Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 70
(8 oktober 2002)
Beste lezer,
Bij deze een nieuwe nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam; een
onafhankelijk particulier initiatief zonder winst-oogmerk.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>
Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen, ook te vinden op: <https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook meer informatie over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief
te vinden.
Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.
Tip: stuur de nieuwsbrief door aan anderen en vraag ze ook abonnee te worden.
INHOUD
In deze nieuwsbrief:
JUBILEUM
Het is een insignificant feit, maar bovenaan deze nieuwsbrief staat toch al
weer het getal 70. Sinds 25 februari 1999 zijn er dus 70 nieuwsbrieven in 1321
dagen geweest. Da's één per 19 dagen...
SECTOR ILPENDAM
Het was weer eens tijd om een vrije dag op te nemen en de laatste tocht van
dit jaar te maken. De keuze was eenvoudig omdat ik er al lang niet meer naar
de forten in de Sector Ilpendam was geweest en er ook weer een excursie voorbereid moet worden. Dus op vrijdag
4 oktober, met uitzonderlijk goed weer, ging ik met Co Stronck (gids Spijkerboor)
en Jan van Drie (dienstplicht vervanger van zijn zoon Frank) vanuit Purmerend
op stap.
We reden eerst richting het plaatsje Neck om op de dijk van de Polder Wormer,
Jisp en Nek langs het Noordhollands Kanaal te komen. Vanaf die dijk hadden we
een mooi zicht op de inlaatsluis van de Beemster, aan de andere kant van het
kanaal. Zonnig, mooie wolken en glad water met spiegeling. En geloof het of
niet, er kwamen zelfs twee zwanen voor de foto poseren!
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/index-ilpendam.htm>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/inundaties/>
Maar het eigenlijke doel was de voormalige militaire
weg in de polder. Ook het trace langs het kanaal en de Knollendammervaart
zijn nog goed te herkennen omdat de weg plots niet meer op de dijk ligt maar
binnendijks. Als een soort gedekte gemeenschaps was verkeer enigzins beschermd
tegen beschietingen. Maar dwars door de weilanden liep ook nog een weg. Langs
de locatie waar eigenlijk het Fort
bij Spijkerboor had moeten komen maar waar het absoluut geheel in de grond
weggezakt zou zijn.
Volgens het archief van het Heemraadschap Wormer, Jisp en Nek is de weg in 1896
aangelegd. Het was een weg dwars door de polder met twee houten ophaalbruggen.
In 1920 waren de bruggen in de weg dwars door de polder vervallen en is de weg
gesloten en zijn de bruggen gesloopt.
De beide aansluitingen op de wegen langs de polderdijk waren zeer goed te vinden.
Vanaf de oostzijde was een aparte strook grond te herkennen met in de eerste
sloot restanten van een brugbeschoeiïng. Hier stond ook een grenspaal die
ons erg bekend voorkwam maar helaas geen 'O' van het Ministerie van Oorlog had.
Maar een 'W' met onbekende betekenis. We hebben de weg niet van deze kant betreden
maar ook verder langs het terrein zagen we geen militaire grenspalen.
Vanaf de westzijde begint de weg op een boerenerf en is als landbouwpad met
zeer veel kleine puinresten te herkennen. Van die kant af zijn we de weg opgelopen
tot de eerste sloot waar een brug moet hebben gelegen. Er ligt nogsteeds een
brug maar die is moderner met een kleine hoeveelheid verbleekt hout langs de
waterlijn. Maar of dat nog uit 1896 stamt? Is er een dendroloog in het publiek?
We zijn niet het hele trace afgelopen maar we hebben toch een goede indruk kunnen
krijgen en even van een hele mooie polder kunnen genieten. Veel water, rietkragen
en windmolentjes met daartussen koeien en paarden.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/werk-wegen/>
Via een omweg kwamen we bij de inlaatsluis in de Starnmeerpolder. Die ligt
er nog onverandert bij maar dat kan niet van de liniewal door de Starnmeerpolder gezegd worden. Er was al niet veel over
maar nu is het praktisch geheel verdwenen. In februari 2000 heb ik er voor het
laatst foto's gemaakt en toen was er nog wel een stuk over. Dat wil zeggen dat
het provinciaal monument is afgegraven.
