Sluit [X]   
 

Kapitein van Westering in 1939: "op het door hem gedaan verzoek eerval ontslag uit den...

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 243

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam, nummer 243
Thema: Haalbaarheidsstudie Bezoekerscentrum
(8ste jaargang, 12 juni 2006)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan ge-interesseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Ooit nagedacht over het marktpotentieel van de Stelling? En van de term 'MICE' (Meetings, Incentives, Conferences en Expositions) gehoord? Waarschijnlijk niet.
De 'Haalbaarheidsstudie Bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam' behandelt dit soort zaken wel en is een compleet en leerzaam rapport met suggesties voor het realiseren van een bezoekerscentrum. Het is door Leisure Result opgesteld in opdracht van de provincie Noord-Holland.

En alhoewel het al een paar maanden uit is, duurde het even voordat een exemplaar beschikbaar kwam, er tijd was om het lijvige rapport te bestuderen en intern te bespreken. Omdat niet iedereen de 92 pagina's zal gaan lezen ben ik zo vrij geweest een lijvige samenvatting te maken. Van de oorspronkelijke tekst is e.e.a. gecombineerd tot een hopelijk goede en objectieve samenvatting in de eerste drie artikelen van deze thema-nieuwsbrief. De studie schetst een beeld van de mogelijkheden. Het aansluitende artikel 'Provinciale plannen' geeft aan welke adviezen de provincie overneemt.
Tenslotte een inhoudelijke beschouwing mijnerzijds.

Met dank aan Beatrijs Kortman van Leisure Results voor het controleren van de samenvatting.

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 19 juni verschijnen.

René Ros

Leisure Result: <http://www.leisureresult.nl/>
Download Haalbaarheidsstudie: <http://www.noord-holland.nl/Images/65_93666.pdf>

 

Marktpotentieel van de Stelling

Bron: Haalbaarheidsstudie Bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam.

De belangrijkste conclusies van de marktanalyse zijn hieronder samengevat in de vorm van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen voor de Stelling.

Sterktes
- Potentiele attractiekracht (verhaal en tastbare elementen);
- Status UNESCO monument;
- Goede staat militair erfgoed;
- Goede staat waterstaatkundig erfgoed;
- Gelegen in mooi natuurgebied;
- Gelegen nabij Amsterdam;
- Potentieel als wandel- en fietsroute.

Zwaktes
- Ontoegankelijkheid delen van de Stelling;
- Ontoegankelijkheid sommige natuurgebieden;
- Onzichtbaarheid delen van de Stelling voor 'leek';
- Onbekendheid Stelling en geschiedenis;
- Ontbreken actief verleden (nooit gebruikt);
- Obstakels in wandel- en fietsroutes.

Kansen
- Substantiële toename 50- en 60-plussers in nabije toekomst (groot deel actief en vermogend);
- (Licht) economisch herstel verwacht in nabije toekomst: positief voor toeristisch-recreactieve en MICE-markt;
- Vrije tijd schaarser en daarmee belangrijker: goed, zinvol besteden;
- Welness trend (behoefte aan ontspanning, gezondheid en natuur);
- Fietsen en wandelen groeiende populariteit;
- Toenemende behoefte aan kleinschaligheid, authenticiteit en interesse in (regionale) identiteit;
- Noord-Holland kent veel nationaal en internationaal verblijfstoerisme;
- Nieuw internationaal marktpotentieel uit nieuwe landen EU en China;
- Buitenlandse toerist geïnteresseerd in 'Amsterdam plus', cultuur en historie;
- Aantal buitenlandse overnachtingen Noord-Holland groeit;
- Markt MICE en scholen is complementair aan toeristisch-recreatieve markt;
- Toenemende interesse MICE-markt voor 'meetcentives' (vergaderfaciliteiten combineren met toeristisch-recreatieve voorzieningen).

