Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 204

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 204
(7de jaargang, 30 mei 2005)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Voorwoord
• Nevenbatterij ontploft - Haarlem
• Fortwachter van Fort Uitermeer - Weesp
• Weblog Gedeputeerde Staten
• Safari Bloemendalerpolder - Weesp
• Bezoekerscentrum (vervolg)
• Overig

Achter elk artikel in deze inhoudsopgave staat aangegeven welke gemeente het betreft.

Voorwoord

Zal het kort houden want we gaan snel over naar actuele gebeurtenissen, namelijk een ontploffing in een nevenbatterij.
Verder een leuk artikel over het leven als fortwachter op het Fort bij Uitermeer. We sluiten af met een gevonden tekst in een weblog van een gedeputeerde. En een persbericht over een 'safari' in de Bloemendalerpolder tussen Weesp en Muiden.

Mogelijk dat er eind deze week al een volgende nieuwsbrief verschijnt. En anders spreken we elkaar volgende week maandag weer!

Nevenbatterij ontploft

Zondagavond gaf de Politie Kennemerland een persbericht uit dat leidde, volgens diverse e-mails, tot berichten van RTV Noord-Holland (website), AT5 (teletekst), Gooi en Eemlander (website), NOS (Teletekst, Kort Binnenlands Nieuws) enzovoort. Een dag later (30-5) had het Haarlems Dagblad de uitgebreidste versie op haar website die hieronder is overgenomen:

---
Bunkerdeur door dak woning

De schrik zit er nog goed in bij mevrouw Zeulevoet. De 75-jarige Spaarndamse hoorde in de nacht van vrijdag op zaterdag, zij lag op bed, rond de klok van 02.00 uur een enorme knal. "Ik kreeg meteen een oorlogsgevoel." Toen zij in een achtergelegen kamer van haar huis ging kijken, ontdekte zij tussen de stofwolken een gat van ongeveer 1 meter bij 1 meter in het dak.

Onderzoek van de politie wees uit dat een metalen deur dwars door het dak was geslagen. De deur bleek afkomstig van een oude bunker die op meer dan tweehonderd meter van de woning ligt. Een explosie in de bunker heeft de deur naar buiten geblazen, waarna deze via een boom op het dak van het huis aan de Kerklaan terecht kwam.
Mevrouw Zeulevoet was die dag net teruggekeerd van een vakantie in Turkije. "Ik kon vrijdagnacht de slaap niet goed vatten. Ik lag wat te dommelen toen die knal kwam."

De ijzeren deur, die 40 kilo weegt, heeft twee dakspanten verbrijzeld. Gelukkig raakte mevrouw Zeulevoet niet gewond. De buurt was onmiddellijk in rep en roer. "De buren liepen over straat, de brandweer kwam erbij. Zelf heb ik niet gejankt of zo. Maar ik kom nu pas een beetje bij." Ze vindt het 'onbegrijpelijk' wat er is gebeurd. De bunker, onderdeel van het complex Fort bezuiden Spaarndam, wordt voor zover bekend door niemand gebruikt. "Die bunker, daar hebben mijn kinderen nog in gespeeld. Ik kijk er zo op uit."

De politie tast over de oorzaak vooralsnog in het duister. De technische- en districtsrecherche onderzoeken de zaak.
---

Gelukkig hebben we in Spaarndam een lokale informant, namelijk Joop de Vries† van Stichting Krayenhoff. Hij had vrijdagnacht ook een klap gehoord maar daarna geen hulpgeroep en hij was weer gaan slapen. Bovendien was de klap niet zo hard als hij zich herinnerde van het opblazen van de hefkoepels in 1943.

Onderzoek door Joop wees uit dat het om de nevenbatterij in de liniewal bij het Fort bezuiden Spaarndam gaat. In de muur ervan zitten munitienissen die elk door twee metalen schuifdeurtjes worden afgesloten. Achter een van deze stalen deur hebben onbekenden een explosie plaats laten vinden waardoor de deur weg vloog. Er lag wat betonpuin op de grond, de deurrails is verbogen en er mist een deel van het beton. Joop heeft foto's van de schade aan de nevenbatterij gemaakt die in deze nieuwsbrief op de website zijn opgenomen.

<http://www.hdc-i.nl/a.php?/Pagina/0,7100,10-1-1--2616861-1305-454034-,00>
<http://www.gooieneemlander.nl/Pagina/0,7098,13-1-2028--2616292-1488--,00.html>

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarndam/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarndam-zuid/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kleine-werken/nevenbatterij/>

Fortwachter van Fort Uitermeer

Een verslag van een gesprek met een oud-fortwachter.
Door Ida Kemperman-Wilke, Gemeentearchief Weesp.

J.H. Bos kwam in 1960 op het Fort Uitermeer wonen. Hij woonde er met zijn gezin, zijn kinderen werden geboren in 1961 en 1964. Hij was de eerste fortwachter die uit Weesp kwam, voor die tijd hadden de fortwachters weinig binding met Weesp.
Van de oude fortwachter, die op hoge leeftijd met pensioen ging, kreeg Bos de sleutel van het fort. Deze sleutel heeft hij nu nog, omdat niemand bij Defensie er belangstelling voor had toen de woning moest worden ontruimd.

