te raadplegen op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Inleiding
• Nieuw seizoen
• Dagexcursie 2009
• Nieuwe website 'Militair Zeeburg' - Amsterdam
• Opvallende resultaten veldinventarisatie
• Stelling-rondvaart - Amsterdam
• Google Street View
• Buitenland

Inleiding

Beste lezer,

Grappig - bij de eerste mooie lentedagen zakt het bezoek aan de website altijd flink in, iedereen zit dan buiten op balkon of terras. Daarna stijgt het bezoek weer, vermoedelijk dankzij mensen die er op uit trekken en langs forten gaan fietsen of hebben gefietst.

Deze nieuwsbrief begint met de virtuele opening van het nieuwe seizoen en het bezoeken van de forten. Daarna de langverwachte aankondiging voor de dagexcursie op 16 mei aanstaande. Het aanmelden is vanaf heden mogelijk!
De afgelopen maanden redelijk druk geweest met het Zeeburgereiland in Amsterdam, hetgeen nu uitmondt in een speciale website over het eiland dat in de overgang zit van wapens, watervliegtuigen en wachtlopen naar wonen, werken en winkelen.
De gastbijdrage gaat over de inventarisatie kleine landschapselementen waaraan uw redacteur een inhoudelijke bijdrage heeft mogen leveren. Een van de betrokken vrijwilligers was verbaasd hoeveel er in de Stelling is te zien.
Verder was er onlangs een bijzondere excursie door de grachten van Amsterdam. En kan je met Google Maps nu ook achter je computer gaan wandelen. En heel kort over de buitenlandse expedities.

Tenslotte nog twee opmerkingen: deze nieuwsbrief is bedoeld om informatie te geven maar net zo goed om tot nadenken aan te zetten en reacties uit te lokken. Partijen die zich vanwege artikelen onheus bejegend voelen, worden opgeroepen om dit kenbaar te maken.
Ook is uw redacteur niet meer actief op zoek naar informatie voor deze nieuwsbrief. Als je wilt dat de informatie over jouw activiteiten via deze nieuwsbrief aan 790 geïnteresseerden wordt verzonden, dan is een normaal persbericht voldoende.

Bekijk de gehele nieuwsbrief met afbeeldingen en links op:
https://www.stelling-amsterdam.nl/laatstenieuwsbrief/

Overig kort nieuws verschijnt op het Stelling Forum. Zie de nieuwste berichten op:
https://forum.stelling-amsterdam.nl/nieuw/

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 29 april verschijnen. Alhoewel door drukte en vakantie het anders kan verlopen.
In ieder geval verschijnt op 7 mei een thema-nieuwsbrief met de werktitel 'Oorlog en bevrijding in Amsterdam'.

Met vriendelijke groet,
René Ros

Nieuw seizoen

Het nieuwe seizoen is weer begonnen, we kunnen weer forten bezoeken! Hopelijk met mooi weer...
Vorige week heeft Fort aan het Pampus de veerdienst weer gestart. Onder andere Fort bij Edam en Fort bij IJmuiden waren voor de eerste maal in 2009 te bezoeken. Bovendien is er een Hembrugmuseum, op het Hembrugterrein in Zaandam, bij gekomen om te bezoeken.

Zie de pagina 'Forten bezoeken' voor een overzicht van forten, vestingen en andere locaties die te bezoeken zijn.
Als er nog fortbeheerders zijn die eventuele wijzigingen in de openstelling hebben, a.u.b. die even per e-mail doorgeven.

Forten bezoeken: https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/bezoek/
Hembrugmuseum op Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewtopic.php?f=5&t=518

Dagexcursie 2009

Op zaterdag 16 mei 2009 zal voor de negende keer een geheel verzorgde, unieke dagexcursie naar een deel van de Stelling van Amsterdam plaatsvinden, georganiseerd door Stichting Mega.