Bedreigingen
- Dalend groeitempo Nederlandse bevolking;
- Binnenlands toeristisch-recreatief product onder druk (concurrentie buitenland);
- Kritische, goed geinformeerde consument;
- Verslechterende mobiliteit;
- Grootste groep buitenlandse toeristen (Duitsers en Engelsen) matig geïnteresseerd in cultureel/militair en/of waterstaatkundig erfgoed (komen voor kust en Amsterdam);
- Markt MICE veeleisend op gebied techniek en service;
- Markt schoolreizen krimpt;
- Aanbod schoolreizen groot: veel concurrentie.

Rekening houdend met deze sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen is er potentieel voor de Stelling van Amsterdam bij doelgroepen met de volgende kenmerken:

- Regionaal dagtoerisme van jonge gezinnen, oudere stellen, inwoners van Noord-Holland als attractie, wandel/fietsroute en erfgoed;
- Nationaal verblijfstoerisme van jonge gezinnen, oudere stellen verblijvend aan de kust of omgeving Amsterdam als (slecht weer) attractie en wandel/fietsroute;
- Internationaal (verblijfs)toerisme van jonge gezinnen en 50+ verblijvend in de omgeving Amsterdam en Schiphol, afkomstig uit Duitsland, Groot-Brittanië, Belgie en Amerika als (slecht weer) attractie, UNESCO monument en 'Amsterdam plus';
- MICE-markt voor binnenlandse zakenreizigers voor meetcentives en productpresentaties, en buitenlandse zakenreizigers in Amsterdam als 'Amsterdam plus' en UNESCO monument;
- Scholenmarkt van basisscholen en eerste klassen middelbare scholen in Noord-Holland als educatieve attractie.

Het grootste potentieel voor de Stelling van Amsterdam ligt bij binnenlands dag- en verblijfstoerisme.

(foto's van boven naar beneden: Zeesluis Edam, bezoekers Fort bij Abcoude, bezoekers Theetuin in de Vesting Weesp.)

 

Drie scenario's

Bron: Haalbaarheidsstudie Bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam.

Op basis van het marktpotentieel, beleid en gebruiks-inventarisatie kunnen drie scenario's worden geschetst, die hieronder zijn samengevat. Uiteraard zijn er ook combinaties te maken tussen de diverse scenario's.

Scenario 1: Stelling Experience
Een groot bezoekerscentrum, de 'Stelling Experience', zal vooral fungeren als een attractie op zich, waarbij de Stelling van Amsterdam een (bv. thematisch) uitgangspunt vormt. Informatievoorziening over de Stelling van Amsterdam is van ondergeschikt belang, en ook worden er door deze attractie niet meer bezoekers naar de overige forten getrokken. Het is het beste te vergelijken met een attractiepark waarbij nieuwbouw essentieel is - al dan niet bij een fort.
Per jaar zullen ongeveer 85.000 mensen een bezoek brengen waarvoor 1.500 tot 2.000 vierkante meter vloeroppervlakte nodig is en parkeerruimte voor 250 auto's. De investeringskosten bedragen 3,75-4,5 miljoen euro en een verwacht exploitatie-verlies van 251.000 euro per jaar.

Scenario 2: Edutainment As
Voor de Edutainment As worden twee kleinere bezoekerscentra gebouwd, die zich vooral gaan bezighouden met "edutainment", een combinatie tussen educatie en entertainment. Op jaarbasis komen er in beide centra samen 40.000 bezoekers. Een oppervlakte van 300 tot 400 vierkante meter en parkeerruimte voor 100 auto's per locatie zijn dan ook essentieel.
Om veel bezoekers te trekken, worden deze beide bezoekerscentra gebouwd op strategische locaties in het gebied, bijvoorbeeld aan de noord- en aan de zuidkant van Amsterdam. Het verzorgingsgebied is geringer dan dat van de Stelling Experience maar nogsteeds fors; de regio, maar ook een nationale uitstraling.
De Stelling staat centraal waarover op een leuke, onderhoudende manier informatie wordt gegeven. Waardoor mensen een leuke dag hebben maar ook andere forten willen bezoeken. Daarnaast worden bij de bezoekerscentra regionale voorzieningen gevestigd zoals speeltuin, een regionaal winkelcentrum, een tennisbaan, e.d. Tevens kan het bezoekerscentrum gecombineerd worden met informatie over een ander onderwerp.
De investeringskosten bedragen 4-4,2 miljoen euro en een verwacht exploitatie-verlies van 484.000 euro per jaar.