Eenmaal in de Polder de Beemster reden we even naar het Fort
bij Spijkerboor om de verbouwing te bekijken. We mochten op eigen gelegenheid
even kijken bij de bouw van een extra noodtrap in het hoofdgebouw. Deze neemt
vrijwel geheel de twee meest rechtse lokalen in beslag. Op de benedenverdieping
zijn twee deuren weer opengemaakt (deze waren dichtgezet tijdens de ombouw tot
gevangenis) en van de pantserdeuren voorzien. Het hele fort wordt opgeknapt
maar dat hebben we niet allemaal bekeken.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/starnmeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spijkerboor/>
Via de Volgerweg kwamen we langs een militaire duiker uit 1916 en reden we
naar Midden-Beemster om even wat te eten. Het was nog vroeg maar de middag was
volgepland en druk.
Onderweg zagen we het Fort aan de
Jisperweg en Fort aan de Middenweg in de verte liggen. Helaas hadden we van Natuurmonumenten geen toestemming gekregen om op eigen gelegenheid deze forten te bezoeken. In
tegenstelling tot Fort bij Spijkerboor blijken hier voorschriften te gelden
die onbegeleide toegang onmogelijk maken. En omdat de medewerkers zelf niet
konden begeleiden zou een externe kracht ingehuurd moeten worden waarvan de
kosten voor drie uur arbeid zouden worden doorberekend. En dat is mijn inziens
geen zinnige investering.
Om 12.00 waren we bij het Fort aan
de Nekkerweg (in eigendom van N.V.
Afvalzorg) waar we van de voormalige fortwachter de bos sleutels kregen.
Ook een medewerker van TV
Noord-Holland was aanwezig om het betreden van het fort te filmen. Eerst
liepen we even over de frontwal en de terrepleinen. Hier was niet veel bijzonders
te zien. Twee opgeblazen hefkoepelgebouwen met gangen er naar toe. In de frontwal
liggen drie mitrailleuropstellingen waarvan de middelste toegang geeft tot de
poterne naar het frontgebouw. Die poterne was gevuld met een laag water. Bij
het linker hefkoepelgebouw was te zien dat er betonwapening was gebruikt en
dat is heel uitzonderlijk.
Aan de keelzijde stonden drie zeer opvallende hoge naaldbomen. Dat bleken inderdaad
de kerstbomen van de fortwachter te zijn die al vele jaren geleden de huiskamer
moesten verlaten.
Binnen was te zien dat het fort voor munitieopslag is gebruikt (tot circa 1982)
want veel tussenmuren zijn verdwenen. Ook veel binnendeuren zijn weg maar de
opschriften boven de deuren zijn nog allemaal te lezen.
Beide wasruimten waren geheel leeggehaald. En houten vloeren zijn vervangen
door beton. Uitzonderlijk waren de vele steunbalken voor de grote pantserdeuren
van de poterne. Deze waren nog aanwezig en waren tegen de deuren geplaatst of
hingen aan de daarvoor bedoelde haken in nissen in de muur.
De machinekamer was leeg, op een fundering en pijpen na. De ontijzeringsinrichting
is nog aanwezig maar stond helemaal bij de kruitkamers van de linker keelkazemat.
Bij deze is heel goed te zien dat er bovenin geen douchekoppen zitten, maar
een plaat met gaatjes waarop water uit een geperforeerde buis valt.
De keelkazematten en de kruitkamers zien er allemaal netjes uit. Geen van de
lampnissen heeft nog glas maar verder is het schoon en niet gesloopt. Er was
zelfs nog één gaasdeur aanwezig. De affuiten voor de kanonnen
zijn nog aanwezig. De affuiten voor de mitailleurs zijn weg evenals de de luiken
en rails.
