Sluit [X]   
 

Kampcommandant Schalk in 1907: geboren te Nieuw-Vennep, Noord-Holland

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsgierig? Lees deze nieuwsbrief maar!Nieuwsbrief 460

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
20ste jaargang, nummer 460, 9 mei 2018

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Beste lezer,

Het is weer een volle en hopelijk interessante nieuwsbrief geworden. Het eerste artikel gaat over de Stelling en de Tweede Wereldoorlog met een nieuwe biografie.
Ondertussen komt de dagexcursie dichterbij dus voor hen die laat beslissen volgt een herhaling van de aankondiging. Inschrijven is tot en met 26 mei as. mogelijk en vergeet het niet!
Een deelnemer doet verslag van de succesvolle en bijzondere rondleiding op De Nieuwe Ooster-begraafplaats.
De rode draad zijn drie op elkaar aansluitende artikelen over de monumentstatus van de Stelling-objecten sinds de eerste inschrijvingen in 1992, met actualisatie, in/uitschrijvingen en een conclusie.

Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2018/nieuwsbrief-460/
Overig kort nieuws op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 6 juni verschijnen. Bijdragen graag ruim van tevoren toezenden.

Veel leesplezier!
René Ros
https://doccentrum.stelling-amsterdam.nl/

Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.

 

Verzetsman en bewaker

Tekst: René Ros.
Foto: collectie Jo Teeuwisse en Kees Huyser.
Document: collectie Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam.

Rond de mei-dagen wordt geprobeerd in deze nieuwsbrief aandacht te schenken aan een onderwerp waarbij de Stelling van Amsterdam en de Tweede Wereldoorlog elkaar raken. Deze keer is de aanleiding het in 2014 verwerven van vier originele documenten over de Haarlemmer Jacobus Laurentius Stam en de sindsdien bijeengesprokkelde informatie.

Arrestatie van politieke delinquenten.Enige genealogische informatie over hem was snel online gevonden en ook informatie over zijn graf.
Uit een ontslagbrief bleek dat hij had gewerkt als bewaker van Bewarings- en Verblijfskamp "Fort Penningsveer". In het niet-openbare personeelsdossier van het Directoraat-Generaal Bijzondere Rechtspleging van het Ministerie van Justitie is te vinden dat hij zijn dienstplicht vervulde bij de Motor Afdeeling, waarschijnlijk circa 1920 in de Ripperda Kazerne. Hij was in het bezit van het Grootdiploma Autobestuurder, dat hij waarschijnlijk in zijn diensttijd had behaald, en werkte als buschauffeur bij de lokale Brockway Mij.

Zijn werk in het verzet in de periode 1940-1945 vormde de referenties voor zijn werk als bewaker maar er wordt niet veel over gezegd. Ingewijden zullen wellicht weten in welke illegale werkzaamheden hij met "Dr. Groeneveld" en "R.V.V. Welbers" was verwikkeld. Vanaf najaar 1944 was hij lid van de Binnenlandse Strijdkrachten (B.S.) en met de bevrijding plaatsvervangend commandant in Haarlem-Noord. De brief met eervol ontslag en een voorgedrukte bedankbrief van Prins Bernhard behoren ook tot de verworven documenten. Na de B.S. werd hij bewaker op Kamp Koudenhorn, Kamp Duinrust en Kamp Penningsveer.
Het vierde document is een getypt briefje met de onderstaande tekst, gedateerd 11 maart 1945. Een mysterieuze tekst maar het geeft een beetje inzicht in de situatie kort voor de bevrijding:

Brief verzet over bonnetjes."Beste Jan,

Hoe gaat het met je? We hopen, dat je met de komst van de lente en met de komst van wat anders er weer gauw bovenop zult zijn.
Ingesloten nog een paar bonnetjes, waar je wat extra's op kunt laten halen voor je. Gisteren heb ik ook bij je thuis nog iets voor je laten brengen. Dat zal je inmiddels wel hebben ontvangen. Het is jammer, dat we je geen verdere extraatjes kunnen geven, maar melk en boter is zelfs voor ons niet meer te verkrijgen. Wanneer je ergens gebrek aan mocht hebben, moet je het me maar eens laten weten, dan zal ik mijn best wel eens voor je doen.
Je van harte verdere beterschap toewensend.