Scenario 3: Authentiek Netwerk
De bedoeling van het "Authentiek Netwerk" is dat in of bij alle/zoveel mogelijk forten informatie wordt gegeven over de Stelling en haar werking. Buiten de forten wordt een informatiehuisje geplaatst, waarin niet alleen informatiepanelen hangen maar ook een informatiezuil staat. Ook wordt er een beschrijving gegeven van het fort waar de bezoeker voor staat en kan informatie opgevraagd worden over de toeristisch/recreatieve mogelijkheden in de buurt.
Gedacht wordt aan een capaciteit van 20 tot 30 personen per locatie, op jaarbasis zullen er per locatie gemiddeld 2.000 mensen komen. Hiervoor is per locatie ongeveer 10 vierkante meter aan vloeroppervlakte nodig, en parkeerruimte voor 10 auto's. Het verzorgingsgebied van de informatiepunten is beduidend kleiner; er zullen vooral bezoekers uit de regio komen en in combinatie met een bezoek aan een of meerdere forten.
De investeringskosten bedragen 2,35 miljoen euro en een verwacht exploitatie-verlies van 125.000 euro per jaar.

(foto's van boven naar beneden: reuzenrad Koningin Juliana Toren te Apeldoorn, ingang museum Schokland, informatiezuil te Weesp.)

 

Authentiek Netwerk

Bron: Haalbaarheidsstudie Bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam.

Het ambitieniveau van de provincie Noord-Holland en bij sommige gemeenten ligt hoog: door hen worden een of meerdere centrale bezoekerscentra gewenst, die een regionale of zelfs bovenregionale uitstraling hebben. Uit de scenario's en exploitatie is echter gebleken dat een echt grootschalige attractie momenteel minder haalbaar wordt geacht; de voorkeur gaat uit naar de realisatie van het Authentiek Netwerk.

De basis van het Authentiek Netwerk is om bij de forten informatie te geven over de Stelling, het fort en de omgeving. Om de informatie voor alle bezoekers te ontsluiten, en tevens aantrekkelijk vorm te geven, wordt er volgens de "Zuilvariant" bij alle forten een informatiehuisje met informatiezuil geplaatst. De zuil bevat een CD-rom en met een touch screen kan worden genavigeerd door websites over de Stelling alsook die van (lokale) sponsors, bedrijven en instellingen en sites met relevante toeristische informatie. De investeringskosten worden geraamd op 47.000 euro per locatie en 6.150 euro exploitatiekosten per jaar bij een afschrijving van het informatiehuisje en de zuil van respectievelijk 10 en 4 jaar.

Bij forten zonder nutsvoorzieningen of financiële bijdrage van de eigenaar worden in plaats van informatiezuilen, informatiepanelen geplaatst: de "Panelenvariant". Deze panelen bevatten - beknopt - dezelfde informatie als de zuilen.
De investeringskosten worden geraamd op 36.500 euro per locatie en 3.650 euro exploitatiekosten per jaar bij een afschrijving van 10 jaar.

Ook zijn er forten waar men streeft naar een grootschaliger bezoekerscentrum, en waar men ook bereid is financieel bij te dragen. Daarbij kan gedacht worden aan een film- of geluidsbeleving, "liniekijkers" of een permanente tentoonstelling. Ook een speelparadijs voor kinderen zou een mogelijkheid zijn. Van deze "Museale Variant" is de kerngedachte "vast op inhoud, los op vorm".
De investeringskosten worden geraamd op 176.500 euro per locatie. En een exploitatie-verlies van 122.500 euro (beherende organisatie aanwezig) of 235.100 euro (geen beherende organisatie) per jaar. Een bezoekerscentrum kan worden uitgebreid tot een echte publieksattractie maar er zijn echter gerede twijfels over de financiële haalbaarheid.