Na anderhalf uur hebben we het hele fort gezien en verlieten we het terrein
weer. Via een omweg, noodzakelijk door snelweg A7, reden we over de Purmerenderweg
naar het Fort benoorden Purmerend. In de laatste 500 meter waren plots een heleboel
houten woningen te zien. Het monumentregister spreekt hier niet over dus eigen
onderzoek zal te zijner tijd moeten uitwijzen of dit werkelijk Kringenwetwoningen zijn.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nekkerweg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kringenwet/>
<http://www.afvalzorg.nl/>
In het Fort benoorden Purmerend werden we ontvangen door Henk Bart van de gelijknamige wijngroothandel. We spraken
elkaar even aan de tafel in de poterne, nu sfeervol ingericht als proeflokaal,
over onze komst en de te voorbereiden excursie. Hierna liepen we kort door het
fort en op het terreplein om een indruk te krijgen. Ik was hier al eens eerder
geweest (zie Nieuwsbrief 41) en zal
die informatie hier niet herhalen.
Wel werd het mysterie over het ingestorte dak opgehelderd. De zanddekking voor
het hoofdgebouw was weggehaald en er was een metalen constructie gebouwd met
betonplaten als dak. Eroverheen zou weer 50 centimeter grond komen zodat de
verschijningsvorm van het fort nauwelijks wijzigde. Tijdens die bouw werd ook
de dakbedekking van het hoofdgebouw zelf vernieuwd en het zand daarvan was tijdelijk
als een hoop op het nieuwe dak gelegd. Door zware regenval werd deze hoop echter
zo zwaar dat de bevestiging van de staalconstructie aan het hoofdgebouw het
niet hield. Bovendien bleek achteraf dat de bouten in het beton van het hoofdgebouw
door luchtbellen in het beton toch niet zo stevig vastzaten als gedacht. Het
dak van het nieuwe, reeds in gebruik genomen, magazijn stortte daardoor op de
pallets met wijnflessen.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/purmerend-noord/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/nieuwsbrief/nieuwsbrief-41.htm>
Het was inmiddels te laat om ook naar het Fort
bij Edam te gaan - waar de sleutel onder de deurmat klaar lag - dus sloten
we af met Kwadijk. Eerst nog even op het voormalige mobilisatiecomplex bij het
Fort benoorden Purmerend gekeken. Daarna door het dorp
Kwadijk. Deze weg is een meter verhoogd om als komkering te fungeren en
inundatiewater tegen te houden. We vonden een tiental oude woningen die dicht
bij de weg staan en zeer laag liggen ten opzichte van het wegdek. Bij de meesten
is de vensterbank van de ramen op dezelfde hoogte als de straatklinkers.
Van het Fort bij Kwadijk is, door
het egaliseren van de aardwerken, niet veel meer over dan de woning en de bergloods
die in gebruik is als dumphandel. We spraken even met de eigenaar en liepen
een rondje over het terrein. Twee grenspalen gezien en verwondert over het bruggetje
dat smalspoor-elementen als leuning heeft.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/edam/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kwadijk-dorp/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kwadijk/>
TV NOORD-HOLLAND
De opnames die tijdens het betreden van het Fort aan de Nekkerweg zijn gemaakt
(zie hierboven) worden gebruikt in een item van het programma Bree14 van TV
Noord-Holland.
Waarschijnlijk wordt het op vrijdag 18 oktober uitgezonden. Het programma begint
na het nieuwsblok van NOS-journaal en TVNH-nieuws rond 18:40, 20:50 en 22:30.
<http://www.rtvnh.nl/>
FORT AAN DEN HAM
De laatste dag dat het Fort aan Den Ham dit seizoen voor publiek open is, is op zondag 27 oktober. Dat is aanleiding
voor extra activiteiten. Er lopen geüniformeerde officieren en soldaten
rond, een groep wielrijders en een arts met verpleegster (!?).
Bovendien is het fort eigenlijk het bezoekerscentrum voor de Stelling en binnen
is ook genoeg te zien. Er is een vaste tentoonstelling over de Stelling in de
poterne, wapens van voor 1940, een heringerichte kantine, keuken en andere lokalen.
