|
InleidingBeste lezer, De maand mei is voor iedereen met interesse in (militaire) geschiedenis bijzonder, omdat we zowel onze oorlogsdagen als bevrijding van de Tweede Wereldoorlog herdenken en vieren. Bekijk deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2012/nieuwsbrief-395/ De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 23 of 30 mei verschijnen. Bijdragen graag ruim van tevoren toezenden. Veel leesplezier! Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten
Een aantal historische foto's die hieronder gebruikt worden, komen uit een serie van 99 foto's die op het Waterlooplein werden aangetroffen. Ze laten een werkelijk schitterend beeld zien van afwachtende mensen en naar Amsterdam trekkende Canadese troepen. Met dank aan Jo Teeuwisse en Kees Huyser voor het mogen gebruiken van de foto's. Eerdere thema-nieuwsbrieven of artikelen met de maand mei als thema zijn: Wist jij dat de Politieke Opsporingsdienst (P.O.D.) Amsterdam vanaf juli 1945 kantoor hield op de bovenverdieping van het Hirsch Gebouw aan het Leidseplein? Waar nu Apple kantoor houdt en handelt in o.a. ... iPod! Onlangs heb ik het genoegen gehad om in Berlijn aan een indringende rondleiding door een WO2 schuilkelder deel te nemen. Als je ooit in de gelegenheid bent, neem dan zeker deel aan die rondleiding. En je zal nooit meer over de oorlog in daders-slachtoffers, zwart-wit en goed-fout denken... Nog steeds goed-fout denken?
|
Vesting Holland, Groep Naarden 1939-1940Bron: Nederlands Instituut voor Militaire Historie, 409 Collectie Gevechtsverslagen en rapporten mei 1940, inv.nrs. 489019, 489020, 489021. Van het 31ste Regiment Infanterie (R.I.) waren het 1ste en 2de Bataljon tijdens de mobilisatie gelegerd in de Groep Naarden van het Oostfront van de Vesting Holland; de Vechtstreek.
Op 9 mei 1940 lag het 1ste Bataljon in Muiderberg en Hakkelaarsbrug en het 2de Bataljon in Muiden, Naarden, Weesp en Fort Uitermeer. "Eenige dagen voor het uitbreken van den oorlog zyn alle verloven ingetrokken. Den avond te voren kreeg ik het telefonische bericht, dat den volgende morgen de byzondere verloven weer zouden kunnen worden verleend (!!!)
De twee volgende dagen bleven dat hun taken en kreeg vooral het 2de Bataljon te maken met loze meldingen van parachutisten en verdachte schepen. Zonder gevechtshandeling zal ook voor deze manschappen de capitulatie op 14 mei ontnuchterend geweest zijn. De verslagen zijn emotieloos: "Alle uitgezonden onderdeelen bij het Bataljon teruggekeerd, grootendeels zonder wapens, munitie, uitrustingen, gasmaskers en helm, dewelke in Amsterdam ingeleverd." "...restant wapens en munitie ingeleverd munitiepark te Oosterpark." 31e Regiment Infanterie in mei 1940 (de volledige verslagen)
|
Opgave toestand gebouwen 1945Met dank aan: Gerlof Langerijs (free-lance onderzoeker).
Naast een overzicht van Opzichter van Fortificatiën Kring Purmerend A.P. van Noort was er een uitgebreider overzicht. Dit overzicht is door Kapitein, wnd. Eerstaanwezend Ingenieur F.W. Boers op 9 juli 1945 gezonden aan de Inspecteur der Genie te 's Gravenhage. Eerst de algemene bevindingen van A.P. van Noort. Daarna de opmerkelijkste zaken over de forten en magazijnen.
Ander punt van aandacht is dat diverse magazijnen huisraad bevatte. Aan het eind van de oorlog was het transport van geroofd huisraad, voornamelijk van Joden, naar Duitsland niet goed meer mogelijk en werd het opgeslagen. Na de bevrijding werden de huizen van collaborateurs leeggehaald en mogelijk gaat het ook om dat huisraad. Let bij het lezen op het verschil tussen de afkortingen voor Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (N.B.S.) en Nationaal Socialistische Beweging (N.S.B.).
|
Opgave toestand gebouwen 1945: Algemene bevindingenTekst: Opzichter van Fortificatiën Kring Purmerend A.P. van Noort.