Uniformiteit van de informatiepunten (bijvoorbeeld door merkbeelden) is van groot belang om de eenheid van de Stelling te benadrukken. De informatiezuilen, informatiepanelen, de algemene elementen uit de Museale Variant, marketing en promotie wordt door een centrale projectorganisatie verzorgd, op contract basis: "Stichting Authentiek Netwerk Stelling van Amsterdam".
Voor de financiering van het Authentiek Netwerk wordt in belangrijke mate een beroep gedaan op de provincie, de 23 gemeenten, de 18 forteigenaren (in 1995!) en (toeristisch-recreatieve) ondernemers. De (veelal niet-draagkrachtige) fortbeheerders kunnen vooral in natura bijdragen.

(foto's van boven naar beneden: bezoekers Open Monumentdag dag achter de computers, informatiepanelen in Fort aan het Pampus.)

 

Provinciale plannen

Bron: brief externe partijen i.v.m. Haalbaarheidsstudie Bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam d.d. 28-04-2006

Het haalbaarheidsonderzoek heeft opgeleverd dat de provincie de hele ring van forten wil beschouwen als een uitgestrekt bezoekerscentrum. Dit doet volgens hen recht aan het karakter van de Stelling van Amsterdam en de wens om de hele Stelling zoveel mogelijk toegankelijken beleefbaar te maken. Het gaat daarbij concreet om bezoekerscentra in een aantal forten of andere gebouwen (spoor 1) en informatiepunten buiten bij alle forten (spoor 2) waaraan de provincie wil bijdragen.

Spoor 1: Bezoekerscentra
De provincie neem geen sturende maar een actief ondersteunende positie in: ze sluiten aan bij de meest aantrekkelijke plannen van derden. Op basis van de voorgelegde plannen wordt een voorlopige selectie van forten gemaakt die de provincie financieel wil ondersteunen, en die voorgelegd zal worden aan Provinciale Staten.
Tot 2008 is een bedrag van 6 miljoen euro beschikbaar voor de Stelling van Amsterdam, deels voor de realisatie van bezoekerscentra. Aan Provinciale Staten kan voorgesteld worden om financieel bij te dragen of organisatorische/ planologische ondersteuning te bieden. De provincie kan in elk geval NIET een structurele bijdrage leveren aan de exploitatie van een bezoekerscentrum.

Spoor 2: Informatiepunten bij alle forten
Voor het realiseren van informatiepunten bij alle forten wordt een apart traject in gang gezet. Men streeft ernaar om deze informatiepunten op een uniforme manier vorm te geven – waarbij wel ruimte is voor individuele variatie in de informatievoorziening. Dit past binnen het voornemen om samen met de partners een huisstijl en een marketingstrategie voor de Stelling van Amsterdam te ontwikkelen. De provincie wil meefinancieren aan de realisatie van deze informatiepunten.

De provincie zal in de loop van 2006 alle forteigenaren, -beheerders en de betrokken gemeenten benaderen voor overleg en medewerking. Er wordt verwacht dat het eerste informatiepunt er begin 2007 staat en dat het eerste bezoekerscentrum in de loop van 2007 of 2008 geopend wordt.

Download brief externe partijen met bijlagen: <http://www.noord-holland.nl/Images/65_93668.pdf>
Persbericht: <http://www.noord-holland.nl/thema/nieuws/archief/persberichten/stellingvanamsterdam.asp>

(Foto: informatiebord bij het Fort aan de St. Aagtendijk.)

 

Beschouwing

Zelfs de grootste levensgenieter moet toch wat cynisch zijn geworden over het bezoekerscentrum voor de Stelling. Sinds mensenheugenis zijn er plannen die maar niet uitgevoerd worden. Wellicht ook omdat het eigendom van de Stelling zo versnipperd is geraakt en iedereen massa's bezoekers naar zijn/haar fort wil hebben.
Regelmatig kan je betrokkenen horen beweren hoe goed hun fort geschikt is voor een bezoekerscentrum. Maar vaak blijkt dan dat ze alleen aan hun eigen belang denken en niet verder kijken dan hun poterne lang is. In veel gevallen kent men nauwelijks andere forten zodat het moeilijk vergelijken is.

