Sluit [X]   
 

Fortwachter Klop in 1967: Yad Vashem ceremonie te Jeruzalem, Israël

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 198

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 198
(7de jaargang, 18 april 2005)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

Achter elk artikel in deze inhoudsopgave staat aangegeven welke gemeente het betreft.

 

Voorwoord

Volgens mij is het weer een leuke nieuwsbrief geworden. Een boek was de inspiratie voor twee items, over geschutkoepels en over fortwachterswoningen.
Tevens een artikel over ontvangen originele foto's van de oefening in 1912 rond Aalsmeer en Uithoorn. En tenslotte heeft onze voorzitter een samenvatting gemaakt van het ontwerp-Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam.

En ik denk dat ik een leuk onderwerp heb voor de 200ste nieuwsbrief...

 

Beeldvorming over geschutkoepels

"Het is het enige geschut dat in de Stelling van Amsterdam bewaard is gebleven."
Een gids van het Fort bij Spijkerboor heb ik dit al eens horen zeggen over de geschutkoepel van dat fort. Ik trof het nu ook aan in het boek 'Op weerstand gebouwd'. Een uitgave van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en nota bene is dat hoofdstuk geschreven door een medewerker van Vereniging Natuurmonumenten. En het klopt niet...

Als er nou nog vele geschutkoepels bewaard zouden zijn gebleven, dan is zo'n vernauwing op kaliber of soort zinvol. Maar er zijn er zo weinig over dat het eerder misleiden van de beeldvorming is. Want hoeveel mensen zullen zich nog druk maken over het behoud van de laatste van drie pantserkoepels van het Fort bij Velsen???

In heel Nederland zijn nog twee koepels op de originele locatie aanwezig. Een koepel met twee 10,5 cm kanonnen in het Fort bij Spijkerboor. En een koepel met een (1) 15 cm kanon in het Fort bij Velsen.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spijkerboor/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/velsen/>

Zie voor grotere foto's van deze twee koepels en een derde losse:
<http://www.forten.info/cgi-bin/fotoalbum/emAlbum.cgi?c=show_thumbs;p=Stelling_van_Amsterdam/Pantserkoepels>

"Het is een van de twee geschutkoepels die in heel Nederland bewaard zijn gebleven."

 

Woningen

Een ander hoofdstuk, 'De wachters van de wachters', uit het hierboven genoemde boek 'Op weerstand gebouwd' gaat over fortwachterswoningen. In heel Nederland maar met veel voorbeelden van woningen in de Stelling van Amsterdam. De auteur, Ileen Montijn, stelt dat meer onderzoek nodig is. Dat ben ik met haar eens mede omdat ik al een tijd van plan ben om de kringenwetwoningen te gaan inventariseren. Maar door gezin, zakelijke drukte en hobby-hulpvaardigheid aan derden, kom ik niet eens toe aan een leuke wandeling over de Geniedijk.
Maar ik zal bij deze een schrijftafel-geleerde bijdrage leveren door iets onder de aandacht te brengen dat ook de auteur zich nog niet zal hebben gerealiseerd.

Men vraagt zich wel eens af waarom op het ene fort een houten woning staat en op de volgende een van baksteen. Ik had hierover een vermoeden en naar aanleiding van het genoemde boek heb ik alle beschikbare bouwtekeningen geraadpleegd. En dat zijn vooral die, die in het Provinciaal Monumentregister StvA zijn opgenomen. Niet alle forten staan daarin en niet van elk fort is de vereiste tekening overgenomen. En bovendien zijn de tekeningen vaak van slechte kwaliteit. Daarnaast heb ik me beperkt tot de 34 forten die exclusief voor de Stelling zijn gebouwd. Enige aanvullende informatie bood "het boek uit 1988".

Uit de gegevens (zie tabel in de website versie van deze nieuwsbrief) blijkt dat op veel forten oorspronkelijk twee woningen zijn gebouwd: een directiekeet en een wachterswoning. Op geen enkel fort zijn beide woningen behouden gebleven, in het gunstigste geval een van de twee. Soms de bakstenen woning, soms de houten woning. Een bijna even groot deel van de forten heeft geen woning meer of een nieuwbouw/herbouw exemplaar. Bij tenminste twee forten bestaan momenteel plannen om een nieuwe fortwachterswoning te bouwen.

