|
InleidingDe Koninklijke Marine gebruikte ook enkele forten, waarover een archiefstuk aanvullende informatie gaf over de keuze van de forten. Daarnaast zijn we op zoek naar nieuwe donateurs om het werk financieel te ondersteunen. Ook een verslag van het niet toegankelijke deel van de Militaire Drinkwatervoorziening. Tevens de laatste kans voor de Netwerkmiddag van het Kenniscentrum Waterlinies op Fort bij Spijkerboor. En dan weer een verslag, maar dan van de wederom gezellige dagexcursie. Een oproep voor de scriptieprijs gaat vooraf aan het top-artikel van deze nieuwsbrief over brandstichtende anti-militaristen. Koppen-snellen is prima, maar lees in ieder geval het laatste artikel voor een explosief verhaal... Met in de volgende nieuwsbrief nog zo'n verhaal over onbekende locaties. Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2023/nieuwsbrief-526/ Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- Vrijwel alle berichten op onze LinkedIn, Twitter en FaceBook pagina's worden automatisch geplaatst vanuit een database. 3.400 van 18.000 historische gebeurtenissen, nieuwe collectie-items en de losse nieuwsberichten. Er zit niemand om 3:25 of zo berichten te typen… Het is automatisering! - Er zitten zeker nog wat onzekerheden in, maar er staan momenteel 20 personen op de lijst van commandanten der Stelling van Amsterdam en/of bevelhebbers in de 1e Militaire Afdeling. De eerste werd in 1823 geboren en de laatste in 1865, waarbij er geen is overleden voordat een opvolger werd geboren. Gemiddeld zijn ze 73 jaar oud geworden. Er zijn er maar drie in Amsterdam zelf geboren, en twee overleden. Dertien zijn in Den Haag overleden. Gemiddeld waren ze ruim drie jaar Stellingcommandant. Dat geldt ook voor de zestien bekende commandanten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie over de periode 1874-1922. Zij werden gemiddeld wel iets ouder, 76 jaar.
|
Marine in de fortenTekst: René Ros. De verlanglijst voor het Nationaal Archief was door allerlei interessante vragen en toevallige vermeldingen van archiefstukken weer erg lang geworden. Op 23 februari jl. zijn 42 dossiers in zes archieven aangevraagd en doorgenomen. Dit artikel gaat over een van de onderwerpen waarover interessante informatie werd gevonden.
De commissie betoogde in haar antwoord van januari 1950, dat er geen kosten zouden zijn omdat al fondsen in de begroting van 1950 voor het Ministerie van Oorlog waren aangevraagd. Bovendien vond men het ontoelaatbaar om Fort aan de St. Aagtendijk aan de landmacht te onttrekken. Hoe het verder is gelopen vertelt deze correspondentie niet. Wel weten we dat uiteindelijk toch Fort aan de St. Aagtendijk door de Marine is gebruikt en niet de forten Aan de Middenweg en Aan de Jisperweg. Beambte Berkhof van het Marine Wakers Korps bewaakte uiteindelijk jarenlang Fort aan de St. Aagtendijk, Fort bij Velsen, Fort Zuidwijkermeer en Fort benoorden Spaarndam. Fort aan de Middenweg
|
Uitnodiging Netwerkbijeenkomst Fort bij Spijkerboor (H)Tekst en foto: René Ros (Kenniscentrum Waterlinies).
