Sluit [X]   
 

Fortwachter Pijl in 1933: "M.A. Pijl en 3 kd" met S.S. "Johan de Wit"...

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsgierig? Lees deze nieuwsbrief maar!Nieuwsbrief 399

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
14de jaargang, nummer 399, 29 augustus 2012

Een nieuwsbrief van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam met informatie over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Beste lezer,

De meeste lezers zullen terug van vakantie zijn en met een frisse blik weer aan het werk zijn gegaan. Inmiddels zijn er voldoende bijdragen voor drie nieuwsbrieven dus de komende maanden worden wat betreft de Stelling weer leuk en leerzaam!

Te beginnen met de Stellingmaand als jaarlijks hoogtepunt om forten te kunnen bezoeken. In het Fort bij Uithoorn komt zelfs een tijdelijk radiostation. En de laatste dag van de maand kan je mee naar de Kustbatterij bij Durgerdam. De eerste drie artikelen gaan over deze drie activiteiten.
Dan twee historische artikelen. Eerst over het "Inundatiewerk Haarlemmerliede". En een aanmoediging voor het lezen van het boek 'Mei 1940' met bovendien enkele fragmenten over de Stelling.
Tenslotte nog een persbericht over de Fortenexpeditie op de website StellingUitje.

Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2012/nieuwsbrief-399/
Overig kort nieuws op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/
Reageren kan door het contact-formulier te gebruiken.

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 26 september verschijnen met als thema "Oefeningen in den vestingoorlog".

Veel leesplezier!
René Ros

Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.

 

Dienstberichten

In het programma BREE 14 van RTV Noord-Holland werd op 18 oktober 2002 verslag gedaan van het eerste bezoek van Jan van Drie, Co Stronck† en René Ros aan het Fort aan de Nekkerweg. De video geeft een mooi beeld hoe het fort er in originele staat uitzag en de leuke sfeer van een verlaten fort.
(In 2008 gedigitaliseerd vanaf VHS-tape! Met toestemming van RTV NH op YouTube gepubliceerd.)
BREE 14 fragment 'Niets te zien' over bezoek aan Fort aan de Nekkerweg

Half juli met een kleine eenheid een paar uur vrij gewandeld op Forteiland IJmuiden. Het weer was werkelijk knudde maar het was toch erg leuk! Bedankt fortwachter Leen!
Forteiland IJmuiden

Deze nieuwsbrief heeft nu 1.000 abonnees! Hé, zal je denken, dat was in september 2011 toch al het geval...?
Ja maar, toen is de link om je af te melden weer verschenen onder het bericht dat de abonnees ontvangen. Die link was er een tijd af omdat veel mensen er per ongeluk op klikten en zich daarna weer abonneerden.
Ongeveer 25 mensen meldden zich met de link af als abonnee zodat het aantal rap onder de magische grens zakte. En nu dus weer erboven...

Uit concurrentie-overwegingen ga ik er niet dieper op in, maar ik wil toch even stil staan bij het feit dat vijf jaar geleden een andere Stelling-website met verwarrend identieke naam, webadres en inhoud verscheen. Nooit is gevraagd of ik bijvoorbeeld een ander webadres wil gaan gebruiken...

 

Stellingmaand 2012 start met fietstoertocht RondjeStelling

Bron: persbericht Stichting Cultuurcompagnie Noord-Holland d.d. 23-7-2012

Fietsers bij het Munitiemagazijn bij de Steenen Paal.De eerste editie van RondjeStelling, een fietstoertocht van 170 km langs de Stelling van Amsterdam, vindt plaats op 1 september. Het startschot bij Fort aan de Drecht is ook het begin van de jaarlijkse Stellingmaand in september. De Stellingmaand biedt de unieke kans om forten binnen dit UNESCO Werelderfgoed te bezoeken die de rest van het jaar gesloten zijn. Tijdens de Stellingmaand worden er activiteiten georganiseerd rondom geschiedenis, muziek, theater, kunst en activiteiten zoals rondleidingen, rondritten met oude legertanks en re-enactmentdagen. Dit jaar is speciale aandacht voor het fietsen door de groene Stellingzone.

