Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 201

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 201
(7de jaargang, 9 mei 2005)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Voorwoord
• Groepsdepots - Haarlemmerliede
• Hefkoepel Nigtevecht - Abcoude
• Bijeenkomst Geniedijk 2 - Haarlemmermeer
• Kunstfort bij Vijfhuizen - Haarlemmermeer
• Cijfertjes - algemeen
• Bezoekerscentrum (vervolg)
• Overig

Achter elk artikel in deze inhoudsopgave staat aangegeven welke gemeente het betreft.

Voorwoord

Had ik weer eens de gelegenheid om een gratis borrel te halen en weer eens "onder de mensen te komen". Ben ik door de drukte van boodschappen, bengels, bewegen en beunen helemaal vergeten om afgelopen zaterdagmiddag naar de opening van het Kunstfort bij Vijfhuizen te gaan! Gelukkig was Michel Verhoeks wel aanwezig en doet hij hier verslag.

Verder een bomvolle nieuwsbrief. Over groepsdepots (hopelijk binnenkort meer informatie over de actuele stand van zaken), hefkoepel nabouwen en de Geniedijk.

Groepsdepots

In de vorige nieuwsbrief schreef ik een stuk genaamd Hembrugterrein binnen de Stelling waarin de rol van de groepsdepots ter sprake kwamen. Enkele dagen later kwam ik min of meer bij toeval langs een van de weinige groepsdepots: Groepsdepot Halfweg no. 1.
Dit groepsdepot bestaat uit een stenen woning en een houten bergloods die in 1905 zijn gebouwd. Ooit was er nog een moestuintje voor de magazijnknecht die er woonde. Maar daar ligt nu het dijklichaam en het brughoofd van de snelweg A9 waar deze Zijkanaal C overbrugd.
Ik ben eenmaal in de woning geweest maar heb er - uit privacy-overweging - slechts twee foto's gemaakt. Er was een en ander verbouwd en aangebouwd maar het had ook binnen een heel authentieke uitstraling. Mede door de houten deuren met idem deurknoppen. De bergloods heeft verroeste stalen draagbalken, oude lampen en eigenaardige glazen rolramen achter houten luiken.

De locatie is - ook hier - niet per ongeluk. Het groepsdepot ligt aan het water van Zijkanaal C en langs de "Weg door de Houtrak en Inlaagpolder", een weg die in 1901 en 1911 door het Ministerie van Oorlog is verbeterd omdat het als radiaal vanuit Amsterdam naar de forten loopt. Langs Halfweg, waar het sectorpark ligt.
In vredestijd voer er een veerpontje naar de overkant van Zijkanaal C waar de Genieweg naar Zijkanaal B begint. In oorlogstijd zou er een drijvende brug gelegd worden, een van de drie in de Stelling. Materiaal ervoor lag in twee loodsen opgeslagen en alleen de dekschuiten behoefden nog geconfisqueerd worden.

In het Westfront, zwak door de smalle inundaties, werden wel al groepsdepots in vredestijd aangelegd. Vijf van de zes hadden een bomvrij kruitmagazijn en daar zijn er nog drie van over, allen in de Assendelver Zeedijk. Bij twee is de woning nog aanwezig, bij geen een nog een bergloods. Op een herbouwde na.

Waarom dit lange verhaal? Ros, waar ga je nou weer heen? Voelt iemand al nattigheid?
Dit hele kleine, op zichzelf staand, niets zeggend maar unieke object gaat waarschijnlijk verdwijnen. Terwijl als je het verhaal van de logistieke Stelling zou willen vertellen, dan zou je hier het bezoekerscentrum vestigen. Mede omdat de samenhang met de forten, de militaire wegen en dergelijke nog zo goed is te zien.
Ook het tracé van de Genieweg gaat vast ten koste van de Rijkswaterstaatplannen. De snelweg moet juist naar die zijde verbreed worden en verplaatsen van de gebouwen zal wel weer 'te' duur zijn.
Het is zo'n locatie waarvan wij, Stichting Mega, vinden dat ook daar aandacht aan geschonken moet worden om het te behouden als integraal onderdeel van de Stelling. Het nabijgelegen, herbouwde Kruitmagazijn bij Spaarnwoude behoorde overigens tot hetzelfde groepsdepot. Als dat kruitmagazijn de status van provinciaal monument heeft, dan hoort dit groepsdepot zeker ook die bescherming te krijgen!

