Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 369

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Thema: Drie keer begin april
13de jaargang, nummer 369, 25 maart 2011

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam met informatie over militair erfgoed in de regio Amsterdam.
https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Inleiding
• Zanger Borsato
• Radiotechnicus Pennekamp
• Fortwachter Algra

Inleiding

Beste lezer,

Deze thema-nieuwsbrief gaat over drie personen voor wie 'begin april' een bijzondere betekenis heeft of had. We beginnen in 1990 en gaan via 1930 terug in de tijd naar 1900.

In april 1990 werd Marco Borsato (*1966) een bekende Nederlander en hij is het die onlangs een nieuwe videoclip op een fort opnam. Deze gevangenis-locatie was gevonden via uw redacteur maar hij kon wegens werkzaamheden niet aanwezig zijn. Zodat correspondent Otto Bodemeijer ('gelukkig' vond hij) verslag doet.
Als het fort herkenbaar in beeld komt, wordt de Stelling van Amsterdam bij een groot publiek onder de aandacht gebracht. En dat is, behalve een mooi plaatje, interessante promotie aan het begin van het seizoen.

Voor de andere twee personen geldt dat ze begin april zijn geboren. Radiotechnicus Piet Pennekamp (*1930) werkte tijdens de Koude Oorlog bij de Luchtmacht op Fort bij Spijkerboor. Over zijn werk en leven met de straalzenders hebben hij en zijn vrouw veel verteld en een deel komt aan bod in deze nieuwsbrief en in de nieuwe biografie over hem.
Iemand die tijdens de Tweede Wereldoorlog op een fort werkte en leefde was fortwachter Hendrik Algra (1900-1945). Zijn dochter heeft veel over hem en het gezin verteld en het is een bijzonder verhaal geworden met een schokkend einde. Ook over hem een toelichting in deze nieuwsbrief en een nieuwe biografie.

Dank aan alle betrokkenen voor hun medewerking!
Overigens, uw redacteur stuurt met plezier reacties van lezers door naar de betrokkenen.

Bekijk deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2011/nieuwsbrief-369/
Overig kort nieuws op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/nieuw/

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 30 maart verschijnen.

Met vriendelijke groet,
René Ros

Zanger Borsato

Tekst en foto's: Otto Bodemeijer.
Met dank aan: Naomi Bais (Gr8 Films).

Op vrijdag 18 maart jl. werden er opnames gemaakt op het Fort bij Spijkerboor. Het betrof opnames voor een videoclip bij het nieuwe nummer 'Kom maar op (Vrij)' van Marco Borsato en Lange Frans.
Vroeger werden de soldaten vermaakt door zangers als Koos Speenhoff. Maar ja, er zijn geen soldaten meer op het fort en het vermaak wordt d.m.v. videoclips uitgezonden op televisie en andere media.

Na aankomst op Spijkerboor werd ik opgevangen door producer Naomi Bais. Na afspraken gemaakt te hebben over wat wel en niet mocht tijdens de opnames en met de foto’s werd ik losgelaten op de set.
Het begon met buitenopnames waarbij Marco Borsato door twee bewakers het fort werd binnen gebracht (zie foto links). Dit alles onder het zingen van het bewuste nummer. Nadat deze opnames klaar waren ging de hele ploeg naar binnen om een groot aantal binnenscenes te schieten, waaronder opnames van een danseres en een percussieband (zie foto rechtsonder).

Ook Marco en Lange Frans moesten nog diverse scenes doen. Ik heb wel geleerd dat play backen moeilijker is dan het er uit ziet want de scenes moesten regelmatig worden overgedaan omdat de zangers of de regisseur niet geheel tevreden waren.
Bij het uitkomen van dit nieuwe nummer met videoclip is het voor Marco 21 jaar geleden dat hij doorbrak als zanger met zijn vertolking van het nummer "At This Moment" van Billy Vera. Hij won met dit nummer de Soundmixshow op 7 april 1990.

Helaas moest ik voor het einde van opnames weg want ik was graag gebleven. Ik wil van de gelegenheid gebruikmaken om de medewerkers van GR8 te bedanken voor de gastvrijheid.