De Stelling van Amsterdam heeft een duidelijke stempel op het landschap gedrukt rond Amsterdam. De 135 kilometer lange groene kring in het landschap leent zich uitstekend voor fietstochten. Het officiële startschot van RondjeStelling is bij Fort aan de Drecht. De tweede startplek bevindt zich bij Fort bij Marken-Binnen. De tocht voert langs een belangrijk deel van de 46 forten en batterijen. Tijdens de fietsroute kan gepauzeerd worden bij één van de forten die zijn geopend in verband met de Stellingmaand

Stellingmaand, ontdek de Stelling van Amsterdam.Het aanbod van activiteiten tijdens de Stellingmaand is groot. Op de 28 geopende forten zijn naast rondleidingen en historische exposities, ook culturele activiteiten, zoals theatervoorstellingen, rondritten met oude legertanks, schietdemonstraties, re-enactment, foto- en kunstexposities, vaartochten en muzikaal spektakel.

RondjeStelling (informatie en aanmelden)
Programma Stellingmaand

 

Radiostation in het Fort bij Uithoorn

Tekst en foto: Markus van der Vlugt (Vereniging voor Experimenteel Radio Onderzoek Nederland VERON, Afdeling Amstelveen, Aalsmeer, Uithoorn e.o.)

Tijdens Open Monumentendag op 8 en 9 september as. is een speciaal radiostation actief in het Fort bij Uithoorn, met de roepnaam PH6FBU (FBU = Fort bij Uithoorn).
Dit fort beschikt nog over een originele telegrafisten kamer. Hier stond de telegraaf om verbindingen te onderhouden met de stafkwartieren en andere forten van de Stelling.

Radiozendapparatuur voor station PH6FBU in Fort bij Uithoorn.In het weekeind staat in de telegrafisten kamer een radiozendstation, hiermee worden verbindingen gemaakt over de gehele wereld in telegrafie en telefonie door radio zendamateurs.
Ook wordt er geprobeerd contact te maken met andere forten in de Stelling van Amsterdam die beschikken over een radio station. Er is een speciale QSL kaart te verkrijgen als er een verbinding wordt gemaakt met dit station.
Het station is actief op de HF / VHF en UHF band.

Het radiozendstation is actief op zaterdag 8 september en zondag 9 september van 10.00-18.00 uur. Kom zeker kijken naar de apparatuur en luister mee.

VERON Afd. Amstelveen
Fort bij Uithoorn

 

Excursies naar het Vuurtoreneiland Durgerdam (H)

Met dank aan: Staatsbosbeheer.

Door het gietijzer van de vuurtorend uitzicht op de emplacementen.Vanaf april 2012 is het mogelijk om het Vuurtoreneiland bij Durgerdam, met daarop de kustbatterij, te bezoeken. Staatsbosbeheer organiseert bij wijze van proef samen met twee reders uit Amsterdam excursies per boot naar het eiland. Elke laatste zondag van de maand vertrekt er een veerdienst vanaf Amsterdam IJburg bij de haven en vanaf Amsterdam Centrum bij het Muziekgebouw aan het IJ.
Op het eiland krijgt u een rondleiding en natuurlijk krijgt u ook de tijd om zelf rond te wandelen en te genieten van de rust en mooie vergezichten.

Elke excursie wordt door een andere gids begeleid en met een andere invalshoek. Tijdens de Stellingmaand zal op 30 september een rondleiding gegeven worden door militair historicus René Ros.

Kosten: €13,50 voor volwassenen en €9,50 voor kinderen.

Informatie en aanmelden via Staatsbosbeheer
Kustbatterij bij Durgerdam

 

Waar is het "Inundatiewerk Haarlemmerliede"?

Met dank aan: Wim Koelman (Historische Werkgroep Spaarndam).
Tekening: Nationaal Archief.

