Sluit [X]   
 

Fort bij De Kwakel in 1907: testen hefkoepelgeschut

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 21

E-Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 21
(23 juli 2000)

Beste lezer,

Bij deze een nieuwe e-nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

HEMBRUGTERREIN
Op zondag 16 juli jl. hebben we een bezoek gebracht aan het Hembrugterrein, het vm. Algemeen Verdedigingspark (AVP), nabij Zaandam. Het is nu in gebruik bij Materieel Koninklijke Landmacht, Afdeling Beproevingen.
Onder begeleiding van het Hoofd Bewaking zijn we langs 29 geselecteerde gebouwen gelopen. Ook Frank van Drie ("Sectorcommandant Ilpendam") was mee om analoge foto's te maken evenals zijn vader welke tot tien jaar geleden gewerkt heeft op het Hembrugterrein. Gedurende een wandeltocht van ruim twee uur hebben we vrijwel het gehele terrein gezien en in totaal ruim 300 foto's gemaakt. De geselecteerde gebouwen betroffen vooral die tussen 1911 en 1921 gebouwd zijn, binnen de Stelling-periode dus. Het mobilisatiecentrum uit de jaren 1950 verving vele gebouwen uit die periode en daar zijn we dan ook niet geweest.
Het eerste deel bestond uit een reeks kleine gebouwen (B-serie) waaromheen een hoge, dikke betonnen muur. Een enkele had een aarden wal rondom. In enkele gebouwtjes stond nog apparatuur. De meeste zijn buiten gebruik, vervallen en zwaar begroeid. Gebouw B9 wist de gids zelfs niet te vinden maar op zoek daarnaar vonden we wel een betonnen gebouwtje met het oude nummer 130. Men had het geen nieuw nummer gegeven maar desondanks staat het sinds 1916 nogsteeds overeind. In geen 10 jaar was er meer iemand bij geweest.
De volgende A-serie bestaat ook uit gebouwen van 1916-1921 welke bestemd waren voor werkplaatsen en kantoren. Deze hebben vaak een vakwerkstijl van zwarte balken en baksteen maar de bouwstijl is een allegaartje. Ook de lange garage uit ca. 1930 gefotografeerd. Deze gebouwen zijn nog in gebruik.
Het eerste deel van de M-serie bestond uit vier gebouwen (2 kleine, 2 grote) die René erg bekend voorkwamen: hij had de bouwtekening (1917) ervan recent in het ARA gevonden maar aangenomen dat het nooit gebouwd was. Op de tekeningen werd het omschreven als Sectorpark en zo wordt het nogsteeds genoemd. Aan het AVP grenste het Sectorpark Zaandam, afd. Materieel. De woning staat nu buiten het militaire terrein en de houten loods is gesloopt maar het terrein is nog herkenbaar als pony-weide en door een elektra-kast. Maar blijkbaar zijn deze vier magazijnen wel gebouwd en nu onderdeel van het Hembrugterrein. Slechts één deur is nog van hout. Volgens diverse rapporten is het gebouwd in de periode 1926-1931. Ernaast en verderop zijn nog twee grote hallen (L-serie) uit de periode 1931-1940.
Verbazingwekkend zijn de twee schietbanen (S-4 en S-5) uit de periode 1931-1936 die nogsteeds bestaan. Zwaar verrot hout, verroeste en begroeide kogelvanger. Een paar mandflessen, de houten blokjesvloer, het schietgat kan nog open en de luchtventilator ligt verroest naast het gebouw. Alsof het 100 jaar geleden is verlaten zonder leeg te halen.
Het was vanaf het begin al een wandeling in het groene woud maar het noordelijke deel waar we vervolgens door liepen heeft nauwelijks gebouwen. Erg groen, veel vogels en door de hoge waterstand en vochtige bodem ook amfibieën te zien. Hier en daar wat geiten die door de hekken naar binnen glippen maar ook enkele konijnen - in diverse kleuren. De bewaker leegde de KNMI watermeter ondertussen even.
Toen enkele andere gebouwen uit de M-serie die langs de spooraansluiting hebben gestaan. Het spoor is weg, maar het tracé is nog te herkennen. Van een nabijgelegen medisch bunker (1950?) is helaas het bovengrondse deel gesloopt. Vervolgens over een rustiek modderpad á la Veluwe naar de brandplaats gelopen. Hier werden en worden restanten kruit verbrand. Vroeger gewoon in het gras, nu in twee betonnen bakken.
Tenslotte nog langs de kuil van de kaneelolie-opslagkelder (mosterdgas). De kuil was recent gegraven om te kijken of er nog resten mosterdgas waren en inmiddels is de kuil vol met water gelopen. Eerder dachten we dat de kelder met afdakje nog aanwezig was, maar dat bleek duidelijk een misverstand.
Over het terrein van Eurometaal (vm. Artillerie-Inrichtingen) zijn we nog even naar de locatie van de lattenloodsen gaan kijken. Met enige goede wil is aan de lijnen van bomen nog te zien waar de loodsen voor de opslag van turf hebben gestaan. Om het terrein van Eurometaal te fotograferen kunnen we een aparte afspraak maken met dat bedrijf.
Toen konden de voeten even rusten want de rondwandeling was ten einde. Er zijn al vele plannen van projectontwikkelaars voor als Defensie het terrein werkelijk afstoot en dat lijkt definitief te gaan gebeuren. Maar het verbaasd ons dat Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten zich nog niet voor dit terrein interesseren!
Onze dank aan de verschillende medewerkers van Defensie voor het mogelijk maken van deze foto-gelegenheid. En aan de gids van een particulier beveiligingsbedrijf.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zaandam-avp/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zaandam/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zaandam-ai/>
<http://www.eurometaal.nl/>