Beslist de moeite waard.
Het fort is open van 11:00 tot16:00 uur en de entree is € 1.15 voor volwassene
en kinderen tot 12 jaar € 0.45, veteranenpas-houders hebben gratis entree.
Ik ga proberen aanwezig te zijn. Enkele personen hebben aangegeven mij eens te willen ontmoeten/spreken, willen zij per e-mail contact opnemen als ze ook in de gelegenheid zijn om te komen?
Volgend jaar bestaat het fort 100 jaar en de winterperiode zal door de vrijwilligers
gebruikt worden om inspiratie op te doen en dat nog te realiseren ook. Een van
de plannen is om een tentoonstelling over het Hembrugterrein in te richten.
Enkele vrijwilligers hebben blijkbaar inspiratie opgedaan toen ze dit voorjaar
mee liepen met de excursie op het Hembrugterrein.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/ham/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/toerist.htm
ZOEKLICHTREMISES
In het manuscript voor het nieuwe boek over de Stelling plaatste ik een kanttekening
over de oorsprong van de zoeklichtremises op Fort
bij Veldhuis en Fort benoorden
Spaarndam. Auteur of eindredacteur zochten bevestiging bij Jaap de Zee.
Die twijfelde en nam contact op met Kees Bruins (Sector Zaandam) welke weer
contact met mij opnam! Cirkeltje rond!
De verwarring wordt veroorzaakt omdat het monumentregister de zoeklichtremises
op de twee forten een andere oorsprong geeft: Nederlands en Duits. Bovendien
was in de jaren 1930 op Fort bij Veldhuis een luchtafweerafdeling opgericht.
Gezien mijn informatie over Fort benoorden Spaarndam en Kees zijn kennis over
een zoeklichtinstallatie uit 1941 aan de Noordermaatweg bij Heemskerk (gesloopt
in 1982) kwamen we tot de conclusie dat het op beide forten om een Duitse zoeklichtremises
moeten gaan.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/veldhuis/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarndam-noord/>
RADARSTATION SEEADLER
Vanaf vandaag is er een nieuwe webpagina over het onbekende Duitse radarstation
Seeadler. De restanten hiervan liggen in de Bloemendalerpolder tussen Weesp
en Muiden.
Er is door verschillende mensen informatie aangedragen en daaruit is een eenvoudig
te lezen tekst ontstaan. Weest welkom op deze pagina:
<http://www.rgaros.nl/seeadler/>
De lancering van de webpagina zal met een hele mediacampagne van start gaan.
Vandaag verschijnt in het lokale blad Weesper Nieuws een artikel van Dick van
Zomeren over het radarstation. Tevens besteden de kabelkranten van Muiden en
Weesp er aandacht aan. En deze avond heb ik een interview gegeven bij Radio
Weesp - in de Duitse bunker dus.
Ook zijn B&W en de fractievoorzitters in de gemeenteraden van Muiden en
Weesp per e-mail aangeschreven evenals enkele andere personen-die-er-volgens-mij-van-zouden-moeten-weten.
TROUWEN OP PAMPUS
Je zal maar al op je trouwdag voor Pampus liggen! Jawel het kan, op 28 september
werd het eerste huwelijk op Pampus voltrokken. Naast de raadzaal in de bomvrije
kazerne is nu ook Pampus - de zaal met het waterreservoir - een officiele trouwlocatie
voor de Gemeente Muiden. Zie voor foto's http://www.pampus.info/phpBB2/viewtopic.php?t=22
Meer flauwe grappen over 'in puin' en 'huwelijksbootje' laat ik verder aan de
eigen fantasie over! ;-)
VERDWENEN ABONNEES
Het was te verwachten dat er een aantal abonnees niet met de rondzendlijst zouden
mee verhuizen. In de loop van de jaren zullen een aantal adressen nog wel bestaan
maar nooit meer uitgelezen worden. Maar van de 148 abonnees zijn er 98 wel verhuisd.
De rest heeft dat (nog?) niet gedaan. Daaronder een paar bekenden waarvan ik
vermoed dat het er gewoon nog niet van gekomen is of er problemen optraden.