De schotbalksponningen van de Westelijke Sluis bij Penningsveer.Het staat als "Inundatiewerk Haarlemmerliede" op de uitgaven voor de vestingwet, maar welk inundatiewerk werd er bedoeld?

Alle inundatiewerken rond het plaatsje Haarlemmerliede waren al gedetermineerd en benoemd. Behalve de twee schotbalksponningen in de Oude Haarlemmerweg, de acces dat het Fort bij Penningsveer moest afsluiten. Het was niet eens zeker of het civiele of militaire waterwerken waren.

In het Nationaal Archief te Den Haag zijn door mij zowel het bestek (contract) als tekeningen opgezocht *.
De twee waterdoorgangen in de Oude Haarlemmerweg waar deze de waterweg Liede doorsnijdt, blijken oude duikersluizen te zijn.
Het bestek spreekt van de "Oostelijke of Oude Sluis" en de "Westelijke of Nieuwe Sluis". De Oude Sluis is in of na 1579 gebouwd terwijl de Nieuwe Sluis in 1800 werd gebouwd om de afwatering naar Spaarndam te verbeteren.

Fragment bouwtekening van de Oostelijke Sluis bij Penningsveer.Beide sluizen zijn in 1890 door de civiele aannemer Chr. Cobelens in opdracht van de Genie uitgebreid. De begrote kosten waren 10.300 gulden maar de opdracht werd vermoedelijk voor 9.689 gulden aangenomen (vergl. resp. 120.600 en 113.000 euro in 2011).
Aan de oostzijde van beide sluizen werden de vleugelmuren, de pijler en de vloer verlengd en voorzien van twee schotbalksponningen. Feitelijk de aanbouw van een damsluis en dat is een aanpassing die ik nergens anders ben tegen gekomen.
Bij de oude sluis kwamen vier funderingen met de opgelegde schotbalken maar die zijn helaas na 1978 verdwenen.

Het doel van deze aangepaste sluizen was om, samen met vijf damsluizen bij Halfweg, Vijfhuizen en Haarlem, in oorlogstijd een aparte Liede-boezem te vormen. Inundatiewater dat via een van de sluizen werd aangevoerd, kon niet wegvloeien en werd hoog opgezet om de polders ten oosten van Haarlem goed te kunnen inunderen, ook als de vijand de westelijke dijken zou doorsteken.

De sluizen zijn waarschijnlijk eigendom van het Hoogheemraadschap Rijnland en ze staan niet als historisch waterstaatkundig werk of Stelling-onderdeel op een monumentenlijst. Er is ook niets te zien waaruit blijkt dat ze als noodkering gebruikt kunnen worden.
In de archiefstukken wordt steeds de naam 'Sluizen bij Penningsveer' gebruikt. Er is dus geen waterdicht bewijs dat hiermee het 'Inundatiewerk Haarlemmerliede' wordt bedoeld. Maar het is wel aannemelijk en voorlopig staan de sluizen met beide namen op de website.

Inundatiewerk Haarlemmerliede
Inunderen

* Nationaal Archief, 4-OPG, inv. A141 en 2.13.02, inv. 153.

 

Mei 1940

Foto's: Nederland Instituut voor Militaire Historie (NIMH).

Mei 1940 – De strijd op Nederlands grondgebiedIn april verscheen een heruitgave van het boek 'Mei 1940 – De strijd op Nederlands grondgebied', uit de wetenschappelijke reeks van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH).

Hoeveel boeken je ook gelezen hebt over de oorlogsdagen van 1940, dit boek bevat nieuwe informatie én nieuwe foto's.
Mythen worden keihard ontzenuwd maar de bewondering voor de moed en inzet van hoogste en laagste rangen Nederlandse soldaten zal bij de lezer zeker toenemen.
Schokkend is de constatering dat er bij de gevechten om Zeeland meer Franse soldaten zijn gesneuveld dan Nederlandse.

Opvallend genoeg komt de Stelling van Amsterdam een aantal maal in het boek voor, terwijl het Nederlandse leger er nauwelijks plannen mee had en geen voorbereidingen had getroffen. Hieronder volgen drie fragmenten waarvan de inhoud is doorgevoerd in de website.