Het doel van de excursie is om vooral forten te bezoeken die normaal niet of nauwelijks toegankelijk zijn en waar mogelijk vrij rond te wandelen. Tevens een prachtige gelegenheid om elkaar weer te zien of kennis te maken met degenen die we kennen van de website, van vorige excursies en anderen die zich betrokken voelen bij de Stelling.

Dit jaar gaan we hetzelfde gebied in als met de excursie van 2004. Alleen is er qua gebruik, toegankelijkheid en kennis het nodige veranderd waardoor het programma afwijkt.
We bezoeken een viertal forten aan de rand van het Recreatiegebied Spaarnwoude bij Haarlemmerliede en Spaarndam, en enkele kleinere objecten tijdens een rondrit door het gebied. Dit jaar wordt er niet alleen op de forten gewandeld, maar ook ruim een uur voor en achter de Liniewal bij Spaarndam gewandeld. Elke deelnemer moet daarom goed ter been zijn.

De dag begint om 10:00 uur en duurt tot ongeveer 17:30 uur. Het programma ziet er als volgt uit en wordt met meerdere 9-persoonsbusjes gereden:

• Ontvangst met koffie en thee
• Vrij wandelen op Fort bij de Liebrug
• Vrij wandelen op Fort bij Penningsveer met lunch
• Wandeling met gids door Positie bij Spaarndam
• Vrij wandelen of rondleiding met gids en middagconsumptie op Fort benoorden Spaarndam
• Wandeling langs liniewal naar Fort bezuiden Spaarndam
• Vrij wandelen en eigen consumptie op Fort bezuiden Spaarndam

De kosten bedragen slechts € 45,00 waarin vervoer in personenbusjes, entreekosten, koffie/thee, lunch en middagconsumptie zijn inbegrepen.
Deelname is alleen mogelijk na aanmelding en betaling. Meer informatie en het aanmeldformulier is te vinden op de pagina over de dagexcursie.

MEGA Dagexcursie 2009: https://doccentrum.stelling-amsterdam.nl/activiteiten/dagexcursie/

Nieuwe website 'Militair Zeeburg'

De eerste 50 jaar van haar bestaan was het eiland Zeeburg een geheimzinnige uithoek van de stad Amsterdam. Het exclusieve domein van hen die 's konings wapenrok droegen. Ook nadat in 1957 burgers op een deel van het eiland mochten, bleef het grootste deel nog een decennium in gebruik bij het leger.

Sindsdien is het karakter van het eiland drastisch gewijzigd door de aanleg van een grote rioolwaterzuiveringsinstallatie en diverse wegen. Van 2009 tot 2020 ondergaat het eiland een nog drastischere wijziging door de bouw van 5.500 woningen. Op het eiland is nog maar weinig dat herinnert aan de bijzondere geschiedenis van dit stukje Amsterdam. Het is echter belangrijk dat deze resterende Nederlandse gebouwen en Duitse bunkers aanwezig blijven om de herinnering levend te houden.

Alhoewel op de website Stelling van Amsterdam al langer twee uitgebreide webpagina's over het Militair Terrein Zeeburg en het Marinevliegkamp Schellingwoude staan, is er een nieuwe website met beknopte informatie en meer afbeeldingen. Om betrokkenen en geïnteresseerden informatie onder de aandacht te brengen in de hoop dat de bouwwerken in de woningplannen ingepast zullen worden. Van wapens, watervliegtuigen en wachtlopen naar wonen, werken en winkelen.

De afgelopen maanden heeft uw veldwerker enkele geïnteresseerde partijen een rondleiding op Zeeburg gegeven, allen reageerden enthousiast en verbaasd op de locatie en de nog aanwezige bouwwerken. Met deze nieuwe website, en vooral de luchtfoto, kan je zelf ter plekke gaan kijken. En anders kan je achter je computer blijven zitten en de vele foto's bekijken.