SPAARNWOUDE
Op woensdag 19 juli jl. hebben we (Jurgen, René en John Keulaards) een fototocht rond Spaarnwoude en Spaarndam gehouden. Hieronder volgen enkele korte opmerkingen over de bezochte objecten en de belevenissen. Een langer verslag is op 19 juli op de Rondzendlijst Verdedigingswerken geplaatst.

Spaarndammerpolder
Rond zijkanalen B en C waren enkele kleine zaken interessant om (weer) eens te bekijken. Zoals de mitrailleurkazemat uit 1934 ten westen van Zijkanaal B en enkele vroegere militaire wegen.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zijkanaal-b/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/werk-wegen/>

Fort benoorden Spaarndam
Via een hobbelig weggetje, met veel gaten, achterlangs de liniewal bij Spaarndam bereikten we het afgelegen Fort benoorden Spaarndam. Als gast van het Recreatieschap Spaarnwoude konden we rondlopen op het fort en in de bomvrije gebouwen. Buiten het terrein is de liniewal, enkele inlaatduikers, smalspoorrails en de oude lossteiger te zien.
Dit fort heeft een van de weinige overgebleven toegangsbruggen in de Stelling en zelfs stukken smalspoor (70 cm spoorbreedte) die tussen de steiger en de brug en langs de keelzijde liggen.
De twee hefkoepelgebouwen zijn ook hier opgeblazen maar de stukken beton liggen niet allemaal in de onderbouw (dat moet een klap geweest zijn!). Ook zijn er twee Duitse zoeklichtremises met hellingbanen waarvan één is ingericht als geitenhok. Die geiten lopen vrij over het eiland en trappen de dakbedekking helemaal stuk.
Eenmaal binnen merkten we dat we binnen ook niet droog zitten als het regent. De lucht is erg vochtig en het lijkt alsof de geiten-keutels door de kieren mee naar binnen spoelen want in een aantal lokalen is het een enorme bagger-bende.
Van het interieur, voor zo ver we in het donker wat gezien hebben, is niet veel over. In de keuken is nog wat te herkennen en de meeste deuren lijken aanwezig. In een lokaal was op de frontwand een wandversiering te herkennen. Geen van beide keelkazematten waren van binnen te bekijken omdat de toegangen dichtgemetseld zijn.
Binnen twee jaar wordt beslist of dit fort in de volgende vijf jaar wordt opgeknapt. Net zoals met het Fort bezuiden Spaarndam is gebeurd.
<http://www.spaarnwoude.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarndam-noord/>

