Sluit [X]   
 

Sergeant Jongkind in 1903: ingedeeld als loteling en op data met verlof tot nadere...

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsgierig? Lees deze nieuwsbrief maar!Nieuwsbrief 478

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
21ste jaargang, nummer 478, 17 juli 2019

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Beste lezer,

De laatste nieuwsbrief voor een lang zomerreces...
In deze nieuwsbrief eerst een aardig binnenkomertje van de Schutterij en de Nationale Reserve in Amsterdam naar aanleiding van de verhuizing van C-compagnie Natres naar Badhoevedorp.
Vervolgens over de inhoud van een archiefstuk inzake niet plaatsen van zoeklichten op Fort bij Velsen. En een verslag dat door alle deelnemers over de zeer geslaagde dagexcursie is geschreven.
Ook brengen we graag ons e-boek over de Stelling weer eens onder de aandacht. Tenslotte een lang artikel over de toestand van de Stelling na de gebruiksperiode van de mobilisatie.

Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2019/nieuwsbrief-478/
Overig kort nieuws op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 11 september verschijnen. Fijne zomer gewenst!

Veel leesplezier!
René Ros
https://doccentrum.stelling-amsterdam.nl/

Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.

 

Dienstberichten

- We zijn blij te mogen melden dat Stichting Forteiland Pampus onze nieuwste sponsor is: "Pampus wil het hele verhaal van de Stelling van Amsterdam zo goed mogelijk vertellen aan het grote publiek. De schat aan kennis en materiaal bij het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam helpt ons dat hele verhaal in kaart te brengen en te presenteren."
Sponsors

- Via onze Inlichtingendienst vernomen dat de Stelling Zita Pels van Groenlinks als haar nieuwe gedeputeerde in Noord-Holland heeft gekregen. Van harte welkom in de kring!
En niet langer valt de Stelling onder de portefeuille 'Water' maar weer onder 'Cultuur'.

- Het is subjectief maar in onze collectie is nu te zien wat wij als topstukken beschouwen. Een zeldzaam boek, een normaal boek met bijzondere toevoegingen, unieke foto's en zeldzame voorwerpen. Items die niet zouden misstaan in een tentoonstelling en bijzonder zijn om te bewaren en met jullie te delen.
Topstukken

 

Nachtwacht 2.0

Tekst: Fred Warmer (Korps Nationale Reserve)
Foto: Brendan de Clerq en Fred Warmer (Korps Nationale Reserve).

De Charlie Compagnie maakt zich in navolging van de compagnie van kapitein Frans Banning Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh in 1642, gereed om uit te marcheren. Na 71 jaar verlaat de laatste eenheid van het Korps Nationale Reserve Amsterdam.

In het Rijksmuseum is op maandag 10 juni een unieke foto gemaakt van de Charlie Compagnie met een link en knipoog naar de historische voorgangers van het Korps Nationale Reserve, de schutters van de Nachtwacht. De compagnie van kapitein Arjen den Hollander en eerste luitenant Marco de Jong wordt die dag in een gelijke zetting als in 1642 gepositioneerd voor de Nachtwacht. Maar dan met onze huidige middelen, samenstelling en tenues: de Nachtwacht 2.0.

Charlie Compagnie van Korps Nationale Reserve als Nachtwacht 2.0.

De Nachtwacht is het beroemdste schilderij van Rembrandt. De eigenlijke titel is ‘De compagnie van kapitein Frans Banning Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren’. Het is een groepsportret van schutters: weerbare mannen die, als de nood aan de man was, oproepbaar waren om de stad te verdedigen of oproeren te onderdrukken.

Al sinds de 13e eeuw vertrouwt de Nederlandse overheid op vrijwillig bewapende burgers. Om huis en haard te verdedigen en de openbare orde te handhaven. In Amsterdam was in 1479 voor het eerst sprake van een Schutterij.

De geschiedenis van het uit vrijwilligers bestaande Korps Nationale Reserve gaat dan ook eeuwen terug. Tot de tijd van de schuttersgilden, de Schutterijen, Vrijwillige Landstorm en de Nationale Reserve. Het huidige Korps Nationale Reserve, zet de tradities voort van de Vrijwillige Landstorm opgericht 4 augustus 1914, en maakt sinds 1948 deel uit van de Nederlandse Koninklijke Landmacht en is nu onderdeel van het Commando Landstrijdkrachten (CLAS).