De kans bestaat daardoor dat meerdere soorten 'bezoekerscentra' gaan ontstaan, met of zonder provinciale/collectieve steun, die elkaar in de weg gaan zitten en een chaotische situatie voor het publiek scheppen. Bovendien is in diverse forten al tijd en geld geïnvesteerd in een eigen bezoekerscentrum en dat werk en die vorm zal niet zo maar opzij gezet worden voor een uniforme uitstraling. Tenzij men overtuigd wordt dat een collectieve promotie, zelfs met 1 officieel bezoekerscentrum elders, ook in hun voordeel is.
Begrijpelijk is dat de provincie alleen aan de investeringskosten wil bijdragen en niet aan de exploitatie. Gevolg is wel dat onderhoud en afschrijvingsreservering minimaal is, zodat er eerder voor een her-investering aangeklopt zal worden. Maar de provincie draagt maar deels bij aan een grotere investering van een andere partij. En kapitaalkrachtige projectontwikkelaars zullen niet geïnteresseerd zijn. Ook omdat op prijs geconcurreerd moet worden met forten die veel te lage toegangsprijzen hanteren.

De meeste lezers zullen gruwen van een 'verdisneyficering' van de Stelling en de 'Stelling Experience' daarom afwijzen. De 'Edutainment As' zal bij de meesten aansluiten op hun wensen, zeker vanwege de uitstraling, promotionele waarde en het gebied waarin men publiek probeert te bereiken. Maar wellicht is de opzet te omvangrijk en moet er wat kleiner begonnen worden? Het scenario 'Authentiek Netwerk' zal als kleinschalig gezien worden en meer voor de toevallige passant.
Een combinatie van de 'Edutainment As' en het 'Authentiek Netwerk' zal meer draagvlak hebben en dat is gelukkig ook waar de provincie voor gekozen heeft.

Zelf blijf ik van mening dat er beter een, door de provincie gesteunde, organisatie opgericht kan worden die met een schone lei begint in een fort waar nog geen gebruiker actief is. Zodoende blijf ik staan achter het voorstel uit 2003(!) waarin diverse deskundigen een voorzet geven. Het is dan ook jammer dat het voorstel geen aandacht in de Haalbaarheidsstudie krijgt noch een reactie van de provincie.

De informatievoorziening bij de forten wordt gelukkig wel door de provincie ter hand genomen en dat betekent een uitbreiding van de huidige informatieborden. De informatiehuisjes zijn dan zeker een verbetering maar of er ook dure informatiezuilen moeten komen? Je kan ook denken aan een telefonische dienst waarbij een bezoeker met een mobiele telefoon belt om een (actuele) toelichting te horen. Een ander idee is om een mini-computer, zoals in de Staats-Spaanse Linies is geïntroduceerd, of MP3/iPod speler te laten gebruiken (verhuren). Of verwijs naar een website.
Ook pleit ik er voor, om in een verplaatsbaar informatiehuisje te voorzien die bij evenementen kan worden geplaatst en een tournee langs gemeentehuizen en bibliotheken maakt. Fantaseer daar een promotieteam bij (niet bestaande uit mannen boven de 40) met het motto 'De Stelling komt naar je toe deze zomer!'.

In ieder geval zullen wij, als Stichting Mega, onze kennis maar ook onze ervaring op het gebied van tentoonstellingen en boekpublicaties beschikbaar blijven stellen aan alle partijen die daarom vragen. Omdat niet alleen de vorm uniform moet zijn, ook de inhoud...

Voorstel Bezoekerscentrum 2003: <https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/voorstel-bezoekerscentrum.pdf>
'Techniek maakt museumgids overbodig' over mini-computer in de Staats-Spaanse Linies: <http://www.trouw.nl/laatstenieuws/ln_cultuur_en_media/article313842.ece>
'Podcasten langs Stelling van Amsterdam': <http://www.gooieneemlander.nl/nieuws/regionaal/gooivechtstreek/article531609.ece> (Met dank aan Otto Bodemijer.)

(foto's van boven naar beneden: voordracht door Rene in gemeenthuis Beemster, bezoekers op Fort bij de Liebrug.)

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)
 
 
 
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)