"De Heeresgruppe B en de 18. Armee bogen zich in de middag van 13 mei over een soortgelijke beoordeling van de toestand, namelijk naar aanleiding van de vraag hoe het [ondergeschikte] XXXIX. Armeekorps op 14 mei de strijd zou moeten voortzetten.
[Oberbefehlshaber der 18. Armee, General der Artillerie Georg] von Küchler en [Oberbefehlshaber der Heeresgruppe B, Generaloberst Fedor] von Bock waren het er snel over eens dat de weerstand in de Grebbelinie binnen korte tijd alsnog zou worden overwonnen en dat dan het Nederlandse Veldleger naar de Nieuwe Hollandse Waterlinie zou terugvloeien.
De capitulatiebesprekingen in Rijsoord. Aankomst van de Duitse Generaloberst von Bock en General von Küchler.Von Küchler meende dat [Generaal Henri] Winkelman bij die beweging zijn troepen zou concentreren bij Utrecht om aldus de opmarsroutes naar Den Haag te blokkeren. Hij wilde het XXXIX. Armeekorps dan ook van Rotterdam over Gouda naar Utrecht laten oprukken om het gros van het Nederlandse Veldleger daar in de tang te nemen.
Von Bock daarentegen verwachtte dat Winkelman het Nederlandse leger over de lijn Amersfoort - Amsterdam zou laten terugtrekken om de hoofdstad als een laatste bolwerk te verdedigen. Na de doorbraak bij Rotterdam zou de strijd dan ook over de as Gouda - Leiden in de richting van Amsterdam moeten worden voortgezet.
Richtte de aanval zich op Utrecht dan bestond het gevaar dat een deel van het Nederlandse leger naar Amsterdam zou weten te ontkomen. Von Küchler gaf echter geen krimp en von Bock zond [chef-staf Heeresgruppe B, Generalleutnant Hans von] Salmuth naar zijn weerbarstige ondercommandant [von Küchler] om hem van zijn ongelijk te overtuigen.
Deze bleef echter tegenspartelen waarna von Bock de grenzen van de eigen verantwoordelijkheid van een ondercommandant bereikt achtte en om 23.35 uur persoonlijk aan von Küchler opdracht gaf om zijn plannen te wijzigen." (p. 173)

"Aan een eventuele landing op de West-Friese kust [van Noord-Holland] lag aan Duitse kant de verwachting ten grondslag dat de Stelling van Amsterdam, indien de vijand kans zag een hardnekkige verdediging te voeren (een mogelijkheid die hoewel weinig waarschijnlijk niet geheel uitgesloten kon worden), als laatste bolwerk zou fungeren. In een dergelijke situatie zou de 1.Kavalleriedivision [dat Noord-Nederland binnenviel en richting de Afsluitdijk trok] vanuit West-Friesland moeten oprukken om het laatste verzet te breken." (p. 317)
"Korvettenkapitän Stein moest onmiddellijk aan de slag om vaartuigen te vorderen, hetzij voor een landing in de rug van het complex Kornwerderzand hetzij voor de oversteek naar West-Friesland. Uit diens rapportage bleek dat de Nederlandse verdedigers in maritiem opzicht doeltreffend waren opgetreden: er was nauwelijks scheepsruimte aanwezig en veel havenmonden waren onbruikbaar gemaakt." (p. 323)

Stelling in de Tweede Wereldoorlog
Thema 'Verdediging en bevrijding in de Stelling' in Nieuwsbrief 320
Georg von Küchler
Fedor von Bock
Henri Winkelman
Boek 'Mei 1940 – De strijd op Nederlands grondgebied' bestellen bij bruna.nl

 

‘Fortenexpeditie’ ontsluit de Stelling van Amsterdam

Tekst: persbericht Wim de Natris en René Ros.

