Lunetten, bunkers en crisisbeheersing

Luchtafweerbatterij Halfweg

(Luchtafweerbatterij De Zwet, Luchtafweerbatterij bij het Werk aan de Zwet, Luchtdoelbatterij Halfweg)

Locatie:

Gelegen nabij Post nummer 6 aan de Zwet (Fort of Werk aan de Zwet) aan de Batterijweg ten westen van Halfweg, tussen de Spaarndammerweg en de spoorweg Amsterdam - Haarlem met de snelweg A200.

Doel:

-

Bezetting:

-

Bewapening:

3 stuks 10,5 cm Semi-Automatisch No. 2

Historie:

Zie Historische kalender.

Omschrijving:

Drie achtkantige beddingen met een breedte van 4,6 meter en hoogte van 26-30 cm, met een 50 cm hoge gietstalen stoel voor de plaatsing van 10 cm tl. luchtafweergeschut.

Na de Eerste Wereldoorlog had Nederland een groot gebrek aan luchtafweergeschut. Naast de omgebouwde kanonnen uit de Stelling beschikte men over enkele Engelse kanonnen.

In 1922 stelde het Ministerie van Marine elf of twaalf kanonnen van 10,5 cm Semi-Automatisch No. 2 beschikbaar voor de verdediging van marine-etablissementen. In 1925 werd besloten dat de luchtverdediging bij het Ministerie van Oorlog ondergebracht zou worden. Daarvoor zouden er drie batterijen met elk drie stuks voor de buitenste verdediging rond Amsterdam geplaatst worden.
En er zou één opstelling bij Fort Nieuw Kijkduin nabij Den Helder worden gebouwd.
Dit systeem was echter zeer minimaal en verre van doeltreffend om luchtaanvallen op Amsterdam en Den Helder te voorkomen.

Rond 1927 werden de volgende drie batterijen rond Amsterdam gebouwd op terreinen in rijkseigendom:

• nabij Post nummer 6 aan de Zwet (23.560 gulden),
• op de Liniewal Geindijk - Nigtevecht (23.560 gulden) en
• op het glacis van het Fort aan het Pampus (10.460 gulden).

Tevens waren er twee batterijen gepland waarvoor grond moest worden verworven en deze zijn niet aangelegd:

• Wormer
• Bovenkerk (bij Amstelveen)

Bij Soesterberg werd een oefenopstelling geplaatst met een van de stukken van Nigtevecht die bij oorlogsdreiging zou worden teruggebracht.
Over de opstellingen op het Fort aan het Pampus was men nog bevreesd dat plaatsing ten koste zou gaan van de legering en schootsveld van het fort maar het fort was al tot de reserve ingedeeld. De bronnen spreken elkaar tegen of er op alle batterijen kannonen opgesteld zijn geweest maar waarschijnlijk was dat wel het geval.

Bij de opstellingen die eerder bij Fort Nieuw Kijkduin waren aangelegd bleek dat de 1,5 meter lange patroonmunitie niet geladen kon worden als het kanon een hoek van 45 graden of meer maakte. De beddingen rond Amsterdam werden daarom voorzien van een 50 cm hoge gietstalen stoel en bij Fort Nieuw Kijkduin werden nieuwe beddingen aangelegd.

Bij één van de kanonnen bij Fort Nieuw Kijkduin werd in augustus 1933 ernstige slijtage ontdekt - na slechts 167 schoten - in het relatief slechte staal (oorlogsproductie). Dat was de reden dat de batterijen rond Amsterdam werden opgeheven, alleen die bij Fort Nieuw Kijkduin bleef bestaan en er nieuw mobiel 8 cm tl. geschut werd aangeschaft.

De drie beddingen bij Halfweg zijn nog in goede staat: het beton is niet verbrokkeld en de gietstalen voeten zijn nog aanwezig. Ook de beddingen op het Fort aan het Pampus zijn nog in goede staat alhoewel de gietstalen voeten eruit zijn gesloopt.
Van de drie beddingen bij Nigtevecht is in alle gevallen goed de aarden verhoging te zien maar er is er één waarvan alleen brokstukken te zien zijn en één waarvan een sterk afgebrokkeld grindbetonnen bedding te zien is. In de jaren 1950 heeft er naar verluidt nogmaals luchtafweergeschut gestaan.

Gedurende de mobilisatie van 1939 zamelde het Comite Luchtafweer geld in voor de aanschaf van vijf batterijen van drie stukken afweergeschut van 3.7 cm welke door 450 vrijwilligers bemand zou worden. In maart 1940 werden de enige vier stukken geschut geleverd.
De batterij bij Fort Nieuw Kijkduin heeft in mei 1940 met beperkte middelen goede resultaten behaald.

Zie ook Luchtafweer Ouderkerk met informatie over de luchtafweer 1916-1918.

Omgeving:

De originele situatie rond de batterij is behouden: open polderlandschap en water rondom.

Eigenaar:

Landschap Noord-Holland

Gebruiker:

idem

Gebruik:

Natuurgebied

Monument status:

Geen