Militair Zeeburg: http://www.militairzeeburg.nl/
Militair Terrein Zeeburg: https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zeeburg/
Marinevliegkamp Schellingwoude: https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/schellingwoude/

Opvallende resultaten veldinventarisatie

Tekst: Jaap Beets, Programmaleider/Preventiemedewerker Landschap Noord-Holland.

Met liefst 95 vrijwilligers zijn alle kleine landschapselementen in het Nationaal Landschap Stelling van Amsterdam opgenomen. Wat eind 2006 begon met een deelinventarisatie, in opdracht van het programmabureau Stelling van Amsterdam van de provincie Noord-Holland, heeft nu geresulteerd in een project waarvan de eerste fase (veldinventarisatie) geheel is afgerond. Met als belangrijkste geldschieters de provincie Noord-Holland, het VSB-fonds en de Nationale Postcodeloterij.

In totaal zijn er onderverdeeld naar groen (opgaande begroeiing) en water (oude rivierarmen, poelen en fortgrachten) 12.951 kleine landschapselementen. Wat betreft aardwerken en gebouwde elementen zijn er 955 opgenomen.
Bij de groene elementen valt op dat er maar liefst 20% als bedreigd is aangetekend in het veld, dus dat is exclusief planologische bedreigingen. Dat is een percentage dat veel hoger ligt dan in andere inventarisaties tot nu toe.

Opvallend is verder hoe het voorkomen van bepaalde kleine landschapselementen zichtbaar maakt dat de Stelling een flink aantal uiteenlopende landschapstypen doorkruist. Zo ligt 194 ha van de 235 ha (82%) elzenbroekbos van de gehele Stelling in de Vechtstreek. In de Haarlemmermeerpolder is 20% van het totale oppervlak aan loofbos met struiken van het nationaal landschap aangetroffen. In de Wijkermeer valt op dat er maar liefst 26% van het totale oppervlak aan wilgenstruweel van de Stelling te vinden is en dat er bijzonder weinig lijnvormige beplantingen zijn. Tenslotte vinden we in Waterland de meeste knotbomenrijen (52% van het totaal).

Voor de meeste fortgrachten wordt geadviseerd deze uit te baggeren, maar dat zal wel met beleid moeten gebeuren om te voorkomen dat het zandlichaam van de binnenforten ‘leeglopen’ in de fortgracht. Wat betreft deze en andere aardwerken zijn geen verrassende gegevens te melden. Hier blijkt maar weer hoe actueel de website van Stichting Mega is.
De gebouwde elementen lenen zich minder voor een totaal overzicht, omdat deze zo uiteenlopend zijn. Wel valt op dat er heel veel gebouwen zijn waarvoor tenminste conserverende maatregelen (consolidatie) worden geadviseerd, zodat wordt gezorgd dat dit waardevolle erfgoed behouden blijft. Soms is conservering niet voldoende, zoals de bijgaande foto illustreert en is restauratie of herstel van onderdelen noodzakelijk.
In andere gevallen kun je de toestand waarin gebouwde elementen verkeren ook zien als het gevolg van een bepaalde tijdgeest en hoef je dat niet ongedaan te maken. Zo is een aantal forten en gebouwen (gedeeltelijk) opgeblazen.

Landschap Noord-Holland werkt toe naar een aantal landschappelijke uitvoeringsprojecten, waarbij de huidige begroeiing in historisch perspectief bezien wordt (hiervoor is een archiefproject uitgevoerd naar de oorspronkelijke beplantingsplannen) en ook afgewogen wordt tegen andere belangrijke facetten zoals natuurgegevens en de actuele beleidslijnen zoals verwoord in het beeldkwaliteitsplan. De provincie heeft bij monde van gedeputeerde Rinske Kruisinga laten weten vooralsnog financiële ruimte te willen scheppen voor een tweetal van dit soort projecten. Afhankelijk van het succes daarvan is er daarna wellicht meer mogelijk.