Korps Nationale Reserve
Soldaat Warmer (opa van...)

 

Zonder zoeklichten

Tekst en foto's: René Ros.
Met dank aan: Raymond Gaveel.

Noordelijk deel van dak van frontgebouw Fort bij Velsen.Tijdens ons bezoek aan Fort bij Velsen, in januari 2019, namen we aan dat enkele ronde muren wezen op een niet uitgevoerd ontwerp met hefkoepels. Dat was immers met enkele andere forten uit dezelfde bouwperiode ook het geval.

Van het nog aanwezige frontgebouw is de frontmuur van het noordelijke en het zuidelijke lokaal rond. Logisch om te denken dat daar hefkoepels hadden moeten komen, alhoewel het wat dicht bij de 15 cm koepel is.

Onze medewerker Raymond Gaveel is niet-geïnventariseerde delen van Genie-archieven in het Nationaal Archief aan het doorspitten. Een van de gevonden dossiers betreft het frontgebouw van Fort bij Velsen.
Uit het document d.d. november 1914 blijkt dat er nog twee openingen in het dak aanwezig waren voor het plaatsen van zoeklichten [onder hefkoepels]. De minister gaf toestemming om de zuidelijke opening met beton dicht te maken en een observatiepost in de noordelijke te plaatsen [luchtfoto's tonen aan dat die observatiepost er geweest is]. Waarom is afgezien van de zoeklichten wordt er niet in duidelijk gemaakt.

Ronde frontmuur van frontgebouw Fort bij Velsen.Tijdens het bezoek was te zien dat beide openingen met beton waren dichtgezet. Het lokaal onder de zuidelijke opening was helaas niet toegankelijk. Maar in het betonnen plafond onder de noordelijke opening zit een, met bakstenen dichtgezette, opening ter grootte van een toegang voor een trap naar een observatiepost. Het deel op het dak moet ooit gesloopt zijn en zit onder een asfaltlaag, op een bakstenen koker na.

Fort bij Velsen
'Hoe is het op Fort bij Velsen?' in Nieuwsbrief 469

 

Verslag dagexcursie 2019

Tekst: meerdere deelnemers.
Foto's: Aad Beijk, Otto Bodemeijer, Fred Braaksma, Erik van Schagen.

Deelnemers op tropisch eiland van Fort aan de Nekkerweg.De 21ste dagexcursie in achttien jaar vond op 22 juni jongstleden plaats. De 34 deelnemers bezochten Fort aan de Nekkerweg, Fort aan de Middenweg, Fort bij Marken-Binnen en Fort benoorden Purmerend en zagen onderweg nog meer objecten. Het weer was een beetje te warm maar zeker geen regen! Uit de reacties van de deelnemers is dit verslag samengesteld.

"De chauffeurs waren netjes op tijd bij de verhuurder zodat twee busjes ook op tijd bij het station konden zijn om de treinpassagiers op te vangen."
"Afgelopen januari was ik aanwezig op de SLO-nieuwjaarsborrel op Fort aan de Nekkerweg. We kregen toen een rondleiding door de installatieruimten. Deze keer kregen wij juist een kijkje in de verschillende saunaruimten, enz."
"Dat het fort nu een heus Wellness-resort is, daar zie je als argeloze wandelaar van buiten helemaal niets van. Knap gedaan hoor! Een gratis abonnement kan voor René een mooi pensioencadeau zijn, en voor zijn gade die ons deze aflevering met haar aanwezigheid verblijdde."
"Als saunaliefhebber kan ik alleen maar beamen dat de Fort Resort Beemster, één van de mooiste wellness plekken in Nederland is. Als die soldaten dat 100 jaar geleden hadden geweten..."
"Mijn mond viel open, zo goed! Alleen heb ik wel te doen met de omgeving. Beetje zeuren. Bij terugkomst aan het fort zag ik veel blik aan de kant van de weg, dat doet veel geweld aan de prachtige omgeving."
"Nooit gedacht dat ik nog eens een wellnessresort onder de rook van Amsterdam zou bezoeken: het leven is vol verrassingen."

"Eerstvolgende bestemming is de inlaatsluis aan het Noordhollands kanaal, de grootste van de Stelling. Het klaphekje zat met 20 knopen vast maar met vastberadenheid kon deze ontknoopt worden."