De oude fortwachter vertelde hem de volgende bijzonderheid over de gebeurtenissen op het fort tijdens de Tweede Wereldoorlog: in die tijd was het Duitse leger, en meer specifiek een Tsjechisch onderdeel, gelegerd op het fort. De Tsjechen werkten er aan de ontwikkeling van een militaire versie van de Skoda. Dit verhaal werd later bevestigd door een bestuurder van een Tsjechische auto. Deze belde op een avond, begin jaren 1960, aan bij het fort en vroeg in het Duits of hij nog eens op het fort kon kijken. Hij vertelde dat hij er aan het ontwerp van een pantservoertuig* had gewerkt. Natuurlijk liet Bos hem niet binnen, toegang tot het fort was ten strengste verboden.

Het leven op het fort was niet altijd makkelijk. Je woonde er afgelegen, het was een eind op de fiets naar Weesp – of de ’s-Gravelandseweg af, of over de brug en de Gooilandseweg-Utrechtseweg. Gelukkig kwamen wel enkele leveranciers naar het fort: bakker Rijnbeek en een groenteman en melkboer uit Ankeveen.

De winters begin jaren 1960 waren erg koud. De waterleiding voor het fort kwam van de Horn, het verlengde van de Utrechtseweg en liep dan door de Vecht naar de overkant. In de winter van 1961 bevroor de waterleiding doordat de rivier tot op de bodem bevroren was. Het was de fortwachter uit zuinigheidsoverwegingen door Defensie verboden de waterleiding te laten lopen en dus bevroor de hele leiding. Voordat de leiding eindelijk ontdooit was, was het al juni.
Al die maanden heeft Defensie dagelijks een tankwagen met water bij het fort moeten brengen voor de fortwachtersfamilie. In de jaren daarna is er niet meer een dergelijke zware vorst geweest en kwam bevriezing gelukkig niet meer voor.

Op het fort waren veel wapens en munitie opgeslagen. Toen aan het eind van de Nieuw Guinea-crisis de militairen daar vandaan terugkwamen werd bijvoorbeeld veel munitie naar Fort Uitermeer gebracht. Ter plekke werden in een demonteer-inrichting (een apart staand gebouw) de slaghoedjes verwijderd uit de artilleriemunitie, en apart van elkaar opgeslagen. Later werd de onklare munitie afgevoerd, bijvoorbeeld naar een dumpplaats voor de kust van Zeeland. Het papier waarin de wapens verpakt hadden gezeten, werd afgevoerd naar fort Bijlmermeer (Fort in de Laander en Westbijlmerpolder) om daar verbrand te worden.

Op een gegeven ogenblik kwamen er meer regels voor de veiligheid. Het werd toen niet langer verantwoord geacht om op korte afstand van een munitieopslagruimte te wonen. Weliswaar was de munitie in verschillende classificaties gescheiden opgeslagen, maar het bleef een gevaarlijk product.
Voor het vertrek van de familie Bos van het fort waren er al strenge voorschriften betreffende het roken op het fort. Ieder die op het fort kwam werken moest zijn aansteker en rookwaar in een gesloten kast opbergen voordat men in de loodsen werd toegelaten.

Wanneer de fortwachter met vakantie ging mocht er wel een familielid in de woning verblijven. Deze moest dan een bewijs van goed gedrag overleggen dat was afgegeven door de burgemeester van zijn/haar woonplaats. De bewaking van het fort werd dan overgenomen door een militaire wacht die uit Amsterdam kwam.
Ondanks de ongemakken was het fijn wonen op het fort.

* Jagdpanzer 38 of Hetzer ? Ontwikkeld van maart 1943 tot april 1944.
<http://www.pzfahrer.net/>

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitermeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/bijlmerpolder/>

Weblog Gedeputeerde Staten

Op de website van de provincie Noord-Holland kan je informatie vinden over de gedeputeerde staten (het dagelijks bestuur). Zij houden ieder een weblog van hun belevenissen bij. Rinske Kruizinga (Cultuur) sinds maart niet meer dus helaas geen verslag over de bijeenkomt in Rijsenhout (zie Nieuwsbrief 195). Hans Schipper (Recreatie en toerisme) schrijft wel door, met onder andere (begin april):

"Daarna een presentatie van de stand van zaken fort Uitermeer bij Weesp. Het fort en omgeving wordt op dit moment opgeknapt en als dat klaar is, wil ik dat de openbare toegankelijkheid van het fortterrein sterk is verbeterd. Het zou een uitstekende plek zijn voor het bezoekerscentrum van de Stelling van Amsterdam, in combinatie met een (bescheiden) horecavoorziening. Mijn aanvankelijk optimisme, dat hier snel iets van de grond getild zou kunnen worden, heb ik moeten temperen. Zelfs aan zo’n betrekkelijk klein project zitten meer haken en ogen vast dan ik dacht."