Vanuit het Kenniscentrum zal René Ros spreken over de militaire grenspalen in de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. Wietse Burger, medewerker Bescherming van het Sitebureau Hollandse Waterlinies, gaat spreken over de bedreigingen, bescherming en kansen van de Hollandse Waterlinies. Na de presentaties is er een moment voor vragen en discussie over de bescherming van militair erfgoed. Daarna is er een rondleiding op het Fort bij Spijkerboor of kunt u op eigen gelegenheid buiten de gracht langs de grenspalen wandelen. Tenslotte volgt een borrel ter afsluiting van de Netwerkbijeenkomst. Aanmelden is noodzakelijk en kan tot en met 26 mei as.
|
Het grondwater- en luchtvaartcomplexTekst en foto's: René Ros Vier jaar geleden werd het toch weer eens tijd om het ontoegankelijke deel van de Militaire Drinkwatervoorziening nabij Sloten te 'inspecteren'. Na zo'n lange tijd moet je binnen Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) op zoek naar de nieuwe beheerder. Die werd gevonden en ook deze was bereid om toegang te verlenen maar daar kwam 'iets' tussen.
De Militaire Drinkwatervoorziening ligt tegen de snelweg A4 aan, met aan de andere zijde het dorpje Sloten. Het is rond de voorlaatste eeuwwisseling exclusief voor de Stellling gebouwd om Amsterdam en Zaandam van drinkwater te voorzien, mochten de drinkwaterduinen en de Vechtplassen in handen van een vijand zijn. Ruim 100 bronputten waren in de omgeving de grondwaterlaag ingeslagen en het complex was dus veel groter dan het huidige terrein met alleen de gebouwen. Een deel van dat terrein wordt al decennia bewoond door krakers en het andere deel is in gebruik bij LVNL en omringd door een hoog hek met camera's. Het - naar begrippen van de Genie - zeer fraai vormgegeven machinegebouw werd als eerste geïnspecteerd. De binnenzijde is flink verbouwd en toont weinig oorspronkelijke elementen, alhoewel het fraaie houten puntdak met metalen draagbalken de grote uitzondering daarop is. Het merendeel van de grotere ruimten zijn ingericht als vergader- en kantoorruimten en zien er erg modern uit. Een aantal kleine ruimten worden niet gebruikt en zijn verwaarloosd.
Nou, er staat merendeels nog altijd water in, maar rein is het niet! De tussenmuren zijn te herkennen maar er is een vloer overheen gelegd. Een staande lamp met de snoeren in een plastic zakje, staat er nog exact zoals twintig jaar geleden. In een ander deel hebben de gasketels gestaan en dat is nu leeg en vervallen. Via een klein luik zijn de reinwaterkelders onder de werkhal te betreden. Er staat veel water in met een laag stof daarop drijvend. Er is dus eigenlijk niet veel verandert op het LVNL-terrein en dat is misschien wel zo fijn. Het was erg prettig om met een hedendaags fototoestel het huidige tijdsbeeld te kunnen vastleggen. En goed om weer eens met eigen ogen en nieuwe inzichten op het terrein te kunnen rondlopen. Vanaf de openbare weg is het unieke terrein gelukkig ook goed te overzien. Militaire Drinkwatervoorziening
|
Nieuwe donateurs en sponsors gezocht!Tekst en foto: René Ros. De huidige donateurs en sponsors wil ik bij deze zeer bedanken. Het aantal particulieren en organisaties, de bedragen en het jaarlijks herhalen blijft de verwachtingen overtreffen. Toch stoppen er zo nu en dan mensen met doneren, is het e-mailadres niet meer geldig of krijgen we een overlijdensbericht. Nieuwe donateurs zijn daarom zeer wenselijk. Als je deze nieuwsbrieven met plezier leest en de werkzaamheden wilt ondersteunen, overweeg dan alsjeblieft een donatie.
