Nieuwsbrief 326Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam. Deze en alle voorgaande nieuwsbrieven zijn, met illustraties, te raadplegen op: InhoudIn deze nieuwsbrief:
|
InleidingBeste lezer, Na een broodnodig extra lang zomerreces is dit dan de eerste nieuwsbrief van de tweede helft van 2009. Hopelijk is iedereen tot rust gekomen. Uiteraard begint deze nieuwsbrief met nieuws en bezoektips voor de komende Stellingmaand. Ten tweede een aantal aardigheden uit een niet-officiële brochure over de ontwerpen voor een nieuwe Stelling. En vervolgens een artikel over een nieuw boek over de Koude Oorlog, welke zeker een aanrader genoemd mag worden. OPROEP: Wil je als bezoeker of organisator de andere lezers laten weten wat je tijdens de Stellingmaand hebt beleefd? Stuur dan, kort na de betreffende belevenis, gerust een kort verslag van maximaal 400 woorden voor deze nieuwsbrief. Indien gewenst krijg je hulp bij het schrijven van de tekst. Bekijk de gehele nieuwsbrief met afbeeldingen en links op: Overig kort nieuws verschijnt op het Stelling Forum. Zie de nieuwste berichten op: De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 9 september verschijnen. Met vriendelijke groet,
|
Stellingmaand 2009Foto: Hans Baas, Stichting Mega. De 'officieuze' website Stellingmaand 2009 van Stichting Mega is wederom op 1 augustus beschikbaar gekomen en sindsdien nog aangevuld. Met een frisse stijl en gemakkelijk raadpleegbaar; behalve per dag is ook op een kaart te zien welke forten opengesteld zijn. De officiële opening van de Stellingmaand is 28 augustus op Fort bij Abcoude. Het thema van Stellingmaand 2009 is 'Mobilisatie' omdat het op 29 augustus 70 jaar geleden is dat het Nederlandse leger mobiliseerde. Waarom een 'officieuze' Stellingmaand-website? Omdat naar de mening van voldoende personen de 'officiële' Stelling-website slecht raadpleegbaar is. Die website is ontstaan alsof er niet al een website bestond en veroorzaakt veel verwarring. Er zijn 'vredesbesprekingen' gaande waarover we zeer hoopvol zijn gestemd. Stellingmaand 2009: http://www.stellingmaand.nl/
|
"Het palladium van Neerlands onafhankelijkheid!"Enige tijd geleden trof uw archiefonderzoeker een alleraardigst boekje in het Stadsarchief Amsterdam aan. Maar een boek geeft meer plezier in een luie stoel op een aangenamere plek. Vanuit de studiezaal, via een draadloze Internet-verbinding, bleek een exemplaar voor slechts 20 euro te koop! Doch bij ontvangst bleek dit 131 jaar oude boekje nog nooit gelezen te zijn: een groot deel van de pagina's was niet van elkaar losgesneden! Zou het een exemplaar geweest zijn van de schrijver die de inhoud al kende, of van ongeïnteresseerde eigenaren??? Op een veranda te Denemarken is het exemplaar van de brochure 'Amsterdam in staat van beleg!' door J.C.C. Den Beer Poortugael (zie foto rechts) voor de eerste maal gelezen. Het drukwerkje van 108 pagina's was een eigen openbare uitgave uit 1878 om drie voorstellen voor een nieuwe Stelling van onderbouwd commentaar te voorzien en een eigen voorstel onder de aandacht te brengen. Magnifiek zijn de kaarten van "Het Zuiderzeefront der toekomst", na drooglegging van de Zuiderzee, met forten van Muiden tot Edam langs een nieuw kanaal (zie afbeelding links). Waarbij Fort bij Edam heel anders georiënteerd zou worden... Alhoewel het een privé-uitgave was, was de schrijver niet de minste. Den Beer Poortugael werkte destijds als waarnemend hoofdintendant op het Departement van Oorlog en was een jaar later bijna