Als je nu naar de woning gaat, zal je op de oprit geen herdershond met angstaanjagende tanden meer aantreffen. De woning is verlaten en de ramen zijn dichtgezet met platen...

Om meer informatie te kunnen herbergen heeft dit groepsdepot vanaf heden zijn eigen informatie-pagina gekregen:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/houtrak/>

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kleine-werken/groepsdepots/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kleine-werken/wegen/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/assendelft-zeedijk/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zijkanaal-c/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarnwoude/>

Hefkoepel Nigtevecht

In Nieuwsbrief 185 werd melding gemaakt van het leeg graven van de hefkoepelgebouwen van het Fort bij Nigtevecht door de jongens van Stichting Herstelling.
Onlangs liep ik bij toeval het werkmeesters-overleg van Stichting Herstelling binnen. Tijdens een wandeling bleek dat Kringenwetboerderij Zeehoeve al als vergaderruimte in gebruik is genomen.
Toen bleek dat men een reconstructie van de hefkoepel gaat maken en de buitendiameter van de loop wilde weten. Ja hallo, dat soort details weet ik ook niet hoor!

Ook enkele anderen konden geen informatie of tekeningen leveren. Vervolgens bleek dat er een Historisches Archiv Krupp bestaat alwaar je per e-mail vragen kunt stellen en nog antwoord krijgt ook.
Zij hebben echter niets in de archieven over de hefkoepels. Deze koepels zijn gemaakt door voorloper Gruson-Werk in Magdeburg en daarvan zijn geen archieven bewaard gebleven, vermoedelijk door - hoe wrang - de oorlog.

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nigtevecht/>
<http://www.herstelling.nl/>
<http://www.thyssenkrupp.de/en/konzern/geschichte_archive.html>

Bijeenkomst Geniedijk 2

Op 31 maart jongstleden was er een door de provincie Noord-Holland georganiseerde bijeenkomst over de Geniedijk (zie Nieuwsbrief 195).
Naar aanleiding van de tijdens die bijeenkomst gegeven informatie is er een gezamenlijke brief opgesteld door Stichting Meer-Historie, Stichting Militair Erfgoed Groot-Amsterdam, Stichting Menno van Coehoorn en Co Wies†. Tijdens een gemeenschappelijke vergadering bleek dat we een aantal zorgen hebben die we aan het College van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland wilden mee delen. Een afschrift van de brief is naar onder andere de gemeente Haarlemmermeer en de Rijksdienst voor de Monumentenzorg gestuurd.
De kern van de brief volgt hieronder, de volledige tekst wordt op verzoek toegezonden.

Uit de vele informatie hebben wij de conclusie getrokken dat er in tegenstelling tot wat wij in eerste instantie dachten er eigenlijk geen "open" mogelijkheden c.q. alternatieven meer zijn. De gepresenteerde plannen kunnen wij niet anders zien dan als bedreigingen voor de Stelling van Amsterdam en met name voor het deel van de Geniedijk ten oosten van station Hoofddorp.

Onze voorlopige bezwaren richten zich voornamelijk op:
1. de grootte van de coupure: met de verbreding van de coupure in de A4 van 2x 32 meter gaat er wederom een stuk Geniedijk onherroepelijk verloren;
2. verdwijnen bomvrije damsluis: met bovenstaande verbreding verdwijnt ook de bestaande bomvrije damsluis;
3. de mogelijke bedreiging van ook andere monumenten of delen ervan (kazematten);
4. de beperking van de vrije ruimte die noodzakelijk is voor het behoud van het monumentale karakter van de Geniedijk:
- aan de noordzijde van de Geniedijk is slechts een vrije strook grond van 50 meter tussen de dijk en het bedrijventerrein voorgesteld;
- aan de zuidzijde is dit slechts 100 m en vervolgens 100 m water gemengd met de nodige bebouwing;
5. de dreiging van een nieuwe coupure tussen de A-4 en Hoofddorp ten behoeve van een gewenste verbindingsweg tussen de twee nieuwe bedrijventerreinen t.b.v. Schiphol.

Wij zijn van mening dat deze dreigende "schade" aan een monument dat, zoals bekend op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO staat, op geen enkele wijze is te aanvaarden.
Alle nieuwe ontwikkelingen op economisch gebied (bedrijventerreinen en Schiphol) gaan hier altijd ten koste van de Geniedijk.