De bibliotheek op Fort Uitermeer en beveiligde opslag hebben kosten voor huisvesting en verzekering. Denk ook aan digitale scans en toegangsabonnementen bij enkele archiefdiensten, aankoop van boeken, foto's, prentbriefkaarten en voorwerpen. En vergeet de brandstofkosten voor de gereden kilometers niet, dat was vorig jaar 3.800 kilometer. Mocht je donateur kunnen worden, dan wordt dat nu zeer op prijs gesteld. Ook organisaties en bedrijven kunnen donateur of sponsor zijn. Donateurs ontvangen vooraankondigingen, kortingen of gratis deelname voor activiteiten. En soms speciale acties met vrijkaarten, boekverloting enzovoort. Sponsors kunnen een roulerende banner op de websites krijgen. Elke nieuwe donateur en sponsor krijg gratis een van onze luchtfoto's naar keuze. Wil je als persoon of organisatie deze website financieel ondersteunen? Geef dan een donatie en geniet van een aantal voordelen. Bestaande donateurs ontvangen na een jaar een herinnering. Informatie over doneren
|
Verslag dagexcursie 2023Tekst: meerdere deelnemers. De 22ste dagexcursie in 23 jaar vond op 13 mei jongstleden plaats. De 35 deelnemers bezochten Fort aan de Winkel, Fort Waver-Amstel, Fort bij Uithoorn, de sluis bij Kudelstaart, Fort bij De Kwakel en Fort aan de Drecht en zagen onderweg nog meer objecten. Het weer was uitstekend en zelfs behoorlijk warm, wat een tegenstelling met de voorafgaande natte dagen! Uit de reacties van de deelnemers is dit verslag samengesteld.
"Alle forten heb ik in de loop van tijd bezocht, behalve Fort aan de Winkel. Nu na zo een veertig jaar eindelijk een bezoek gebracht aan het fort. Was voor mij dus een historisch moment. De contouren van het verdedigbaar aardwerk waren nog goed te zien. Het was bijzonder. Zonde, dat de loods er zo slecht aan toe was." "Op Fort Waver-Amstel maakte met name de sanitair ruimtes veel indruk. Leuk dat het zo'n mooi beeld geeft van de situatie zoals deze toen was, met de aparte privaten voor de (onder)officieren." "We hebben heerlijk in de zon geluncht op Fort bij Uithoorn, nadat we binnen het fortgebouw hadden verkend. Mooie details, de waterbak, de hefkoepel en ook hier de sanitaire ruimtes."
"Op Fort bij de Kwakel zag men, en tenslotte ook ik, de resten van een batterij op het fort. Dat moet ik uitleggen. Het echte geweld kwam van zware batterijen àchter de forten. Hier lag het fort wat naar voren en was het vijandelijke geschut onbereikbaar voor het eigen geschut, zodat het hier óp het fort was geplaatst Gelukkig, er vond nooit een aanval plaats." "I.v.m. het broedseizoen konden we niet aan de frontzijde van Fort aan de Drecht komen. Dit fort is een mooi voorbeeld hoe een fort geëxploiteerd kan worden en er is ook een leuke tentoonstelling over de Stelling te zien." "Op een mooie zonovergoten dag een bezoek brengen aan een groot aantal forten aan de zuidzijde van de Stelling. Na z’n dag valt het toch weer op dat geen fort hetzelfde is! Elk fort heeft zo zijn bijzonderheden en afwijkingen! Mooi om deze te herkennen en te verklaren."
Fort aan de Winkel
|
Scriptieprijs Kenniscentrum Waterlinies 2023Tekst: René Ros (Kenniscentrum Waterlinies).
Bovendien kan je je scriptie inzenden en maak je kans op een geldprijs en publicatie in het vaktijdschrift Mars et Historia. Doe mee met de Kenniscentrum Waterlinies scriptieprijs! En stuur dit bericht gerust door aan mensen waarvan je weet dat ze een scriptie moeten gaan schrijven.
|
Het te korte lontje van de SAJOTekst: René Ros. De grote oorlog van 1914-1918 had grote gevolgen voor heel Europa. Een van die gevolgen kwam voort uit de wens om nooit meer zo'n oorlog mee te maken. Een beperkt deel van de bevolking werd anti-militaristisch en zelfs anarchistisch. Enkele extremisten richtten zich met brandstichting op een aantal gebouwen van de Stelling. De poging tot brandstichting op het 'kruithuis bij Halfweg' is al heel lang bekend, maar recent is er wat meer informatie over herontdekt naar aanleiding van de vraag wie de daders waren.