Lunch op Fort aan de Middenweg."Het Fort aan de Middenweg vond ik de meest interessante, want (nog) in de originele staat. Met op het dak de grote rode pimpernel!"
"Een fort dat nog uitstraalt alsof het 100 jaar geleden met rust is gelaten. Nu horen we van Patrik, zoon van de fortwachter, dat het fort een bestemming krijgt als dependance van Fort Resort Beemster, in de vorm van een B&B."
"Glamping : hier komen vijf stuks lodgetenten in Dudokstijl te staan..."

"De lunch aan de keelzijde van het, nu nog, tamelijk ongerepte fort was voortreffelijk."
"En de lunchboxjes: een geweldig goed idee, geen ge-emmer over wie/wat/waar en soep! Heerlijk."
"De cateraar stond in de file door de wegwerkzaamheden bij Purmerend en daar gaat de planning van René voor de eerste keer in bijna 20 jaar."

"Brandweeroefencentrum Fort bij Marken-binnen, het fort is flink toegetakeld door de gebruikers en na afloop kom je er als een gerookte paling weer uit."
"Ik zou wel eens een brandje willen blussen in dit fort. Daarna een broodje paling."
"Het is één van de weinige forten waar nog regelmatig geschoten wordt en dan wel met lasergeweren door de jeugd."

Deelnemers op de militaire weg."De Liniewal in de Starnmeerpolder die er niet meer is en de gedempte inlaatkom. Zo is er dus in 2006 een deel van het werelderfgoed verdwenen en bijna geen haan die er om kraait."
"We misten de liniedijk van Fort bij Marken-Binnen naar de Knollendammervaart - hij bleek gewoonweg afgegraven. Hoewel het een Provinciaal Monument was. Dat vraagt om restauratie!"

"Je moet het maar weten, dat de 'Weg dwars door den Polder Wormer, Jisp en Nek' er nog is met duikers en brugresten. Over het erf van de boer, door het weiland en langs de koeien. Om er dan bij stil te staan dat daar een eeuw geleden soldaten liepen. Heel bijzonder."
"Mooi dat de boer toestemming gaf om over zijn erf en land te wandelen. En mooi dat hij bij zijn roodbonte koeien de hoorns laat zitten - gewoon omdat het nu eenmaal bij de koe hoort, zoals hij desgevraagd toelichtte."
"De weg dient nu als verbindingsweg voor de boer en graasweide van de schaapjes. Eigenlijk had het Fort bij Spijkerboor hier moeten liggen maar de veengrond was te zacht. "
"De militaire weg was onopvallend, maar mooi gelegen in de polder."
"De (verdwenen) liniedijk en het betreden van het grindpad in de Wormer en Jisper velden waren mijn highlights."

"Aan de dakreparatie op het Fort benoorden Purmerend kan je mooi zien hoe de daklaag opgebouwd is.
Eerst het fort om de vijand weg te houwen - en nu om er wijn te verbouwen..."
"In twee forten een stukje ondernemings geest met durf. Bij alle forten blijft de tweespalt tussen authenticiteit bewaren en economie."
"Een ongerept fort is mooi en puur. Maar hoe de gebroeders Bart Fort benoorden Purmerend en Fort aan de Nekkerweg onder handen hebben genomen, is prachtig."

Chauffeurs en andere deelnemers aan het diner."Het was voor mij de eerste keer dat ik de dagexcursie Stelling van Amsterdam meemaakte. Het heeft mij blij verrast. Wat een goede, zorgzame organisatie! En wat een aangenaam gezelschap."
"De vier chauffeurs hadden het colonnerijden heel aardig onder de knie. Alle vier rustige mensen."
"Ik ben nu een paar keer meegeweest en telkens lijkt de groep vanzelf goed met elkaar op te kunnen schieten. Misschien is ook dit een uitkomst van de manier waarop René zijn netwerk benadert?"

"Met Fort aan de Middenweg is de cirkel eindelijk rond en heb ik alle forten van de Stelling van Amsterdam minimaal één keer bezocht." (Otto Bodemeijer)
"Ik vond het een zeer leuke groep mensen!" (Eveline Colijn, General Manager Fort Resort Beemster)

"De maaltijd na afloop was een groot succes. Niet alleen de chauffeurs, maar ook een deel van de deelnemers zat aan tafel."
"Een derde van de deelnemers gingen mee uit eten. Zij allen bevelen chinees restaurant Victoria Garden in Purmerend-Weidevenne van harte aan!"