Hartelijk gegroet,
(getek.) G. van Oudheusden

P.S. Don't talk over it, please! Do you understand?"

In het personeelsdossier zit een pasfoto van hem. Juist omdat de foto niet gereproduceerd mag worden heb ik er lang naar zitten kijken. Een gewone man die je achteloos op straat zou voorbijlopen. Maar wat heeft hij allemaal meegemaakt en waarom lijkt ook dat verhaal grotendeels verloren te zijn gegaan?

Bewaker Stam (nieuw)
Bewaringskampen Politieke Delinquenten
Fort bij Penningsveer
Ripperda Kazerne

 

Van monumentenlijst naar erfgoedregister (1/3): Actualisatie

Tekst: René Ros.
Met dank aan: Eric ten Brummelhuis (provincie Noord-Holland)

Medewerker Programmabureau Stelling van Amsterdam bij inundatieduiker.Om het provinciale erfgoedregister te actualiseren heeft de provincie Noord-Holland in 2008 - door schrijver dezes - een lijst van Stelling-objecten laten opstellen en van elk de monumentstatus achterhaald. Daaruit bleek dat 724 terreinen en hun onderdelen een beschermde monumentstatus hadden. Tevens waren er 67 dergelijke objecten die wel een monumentstatus hadden maar afwezig of zwaar beschadigd waren.
De belangrijkste lijst betrof 267 objecten die geen monumentstatus hadden. Daaronder vielen ook bijvoorbeeld onderdelen van forten, zoals toegangswegen, die niet in de beschrijving genoemd werden terwijl dat bij andere forten wel het geval was. Ook gebouwen of funderingen die na de inventarisatie van 1990-1992 zijn herkent of gevonden vielen eronder. Grenspalen waren buiten beschouwing gelaten, dan zouden de aantallen vele malen hoger zijn geweest.

Door verschillende oorzaken heeft het vele jaren geduurd voordat er actie volgde op de actualisatie. De invoering van de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO) in 2010 maakte dat de gemeenten het bevoegd gezag werden voor rijks- en provinciale monumenten. In 2011 begon de provincie Noord-Holland met een monumentenherijkingsbeleid om objecten, die niet onder één van de structuurdragers van provinciaal belang vallen, uit het erfgoedregister te schrijven. De provincie is hiertoe in gesprek gegaan met gemeenten om die monumenten op de gemeentelijke monumentenlijst te zetten, als een gemeente zo’n lijst heeft.
Ook speelde de aanwijzing van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHWL) tot Rijksmonument een rol en het inzicht dat de NHWL alleen als uitbreiding op de Stelling een Werelderfgoedmonument kon worden. Het is dan logisch om alle Stelling-onderdelen een Rijksmonument te laten worden. Vanaf 2016 hanteert de provincie Noord-Holland dit standpunt maar de minister gaat daar nog niet in mee.

Ga naar artikel 2
Thema-nieuwsbrief 'De vierdaagse veldtocht van 2008'
Aanpassing Monumentenverordening Noord-Holland 2015

 

Dagexcursie Stelling van Amsterdam 2018 (H)

Bezoek aan Fort bij de Liebrug in 2017.Op zaterdag 2 juni as. zal voor de zeventiende keer de geheel verzorgde, unieke dagexcursie naar een deel van de Stelling van Amsterdam plaatsvinden. We bezoeken een viertal forten in de Sector Zaandam en enkele andere objecten tijdens een rondrit door het gebied

We beginnen met een bezoek aan het herbestemde Fort bij Krommeniedijk met daarin het bezoekerscentrum Fort K'IJK. Daarna gaan we naar Fort aan Den Ham met haar authentieke inrichting. Hier zal ook de lunch verzorgd worden.

Vervolgens bezoeken we het normaal ontoegankelijke Munitiemagazijn bij de Nieuwendijk. Na een wandeling over de Liniewal Aagtendijk - Zuidwijkermeer komen we aan bij het Fort Zuidwijkermeer. Na een korte consumptie mogen we dit normaal gesloten fort ook van binnen bekijken. Het wordt ingericht voor een nieuw gebruik en u krijgt te horen en te zien wat de plannen zijn. Tenslotte rijden we, met een paar fotostops onderweg, naar het Fort bij Veldhuis. In dit fort is een luchtoorlogmuseum gevestigd en ook buiten kan rondgekeken worden.
Kortom, veel mooie locaties te zien en in goed gezelschap!