Aan de locatie op de tekeningen is te zien dat de meeste overgebleven stenen woningen bedoelt waren als directiekeet - waarin tijdens de bouw de directie (Genie) en de aannemer zetelden. De kleinere houten woning staat op de tekeningen vaak aangegeven als wachterswoning maar soms als magazijnknechtwoning.
In twee contracten voor de bouw van bomvrije gebouwen op vijf forten is ook sprake van woonschuiten van 50 m2 ten bate van de directie. Na oplevering van het fort zal het gebruik van de woningen ongetwijfeld gewijzigd zijn, maar een bepaald patroon is me niet bekend. De fortwachter in de stenen Rijkswoning, een knecht in de houten Rijkswoning?
Het is overigens ook mogelijk dat bij forten waarvan de bouw in een (1) contract werd aanbesteed, na 1908, ook maar een directiekeet is gebouwd.

Fort Aantal Omschrijving op bouwtekening Bestaand 2005
Edam 2 directiekeet, wachterswoning wachterswoning hout
Kwadijk 2 directiekeet, wachterswoning wachterswoning hout
Benoorden Purmerend 1 wachterswoning herbouw steen?
Nekkerweg 1 directiekeet directiekeet hout
Middenweg 2   onbekend steen
Jisperweg 1 wachterswoning geen
Spijkerboor 2 directiekeet, magazijn...woning directiekeet steen
Marken-binnen 1   nieuwbouw
Krommeniedijk 2 wachterswoning, woning van den magazijnknecht geen
Aan den Ham ?   geen
Veldhuis 2   geen
St. Aagtendijk 3   onbekend steen
Velsen ?   geen
IJmuiden ?   geen
Zuidwijkermeer 1?   geen
Benoorden Spaarndam 1   onbekend steen
Bezuiden Spaarndam 1   onbekend hout
Penningsveer 2   onbekend hout
Liebrug 1   geen
Vijfhuizen 1   nieuwbouw
Hoofddorp 2 steenen woning, houten woning geen
Aalsmeer icm sluizen ?   geen
Kudelstaart 2 directiekeet, wachterswoning wachterswoning hout
De Kwakel 1 wachterswoning wachterswoning hout
Drecht 1   nieuwbouw
Uithoorn 2   nieuwbouw
Waver-Amstel ?   geen
Waver-Botshol ?   onbekend steen
Winkel ?   onbekend steen
Abcoude 1   onbekend steen
Nigtevecht ?   onbekend steen
Diemerdam 2 directiewoning, conducteurswoning directiewoning hout
Pampus 2 directiekeet, wachterswoning geen
Durgerdam icm vuurtoren 4 directiekeet, conducteurswoning, vm. opzichterswoning, lichtwachterswoning onbekend herbouw

 

De Prins bij de oefening

Na de foto's van het zwembad bij Hoofddorp, ontving ik nu van Jan Wies een scan van een pagina van het tijdschrift "De Prins" uit 1912. Hierop staan drie foto's over de Fortmanoeuvres die in 1912 rond Aalsmeer en Uithoorn werden gehouden.
Uiteraard zijn deze foto's op de website geplaatst* bij verslag Fortmanoeuvres 1912 (samenvatting en volledige versie).

Voor zover bekend werkte Soldaat Schutte, waarvan een biografie op de website staat, op dat moment bij Uitgeverij de Bron in Amsterdam die "De Prins" uitgaf.

<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/stukken/oefening/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/mensen/soldaat.htm>

* Toestemming is volgens de Auteurswet niet meer nodig omdat de fotograaf niet bekend is en het meer dan 70 jaar na publicatie is. Dank aan de heer J. Wies voor zijn bijdrage.

 

Samenvatting ontwerp-Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam

Door Peter Schat, voorzitter Stichting Mega

De provincie Noord-Holland zet in het Gebiedsprogramma activiteiten en maatregelen op een rij, die in de periode 2005-2008 een fundament moeten leggen voor de verwezenlijking van doelstellingen die zij zich ten aanzien van de Stelling van Amsterdam stelde. Die doelstellingen zijn: behoud van de ruimtelijke samenhang tussen de (deels beschermde) stellingonderdelen; versterken van herkenbaarheid en gebruikswaarden. Voor de ‘activiteiten en maatregelen’ is in genoemde periode 29 miljoen euro nodig, waarvan de provincie 8 miljoen inbrengt. Dit is nog maar het begin. In 2020 moet een lange rij doelen zijn verwezenlijkt, dat vergt een investering van 225 miljoen, waarvan de provincie eveneens een deel ophoest: 45 miljoen. Uit deze verhouding blijkt al, dat de provincie mikt op het vliegwieleffect van haar investeringen, dat andere investeerders moet prikkelen ook over de brug te komen.