Marco Borsato: http://www.borsato.nl/
Marco Borsato's eigen verslag: http://www.borsato.nl/nieuws/lees/21082/kom-maar-op
Videoclip 'Kom Maar Op (Vrij)': https://youtu.be/f3KBz-oe-Hc
Koos Speenhoff: https://www.stelling-amsterdam.nl/mensen/speenhoff/
'Marco Borsato en Lange Frans op Twitter' op Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewtopic.php?f=9&t=1071
Fort bij Spijkerboor: https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spijkerboor/

Radiotechnicus Pennekamp

Met dank aan: Afra en Piet Pennekamp, Erna Pennekamp.
Foto's: Piet Pennekamp en Hans Pothoven.

Oktober 2011. Na een klus in het zuiden van het land en een maaltijd onderweg ging uw interviewer een avond langs bij Afra en Piet Pennekamp. Zij hadden een paar maanden eerder weer het Fort bij Spijkerboor bezocht, niet alleen de oude werklocatie van hem maar een woonlocatie van beiden en hun eerste twee kinderen.
Het werd een gezellige, vrij late avond met veel verhalen. Omdat Piet aan de Ziekte van Alzheimer leidt kwamen de herinneringen niet eenvoudig boven maar juist daarom met nog meer plezier. Bovendien had zijn vrouw alles ook van dichtbij meegemaakt.

Afgekeurd voor de dienstplicht solliciteerde Piet als 21-jarige, bij de Koninklijke Luchtmacht - "zandhaas zijn" (landmacht) leek hem niets. Vanwege zijn elektrotechnische opleiding nam de luchtmacht hem per 18 oktober 1954 aan voor een zevenjarig dienstverband met de rang van 2de Luitenant of lager. Afra was verrast hem toch in een uniform te zien fietsen... En werd ze toch weer zijn vriendin.

Hij begon zijn dienstverband op de LIMOS in Nijmegen en aan de Luchtmacht Elektronische en Technische School (LETS) in Schaarsbergen (Groot-Heidekamp) nabij vliegbasis Deelen. Na 2 tot 3 jaar aan de plezierige opleiding was hij radiotechnicus voor het Straalverbindingsnet met de rang van sergeant.

Na een drietal andere stationeringen werd Piet eind 1958 overgeplaatst naar het Fort bij Spijkerboor waarop ook een straalzendermast stond voor de doorgifte van spraak en (radar)beelden.
Begin 1959 trouwden ze en gingen wonen in de dienstwoning die in een deel van de barak was gemaakt. Zijn collega Hans Pothoven* woonde met zijn gezin in de fortwachterswoning. Hans en Piet deden samen met wisselende dienstplichtigen de verschillende diensten.
Het onderhoud aan de 80 meter hoge mast behoorde nadrukkelijk niet tot de taak van de radiotechnici. Maar als vermoed werd dat bovenin de stekker los zat, dan was het toch wel logisch, vooral tijdens een oefening, als Piet zelf het klimharnas aantrok en naar boven klom. En dat klimharnas lag toevallig altijd op de locatie.

Eind 1966 werd Spijkerboor als locatie opgeheven en verhuisde het gezin naar een nieuwe locatie bij Schellinkhout om er elf jaar te werken en te wonen. Daarna naar Soesterberg totdat Piet in 1985 als adjudant-onderofficier met pensioen ging en met zijn vrouw van een actieve oude dag ging genieten.

* Hans Pothoven en zijn vrouw zijn ook geïnterviewd maar het gespreksverslag is nog niet geaccordeerd. Alhoewel het maken van foto's niet was toegestaan, heeft hij een aantal foto's van het fort gemaakt.

Biografie Radiotechnicus Pennekamp: https://www.stelling-amsterdam.nl/mensen/pennekamp/
Fort bij Spijkerboor: https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spijkerboor/
'1959, Ons eerste jaar op Fort bij Spijkerboor' in Nieuwsbrief 355: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2010/nieuwsbrief-355/#PENNEKAMP

Fortwachter Algra

Met dank aan: Mevrouw J. de Groot-Algra, dhr. H. de Groot, Guus Kroon (Historisch Archief Muiden), dhr. A. Werner.