zeven maanden Minister van Oorlog. Bovendien was hij van 1889 tot 1891 de Stellingcommandant. In 1891 nam Den Beer Poortugael ontslag en ging op 59-jarige leeftijd met pensioen. Hij bleef actief schrijven (hij zou nu zeker een weblog hebben gehad) en was delegatie-lid voor de twee Haagse Vredesconferenties in 1899 en 1907. Hij heeft de Eerste Wereldoorlog niet meegemaakt omdat hij in januari 1913 overleed, 80 jaar oud. N.B. 1: Palladium = uit de hemel gevallen beeld van Pallas Athene, in Troje bewaard omdat het de onneembaarheid van de stad waarborgde. Biografie Minister Den Beer Poortugael: https://www.stelling-amsterdam.nl/mensen/poortugael/
|
De Russen komen!Met dank aan: Mark Traa. Heb je je al eens verbaasd over alle bouwwerken die de Nederlandse Staat namens ons ooit heeft gebouwd 'ten behoeve' van de Koude Oorlog? Op de Stelling-website staan er een aantal in de regio Groot-Amsterdam genoemd, op Forten Info staat een nog groter (maar nogsteeds incompleet) overzicht van zulke bouwwerken in geheel Nederland en voor Nederlandse troepen in het toenmalige West-Duitsland. Over de achtergronden van de civiele bouwwerken was wel een en ander bekend. Maar niet alles en al helemaal niet van overheidsprojecten die geen bouwwerken hebben achtergelaten. Nadat uw redacteur zelf het boek gelezen heeft, kan de flaptekst gerust geciteerd worden: "Hij schrijft over vluchtplannen en schuilkelders voor regering en koningshuis, over plannen om de vliegtuigen van de KLM en de binnenvaartschepen naar het buitenland te verplaatsen en om kunstwerken in bunkers te verstoppen. Schokkend zijn de tot in detail voorbereide, maar tot mislukken gedoemde plannen om hele steden en dorpen te evacueren. Amsterdam komt uiteraard ook aan bod en kan niet buiten de landelijke plannen bezien worden. Voor iedereen die zich een beetje interesseert voor de Koude Oorlog is dit verplichte kost. En als het je nog niet intereseert, lees het dan om van de ene verbazing in de andere te vallen. Zo blijkt dat niet de Russen naar Nederland zouden komen, maar de Polen... Koude Oorlog bunkers e.a.: https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/
|
Het Nationaal Reduit van DenemarkenMet dank aan: Søren Østergaard. "De aanleg van eene centrale verdedigingslinie, ter bevestiging hetzij van de hoofdstad des Rijks of wel van een klein doch voornaam gedeelte des lands, is voor eene natie, die niet anders dan een verdedigende oorlog zal hebben te voeren eene noodzakelijkheid en men ziet dan ook allerwege een dergelijk stelsel door de kleine Staten aangenomen. België heeft zijne linie van Antwerpen, Denemarken zijne positie op het eiland Seeland, Ruménië zijn geretrancheerd kamp van Bucharest, Zwitserland zijne afsluiting van Rhönedal en St. Gothardpas." (Memorie van Antwoord, Begrooting van uitgaven ten behoeve van de voltooiïng van het Vestingstelsel, Dienst 1902.) Uw redacteur was onlangs in de gelegenheid om de verdedigingswerken op het eiland Sjaelland te bezoeken. København heeft veel overeenkomsten met onze hoofdstad: gezellig centrum, rondvaartboten, zakkenrollers, het weer en de haven. En ook een kringstelling delen de beide hoofdsteden, alhoewel København meer zeefront heeft en dus meer kustforten. Zoals het eiland Middelgrundet Fortet dat nu een conferentie-oord en hotel is, en waarmee de vergelijking met ons Fort aan het Pampus snel is gemaakt. Of Trekroner Fortet, een zwaar kustartilleriefort dat een eiland in de haven van de stad vormt, zoals ons Fort bij IJmuiden. En