Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 367

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Thema: Open brief aan Rijkswaterstaat inzake Groepsdepot Halfweg
13de jaargang, nummer 367, 28 februari 2011

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam met informatie over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/

Inleiding

Beste lezer,

Bij deze een thema-nieuwsbrief met daarin een open brief aan Rijkswaterstaat vanwege de voorgenomen sloop van het Groepsdepot Halfweg nabij Spaarndam.

Bekijk deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2011/nieuwsbrief-367/
Overig kort nieuws op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/nieuw/

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 2 maart verschijnen.

Met vriendelijke groet,
René Ros

Open brief aan Rijkswaterstaat inzake Groepsdepot Halfweg

Geachte lezer,

Graag breng ik het volgende onder de aandacht van Rijkswaterstaat, Directie Noord-Holland.
We hebben eerder contact gehad over het Groepsdepot Halfweg, een complex dat onderdeel van het UNESCO Werelderfgoedmonument Stelling van Amsterdam is. En in eigendom bij Rijkswaterstaat.

Ik heb inmiddels begrepen dat sloop aanstaande is en ik heb ook begrip voor het beleid en de situatie van Rijkswaterstaat hierin. Toch wil ik graag een poging doen om een aaneenschakeling van omissies tot een redelijk goed einde te brengen.
Het is me echter nog niet duidelijk of het om het gehele complex gaat of alleen de woning. Ik ga er in deze e-mail vanuit dat het om sloop van het gehele complex gaat. Indien het alleen de woning betreft dan zijn een aantal zaken niet van belang maar blijft de achtergrond informatie en het zoeken naar een herbestemming van toepassing.

Wat ging er mis?

De eerste omissie is mijns inziens door de provincie Noord-Holland begaan. Bij de inventarisatie en plaatsing op de provinciale monumentenlijst (1990-1992) heeft men bewust gekozen voor de onderdelen van de Stelling aan de zogenoemde hoofdverdedigingslijn. Een uitzondering daarop vormen de restanten van de groepsdepots in de reservelinie, deze zijn wel op de provinciale monumentenlijst geplaatst. Waaronder zelfs een groepsdepot waar alleen de vorm van het dijkperceel en een paar grenspalen resteren.

Het Groepsdepot Halfweg is, alhoewel slechts 900 meter achter de hoofdverdedigingslijn (Zijkanaal B), geen provinciaal monument geworden. Wel ligt het complex binnen de begrenzing van het Nationaal Landschap Stelling van Amsterdam en in de voor de UNESCO geldende Stellingzone.
Het bestaan van dit groepsdepot is destijds bij de inventarisatie over het hoofd gezien hetgeen als een administratieve vergissing kan worden beschouwd.
Op 2 november 2001 heb ik in Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam nr. 52 melding gemaakt van het bestaan van het groepsdepot en dit moet bekend zijn geraakt bij de provincie.
Naar mijn mening, op basis van kennis van de Stelling en de monumentstatus, is de cultuurhistorische betekenis zodanig hoog dat het ontbreken van een monumentstatus voor dit groepsdepot inconsequent en onterecht is.

De tweede omissie betreft de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude die blijkbaar de historische achtergrond onvoldoende heeft onderzocht. Een gemeente-ambtenaar deelde mij mondeling mee dat als de gemeente geweten had dat het een onderdeel van de Stelling van Amsterdam was, de sloopvergunning niet verleend zou zijn. De vergunning is op 4 oktober 2005 verleend.
Dit is conform een uitspraak in de notulen van de Monumentencommissie van dezelfde gemeente: "De commissie was hiervan niet op de hoogte. Het kan niet de bedoeling zijn onderdelen van de Stelling van Amsterdam te slopen."

Wat is een groepsdepot?