Fort aan de Nekkerweg
Fort aan de Middenweg
Fort bij Marken-Binnen
Liniewal in de Starnmeerpolder
Weg dwars door den Polder Wormer, Jisp en Nek
Fort benoorden Purmerend

 

e-Book 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam'

Tekst en foto's: René Ros en Alexander Senger.
Met dank aan: Otto Bodemeijer, Raymond Gaveel en vele anderen vermeldt in colofon iBook.

iBook 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam'Na de publicatie van het standaardwerk “De stelling van Amsterdam. Harnas voor de hoofdstad” (2003) rees de vraag: zou er niet eens een boekje moeten komen dat op een simpele manier de geschiedenis en werking van Stelling zou verklaren; een boekje tussen het koffietafelboek en een fietsroute.

Alexander Senger en René Ros kennen elkaar al sinds 1999 vanuit hun eigen disciplines. René doet onderzoek naar de Stelling van Amsterdam in het bijzonder. Alexander fotografeerde in zijn functie van communicatieadviseur van Stichting Herstelling een groot deel van de forten en andere onderdelen van de Stelling.

Een rondgang langs een aantal uitgevers leverde op dat financiering een probleem was. Na een gesprek met de provincie Noord-Holland hoorden we niets meer. Twee jaar later verscheen een boekje “De Stelling van Amsterdam” over de individuele forten en batterijen.

Alexander Senger fotografeert de Damsluis in de Kagertocht.Wij besloten om toch verder te gaan met ons oorspronkelijke idee waarin het 'systematische' gezichtspunt de aandacht kreeg. Met een gelijke verdeling tussen tekst en foto's. Maar niet op papier maar digitaal.
De historische foto's uit René's collectie en de luchtfoto's die hij samen met Otto Bodemeijer maakte, kwamen natuurlijk ook heel goed van pas. In juli 2013 verscheen ons e-boek in het Nederlands en een jaar later ook in het engels.

Nu, zes jaar later, is ons e-boek nogsteeds actueel en beschikbbaar. Het is duizenden keren gedownload als iBook en PDF. Als nieuwsbrief-abonnee zal er waarschijnlijk niet veel nieuws voor je in staan, maar wijs familie en vrienden gerust eens op 'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam'. Als vakantie-lectuur?

iBook voor iPad in de iBookstore
Niet-interactieve PDF-versie
Meer informatie over het iBook

 

De toestand in 1921

Tekst: René Ros.
Met dank aan: Raymond Gaveel.

Stellinghoofdkwartier.De archiefstukken uit 1921 waren zes jaar blijven liggen voordat ik er tijd voor maakte. Toch bevatte de 32 pagina's van het "Verslag omtrent den toestand van de Stelling van Amsterdam op 1 Januari 1921" interessante informatie over de bouwwerken. Inderdaad, eindelijk weer eens een artikel dat niet over mensen gaat!

Het verslag was opgesteld door de toenmalige Stellingcommandant Kollewijn. Slechts twee jaar na de mobilisatie geeft het ook weer wat er tijdens die mobilisatie is gebeurd.
In het algemeen wordt gesteld dat alle tijdelijke werken zijn opgeruimd maar dat de daarvoor vergraven aardwerken niet zijn hersteld. Alle betonnen werken en "uit gegolfd plaatijzer en geprepareerd hout bestaande schuilplaatsen" zijn dan nog aanwezig. Wanneer zijn die schuilplaatsen dan verdwenen en zit er ergens nog één onder de grond?
Bij zes forten staat "Is voorzien van een electrische installatie met eigen gelegenheid tot stroom opwekking". En bij vijf forten staat "Als voren, zonder idem" wat ik lees als dat er wel een elekrische installatie was maar zonder eigen stroomopwekking. Uit het verhaal van de geëlektrocuteerde soldaat Dagloonder weten we dat deze installaties deels tijdens de mobilisatie zijn aangelegd.

Torenfort van Fort aan de Liede tijdens de werkzaamheden.Bij Fort bij Kwadijk en Fort bij Muiderberg staat genoteerd: "omwerking van aardwerk tot een fort met bomvrije gebouwen is bij de aanvang van de mobilisatie gestaakt". In het rapport zelf staat dat er wel plannen waren voor de voltooiïng van deze forten en Fort aan de Winkel.
"Is een fort van een zeer verouderd type", staat er bij Fort aan de Liede getypt, "De aanwezige toren is tijdens de mobilisatie gedeeltelijk afgebroken en het overblijvende gedeelte eenigermate bomvrij gemaakt. De frontborstwering en het glacis zijn tijdens de mobilisatie afgegraven en gewijzigd."
Bovenstaand werd al vermoed, en er zijn foto's van werkzaamheden bekend, maar dit is de eerste primaire bron hierover. Je snapt dat ik graag nog eens mee maak dat die toren wordt uitgegraven. Ik ben benieuwd hoe het nog bomvrij is gemaakt, met een laag beton?