Het is voorjaar 2010 als Guus Kroon aan uw historisch onderzoeker een e-mail stuurt om eens contact met de dochter van een fortwachter op te nemen.
Mevrouw De Groot-Algra bleek bereid tot een gesprek en haar uitspraak "ik weet niet of mijn verhaal wel interessant is" leek voor een verhaal over een fortwachter in oorlogstijd al bij voorbaat onterecht en het bleek even waardevol en uitzonderlijk als elk persoonlijk verhaal.
Het interview vond in mei 2010 plaats maar omdat documenten zowel in het Nationaal Archief als bij het Ministerie van Defensie liggen heeft het archiefonderzoek een lange doorlooptijd gehad.

Hendrik Algra werd op 11 april 1900 in het Friese Wirdum geboren. Hij kwam in 1920 voor zijn dienstplicht op bij het 9de Regiment Infanterie en ging later een dienstverband van zes jaar bij de Koninklijke Marechaussee aan (zie foto links). In 1925 trouwde hij met een dienstmeid die hij tijdens zijn opleiding in Apeldoorn had ontmoet. Mogelijk wilde hij niet langer marechaussee zijn want hij huwde zonder toestemming en werd ontslagen. De rest van zijn dienstverband diende hij bij het 9de Regiment Infanterie.
Hierna werd hij hospitaal-bediende in het Militair Hospitaal in Utrecht. Hij raakte overspannen en hem werd de rustige functie van fortwachter aangeboden; het gezin verhuisde in 1936 naar de woning van het Fort Hinderdam.

De kanonkazemat op het fort was toen twee jaar oud en vanaf 1939 zouden er groepsschuilplaatsen en loopgraven worden aangelegd. Vanaf de noordoever van de Vecht lag een drijvende brug naar het fort. Op de zuidoever stond de woning met een roeivlet aan de steiger.
In de meidagen van 1940 evacueerden vrouw en kinderen kort naar Hoorn maar keerden spoedig terug naar het geïnundeerde gebied. De kinderen gingen daarna weer lopend naar school in Nigtevecht.
Duitse soldaten zijn maar een paar keer op het fort geweest. Eenmaal wilden enkele Duitse soldaten de kano's van de zoons gebruiken om naar het fort te gaan. Onbekend met het instappen lagen ze al snel, tot genoegen van de kinderen, in de Vecht te spartelen.
Ook zouden Duitse soldaten granaten in het water gegooid hebben om daarna de dode vissen te verzamelen.

Op het fort hebben aan het eind van de oorlog twee onderduikers gezeten, mogelijk de broers Meindersma, om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen.
Tijdens de hongerwinter heeft Hendrik een paar bomen op het fort gekapt toen de steenkolen op waren. Een buurvrouw klikte waarop de Opzichter der Fortificatiën zei: "Meneer Algra, ik zou dat niet meer doen, daar krijgt u last van".
Het gezin at die winter onder andere suikerbieten en van de blaadjes van de haag onderlangs het forteiland maakte moeder Dien thee. In voorjaar 1945 vonden ze een gedropt voedselpakket en kort daarna aten ze chocolade tijdens de bevrijding. Met de Canadees van een ouder buurmeisje reden de kinderen in een jeep mee naar het feestende Nederhorst den Berg.

Ondanks zoiets hoopvols als de bevrijding zag Hendrik de toekomst blijkbaar somber in. Op 23 november 1945 reageerde hij niet op het gebruikelijke belsignaal. De oudste zoon had de rest van zijn leven last van wat hij in het bomvrije wachtgebouw aantrof.

Uiteraard moest de dienstwoning verlaten worden maar, tot een andere woning was gevonden, kwam de nieuwe fortwachter Knopper met zijn dochter inwonen.
Deze dochter is later getrouwd met de Hinderdammer Cor Bos die een jachtwerf bij de woning begon. Hun zoon verzorgde de veerdienst tijdens de openstellingen van het fort in 2004-2008.
In 2004 zette hij onder andere de twee dochters van fortwachter Algra over. Zij bekeken ook de fortwachterswoning nog eens (zie foto links), die een jaar later werd gesloopt.

Biografie Fortwachter Algra: https://www.stelling-amsterdam.nl/mensen/algra/
Fort Hinderdam: https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/hinderdam/