Het boek 'Niet voor God en niet voor het Vaderland' (R.L. Blom en Th.Stelling, 2004) schrijft dat vanaf 1916 in verschillende steden een Sociaal-Anarchistische Jeugd-Organisatie (SAJO) bestond met "fel opstandige jongeren, die weigerden hun militaire dienst te vervullen, zich liefst aan geregeld werk in loondienst onttrokken, zwerftochten maakten, musicerend rondtrokken en droomden van bomaanslagen". De Amsterdamse groep van 10-15 personen was na een toespraak door Domela Nieuwenhuis in een geprikkelde stemming bijeen in café 'Het Wapen van Amsterdam'. Albert Mell stelde daar voor een aanslag of beroving uit te voeren. In de nacht van 26 op 27 januari 1918 braken vijf jongemannen in in het munitiemagazijn op het Sectorpark Sloten, afd. Munitie, aan de weg van Amsterdam naar Halfweg. Ze namen een aantal doosjes tijdschokbuizen mee voor later gebruik en plaatsten een lont naar een hoeveelheid petroleum. De lont werd aangestoken en ze verlieten het terrein. Als door de brandstichting de munitie geëxplodeerd zou zijn, dan was de Haarlemmertrekvaart heel wat breder geworden en had dát de Sloterplas geheten. Dat er nu geen flinke bocht in de provinciale weg N200 zit om om de krater heen te rijden, is een weggever dat de aanslag mislukte.
Door de rechtbank werden Wim Holthaus jr. (†1918), Albert Mell (*1895), Jan Remijn (1901-1945), Herman Veltman (1898-1971) en Frederik van der Wal (*1901) veroordeeld tot gevangenisstraffen van zes tot twaalf maanden met aftrek van 4,5 maand voorarrest. Online werd niet meer informatie gevonden over de rechtszaken en gevangenisstraffen. Maar een mens kan ook niet álles uitzoeken, je moet ergens stoppen met graven. Wim Holthaus en Jan Remijn waren tot een jaar gevangenisstraf veroordeeld, hetgeen blijkt uit de reden dat deze jongelui later uitgesloten werden van de militieplicht. Holthaus overleed nog in december van hetzelfde jaar aan tuberculose in de Strafgevangenis in Goes. Bij zijn begrafenis werd echter gesproken over "verontwaardiging over deze jongste daad der Nederlandse justitie". Het graf is op de begraafplaats Vredenhof in Amsterdam niet meer bekend, dus hij is niet heel lang martelaar gebleven. Albert Mell was in 1914 vanwege broederdienst vrijgesteld van de militieplicht. In 1922 kreeg hij in Amsterdam een vergunning (met pasfoto, zie rechts) voor straatventen van aardappelen, groenten en fruit op maandag, woensdag en vrijdag "Over het IJ". In 1927 werd hij landbouwer in Best, maar dat was blijkbaar geen succes en hij vertrok na een jaar naar Haarlem. Er is ook van Frederik van de Wal een vermelding van een gevangenisstraf als reden van uitsluiting van de militieplicht, maar een tweede vermelding noemt dat geheel niet. Kort voordat hij in oktober 1921 moest opkomen, zorgde hij dat hij kostwinner werd door zijn eerste van drie huwelijken. Hij verscheen niet voor inlijving bij het 7e Regiment Infanterie. En na tweemaal twee jaar uitstel wegens kostwinnerschap werd hij in 1928 voorgoed vrijgesteld. Hij wilde echt niet... Dat ze uitgesloten werden van de militaire dienst hadden ze vast graag gewild, maar daarvoor een munitiemagazijn in de lucht laten gaan was misschien wat overdreven. Dienstweigeren was al een - weinig aantrekkelijke - mogelijkheid. Ook in eigen kring werd de actie onverstandig gevonden, maar dan omdat de munitie henzelf nog van dienst kon zijn tegen de bourgeoisie. Wat nu de elite wordt genoemd. Sectorpark Sloten, afd. Munitie
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.