Maar het kan ook zijn dat men de nieuwsbrief eigenlijk
niet meer wilde ontvangen... :-(
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
<http;//www.topica.com/lists/stva/>
WIJZIGINGEN
Sinds april zijn de onderstaande wijzigingen in de website aangebracht. Zie
<https://www.stelling-amsterdam.nl/colofon/wijzigingen/> voor een overzicht
met klikbare verwijzingen.
- Magazijnen van na 1950 verwijdert uit de lijst van Magazijnen, overgebracht
naar Forten Info.
- Enkele korte artikelen uit de Meerbode van 1912 en 1915 opgenomen in 'Uit
de krant'
- Foto's van de evenementen tijdens Open Monumentendag toegevoegd.
- Nieuwe foto's van het Fort bij Uithoorn opgenomen.
- Informatie en afbeelding Duits bunker in Weesp opgenomen.
- Wijzigingen in overzicht Magazijnen: De Sniep en Varkenseiland samengevoegd,
Weesp toegevoegd
- Informatie van het boek Kruitpad 16 verwerkt (m.n. Kruitfabriek De Krijgsman,
Fort Uitermeer en Buskruitmakers)
- Foto van de sleutel van het Fort aan het Schiphol toegevoegd.
- Mobilisatie complex luchtafweer op Fort bij Vijfhuizen, beschreven bij Koudenhorn
Kazerne.
- Exacte locatie van Buskruithaven Buitenhuizen bekend, opgenomen op Magazijnen
overzicht en genoemd bij Kazematten Zijkanaal B.
- Informatie over gebruik tot 1934 en sleutel van Fort aan het Schiphol.
- Aanvullingen lijst locaties van Duitse bezetter op pagina over de Tulpkazerne
- Aanvullende informatie over Fort in de Laander en Westbijlmerpolder (executies
oorlogsmisdadigers 1948)
- Aanvullende informatie over Duits bunker bij Museumplein
- Nieuwe foto's van Geniedijk Haarlemmermeer: Fort bij Hoofddorp, Kazematten
Slotertocht, Batterij aan de Aalsmeerderweg, Schutsluis bij Aalsmeer, Fort bij
Aalsmeer, Militaire Boomkwekerij, Duitse Werken en Nevenbatterijen.
- Andere foto's van Koningin Wilhelmina
- informatie over Kiekens en zijn kazematventilatie-aggregaat toegevoegd bij
Post no. 2 te Kadoele
- Foto's van de Liniewal beoosten het Fort bij Veldhuis
- Gegevens uit het boek 'Buiten Schot' opgenomen, o.a. Oorlog, Sectorpark Halfweg,
afd. Munitie, Fort aan de Nekkerweg en Kavalleriekazerne
- BB bunkers in Haarlem en Westzaan gevonden, Koude Oorlog paragraaf van Oorlog
hoofdstuk voltooid.
- Aanvullende informatie over terrein Post 2 te Kadoele en Wachtlokaal Kadoelen
- Nieuwe foto's van het Hulpvliegveld Boschplan
- Informatie over gebruik na 1940 van Hulpvliegveld Buiksloot
- Nieuwe foto's van Posten van Kraijenhoff: Werken aan de Nes bij Buiksloot,
Post nummer 2 te Kadoele, Post nummer 11 de Kustbatterij bij Durgerdam
- Foto's van Hulpvliegveld Buiksloot en nabijgelegen Duits bunker bij Kadoelen
- Foto van het vm. Fokker terrein aan de Papaverweg tevens genoemd als locatie
barak 1940 en land,macht magazijn (Amsterdam - Overig)
OVERIG
- Het pakhuis Californie, waarover ik in de vorige nieuwsbrief schreef, is inderdaad
geheel verloren gegaan bij de brand. Het is helemaal gesloopt. Een mooi oud
gebouw helaas verloren gegaan. Zal je zien, volgende keer ontdek ik in het archief
dat het het vrieshuis voor de Stelling was...
Met vriendelijke groet,
René Ros