Vervolgens werden de hefkoepels door de toepassing van springstoffen uit de forten verwijdert waardoor het inwendige zeer veel heeft geleden (lichte tusschenwanden en binnendeuren stukgeslagen). De door de explosies in de beton veroorzaakte openingen en scheuren, zijn niet tegen inwateren beschermd, zoodat de vochtigheidstoestand in de forten, mede wegens gebrek aan ventilatie, zeer zal zijn verergerd, waaraan de langdurige inundatie van het omliggende terrein zeer zeker het noodige zal hebben bijgedragen. Wat er na het wegbreken van het metselwerk aan het licht zal komen is uiteraard thans niet te overzien. Evenmin is thans een voorstelling te maken van den toestand waarin de onderscheiden leidingen, druipkokers en regenbakken verkeeren. De laatste zijn, door het terugloopen van grachtwater door de overstortleidingen, zeker verontreinigd.
De opname van de gebouwen is oppervlakkig geweest, deels van teekeningen opgenomen. Tot het bezoeken van alle objecten ontbrak mij een goed vervoermiddel. Ik heb mij reeds 3 maal tot het Militair gezag gewend ter bekoming van een rijorder, een benzinetoewijzing en de beschikbaarstelling van een accu ten behoeve van mijn eigen automobiel. Eerstaanwezend Ingenieur der Genie Amsterdam
|
Opgave toestand gebouwen 1945: FortenFoto's: collectie René G.A. Ros. De opmerkelijkste gegevens uit de Genie-overzichten over enkele forten.
Het Fort bij Edam "... is door de Districtcommandant van de N.B.S. in gebruik genomen als concentratiekamp voor N.S.B.-vrouwen uit het District Waterland". De bergloods zou ingericht zijn voor huisvesting van de bewakingstroepen. Ook het Fort benoorden Purmerend was door de N.B.S. ingericht als concentratiekamp maar voor mannen. Grote hoeveelheden zand werden, met toestemming van opzichter Kloppenburg, van het Fort aan de Nekkerweg gebruikt voor ophogingen langs de wegen om overstromingen door de inundatie van de Beemster te voorkomen. Vermoedelijk ging dit om delen van de Nekkerweg en de Volgerweg die als 'Inundatiekeringen Beemster' voor de Stelling waren verhoogd, ook om Zuidoostbeemster droog te houden. Dan omschrijven de overzichten Fort aan den Middenweg en Fort aan den Jisperweg als eersten als "zwaar beschadigd". De woningen waren onbeschadigd en werden bewoond door een wachter.
Het provinciaal monumentregister vermoedt dat de huidige woning van het Fort bij Marken-Binnen uit ongeveer 1935 dateert. Uit de archiefstukken blijkt dat de wachterswoning en de bergloods tijdens de oorlog zijn gesloopt zonder de wachter te informeren. "Terwijl hij met zijn gezin het ontbijt gebruikte begonnen met het verwijderen van de dakpannen". Zodat de woning dus van na 1945 moet zijn. Over Fort aan de Winkel en Fort in de Botshol staat geschreven dat er geen informatie beschikbaar is. En op de vijf laatst genoemde forten komt de situatie overeen. Zowel Fort Waver-Amstel, Fort bij Uithoorn, Fort aan de Drecht, Fort bij De Kwakel als Fort bij Kudelstaart worden omschreven als zwaar beschadigd en bevatten allen munitie. De woning en de bergloods zijn echter overal onbeschadigd. |
Opgave toestand gebouwen 1945: MagazijnenDe opmerkelijkste gegevens uit de Genie-overzichten over diverse magazijnen rond Amsterdam.
Na het bombardement in zomer 1943 op haar fabrieken in Amsterdam-Noord nam vliegtuigfabriek Fokker twee legermagazijnen in gebruik. Zowel 'Magazijnen aan de Slochterbrug' (775 m2, zie foto beeldbank hieronder) als het nabijgelegen 'Magazijnen aan het Schouw' (2.050 m2) bleken licht beschadigd.
Het magazijnencomplex op het Fort in den Laander- en Westbijlmerpolder, en latere sectorpark, was licht beschadigd. De 800 m2 was gedeeltelijk gevuld met meubilair en verder in gebruik bij de N.B.S. De woning was bewoond. De oorlog had ook opzichter A.P. van Noort zelf getroffen. Hij schreef dat hij de woning van de opzichter der fortificatieën in Purmerend moest verlaten van de Duitse bezetter. Waarna de woning door de Wehrmachtbezirksverwaltung (W.B.V.) verhuurd werd aan een N.S.B.-er die kort na de bevrijding met zijn vrouw in een kamp werd opgesloten. Van het Magazijn Osdorperweg, op een vm. Post van Kraijenhoff, was de woning matig beschadigd maar verhuurd. Drie magazijnen bleken geheel verwoest. Een paar magazijnen waren licht- of onbeschadigd en al in juli 1945 weer in gebruik genomen: Deze magazijnen waren licht beschadigd en leeg: De volgende complexen waren onbeschadigd met meestal een waker in de woning maar verder ongebruikt:
|
Opgave toestand gebouwen 1945: KazernesFoto's: collectie Jo Teeuwisse/Kees Huyser. De opmerkelijkste gegevens uit de Genie-overzichten over diverse kazernes en bijzondere complexen.