Omdat het onmogelijk is ver in de toekomst te kijken, focust het Gebiedsprogramma zich op de korte termijn: 2005-2008. Daarin worden de volgende vier thema’s aangesneden en op elk van deze gebieden wordt beoogd in 2008 onder meer te hebben bereikt:

A. Het vergroten van de publieke toegankelijkheid:

  • Het actualiseren van de beschrijving van de ANWB-fortenfietsroute en het opnemen van deze route in de knooppuntbewegwijzering;
  • Het uitbrengen van beschreven en deels bewegwijzerde wandelroutes;
  • Het openstellen van een bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam;
  • Het - in samenwerking met reeds bestaande websites - realiseren van een centrale, gemakkelijk toegankelijke en breed opgezette website rond de Stelling van Amsterdam;
  • Het organiseren van meerdere, jaarlijks terugkerende publieksevenementen.

B. Het behouden, restaureren en toegankelijk maken van het militair-historisch complex:

  • De restauratie/herbestemming van ten minste vijf forten (waarvan een het bezoekerscentrum zal herbergen);
  • De restauratie van ten minste zes waterstaatkundige elementen.

C. Het versterken van de ruimtelijke samenhang en de landschappelijke herkenbaarheid

  • Bij alle gemeenten het ‘Ruimtelijk Inspiratieboek Stelling van Amsterdam’ bekend te maken en hierover gesprekken aan te gaan;
  • Met de gemeenten waar zich concrete ontwikkelingen in het Stellinggebied voordoen gerichte afspraken te maken over de ruimtelijke inrichting van de Stelling van Amsterdam ter plaatse;
  • De volgende nieuwe functies c.q. landschapselementen toe te voegen: veldeenheden (drie locaties), natte voet c.q. natte velden (50 hectare), nieuw open water c.q. inundatiegebieden (twee locaties), nieuwe boszones (25 hectare) en wegbeplanting (twee locaties).

D. Het vergroten van de economische betekenis

  • Het – middels nader onderzoek en met inachtneming van de cultuurhistorische en landschappelijke waarden – concreet maken van de verdere mogelijkheden voor economische ontwikkeling van de Stelling van Amsterdam, bijvoorbeeld in forten en op de nieuwe veldeenheden.

Voor de uitvoering van het Gebiedsprogramma 2005-2008 richt de provincie binnen haar nieuwe organisatie een programmabureau Stelling van Amsterdam op.

Het volledige ontwerp-Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam is te downloaden via:
<http://www.noord-holland.nl/Images/65_69170.pdf>

 

Bezoekerscentrum

Tot januari 2006 in elke nieuwsbrief een stukje over het bezoekerscentrum. Ook als er weer niets te melden is...

Je kan het hele voorstel lezen of downloaden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/bezoekerscentrum/>

 

Overig

- Afleveringen 3 en 4 van de TV-serie 'Ik hou van Holland' zijn online te bekijken, met bezoeken aan de Kustbatterij bij Durgerdam en het Fort aan het Pampus. Met weinig genuanceerde uitspraken over de Stelling.
<http://www.ikhouvanholland.info/afleveringen/4.htm>
<http://www.ikhouvanholland.info/afleveringen/5.htm>

- 'Zorgen over munitiedepots op zee' <http://www.hdc-i.nl/a.php?/Pagina/0,7101,11-1-6520--2545914-1488--,00> (CS)

- Bemanningslid Tayloe (82 jr.), van de in de Spaarndammerbuurt neergestorte bommenwerper, bezoekt 21-24 april zijn landingsplek in Ilpendam en mogelijk ook Amsterdam! <http://home.hetnet.nl/~emielros/vliegtuig/>

- Kringenwetboerderij Zeehoeve is bijna geheel gerestaureerd en inmiddels al in gebruik genomen door Stichting Herstelling: <http://www.herstelling.nl/algemeen/nieuws/2005/0415/>

- De Keverdijkse Polder, vm. inundatiegebied bij Weesp en Muiden, is toepasselijk in beeld als calamiteitenberging bij extreem hoog water.

Met nieuwsberichten gesignaleerd door Co Stronck (CS).

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)
 
 
 
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)