De groepsdepots, waarvan Groepsdepot Halfweg er één is, waren de laatste stap in de logistieke keten van de centrale magazijnen, via militaire wegen, naar de vakken en forten waar munitie en materieel verbruikt zou worden. En u weet, zonder voeding en materieel is een oorlog of beleg niet vol te houden zodat de logistiek een belangrijk maar vrijwel onzichtbaar onderdeel van de Stelling is.
Deze groepsdepots zijn, rond 1900, alleen in het zwakke en smalle westfront van de Stelling daadwerkelijk gebouwd. Waardoor deze groepsdepots per definitie zeldzaam zijn.
Op de andere fronten zijn de groepsdepots vermoedelijk alleen tijdens de mobilisatie 1914-1919 op provisorische wijze ingericht geweest, bij boerderijen e.d.
Van de vijf groepsdepots die met zekerheid zijn aangelegd ligt er één nabij het Fort aan Den Ham en drie in de Assendelver Zeedijk. Deze laatste drie liggen niet aan de hoofdverdedigingslijn maar aan de reservelinie daarachter. Geen ervan heeft nog een bergloods op een herbouwd exemplaar na.
Het Groepsdepot Halfweg (genoemd naar de groep waarbij het gebied was ingedeeld) is zodoende een zeldzaam complex. Mede omdat het de enige originele bergloods van dat type (plat dak) bezit, waarvan zelfs de originele elementen zoals schuiframen nog aanwezig zijn.

Er gaat ook een verhaal dat het complex gebouwd zou zijn voor de opslag van onderdelen voor een (militaire) drijvende brug over Zijkanaal C, maar dit is niet geheel juist. Pas uiterlijk in 1939 is het groepsdepot daarvoor gebruikt.

Hoe verder?

U zult nu terecht vragen wat Rijkswaterstaat hiermee moet? De omissies van andere overheden herstellen en alles laten staan, restaureren enzovoort? Zoals al aangegeven is dat waarschijnlijk geen reële mogelijkheid. Maar is er nog een tussenweg?

Dat de woningen geen kerntaak van Rijkswaterstaat meer zijn, ontheft haar toch niet van de maatschappelijke taak en verplichtingen van zichzelf en de Rijksoverheid? Diezelfde overheid heeft de Stelling immers op de UNESCO Lijst van het Werelderfgoed geplaatst.
Zouden de woning, wachtgebouw en bergloods wellicht elders geplaatst kunnen worden? Of wellicht gedemonteerd opgeslagen kunnen worden? Daarmee zou tijd gewonnen worden om naar een nuttige herbestemming te zoeken.

Bij het Fort benoorden Spaarndam is bijvoorbeeld, aan de oostzijde van de toegangsweg, de verhoogde fundering van een van de oorspronkelijke loodsen nog aanwezig. Is het wellicht voor het Recreatieschap Spaarnwoude interessant om de loods daarnaar te verplaatsen voor een nuttig hergebruik?
Of wellicht herbouw bij een van de andere groepsdepots aan de andere kant van het Noordzeekanaal? Of bij/op het Fort aan de Liede, ook eigendom van Rijkswaterstaat?

Ik hoop dat u met deze informatie in staat bent de verantwoordelijke dienstonderdelen er van te overtuigen dat deze bewuste aantasting van Stelling van Amsterdam mogelijk negatieve gevolgen kan hebben bij de discussie over het in stand houden ervan.

Bij deze verzoek ik zowel Rijkswaterstaat, maar ook de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, de provincie Noord-Holland, het Recreatieschap Spaarnwoude, Stichting Militair Erfgoed Groot-Amsterdam en de Stichting Menno van Coehoorn na te denken wat zij gezamenlijk kunnen doen om deze situatie tot een goed einde te brengen, enige mate van blamage te voorkomen en er als maatschappij beter van te worden.

In het verleden heb ik al diverse kleinere objecten veilig gesteld, zoals grenspalen. Maar de omvang van dit groepsdepot gaat mijn mogelijkheden ver te boven. Graag zou ik u allen willen uitnodigen voor een bezoek ter plekke en een bespreking hierover.

Met vriendelijke groet,
René Ros
onderzoeker en auteur website 'Stelling van Amsterdam, een stadsmuur van water'.

CC:
- Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude
- Programmabureau Stelling van Amsterdam, provincie Noord-Holland
- Recreatieschap Spaarnwoude
- Stichting Menno van Coehoorn
- Stichting Militair Erfgoed Groot-Amsterdam