De cavaleriekazerne in Amsterdam was ook licht beschadigd en geschikt voor legering van 500 man. Het werd toen gebruikt voor een onbekend aantal manschappen van een Compagnie Nederlandse Pioniers. Even verderop aan de Sarphatistraat was het "Magazijn voor Geneesmiddelen" "in gebruik voor berging geneesmiddelen". Op het Militair Terrein Zeeburg waren de woning en de schijvenloods onbeschadigd en in gebruik bij "CBMO Schellingwoude" (betekenis mij onbekend). Maar geen woord over de Duitse nieuwbouw voor het Fliegerhorst Schellingwoude. De drie dienstwoniningen van de Militaire Drinkwatervoorziening bij Amsterdam-Sloten waren onbeschadigd en in gebruik. Maar de drinkwaterinstallaties zelf waren zwaar beschadigd en onbruikbaar.
33 Stenen magazijnen houten loodsen, zes afdaken, bureelgebouw en werkplaatsen van het Algemeen Verdedigingspark (nu deels Hembrugterrein) waren min of meer beschadigd. De inhoud van de magazijnen was door de Canadezen afgevoerd en alle gebouwen waren op dat moment leeg en ongebruikt.
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.
|
Nieuwsbrief 395
"Een heruitgave van het boek 'Mei 1940 – De strijd op Nederlands grondgebied', het standaardwerk over de Duitse inval in de meidagen van 1940, ligt sinds half april weer in de boekhandel. Het boek komt uit de wetenschappelijke reeks van het Nederland Instituut voor Militaire Historie (NIMH)."
Het 2de Bataljon marcheerde op 1 september 1939, vermoedelijk vanuit Amsterdam, naar Weesp en werd in Kamp de Roskam en scholen ondergebracht. Vervolgens hebben de soldaten de oostelijke wallen van de Vesting Weesp met hout en grond ter verdediging ingericht. Later werden er betonnen kazematten en groepsschuilplaatsen gebouwd.
Op 11 mei kregen beide bataljons bevel om richting Amsterdam terug te trekken. 1ste Bataljon ging richting Amstelveen en Amsterdam-Zuid, terwijl het 2de Bataljon naar Diemen en Duivendrecht trok.
Het is na een oorlog net als na een inbraak waarbij alles overhoop is gehaald. Je moet toch gaan kijken wat voor bende het is en vaststellen welke spullen er zijn verdwenen.
Niet alleen dat van de forten de deuren en ramen verwijdert en de openingen zijn dichtgemetseld, maar tegen de dichtgemetselde achter-uitgangen zijn bovendien nog groote hoeveelheden grond aangebracht, terwijl de ventilatiekokers met beton zijn gevuld. Voordat dit dichtmetselen plaats vond zijn door de Duitschers alle pompen, motoren, ontijzeringsinrichtingen, ventilatoren, keukeninrichtingen, bergplanken, kapstokken, enz, geroofd.
In de opgaven van de legeringscapaciteit zijn alleen de manschappenkamers in aanmerking gebracht. In elk fort zijn bovendien nog aanwezig 1 commandantsverblijf, 1 officiersverblijf, 1 soms 2 onderofficiersverblijven, 1 keukenlokaal (zonder inrichting), 1 motorkamer (zonder motor), 1 ziekenzaal, 1 wachtlokaal, 1 cantinelokaal, 1 of 2 reinigings- en privaatlokalen en voorts eenige kleine magazijnen.
Lichtwachter D. Engel meldde over 'Werk aan het IJ op het Vuurtoreneiland bij Durgerdam' dat er enige schade aan het gebouw was en dat een aantal aardwerken geheel of gedeeltelijk afgegraven zijn. Hij was bereid om ook weer wachter der Genie te worden. Het andere overzicht noemt de kustbatterij zwaar beschadigd en onbruikbaar.
In 1942 werd Fort bij Spijkerboor door de Rijksgebouwendienst, afd. Legering, ingericht als gevangenis voor politieke gevangenen. Na ongeveer een jaar werd de gevangenis gesloten en het fort dichtgemetseld.
De naam 'Magazijnen aan de P.J. Troelstralaan te Zaandam' was voor mij geheel nieuw. Het zou aan het voormalige Weerpad liggen maar een kaart uit 1935 toont geen enkel magazijn behalve het Sectorpark Zaandam, Afd. Munitie.
De Oranje-Nassau Kazerne in Amsterdam was licht beschadigd en groot genoeg voor 1.500 manschappen. Maar in de zomer van 1945 verbleven er slechts 80 Canadese soldaten.