De provinciale overheid die u vertegenwoordigt is ooit een beleid gestart om de Stelling van Amsterdam 'nieuw leven in te blazen' en als werelderfgoedmonument voor latere generaties te behouden. Tegelijkertijd is zij betrokken bij ruimtelijkeordeningsplannen die de unieke samenhang van waterstaatkundige werken en fortificaties, waaraan de Stelling van Amsterdam haar plek op de Werelderfgoedlijst verdient, op grove wijze teniet doet. Deze ongerijmdheid begrijpen wij niet en schokt ons.

<http://www.meerhistorie.nl/>
<http://www.stichting-mega.nl/>
<http://www.coehoorn.nl/>

Kunstfort bij Vijfhuizen

Tekst en foto's: Michel Verhoeks.

Naast verschillende lokalen gevuld met (nou ja gevuld) één kunstobject per ruimte, zijn een aantal muren aan de linkerkant van de poterne op diverse plaatsen doorgebroken en is een restaurant geworden. Mooi ingericht.

Het fort is in zijn geheel aan de buitenkant in de originele kleuren uitgevoerd (grijze luiken en deuren). De keelkazematten zijn witter dan wit en de rechter keelkazemat is ook van binnen mooi opgeknapt. En uiteraard pijn aan je oog door de glimmende Genieloods. En een van de twee dammen (rechter) naar het fort toe is weggehaald.

In de gang achter de lokalen zijn spotjes in de grond geplaatst hetgeen een leuk effect geeft. Ook hier zijn de deuren en houten wanden grijs. Er is naast dit alles ook veel glas gebruikt. Zoals glazen deuren achter de stalen en houten deuren. Maar ook glazen entree deuren in de poterne.
In het frontgebouw zijn de deuren van de privaten teruggeplaatst en zijn de diverse lokalen uitgerust met beeld en geluid (Kunst!!). In de beide privaatlokalen in het hoofdgebouw is de plaswand gebleven en zijn daar tegenover afgesloten wc-hokjes gemaakt.
Naast dit alles kon je vanuit de gang bij de waterbakken komen. De meeste bezoekers lieten dit voorbij gaan, maar een echte fortliefhebber gaat even kijken natuurlijk.

Kortom alles is weer zo goed als nieuw!!!

Vanaf de opening van het Kunstfort is de tentoonstelling "In deze kolonie" van start gegaan. De tentoonstelling vindt plaats van 8 mei - 26 juni 2005 en is te bezoeken op vrijdag t.e.m. zondag van 13.00-17.00 uur.

IN THIS COLONY/IN DEZE KOLONIE gaat over het spanningsveld tussen kunstwerken die reageren op de omgeving waar ze getoond worden en werken die dat juist niet doen. Op het Kunstfort bij Vijfhuizen wordt dit thema uitgewerkt door twee vooraanstaande jonge curatoren met ieder een geheel eigen achtergrond. Met deze tentoonstelling geven zij inzicht in de manier waarop binnen de beeldende kunst in Nederland en daarbuiten met dit dilemma wordt geworsteld. De kunstenaars zullen exposeren in en om het Kunstfort en in de Genieloods.

<http://www.kunstfort.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>

Cijfertjes

Tijdens een rondleiding schatte ik even snel dat er zo'n 200 locaties zijn van militair erfgoed die onze interesse heeft en deelde dit de toehoorders mee. Later toch eens uitgezocht en laten zoeken naar het aantal kaartcoördinaten dat in de website wordt genoemd. Ik schrok er zelf van...

Er worden 688 locaties in de website genoemd!!!
Daarvan zijn er 42 Posten van Kraijenhoff, 9 lunetten Linie van Beverwijk, 23 geplande forten voor de vleugeluitbreidingen, 60 Duitse werken, 48 Koude Oorlog openbare schuilplaatsen en 8 idem damsluizen.

Bezoekerscentrum

Tot januari 2006 in elke nieuwsbrief een stukje over het bezoekerscentrum. Ook als er weer niets te melden is...

Je kan het hele voorstel lezen of downloaden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/bezoekerscentrum/>

Overig

- IJmuider Courant meldt 'Bunkers bij IJmuiden beter bereikbaar': <http://www.hdc-i.nl/a.php?/Pagina/0,7101,11-1-6520--2574334-1488--,00> (CS)

- Noordhollands Dagblad: 'Bivak voor veteranen bij Fort Veldhuis': <http://www.hdc-i.nl/a.php?/Pagina/0,7106,15-1-1--2575782-1322-723605-,00> (CS)

Met nieuwsberichten gesignaleerd door Co Stronck (CS).