|
InleidingVeel dienstberichten maar daarna mijn verhaal over de nieuwe informatieborden. Natuurlijk even herinneren aan ons nieuwe boek. Inhoudelijk een kort artikel over strafcellen en badcellen. Ook een aankondiging over het nieuwe Cruquius Museum. Nieuwe donateurs worden gezocht en deel 2 van de aanwinsten van 2025. Tenslotte weer vondsten in het Noord-Hollands Archief, nu over naoorlogse munitiemagazijnen bij Uitgeest. Tip: houd de cursor boven de afbeeldingen om een beschrijving te lezen.
|
Dienstberichten- In 1944 kreeg de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude opdracht van de Duitse bezetter om te zorgen voor de sloop van een aantal woningen. Chris Buzink heeft hierover een degelijk artikel voor De Dorpskrant - ook online beschikbaar - geschreven. Het laat zien hoe de sloop is verlopen en welke huizen en kerk er bij betrokken waren. - Na een eerdere herdenkingsmunt voor het werelderfgoed Stelling van Amsterdam in 2017, is op 2 oktober een nieuwe, mooie herdenkingsmunt voor de 'Hollandse Waterlinies' verschenen. In het persbericht staat over het kaartje op de munt: "De lijn geeft de locatie van de linies aan en de driehoekjes vertegenwoordigen de bouwwerken langs de linie: de forten, vestingen en kastelen". De gearceerde vlakken worden niet genoemd maar die verbeelden ongetwijfeld de inundaties. - Op 10 oktober jl. was het vijf jaar geleden dat onze publicatie 'Beste Nederlanders' verscheen, met de herinneringen van het hoofd Sabotage van de geheime Stay Behind-organisatie 'Operaties'. Nadien zijn er nog tien aanvullingen geweest naar aanleiding van nieuw gevonden informatie. Het is een PDF-publicatie die in totaal 5.800 keer is gedownload en is daarmee (op basis van aantal downloads per dag) onze populairste PDF-publicatie. - Theo Thijssen, onderwijzer en schrijver maar ook korporaal op Fort bij Uithoorn, was in het nieuws. Het betreft een nieuwe muurschildering in de Jordaan, met Kees Bakels en zijn zwembadpas uit het boek 'Kees de jongen'. - Stichting Forteiland Pampus heeft een film gemaakt, zodat iedereen kan ervaren hoe vernuftig Pampus zijn duurzame energiehuishouding organiseert. De gedachte erachter: als het op dit kleine eiland kan, kan het overal. - Het Rijk heeft zijn Ontwerp Nota Ruimte openbaar gemaakt, met mogelijke bouwlocaties nabij de StvA bij Beverwijk en Haarlemmerliede. Tegelijk is de provincie bezig met de Omgevingsvisie 2050. Die twee overheden zullen keuzes moeten gaan maken en rekening houden met het werelderfgoed. Organisaties tot behoud van monumenten en landschap, let u op aub.? - Om persoonlijke redenen is onze bibliotheek op Fort Uitermeer, waarschijnlijk de rest van dit jaar, alleen op afspraak geopend. Als ik zeker weet dat ik aanwezig zal zijn, en er niet al andere afspraken zijn, dan geldt die beperking niet. Het wordt in het overzicht op de website aangegeven.
|
Nieuwe informatiebordenTekst: René Ros. Tja, je loopt al vijftien jaar te roepen dat een op de vier zinnen op de informatieborden onjuistheden bevat. En dan word je gevraagd om die teksten dan maar zelf te gaan schrijven. Voor borden waar een fout niet zo makkelijk te corrigeren is als op een website en je dus heel zorgvuldig moet zijn. De nieuwe panelen zijn in de maanden juli en augustus vervangen en een enkele zijn nieuw geplaatst. In dit artikel wordt een blik achter de schermen gegeven en waar je mij wel en niet op kan aanspreken.
Omdat de nadrukkelijke wens van de provincie was om wel de laatste stand van zaken met betrekking tot kennis over de Stelling te gebruiken, zijn de oude teksten geheel herschreven. Het stond niet in de toolkit, maar op de grote borden bleek ruimte voor ongeveer 650 tekens en op de kleine borden 930 tekens. Omdat de tekst in een database werd berekend en geschreven, konden de teksten in een afbeelding van een informatiebord voorbeschouwd worden om te zien of het paste. Aangezien taak, bewapening en bezetting van de forten in mijn database zitten, waren alle teksten daarover in 15 seconden uitgerekend. Het kostte meer tijd om de specifieke informatie per fort of inundatiewerk beknopt te schrijven. De historische gebeurtenissen in de database werden daarvoor geraadpleegd en in veel gevallen gecontroleerd. Er was ook een wens om informatie over personen te geven. Aangezien ik daar veel onderzoek naar heb gedaan, was ik het daarmee eens en had de informatie eenvoudig beschikbaar.