|
Nieuwsbrief 526
Toen er nog een apart Ministerie van Marine was, heeft een Coördinatie Commissie Marine - Landmacht bestaan, die zich ook met de forten moest inlaten. In 1949 had zowel de Landmacht als Marine een tekort aan magazijnen, vanwege de komst van Amerikaans materiaal. De Marine wilde tijdelijk de forten Aan de Middenweg, Aan de Jisperweg, Zuidwijkermeer en Bij Penningsveer gebruiken voor de opslag van munitie. Uit onderzoek bleek in december 1949 dat Middenweg en Jisperweg zonder veel kosten in gebruik genomen konden worden. Bij Zuidwijkermeer moest er wat geld besteed worden, maar de bergloods was mooi geschikt voor een bewakingsdetachement. Omdat Fort bij Penningsveer een grote investering vergde wilde de Marine liever Fort aan de St. Aagtendijk gaan gebruiken.
Op woensdagmiddag 31 mei aanstaande organiseert het Kenniscentrum Waterlinies (KCW) weer een Netwerkmiddag waarvoor u van harte bent uitgenodigd. De Netwerkmiddag vindt plaats op Fort bij Spijkerboor en heeft als thema: Bescherming van de Hollandse Waterlinies. Een rondleiding en borrel is ook onderdeel van het programma.
Iets verder op het terrein staat een werkhal op de fundering van de eerste reinwaterkelder uit 1904. De werkhal was ooit garage en werkplaats, maar is nu een magazijn. We hebben op twee plekken in de kelder ervan kunnen kijken, dus in de oorspronkelijke reinwaterkelder.
Zoals je zult begrijpen, vraagt het maken en in de lucht houden van deze omvangrijke website vele honderden uren vrije tijd. Jouw donatie is cruciaal om de directe kosten van deze private website te dragen om het in de lucht te houden, onafhankelijk van overheden. Met als doel om kennis, bekendheid en bewustzijn over de geschiedenis van militair erfgoed te bevorderen. 
"Bij de autoverhuurder begon de dag niet flitsend. Het inschrijven van de chauffeurs duurde langer dan gedacht want het computersysteem werkte niet echt mee."
"Bij Fort bij Kudelstaart (dat zelf gesloten was) zagen we misschien wel het meest bijzondere van de hele Stelling: Een schutsluis die was aangelegd voor wanneer de vijand de inundatie verhoogd zou hebben, en je voor het bevaren van de inundatie dan een schutsluis nodig hebt, die onder normale omstandigheden overbodig is. De ontwerpers van de Stelling moesten echt aan alles denken!"
"Mij viel op dat de groep van geïnteresseerde deelnemers ook dit jaar weer een hele prettige manier van omgaan met elkaar had. Misschien is dat wel de belangrijkste verdienste van al het werk van René. Mij was duidelijk dat tenminste een deel van de deelnemers ook voor het sociale aspect kwam."
Is het schrijven van een scriptie een onderdeel van je studie? Als je overweegt om een scriptie te schrijven over militaire geschiedenis, dan kan het Kenniscentrum Waterlinies je helpen.
In 2014 hebben we in deze nieuwsbrief al eens een artikel van het tijdschrift Het Leven uit 1918 overgenomen. In 2019 werd een krantenartikel met de namen van de vijf gearresteerden gevonden. Behalve hun roepnaam en achternaam werden ook leeftijd en beroep genoemd. Dat het een Amsterdamse groep was, zou het zoeken ook makkelijker moeten maken. Toen lukte dat nog niet, maar nu konden ze wel geïdentificeerd worden en werd daardoor meer informatie gevonden.