Met een pilotproject “landschap met liniedijken” heeft Landschap Noord-Holland een eerste project uitvoeringsgereed. Bij het opstellen van het plan heeft Landschap Noord-Holland voor stukken van de liniedijk gekozen voor reconstructie, voor andere delen juist niet, omdat dan de waardevolle kruidenrijke vegetatie, die is ontstaan door het verzakken van de dijk en het aan de oppervlakte komen van zand, zou verdwijnen.
Tenslotte heeft een eerste herinventarisatie na vijf jaar bij Uithoorn, duidelijk gemaakt dat het belangrijk is geregeld te monitoren. Liefst 9% van de elementen bleek verdwenen! Ook voor die herinventarisatie zal Landschap Noord-Holland zich inzetten.

Landschap Noord-Holland: http://www.landschapnoordholland.nl/

Stelling-rondvaart

Foto: Peter Claesen, Stichting Forteiland Pampus.

Op 28 maart jl. hadden 80 vrijwilligers van Stichting Forteiland Pampus hun jaarlijkse uitstapje. Deze keer naar Amsterdam voor een rondvaart en een bezoek aan het Amsterdams Historisch Museum. Waarbij uw redacteur was gevraagd de microfoon in de rondvaartboot te hanteren (zie foto rechts).

De tocht duurde anderhalf uur en voer langs de bouwwerken rond Artis die met de Stelling te maken hebben. En soms zelfs direct met het Fort aan het Pampus, zoals een woning waar hun laatste fortwachter heeft gewoond.
Vanaf het water ziet het er toch weer heel anders uit en sta je echt als observant buiten de drukke wereld op het land. Het Stellinghoofdkwartier (Amstel Hotel) vanaf het water is spectaculair.

Door allen werd het als een bijzondere tocht ervaren en soms zelfs als 'eye-opener'.

Forteiland Pampus: http://www.pampus.nl/
Gemeente Amsterdam: https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/index/sectoren/amsterdam.htm

Google Street View

Onlangs heeft Google Maps de dienst van luchtfoto's en routebeschrijvingen uitgebreid met Street View. Hiermee kan je interactief panorama-foto's bekijken op een openbare weg waar de foto-auto's van Google zijn langsgeweest.
Groningen en Rotterdam zijn op die manier virtueel te bezoeken, maar ook Amstelveen, Amsterdam, Badhoevedorp, Diemen, Edam, Halfweg, Volendam, Weesp, Zaanstad en Zwanenburg.

Een nog beperkt aantal forten is op die manier vanachter de computer te 'bezoeken'. Fort bij Edam is nu bijvoorbeeld vanaf de IJsselmeerdijk te bekijken; je kan zelfs enkele grenspalen zien staan. Zo ook Fort aan de Ossenmarkt in Weesp (zie foto links). Maar vooral algemene voorzieningen in de gemeente Amsterdam, of het huis in Westzaan waarin het groepsstafkwartier was gevestigd.

Op de website* kan de bezoeker al langer op het wereldbolletje klikken om een luchtfoto van het bouwwerk te zien. Dat is nu uitgebreid zodat, als er een panorama in de buurt bestaat, deze getoond wordt. Klik in dat info-venster op de + knop om de panorama te vergroten.
(* ook op de websites Forten Info en 'Forten en Vestingen Noord-Brabant'.)

Reageren op Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewtopic.php?f=9&t=512

Buitenland

Foto: Michel van Best.

Dan even de afdeling buitenland. In de zomervakantie zal uw redacteur kennis gaan maken met Vestvolden, de Stelling van Kopenhagen.
Maar eind maart heeft hij in België 22 bunkers van de KW-linie, de Belgische Grebbelinie, onder deskundige begeleiding kunnen bewonderen. Sluiting van de dag vond plaats op een opgeblazen redoute van de Stelling van Antwerpen (zie foto rechts).
Het reisverslag wordt bij deze met genoegen onder de aandacht gebracht...

Reisverslag '22 KW-bunkers in één dag': http://www.forten.info/reisverslagen/kwlinie2009/