De nieuwe informatieborden gaven ook de gelegenheid om andere foto's te gebruiken. Een hedendaagse foto op de grond voegt weinig toe. Luchtfoto's en historische foto's voegen wél een ander perspectief toe, zodat die zoveel mogelijk zijn gebruikt. Veel afbeeldingen zijn uit onze collectie beschikbaar gesteld, waaronder de door ons gemaakte luchtfoto's. Na plaatsing van de 79 Stelling-borden ontving ik de PDF's van de borden voor archivering in de collectie. Daarbij bleek dat er op de grote borden toch meer dan 650 tekens mogelijk was geworden, tot wel 1300 tekens! Mijn teksten waren nog goed te herkennen, maar - meestal in het midden - is tekst toegevoegd met daarin ook wat onjuiste informatie. Dat was niet collegiaal en moet ik afstand van nemen, hoe oncollegiaal dat ook is. Er had best beter gebruik gemaakt mogen worden dat ik nauwkeurig werk en veel kennis over dit onderwerp heb. Zie het toch eens als iets positiefs, dat in eigen voordeel ingezet kan worden. Ik hoop weer dat het een volgende keer beter gaat.
Hoe dan ook, het is toch vooral een enorm gigantische, heel significante, erg opmerkelijke en zeer broodnodige verbetering geworden. Er zijn vrijwel geen redenen meer om me te ergeren aan de informatieborden in de Stelling van Amsterdam. En het was een eervolle erkenning en ook leerzaam om er aan mee te mogen werken. Het algemene publiek is de doelgroep van de informatieborden en zij zijn met de vernieuwde borden van betere beknopte informatie voorzien. Reacties over de informatieborden kan je sturen aan de provincie Noord-Holland ter attentie van Eric ten Brummelhuis (brummelhuise@noord-holland.nl) en/of aan mijzelf (auteur@stelling-amsterdam.nl). N.B. Behalve de PDF's van zowel de oude als de nieuwe borden, is er ook één fysiek oud bord in de collectie opgenomen. Door omstandigheden is het bord uit 2008 voor Fort bij Uithoorn nooit geplaatst. Nog geheel nieuw in de verpakking is het voor de collectie geschonken. In de collectie zat al een nog ouder ANWB-bord van Fort bij De Kwakel dat werd gegeven door de werklieden die in 2008 de borden vervingen. Inundaties
|
Nieuw boek 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' (H)Tekst: Alexander Senger en René Ros. In het voorwoord stelt militair historicus en emeritus hoogleraar Wim Klinkert, dat het nieuwe boek 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' een fraai inzicht geeft in het ontstaan, opbouw en functioneren van de Stelling van Amsterdam. ZOEK JE ALS FORTGEBRUIKER MEERDERE EXEMPLAREN ALS KERSTCADEAU? NEEM DAN CONTACT MET ONS OP!
Maar hoe werkte dat systeem van inundaties en forten, hoe is het gebouwd en welke voorzieningen waren nodig om het daarbinnen zo'n negen maanden uit te houden? Hoe is het de Stelling in de Eerste en Tweede Wereldoorlog vergaan en hoe was het leven op de forten? Dat zijn enkele vragen die dit boek wil beantwoorden. En tenslotte kijken we ook naar de huidige en toekomstige waarde van deze unieke verdedigingsgordel; wat hebben we tegenwoordig aan de forten, liniewallen, wegen en de polders waaruit de Stelling bestaat. De Stelling van Amsterdam is sinds 1996 UNESCO Werelderfgoed en het meer dan waard om in goede staat door te geven aan de volgende generaties. Review: "Zeker aan te bevelen, een mooi en makkelijk te lezen boek over de Stelling van Amsterdam. Het is gelukt om een onderwerp waar al veel over is geschreven, toch weer vernieuwend te maken . Mooie prijs-kwaliteit verhouding alsook de mix tussen oude en recente foto's." Kennismaken met de Stelling van Amsterdam
|
Nationaal Archief: Arrestantengebouw en BadinrichtingTekst: René Ros. Omdat de titel van een map in het Stelling van Amsterdam archief "arrestantengebouw" bevatte, leek het te gaan om de krijgsraadarrestanten in drie forten in de Beemster. Na lezing bleek dat niet het geval, maar om de gehele Stelling te gaan. Daarom nu kort, apart aandacht voor dat arrestantengebouw. In de volgende nieuwsbrief volgt een langer verhaal over de krijgsraadarrestanten.