Bezoekers StellingUitje op Fort bij Spijkerboor.De Stelling van Amsterdam staat sinds 1996 op de UNESCO-werelderfgoedlijst. Een aantal forten is opengesteld voor publiek, maar ondanks de monumentenstatus is de linie als geheel nog nauwelijks ontsloten voor bezoekers. Een nieuw initiatief, StellingUitje, start deze zomer onder de titel ‘Fortenexpeditie’ met het organiseren van dagexcursies langs meerdere locaties in de Stelling, in samenwerking met de verschillende beheerders. De organisatoren richten zich op een breed publiek, zoals bedrijfs- en familie-uitjes, maar ook op groepen die al meer van de Stelling weten.
Een Fortenexpeditie start op Fort bij Abcoude, bezoekt de militaire drinkwatervoorziening in Amsterdam-Sloten en eindigt op Fort bij Spijkerboor. Zo maken de deelnemers kennis met het oudste en het nieuwste fort. De expeditie toont een onderbelicht stuk Nederlandse geschiedenis, vlak buiten Amsterdam, verscholen tussen de mooiste stukjes natuur van het land. Het avontuur zit hem in het bezoek aan geheimzinnige ondergrondse ruimten, die meer weg hebben van klamme grotten dan op verblijven waar honderden mannen met elkaar moesten leven en slapen om het land te verdedigen. Onderweg staan de organisatoren garant voor deskundige uitleg en begeleiding.

‘Stelling van Amsterdam’ is de naam voor de waterlinie die tussen 1881 en 1914 in opdracht van het ministerie van Defensie om de hoofdstad werd aangelegd. In geval van oorlog konden polders tot een afstand van 3-5 km onder water worden gezet (inundaties). In de linie werden 46 forten en batterijen gebouwd om de overgebleven doorgangen te beschermen. De linie is 149 km lang en ligt op een afstand van 15 tot 20 km in een kring rond de hoofdstad. Als alles tegenzat konden leger, regering en koning(in) zich binnen de kringstelling terugtrekken om de hoofdstad als allerlaatste stukje Nederland te verdedigen (‘nationaal reduit’). Samen met de inwoners van onder meer Amsterdam en Zaandam kon men een belegering ten minste zes maanden volhouden. Daarom stond de Stelling vol met magazijnen en installaties voor water, voedsel, energie en militaire voorraden.

Bezoekers StellingUitje op Fort bij Abcoude.Tijdens de expeditie zullen de organisatoren enkele hardnekkige vooroordelen bestrijden. Zo zou de Stelling nutteloos zijn geweest, omdat er nooit is gevochten, en zouden de forten door de komst van vliegtuigen en parachutisten zijn achterhaald. Niets is minder waar. De afschrikkende werking van de Nederlandse waterlinies heeft Nederland waarschijnlijk buiten de Eerste Wereldoorlog gehouden. Vervolgens bleken de forten in Europa in de eerste maanden van die oorlog niet opgewassen tegen de vuurkracht van moderne kanonnen, ook al waren sommige pas net gebouwd. Desondanks was de Eerste Wereldoorlog (1914-1919) het hoogtepunt voor de Stelling van Amsterdam, toen de forten door duizenden dienstplichtigen werden bewoond en gebruikt. Tot op de dag van vandaag worden de forten en installaties van de Stelling voor allerlei doeleneinden gebruikt.

StellingUitje is een samenwerking van twee zelfstandige historici. René Ros bestudeert al jaren de Stelling van Amsterdam in al zijn facetten. Wim de Natris onderzoekt de relatie tussen defensie en samenleving. StellingUitje schenkt ook aandacht aan andere groepsactiviteiten op en rond de Stelling, zoals Forteiland IJmuiden en Jan Soldaat Jeeprally. Meer informatie over Fortenexpeditie, de agenda en reserveringen:

StellingUitje

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Fort Resort Beemster herbergt een van de meest luxueuze wellnessresorts met hotel van Nederland. In de karakteristieke sfeer van het fort beleeft u wellness zoals u nog nooit heeft ervaren. (Advertentie)
 
 
 
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)