Een recente tip gaf aan dat deze week de werkzaamheden op het terrein van het Fort Uitermeer weer aanvangen. De provincie weet blijkbaar wat ze met het terrein willen gaan doen. Er zou ook een munitiegebouw gesloopt gaan worden.

<http://www.noord-holland.nl/thema/concern/politiek_en_bestuur/Gedeputeerde_Staten/index.asp>

Safari Bloemendalerpolder

Persbericht van Ontwerpbureau Bloemendalerpolder/KNSF.
(In de Bloemendalerpolder ligt het restant van het Duitse Radarstation Seeadler. <http://seeadler.forten.info/)

Het Ontwerpatelier nodigt iedereen van harte uit voor de publieksdag met "Safari" door het gebied Bloemendalerpolder/KNSF-terrein op zaterdag 18 juni 2005 van 11.00 tot 16.00 uur. Iedereen is welkom vanaf 10.30 in het Recreatie Centrum Muiden aan de Weesperweg 6 in Muiden voor een leuke, informatieve en vooral inspirerende dag in en rond dit gebied.
De bedoeling van deze dag is om het gebied beter te leren kennen en het Ontwerpatelier van input te voorzien waarmee zij aan de slag kunnen om te komen tot een nieuwe visie op de inrichting van het gebied Bloemendalerpolder/KNSF-terrein.

Tijdens deze dag staat een aantal deskundigen klaar om met de geïnteresseerden letterlijk op "Safari"te gaan in zowel de Bloemendalerpolder als op het KNSF-terrein. Er zijn Safari's over allerlei onderwerpen, o.a.; natuur, cultuur, ruimtelijke ordening, landschap, recreatie en verkeer. Elke deskundige zal met een groep op pad gaan en zijn visie geven op het gebied en de ontwikkelingen. Met elke groep gaat ook iemand van het Ontwerpatelier mee om met hen in gesprek te gaan, vragen te beantwoorden en ideeën te horen waarmee zij aan de slag kunnen.

Na de Safari wordt in het Recreatiecentrum gezorgd voor een lunch en 's middags bespreken de deelnemers van verschillende safarigroepen - als zij dat willen - met elkaar welke ideeën en gedachten zij tijdens de Safari hebben opgedaan. Met deze input gaat het Ontwerpatelier in de weken hierna aan de slag. De bedoeling is dat deze 'gelegenheidsgroepen' na de Safari nog 1 x bijeen komen om gezamenlijk te reageren op het geleverde “huiswerk” van het atelier.

Doe mee en meldt u aan!
Geïnteresseerden voor de Safari 's morgens en/of de groepsgesprekken 's middags kunnen zich aanmelden vóór 10 juni bij Gertrud Maes, g.maes@chello.nl of telefonisch 06 - 26 99 47 48.
Komt u bij voorkeur op de fiets; dat is een handig vervoermiddel bij de Safari!

P.S. Ontwerpbureau Bloemendalerpolder/KNSF is van start gegaan, voor een periode van drie maanden, met inloopuren op donderdagmiddag.
<http://www.noord-holland.nl/projecten/Bloemendalerpolder/Ontwerpatelier/index.asp>

Bezoekerscentrum

Tot januari 2006 in elke nieuwsbrief een stukje over het bezoekerscentrum. Ook als er weer niets te melden is...

Je kan mijn voorstel over het bezoekerscentrum uit 2003/2004 lezen of downloaden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/bezoekerscentrum/>

Overig

- Noordhollands Dagblad meldt 'Nog altijd stilte rond Hembrugterrein' <http://www.hdc-i.nl/a.php?/Pagina/0,7106,15-1-4714--2608494-1322-723605-,00>

- Persbericht van de provincie NH stelt 'Stelling van Amsterdam wel degelijk van internationaal cultureel belang' <http://www.noord-holland.nl/thema/nieuws/persberichten/Stelling_van_Amsterdam_van_belang.asp>

- Haarlems Dagblad (Haarlemmermeer) houdt een online enquete met de vraag 'Haarlemmermeer springt slordig om met historisch erfgoed'. Iedereen mag 1 keer stemmen. Momenteel is de stand als van een Soviet-verkiezing! <http://www.haarlemsdagblad.nl/Pagina/0,7100,10-1-6457---1488--,00.html>

- 'Wadden niet klaar voor werelderfgoedlijst' <http://www.nu.nl/news/531939/10/%27Wadden_niet_klaar_voor_werelderfgoedlijst%27.html>

- Van de 2,5 miljoen euro die nodig is om het dak van het Fort aan het Pampus dicht te maken, reserveert de provincie 0,9 miljoen uit het 'UNA-fonds'. <http://www.noord-holland.nl/thema/nieuws/persberichten/UNA_project_SI.asp>

Met nieuwsberichten gesignaleerd door Co Stronck.