Over de drijvende 'waschvlotten' die op diverse bekende tekeningen staan aangegeven, wordt met geen woord gerept. En ook enkele militaire (openlucht) zwembaden hadden blijkbaar geen rol in de lichaamshygiëne. Bedenk ook dat het merendeel van de militairen in de eerste helft van 1916 met groot verlof naar huis was gestuurd. Daarnaast weten we dat er, op enkele afgelegen forten na, geen cellen in de forten waren. Als er van oorsprong tralies voor de ramen zat, dan was dat om kruit te kunnen ventileren zonder dat wezens of voorwerpen naar buiten of naar binnen konden. Luitenant Rang schreef in zijn mobilisatie herinneringen over een geïmproviseerd 'cachot' om de dronken sergeant Rook op te sluiten. Lichte straffen, zoals kwartierarrest, werden in het eigen lokaal op het fort uitgezeten. Als je je daar niet aan hield, zoals toch naar de kantine gaan, kreeg je gewoon extra dagen kwartierarrest. De Stellingcommandant stelde in februari 1918 voor om bij 21 bij naam genoemde forten, voor 5.000 gulden per stuk (vergl. 43.000 euro), een houten gebouw te plaatsen als "Arrestantengebouw en Badinrichting". Weesp en Muiden staan er in potlood naast geschreven. Een bouwtekening van het gebouw zit ook in de map, waarop de afmetingen 13,4 m. bij 4,8 m. zijn aangegeven. Er zijn twee strafcellen aan de ene kant en acht badcellen met douchebak aan de andere kant getekend. De badcellen zouden uiteraard apart voor officieren, onderofficieren en minderen zijn. En als een gevangene in een strafcel naar een badcel moest, dan moest dat buitenom. Omdat het een te klein onderwerp is waar geen bouwwerken uit zijn voortgekomen, wordt deze informatie niet in de website opgenomen. Wel in de database, met verwijzing naar het archief, op welke forten de gebouwen mogelijk waren gedacht. Voor het geval er ooit toch nog iets over wordt gevonden. Uit de brieven blijkt het verdere verloop niet, maar een vermelding over de bouw ervan zijn we nooit tegengekomen en er zijn ook geen bestekken (contracten) van te vinden. De plannen moeten ter voorbereiding van een tweede mobilisatie zijn geweest, als in geval van oorlog de verlofgangers weer terug naar hun forten moesten. Maar in november 1918 was er een wapenstilstand en kwam er een einde aan de oorlog en onze mobilisatie.
|
Cruquius Museum vertelt verhaal dat het verdient om door te gevenTekst: Stichting Haarlemmermeermuseum De Cruquius en René Ros (Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam).
Het Cruquius Museum vertelt het verhaal van de droogmaking van het Haarlemmermeer in 1852. Met het nieuwe paviljoen wordt dit historische verhaal verbonden met de latere ontwikkeling van de nieuwe polder. Commissaris van de Koning Arthur van Dijk: "Het Cruquiuspaviljoen dat vandaag geopend wordt, verbindt het verleden aan het heden. Het toont hoe belangrijk erfgoed is. Vanuit het diepste punt van Noord-Holland zeg ik: blijf pompen, blijf vertellen, blijf bouwen. Want dit verhaal verdient het om doorgegeven te worden." Het paviljoen is ontworpen door Braaksma & Roos Architecten. De robuuste, golvende gevel van cortenstaal sluit eigentijds aan op de historische context van het stoomgemaal. Het gebouw biedt ruimte aan de nieuwe tentoonstelling, filmzaal en uitbreiding van de horecavoorzieningen. De nieuwe presentatie met de titel "Haarlemmermeer: het onmogelijke mogelijk gemaakt" is ontworpen door OPERA Amsterdam. De interactieve tentoonstelling is opgebouwd in de thema's: polder, landbouw, water, wonen en luchthaven en geschikt voor jong en oud. Stelling van Amsterdam