De M'90 mitrailleurs waren naar nuttigere bestemmingen gegaan en deels vervangen door 67 Vickers mitrailleurs. Nieuw is dat ze ook zijn vervangen door 16 Hotchkiss mitrailleurs die door internering in ons bezit waren gekomen.
Veel 6 cm en 7 cm geschut uit de keelkazematten was tijdens de mobilisatie naar de nieuwe luchtdoelartillerie en het veldleger gegaan en na de mobilisatie deels teruggekomen. Het spreekt vanzelf dat ook de voorraad projectielen en buskruit niet helemaal op peil was alhoewel daar gelukkig niet veel van gebruikt was...
Het verslag geeft aan dat de bewapening grotendeels verouderd was, zowel wat betreft het ballistisch vermogen, vuursnelheid als bewegelijkheid. Er mistte het nodige geschut maar vanwege "den tegenwoordige betekenis der St.v.A'dam" had de Stellingcommandant daar geen bezwaar tegen.

Met "den tegenwoordige betekenis" zal men de verminderde betekenis bedoelen en dat kwam ook ter sprak bij de Memorieën voor de forten, groepen en dergelijke. Die wilde men gaan aanpassen vanwege de nieuwe inzichten van de afgelopen oorlog. Dat ondervond vertraging omdat de hoofdbeginselen voor de verdediging ter discussie stonden. Een van de zaken was dat de groep Weesp en een deel van de groep Abcoude wellicht bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie zouden worden ingedeeld. Dat sloot aan bij de plannen die er al waren om beide linies tot één Vesting Holland te verenigen.

Het telegraafnet was, op een aantal beschadigingen zoals door de watersnoodramp van 1916 na, nog in goede staat. Na de mobilisatie werden de niet-militaire geleidingen (kabelverbindingen) weer teruggegeven aan de eigenaar en dat was vooral de Rijkstelegraafdienst. Aan die Rijkstelegraafdienst werden ook een aantal militaire geleidingen en Hughes-apparaten in bruikleen gegeven.
Door het vervallen van de sectoren, maar ook door de verwachte wijzigingen in de hoofdbeginselen, zou de dradenkaart herzien worden waarna aanpassingen aan het net hadden moeten volgen.

Bedkribben in Fort aan Den Ham.In het voorjaar van 1916 waren de meeste dienstplichtigen met klein verlof naar huis gestuurd. Toch zijn pas in het 2e en 3e kwartaal 1919 de bedkribben uit de forten verzonden naar verschillende garnizoenen elders in het land. De bedkribben zouden terugkomen als ze niet niet meer nodig waren en dat gebeurde deels al in 1920.
Volgens het verslag waren 3.036 bedkribben weer aanwezig terwijl er 4.544 ontbraken. Wel waren er circa 1.000 in Amsterdam voor herstel en verven. Slechts drie forten waren volledig voorzien van bedkribben terwijl twaalf er geheel geen hadden. Het andere meubiliar, zoals tafels en banken, waren "door langdurig gebruik als onbekwaam afgevoerd".

Zo zie je maar, voor een succesvolle gewapende neutraliteit waarin niets is gebeurd, zijn er nog een boel spullen versleten.

Bureau Stellingcommandant
Fort bij Kwadijk
Fort bij Muiderberg
Fort aan de Winkel
Positie aan de Liede (gewijzigd)
Fort aan de Liede
Eerste Wereldoorlog (gewijzigd)
Soldaat Dagloonder
'Wat zijn 'Hughisten'?' in Nieuwsbrief 428 (2015)

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Reizend restaurant SterkWater strijkt neer langs de Hollandse Waterlinies. In de grootste, oudste en prachtigste forten genieten haar gasten van een bijzondere avond uit, met een heerlijk 5-gangen diner en meeslepende verhalen. (Advertentie)
 
 
 
Bureau Meerzijdig let op meerdere zijden bij support, mediation, procesbegeleiding en trainingen. (Advertentie)