zelfs qua hergebruik zijn er overeenkomsten want zowel Fort bij Kudelstaart als Dragør Fortet zijn nu een jachthaven alhoewel de Westeinderplassen een íets ander uitzicht is dan de Øresund met de brug naar Zweden... Het zogenoemde Vestvolden ('West-wal') is een 14 km lange liniewal en gracht met elke 600 meter een caponnière die de natte gracht bestrijkt. En tussen de caponnière's een flinke batterij voor het 12 en 15 cm positiegeschut. Onze ca. 15 jaar jongere Geniedijk Haarlemmermeer is vergelijkbaar met de forten en batterijen met flankgeschut elke 2,5 km en de kleine batterijen ertussen. Naast Vestvolden loopt over de volledige lengte een snelweg maar toch kruisen er net zoveel wegen als door onze - kortere en nog niet geheel ingebouwde - Geniedijk. Alleen het aantal doorsnijdende spoorwegen en fietspaden is bij Vestvolden hoger. Belangrijke verschillen zijn dat de forten in drie perioden zijn gebouwd, meestal eerder dan in onze Stelling, en alleen in het noorden waren inundaties voorzien. Vanwege contacten tussen de militaire ingenieurs van België, Denemarken en Nederland is het niet zo vreemd dat de forten die in 1886-1894 zijn gebouwd, sterk lijken op een ontwerp uit 1891 voor Amsterdam. Deze driehoekige forten met geschutkoepels op een bomvrij gebouw geven een idee hoe men de Amsterdamse forten had gedacht. De meeste forten en Vestvolden liggen op 8-9 kilometer van de oude vestingwerken en zijn in de jaren 1960 volledig door de stad ingehaald en liggen nu midden in wijken met vrijstaande woningen, zelfs met woningen op het glacis en de tuinen in de droge gracht. En terwijl onze Stelling slechts één fort mist zijn er rond København meerdere gesloopt of ondergewerkt. De overige zijn meestal vrij te betreden als wandelgebied. Uw redacteur is met veel plezier op twee veldtochten geweest met Søren Østergaard, de collega-vrijwilliger met een website over de verdedigingswerken van København. We hebben 3,5 km van Vestvolden gewandeld, waaronder een deel dat grotendeels is ontdaan van begroeiïng en een eenvoudig bezoekerscentrum heeft, iets dat we na 20 jaar in de Stelling nog ontberen. Daarnaast zijn er acht forten bezocht waarover hierboven een impressie is gegeven (zie foto rechts). The Defence of Copenhagen 1880-1920: http://www.vestvolden.info/
|
Denemarken in de Koude Oorlog frontlinieMet dank aan: Søren Østergaard. In Nederland lagen we na 1960 in het achtergebied van de verdedigingslijn in West-Duitsland en was de Rijn-IJsselverdediging, en dus de IJssellinie, opgeheven. Sindsdien hebben we eigenlijk vooral magazijncomplexen en een aantal commando- en communicatiebunkers gebouwd. Omdat twee scheepsverbindingen van de Oostzee naar de Noordzee door Denemarken voeren zijn er tijdens de Koude Oorlog ook twee nieuwe forten gebouwd, of eigenlijk kustbatterijen, namelijk Langelandsfort en Stevnsfort. Beide zijn nu verschillende soorten Koude Oorlog musea. Een derde, Bangsbro, ligt in het noorden van het land en is een hergebruikte Duitse kustbatterij. Na eerder al verlaten Nederlandse NIKE- en HAWK-sites in Duitsland bezocht te hebben, was het aanschouwelijk om de commandoposten, radars en launchers mét luchtdoelraketten (zie foto linkboven) gewoon op hun plek te zien staan! Tevens een verkenningseenheid maar ook een aantal tanks en pantserwagens voor de kustverdediging die de te landden Poolse soldaten hadden moeten opvangen. Koldkrigsmuseet Stevnsfort: http://www.stevnsfortet.dk/
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.
|