In meerdere online overleggen van Bas Kreuger, Shosho Amsterdam en René Ros is de verhaallijn en de tekst besproken en vervolgens uitgewerkt. Sommige teksten van de voice-over lijken sterk op de teksten uit die overleggen of de e-mails. Ieders kennis werd gerespecteerd en ter harte genomen, gecombineerd met die van de anderen en met een mooi resultaat voor de bezoekers. Door het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam is een militaire grenspaal in bruikleen gegeven. Vanwege het gewicht kon alleen een korte grenspaal in de vitrine. Het zijn de twee gelijmde bovenste delen van grenspaal O7 van de Damsluis in de Drecht geworden. Ernaast is een helm model M16 van het Nationaal Militair Museum te zien. Het nieuwe paviljoen en het oude gemaal zijn zeker de moeite waard om te bezoeken. De demonstratie van het oppompen van water is indrukwekkend om te beleven! Ga dus zeker binnenkort eens langs!? Cruquius Museum
|
Nieuwe donateurs en sponsors gezocht!Tekst en foto: René Ros. De huidige donateurs en sponsors willen we bij deze zeer bedanken. Het aantal particulieren en organisaties, de bedragen en het jaarlijks herhalen blijft de verwachtingen overtreffen. Toch stoppen er zo nu en dan mensen met doneren, stopt een bedrijf, is het e-mailadres niet meer geldig of krijgen we een overlijdensbericht. Nieuwe donateurs zijn daarom altijd welkom. Als je deze nieuwsbrieven met plezier leest en onze werkzaamheden wilt ondersteunen, overweeg dan alsjeblieft een donatie.
De bibliotheek op Fort Uitermeer en beveiligde opslag hebben kosten voor huisvesting en verzekering. Denk ook aan digitale scans en toegangsabonnementen bij enkele archiefdiensten, aankoop van boeken, foto's, prentbriefkaarten en voorwerpen. En vergeet de brandstofkosten voor de gereden kilometers niet. Mocht je donateur kunnen worden, dan wordt dat zeer op prijs gesteld. Ook kunnen organisaties en bedrijven sponsor zijn. Donateurs ontvangen kortingen en gratis deelname aan activiteiten. En soms speciale acties met vrijkaarten, boekverloting enzovoort. Sponsors kunnen bijvoorbeeld een roulerende banner op de websites krijgen. Elke nieuwe donateur en sponsor krijgt gratis een van onze luchtfoto's naar keuze. Wil je als persoon of organisatie deze website financieel ondersteunen? Geef dan een donatie en geniet van een aantal voordelen. Bestaande donateurs ontvangen na een jaar een herinnering.
|
Aanwinsten 2025 (2/4)Tekst en foto's: René Ros. Ook in 2025 zijn er vele schenkingen of aankopen geweest, in de hoop dat er een verhaal of in ieder geval informatie uit het materiaal gehaald kon worden. Vaak lukt het niet er een verhaal uit te krijgen en is het bijvoorbeeld niet meer dan een leuke briefkaart. In andere gevallen kan de persoon geïdentificeerd worden, de herkomst van een voorwerp achterhaald worden of een relatie met een fort of ander gebouw gelegd worden. Met een serie artikelen in de laatste nieuwsbrieven van 2025, komen de verwervingen aan bod waar wat over te vertellen is.
|
Noord-Hollands Archief: Archieven van de gemeente UitgeestTekst: René Ros. We hebben al gezien hoe in de jaren 1970 de munitieopslag in enkele forten de nieuwbouwwijken van Haarlem (Schalkwijk) en Uithoorn (Meerwijk) in de weg zat. De gemeente Uitgeest had een nog groter probleem met een compleet munitiemagazijn-complex op een terrein dat ooit voor de bouw van een fort was aangekocht. Daarover zijn maar liefst vijf dikke mappen in het archief te vinden, die de periode van 1954 tot 1978 beslaan.