De dag begint om 10.00 uur en duurt tot ongeveer 17.00 uur. Alle kosten zijn inbegrepen in de deelnamekosten en donateurs krijgen korting.
Het aantal deelnemers is beperkt en door voorinschrijving door donateurs is een deel van de plaatsen al geboekt. Meer informatie is te vinden op de webpagina over de dagexcursie en daar kunt u zich ook aanmelden.
U bent van harte welkom om deel te nemen en u kunt zich nog aanmelden tot 26 mei as.! En neem gerust een familielid, kennis of collega mee.

Dagexcursie Stelling van Amsterdam

 

Van monumentenlijst naar erfgoedregister (2/3: In- en uitschrijvingen)

Tekst: René Ros.
Met dank aan: Eric ten Brummelhuis (provincie Noord-Holland), Chris Buzink (Dorpsvereniging Haarlemmerliede en Spaarnwoude), Wim Koelman (Historische Werkgroep Spaarndam) en Jan Wullink (Stichting Menno van Coehoorn).

Linie Kudelstaart - Uithoorn vanuit de lucht.Uit de actualisatie van 2008 bleek dat van de Linie Kudelstaart - Uithoorn alleen Batterij III een provinciale monumentstatus had. Alsnog is de gehele linie in 2016 in het erfgoedregister ingeschreven. Er liep vanwege een nieuwe woonwijk bij De Kwakel al een procedure voor een nieuwe doorsnijding en die is er inmiddels gekomen. Ook het Inundatiewerk Haarlemmerliede is in het erfgoedregister ingeschreven. Dat zijn slechts twee van de 267 objecten zonder monumentstatus uit de actualisatie van 2008!
Omdat het niet meer bestond werd in 2016 de Duiker door de linie in de Starnmeerpolder uit het erfgoedregister geschreven. De ook niet meer bestaande Liniewal in de Starnmeerpolder is blijkbaar niet afgevoerd.
Een aantal objecten in de provincie Utrecht zijn onder de aandacht van die provincie gebracht maar zonder gevolgen. Deze provincie heeft geen eigen monumentenverordening maar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed wil geen nieuwe objecten van de Stelling meer als Rijksmonument aanwijzen. Ondertussen kan dat bij de Muur van Mussert wel...

De damsluis Slotertocht werd in 2012 gesloopt ten behoeve van de verbreding van de snelweg A4. De sloopvergunning daarvoor werd in 2011 verleend maar toen is vergeten om het ook uit te schrijven uit het erfgoedregister. Dit bleek in 2014 waarna de procedure alsnog is opgestart en het in 2016 formeel uitgeschreven werd.
Ook de kringenwetboerderij De Eersteling, nabij Fort Zuidwijkermeer, is uitgeschreven en wel bij besluit van 20 februari jl. Enige tijd geleden bleek dat door een uitspraak van de Raad van State in 1995 deze boerderij niet op de lijst mocht staan.

Ga naar artikel 3
Linie Kudelstaart - Uithoorn
Liniewal in de Starnmeerpolder
boerderij De Eersteling

Verslag rondleiding "Zoeken naar de stellinggraven"

Tekst: Ked Nooij.
Foto's: Otto Bodemeijer.
Met dank aan: Roger Bickerstaffe (Stichting Arboretum DNO), Mischa Smeding (gemeente Amsterdam).

Bloeiende boom.Het verhaal over de soldaat van Pampus die op de Nieuwe Ooster begraafplaats in Amsterdam begraven ligt, en nog wonderbaarlijker door René is gevonden, vond ik toch weer zo’n typisch klein verhaal in een grote oorlog. Ook het detail van vriendschap in dit verhaal was iets moois.

Een gewone verongelukte soldaat wordt begraven in een algemeen graf en zijn maten zamelen van hun kleine soldij geld in om hem een privé graf te geven. Dan zakt dit verhaal en de soldaat in de vergetelheid en wordt zijn graf overwoekerd door struiken en onkruid. Je bent in de vergetelheid geraakt op deze grote parkachtige begraafplaats. Honderd jaar na je dood word je opeens herontdekt door de speurneus René Ros.
Alle vrijwilligers die geholpen hadden om graven van Stelling-militairen te zoeken, kregen een rondleiding aangeboden om hen te bedanken. Ook andere geïnteresseerden kregen de mogelijkheid om hier bij aanwezig te zijn. Het zou een rondleiding worden over Stelling-graven en bomen.