Fort bezuiden Spaarndam
Aan de andere kant van de liniewal en Spaarndam ligt het Fort bezuiden Spaarndam. En dat blijkt een wereld van verschil. Dit fort is tussen 1998 en dit jaar geheel gerestaureerd. De brug is geheel gereconstrueerd, inclusief hek, uitneembaar deel en apart loopplankje voor de laatst mogelijke overgang. De ladders zitten weer nieuw in de verf, de lampen zijn er weer en aan de originele lamphouders.
De poterne is van tegels voorzien en is voor gelegenheden beschikbaar, evenals de ruimten in het frontgebouw.
De naschoolse opvang heeft er een schitterende locatie gevonden. Wel nieuwe vloeren en inventaris maar de wanden en plafonds zijn nog zichtbaar. In het toilet (vroeger kruitkamer) is in de witte tegeltjes ruimte uitgespaard voor de geschilderde tekst 'max. 1500 kg belast.' met een glasplaatje ervoor. Een keelkazemat is gedeeltelijk een knusse zithoek en gedeeltelijk een computerruimte.
Ook een bedrijf in fysiotherapeutische middelen heeft er een mooie showroom, magazijn en kantoor. In een van de lokalen, de cantine, zijn over enkele meters tekeningen op de wand te zien.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarndam-zuid/>

Groepsdepot
Bij Zijkanaal C zijn we naar het, voor zover bekend, enig overgebleven groepsdepot van de Stelling gaan kijken. Zowel de woning als de loods staan er nog maar werden bewaakt door een vervaarlijke herdershond. Al zijn tanden waren te tellen...
Een deurbel was niet buiten het bereik van de hond te vinden.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/groep-halfweg/>

Duitse werken
In de Inlaagpolder staan twee Duits radiobunkers te zien vanaf de A9. Als we het goed begrepen hebben, zijn er maar drie van in de hele Atlantikwall gebouwd, de derde staat in Noorwegen. Even verderop loopt de oude Spaarndammerdijk en ook daar zitten twee betonnen werken aan de noordzijde van de dijk. Luchtdoelgeschut? Nabijverdediging van de radiobunkers?
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/duits/>

Kruitmagazijn Spaarnwoude
Vorig jaar zomer heeft René dit schattige kruitmagazijn al eens bezocht en veel foto's gemaakt. Het was in 1870 gebouwd (formeel dus behorende tot de Posten van Kraijenhoff) en de enig resterende van dit type.
Dat er veel foto's genomen waren was maar goed ook, want het staat er niet meer! Een provinciaal monument! Foetsie!
Het was wel duidelijk dat er met beleid gesloopt was want de houten dakspanten lagen als één geheel op het terrein. Bij de Stichting Stelling van Amsterdam duikelden ze nog een krantenartikel uit april 2000 op waaruit blijkt dat het tot woning wordt verbouwd. En een woning moet ramen hebben, het magazijn had die niet. Een woning moet dubbel geisoleerde muren hebben, een kruitmagazijn heeft een holle buitenmuur voor ventilatie. Heel benieuwd hoe het gaat uitpakken!
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/posten/>