Omdat gekozen werd voor een bredere inundatie ten koste van mogelijke offensieve uitvallen is het Fort bij Krommenie als alternatief gebouwd. Dat geldt ook voor de Batterij bij het Station Uitgeest dat vervangen werd door het Fort aan Den Ham. Dat terrein werd het Magazijn Uitgeest-Zuid als mobilisatiecomplex voor een ziekenautocompagnie. Tegenwoordig is het een deel van de woonwijk De Kleis en aan het slotenpatroon is de vorm nog te herkennen. Zie de links onderaan voor meer informatie. De foto's zijn uitsneden van luchtfoto's uit 1989 waarop Uitgeest-Noord afgedekt is en Uitgeest-Zuid gewoon zichtbaar. Tevens een uitsnede van de topografische kaart uit 1963. Het Magazijn Uitgeest-Noord is in 1953 gebouwd op terrein dat al eigendom was van het toenmalige Ministerie van Oorlog - minus het terrein van de latere snelweg A7. Vanaf 1953 is er een aparte map 'Verlenen van assistentie bij de brandbestrijding op militaire terreinen in de gemeente Uitgeest, waarin stukken over het afstemmen van inzet van de brandweerkorpsen in geval van brand en andere noodsituaties. Het gaat eerst alleen over Fort aan Den Ham. Daarvoor mogen, vanwege de belangrijkheid van het object en de aanrijtijden, ook de brandweerkorpsen van Krommenie en Assendelft ingezet worden. De kosten daarvoor zouden worden gedragen door de gemeente Uitgeest, maar als de wachter de andere korpsen rechtstreeks zou bellen dan moest Defensie de kosten dragen. Uit 1958 is een brief dat die regeling ook geldt voor het Fort bij Krommeniedijk voor de inzet van het brandweerkorps van de gemeente Krommenie. In januari 1959 werd door de commandant "562 TD Mun.Cie" een brief aan de gemeente Uitgeest gestuurd, waarin het "munitie-complex gelegen aan de Limmerweg" voor het eerst werd genoemd. Het ging om geactualiseerde aanwijzingen voor hun brandweerkorps. Indien noodzakelijk mocht het slot van het toegangshek geforceerd worden, gaten in het hek gemaakt worden en deuren van gebouwen geforceerd worden. Wat fijn en handig dat dat mag en vooraf netjes was geregeld...
Voor het antwoord aan de gemeente werd een brandveiligheidsinspectie uitgevoerd. We stellen ons zo voor dat de ons bekende Henk Grootegoed (1927-2019) hierbij betrokken was. Hij begon in 1958 met zijn functie als opzichter Brandveiligheid bij Defensie en vertelde ons over het gebruik van de forten en magazijnen tijdens de Koude oorlog. Er zou geen ernstig gevaar voor omliggende bebouwing zijn behalve bij Uitgeest-Noord. De brandweerinspecteur noemde als laatste punt: "Het komt mij voor dat de ligging van het complex - nabij het industrieterrein en het uitbreidingsplan - weinig gelukkig is te noemen." Hij vroeg om bouwkundige maatregelen die niet benoemd werden. De gemeente stuurde zijn rapport naar het Ministerie van Defensie met het verzoek de verbeteringen uit te voeren.
In 1972 was de 'Nota munitie-opslagplaatsen in Noord-Holland' van de Provinciale Planologische Dienst verschenen. De twaalf betrokken Noordhollandse gemeenten vergaderden daar onder andere op 8 december 1973 over, op welke dag er een explosie in de kruitfabriek De Krijgsman in Muiden plaatsvond. De noodzaak om explosieven naar buiten de woonomgeving te verplaatsen was daarmee duidelijk aangetoond. In januari 1974 kwamen de gemeenten met een 'Memorandum inzake de opslag van munitie in Noord-Holland' met overzichten van bestaande en toekomstige "ongewenste objecten" in de gevarenzones van de magazijnen. En aandringend op verplaatsing van de munitieopslag, dat waren voor hén de "ongewenste objecten". De gemeente Uitgeest zag haar plan voor de wijk "Koog Noord" door het munitiemagazijn-complex onmogelijk worden. In 1976 dreigde zij zelfs met "schadevergoeding i.v.m. stagnatie uitbreiding gemeente door aanwezigheid munitiemagazijnen". Een aparte map bevat krantenknipsels met foto's over de periode 1972-1973 die een beeld geeft van de openbare discussie erover. De mappen eindigen in 1978 en voor zover bekend werd 'Uitgeest-Noord' in 1989 gesloten en daarna gesloopt. Het terrein werd een deel van het industrieterrein en woningbouw was mogelijk geworden. Toen ik er in 1996-1997 werkte was het terrein voor de helft al bebouwd met fabriekshallen was alleen een blok beton te zien waarop het luchtvaartlicht zou hebben gestaan. N.B. Een munitiemagazijn-complex was alleen bestemd voor de opslag van munitie, als basismagazijn of voor specifieke landmacht-eenheden. Een mobilisatie-complex had de complete uitrusting, waaronder voertuigen, verbindingsmiddelen en wapens, voor een bij oorlogsdreiging te mobiliseren landmacht-eenheid. Fort benoorden Uitgeest / Magazijn Uitgeest-Noord
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven. |