Sector Zaandam

Fort bezuiden het Noordzeekanaal

Locatie:

Het fort zou ten zuiden van de monding van het Noordzeekanaal buiten de zeesluizen worden gebouwd, in de duinen zuid van het Zuiderhavenhoofd.

Doel:

Naast verbeteringvan bestaande kustforten en kustbatterijen zou het fort samen met enkele nieuwe werken - Fort Nieuw Kijkduin (Den Helder), Werk aan de Berghaven (Hoek van Holland), Fort bij de Quack (west van Hellevoetsluis) en Fort bij Vlissingen - de kustverdediging aanvullen. Het fort zou onderdeel van de Positie van IJmuiden zijn geworden.

Bezetting:

-

Historie:

Zie Historische kalender.

Omschrijving:

Al in 1893/1894 werd een tweede fort ten zuiden van de kanaalmonding voorgesteld. De belangrijkste reden was dat de vijf 24 cm kanonnen van het bestaande Fort bij IJmuiden te licht waren en een te beperkt bereik hadden om de toen moderne zware pantserschepen op afstand te kunnen houden. De twee 15 cm kanonnen in de koepel van het fort hadden wel voldoende bereik maar waren te licht en bovendien dienden ze voor de verdediging van het Buitenkanaal en de sluizen.

Omdat er geen fort gebouwd is, zijn er vele plannen gemaakt en, om technische en financiële redenen, aangepast.
In vrijwel alle plannen zou een nieuw fort 28 cm kanonnen in koepels moeten krijgen voor verdediging richting de zee. En voor de eigen verdediging en het bestrijken van versperringen werden kanonnen van 7,5 cm nodig geacht, ook in koepelopstelling. De Genie had in 1910 een ontwerp klaar ter waarde van 5,5 miljoen gulden.
Een goedkoop alternatief zou het uitbouwen, aan de noordwestzijde, van het bestaande fort zijn geweest voor een pantserkoepel met twee kanonnen 30,5 cm L/50. Later dacht men aan een open opstelling.

In 1913 werd afgezien van de bouw van nieuwe forten, behalve Fort Nieuw Kijkduin (Stelling van Den Helder) en het Fort bij Vlissingen. Wel zou voor 730.000 gulden de vuuruitwerking van de forten Hoek van Holland, IJmuiden en Harssens (Stelling van Den Helder) vergroot worden, o.a. door invoering van rookvrije geschutlading en brisantgranaten.
Toch volgt er in 1914 weer een plan voor het tweede fort en zelfs een marinehaven.

Een van de redenen om geen nieuw fort bij IJmuiden te bouwen waren de plannen tot verbetering van het Noordzeekanaal en de sluizen. In 1917 dacht men aan geschutsopstellingen die bekostigd zouden worden uit de middelen voor het verbeteren van het kanaal.

Ondertussen ging de bouw van het Fort Nieuw Kijkduin en Fort bij Vlissingen traag voort. Vanuit het buitenland was veel bezwaar tegen de bouw omdat de verbetering van de kustverdediging en de voortgaande verwaarlozing van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in het voordeel van de Duitsers en in het nadeel van de Engelsen zou zijn. Bovendien lag een fort aan de Westerschelde, de toegang tot de haven van Antwerpen, gevoelig bij de Engelsen. In eigen land bestond twijfel aan het nut van zo'n fort.
Beide forten zijn gedeeltelijk gebouwd maar in 1920 is de bouw gestaakt. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kon Krupp-Gruson de koepels niet leveren waardoor een langdurige vertraging ontstond. De kanonnen waren wel geleverd en hebben jaren in Amsterdam (mogelijk op de Rijks Geschutwerf) opgeslagen gelegen.

De resten van het Fort bij Vlissingen zijn nog steeds zichtbaar achter de zeedijk. Het Fort Nieuw Kijkduin is met zand bedekt.

Omgeving:

De geprojecteerde locatie is nu de Haringhaven en het omliggende industrie- en haventerrein waarop o.a. een door de Duitse bezetter gebouwde Schnellboot-bunker.

Eigenaar:

-

Gebruiker:

-

Gebruik:

-

Monument status:

n.v.t.