Groep tijdens de rondleiding op De Nieuwe Ooster.Als je dat zo leest dan denk je wat kan zo’n bomengids nu vertellen aan iemand die wel wat met de Stelling heeft, maar niets met bomen. We gingen toch, wetende dat René wel weer een goed verhaal in huis heeft voor deze rondleiding.
De bomengids overtrof echter elke verwachting. Met een heerlijk Engels accent wist deze man mij enthousiast te maken voor de bomen die daar rijkelijk aanwezig waren. De mix tussen René en de bomengids was een gouden greep en het werd daardoor een van de beste rondleidingen die ik en mijn vrouw hebben meegemaakt.

Elke eerste zondag van de maand is er op De Nieuwe Ooster een rondleiding en, als misschien René dan ook nog wat tips kan geven over de graven die daar zijn, dan heb je een prachtige zondagmiddag in de natuur en de geschiedenis.
Bij de ingang is "café Roosenburgh" en daar is koffie met wat lekkers te krijgen en voor de voetballiefhebbers kun je als je een stukje de Middenweg afloopt aan de rechterkant Betondorp vinden met de plaats waar onze Cruijff heeft gewoond.
Aan de linkerkant kun je nog zien waar ooit het roemruchte stadion “De Meer” is geweest. Een betere middagvulling kon ik me niet wensen.

De Nieuwe Ooster
Stichting Arboretum DNO
Korporaal Bander

 

Van monumentenlijst naar erfgoedregister (3/3): Conclusie

Tekst: René Ros.
Met dank aan: Eric ten Brummelhuis (provincie Noord-Holland).

In de periode 1990-1992 zijn de objecten van de Stelling van Amsterdam langs de hoofdverdedigingslijn geïnventariseerd en beschreven in vijf kloeke rapporten. Op basis daarvan zijn ze in de periode 1991-1993 in het provinciale erfgoedregister van de provincie Noord-Holland ingeschreven met uitzondering van een paar forten die toen al door andere initiatieven Rijksmonument waren. Het standpunt van de provincie was toen om alleen belangrijke objecten aan de hoofdverdedigingslijn te beschermen en geen objecten binnen de Stelling.

Werelderfgoed-stand op Fiets- en Wandelbeurs 2018.Bij de uitbreiding van de Werelderfgoedstatus met de Nieuwe Hollandse Waterlinie hoeft de Stelling niet te voldoen aan de huidige eisen aan beschrijvingen, onderbouwing en bescherming die de UNESCO tegenwoordig stelt. Maar wellicht zou het moderniseren van bescherming op de lange termijn gunstig zijn voor het behoud van de veelsoortige onderdelen van de Stelling. Hopelijk krijgen meer objecten een monumentstatus omdat de juridische bescherming erg belangrijk is voor het behoud van de diverse objecten en daarmee van de samenhang.
Gelukkig begint de provincie dit jaar met het actualiseren van redengevende beschrijvingen van ruim 20 forten en batterijen die provinciaal monument zijn. De diefstal en vernielingen in een bunker op het Forteiland IJmuiden is een van de aanleidingen hiervoor.

In de loop van de jaren zijn er veel objecten gesloopt die geen monumentstatus hadden zoals diverse kringenwetwoningen bij Weesp, een kruitmagazijn op het sectorpark bij Oostzaan en een heel groepsdepot bij Spaarndam. Helaas is het nogsteeds beleid om alleen objecten aan de hoofdverdedigingslijn te beschermen. Eigenlijk is dit nogal vreemd omdat het ontkent dat de Stelling ook een belangrijke logistieke voorziening was, zonder welke de forten geen geloofwaardige verdediging hadden kunnen vormen en daarmee de inundaties nutteloos zouden zijn. Het is vergelijkbaar met een monumentstatus voor het Muiderslot waarbij de voorraadkelder en de waterput uitgezonderd zijn...

Monumentenverordening Noord-Holland 2005
Monumentenverordening Noord-Holland 2010

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Het Kenniscentrum Waterlinies (KCW) verzamelt, onderzoekt, borgt en verspreidt kennis over de Hollandse Waterlinies: de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. (Advertentie)
 
 
 
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)