Fort aan de Liede
Ook nog even, met van Rijkswaterstaat verkregen toestemming, Fort aan de Liede op geweest. René was er al eens geweest maar de beide metgezellen wilden het ook wel eens zien. En tijdens een tweede bezoek valt je ook meer op, hetgeen deze keer weer bewezen werd.
Het forteiland ligt nogsteeds middenin de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder. Vroeger stond er een torenfort uit 1846 evenals bij Schiphol en Nieuwe Meer en zoals gepland bij Heemstede. In de Eerste Wereldoorlog zijn er enkele uitzonderlijke kazematten gebouwd waarvan de keelzijde van een dubbele nog zichtbaar is.
Een deel van het forteiland is vlak gemaakt en daar liggen nu lantaarnpalen en verkeersborden opgeslagen. Daaraan grenzend is een hoge aarden bult die de aandacht trok. Op één punt komt een stuk baksteen met brikkenbeton en een pleisterlaag boven de grond. De bovenkant is ca. twee meter boven maaiveld. De vorm is een deel van een cirkel en deze cirkel is goed in de heuvel te herkennen. Een kwart van de taart is opgesnoept door het opslagterrein. Maar wij denken dat de begane grond van het torenfort nog voor driekwart aanwezig is. Helaas geen scheppen bij ons... Het was in ieder geval een mooie ontdekking!
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/liede/>

Sectorparken Halfweg
Als afsluiting zijn we, langs een herkenbare Post van Kraijenhoff en vermeende Duitse luchtafweeraffuiten naar Halfweg gereden. In de archieven had René ontdekt dat de gebouwen van gemeentewerken van origine voertuigloodsen uit 1937 zijn. En we hadden er maar één foto van!
Daar bleek ook een betonnen autowasplaats te staan. Deze lijkt op die bij Fort bij Vijfhuizen en Fort bij Aalsmeer.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/halfweg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>

WIJZIGINGEN
Hieronder volgt een korte opsomming van andere wijzigingen aan de website welke nu versie 1.2 heeft bereikt. Meer detailleerde informatie is te vinden op: <https://www.stelling-amsterdam.nl/colofon/wijzigingen/>
- nieuwe foto's van de hierboven genoemde forten, het Algemeen Verdedigingspark en Sectorpark Zaandam, afd. Materieel;
- een panorama foto vanaf het dak van de linker keelkazemat van Fort benoorden Spaarndam;
- een oude foto van de gesloopte Velserspoorbrug;
- nieuwe foto's van enkele magazijncomplexen, inundatiewerken, wegen en Duitse werken.

Daarnaast verschijnt er (in de Nederlandse versie) een apart klein scherm met banners voor suggesties naar bepaalde pagina's op de website of andere websites. Sponsoring via een reclame-banner is vanaf heden mogelijk en welkom maar heeft geen urgentie onzerzijds.
De topografische kaarten worden nu op een andere manier getoond. Het is nu mogelijk om naar boven/beneden/links/rechts te gaan. Omdat we echter met kaartcoördinaten werken, en niet met de gebruikelijke postcodes, werkt momenteel het in- en uitzoomen niet. Ook de mogelijkheid om een route te laten bepalen geeft een foutmelding. We verwachten dat Bridgis dit binnenkort opgelost heeft.

OVERIG
- We zijn de grens van 4000 digitale foto's gepasseerd. In den beginne konden we slechts 88 foto's per dag maken, nu is de dag om na 300 foto's en zouden we er nog meer kunnen maken...
- Dhr. Visscher is de auteur van twee kinderboeken in een nieuwe serie "De Rode Ruiters" (Uitgeverij Hertog <http://www.hertog.nl>). Zijn derde boek zal gaan over bankovervallers die hun plannen door drie kinderen gedwarsboomd zien. De bankovervallers zullen een fort van de Stelling als uitvalsbasis hebben. Welke dat gaat worden is nu onderwerp van research waarbij we met plezier een handje helpen.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Het archief van de nieuwsbrieven is te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>

Met vriendelijke groet,
Jurgen Lamers en René Ros

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Fort Resort Beemster herbergt een van de meest luxueuze wellnessresorts met hotel van Nederland. In de karakteristieke sfeer van het fort beleeft u wellness zoals u nog nooit heeft ervaren. (Advertentie)
 
 
 
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)