Sluit [X]   
 

Kapitein van Westering in 1939: "op het door hem gedaan verzoek eerval ontslag uit den...

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsgierig? Lees deze nieuwsbrief maar!Nieuwsbrief 439

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
18de jaargang, nummer 439, 7 september 2016

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Beste lezer,

Na het zomerreces is er genoeg informatie om met u te delen. Na de thema-nieuwsbrief van afgelopen vrijdag volgt nu een gewone, gevarieerde nieuwsbrief en de volgende is grotendeels ook al gevuld. Wat is er in deze te lezen?
Helaas alweer te beginnen met een In Memoriam. Daarna een aankondiging voor de luchtfototentoonstelling die aanstaande zaterdag geopend wordt. Vervolgens willen we u weer graag wijzen op de mogelijkheid om de luchtfoto's voor uzelf aan te schaffen. En een kort verslag van het bezoek aan de bunker in het Amsterdamse Bos.
De laatste twee artikelen hebben meer historische inhoud. Eerst een artikel dat duidelijkheid hoopt te geven hoe de daken van de bomvrije gebouwen zijn gestort. En tot slot over het perspectief vanuit een aannemer die werkte voor de Genie, aan de hand van de oude opdrachtenboeken.

Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2016/nieuwsbrief-439/
Overig kort nieuws op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 21 september verschijnen. Bijdragen graag ruim van tevoren toezenden.

Veel leesplezier!
René Ros
https://doccentrum.stelling-amsterdam.nl/

Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.

 

Dienstberichten

Lokaal 8a van Fort aan Den Ham.- Rechts vindt u de 80.000ste foto die op 8-8 in de digitale beeldbank is opgenomen. Het is een foto van lokaal 8a van het Fort aan Den Ham (8ste bomvrije gebouw vanaf Edam) met een tentoonstelling over de Linie van Beverwijk waarvan lunet 8 de laagst genummerde is die nog bestaat.

- De aanwinsten van het Documentatiecentrum verschijnen nu op onze Twitter, FaceBook en LinkedIn Company Profile kanalen. Het doel hiervan is om deze aanwinsten en de hele collectie breder bekend te maken om personen te bereiken die er mogelijk in geïnteresseerd zijn. De aanwinsten zijn in te zien in onze bibliotheek op Fort Uitermeer.
Bibliotheek

- Stichting Fort aan Den Ham is onze nieuwste sponsor!

- Vergeet je niet aan te melden voor de lezing van Cees Wiebes op 1 oktober as.!
Lezing op Fort bij Edam

 

In memoriam: Louis Zaal

Tekst: René Ros.

Louis ZaalIk heb de op 20 augustus jl. overleden Louis Zaal leren kennen als gids op de forten van de Stelling van Amsterdam.

Met serieuze inzet wilde hij elke keer een goed verhaal vertellen en dat lukte hem prima. Dat hij gids durfde te zijn op verschillende, sporadisch opengestelde forten pleit ook voor hem. En dat alles naast zijn werk bij Hollandse Hoogte.

Onderling hebben we Louis ervaren als een goed mens waar het gezellig mee vertoeven was, zoals op uitstapjes naar bv. de forten van Den Helder.

We zullen de herinneringen aan hem koesteren en wensen de nabestaanden veel sterkte met het verwerken van dit verlies.

Louis Zaal (bericht en online condoleren)
Nagedachtenis

 

Fototentoonstelling in Muiden

Tekst: Historische Kring Stad Muiden.
Foto: Otto Bodemeijer.

Luchtfoto Fort bij Veldhuis.De Historische Kring Stad Muiden organiseert in samenwerking met het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam, in het Muizenfort een tentoonstelling van luchtfoto's van de forten van de Stelling van Amsterdam. Ook is er een digitale presentatie van luchtfoto's van de forten te zien.

De tentoonstelling wordt op zaterdag 10 september om 11 uur geopend. U bent ook dan van harte welkom.
Deze tentoonstelling zal tot en met 2 oktober te bezichtigen zijn op zaterdag van 11-16 uur en op zondag van 12-16 uur.
De toegang is gratis.

Historische Kring Stad Muiden
Luchtfototentoonstelling

P.S. Heeft u interesse om de luchtfoto-tentoonstelling op uw locatie te tonen? Neemt u dan gerust contact op.

 

De hele Stelling van boven

Met dank aan: Free Lancelot, Luchtverkeersleiding Nederland, Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst en Oscar Luchtvaartbedrijf.

Piloot in cockpit boven Uithoorn.Er waren vijf vluchten in drie jaar voor nodig maar we hebben daarmee de gehele Stelling van Amsterdam vanuit de lucht vastgelegd. En die delen we met u.

Nu het seizoen weer bijna voorbij is, is het een mooie gelegenheid om de groene luchtfoto's te bekijken en terug te denken aan de bezoeken aan de forten.

Een selectie van 283 foto's is in de fotowinkel te bekijken. Door aankoop van luchtfoto's, digitaal maar ook op canvas, muismat e.d., kunt u de forten van boven bekijken hoe en wanneer u dat wilt én draagt u bij in de vliegkosten.
Nieuwe donateurs krijgen één digitale luchtfoto naar eigen keuze kosteloos toegezonden.

We hebben de foto's met veel plezier gemaakt en we hopen dat u de foto's met plezier bekijkt.

Online fotowinkel
Fotoalbum 'Recente Luchtfoto's'
Doneren

'Luchtfoto's van de Stelling van Amsterdam' in Nieuwsbrief 402 (2012)
'Avontuur in de lucht' in Nieuwsbrief 413 (2013)

 

Ondergronds in het Amsterdamse Bos

Tekst: René Ros.
Foto's: Otto Bodemeijer.
Met dank aan: Gemeente Amsterdam, Heemparkhuisjes en Raphael Smid (Museum Bescherming Bevolking).

Bezoekers bj de nooduitgang en ventilator.Op zaterdag 2 juli jl. boden we de mogelijkheid om de unieke schuilplaats uit de Koude Oorlog in het Amsterdams Bos te bezoeken. Maar liefst 15 geïnteresseerden kwamen van Castricum tot Den Haag naar het verzamelpunt om onder een mooi zonnetje ondergronds te gaan.

De bunker uit 1969-1970 is niet meer via de originele route te bereiken die vanaf de inmiddels verdwenen kantoren van de boswachterij liep. Via een omweg en over een grasveld doken we de bosjes in en vonden een klein omheind terrein waarvoor we maar liefst drie sleutels nodig hadden.
Bovengronds gaf organisator René Ros nog een toelichting en enige aanwijzingen om vervolgens een zwaar schuifluik en een stalen deur te openen.

Bezoekers bij de toegang.De deelnemers snuffelden en fotografeerden de twee schaars verlichte ruimtes. De mechanische ventilatie deed het en dat gaf een vreemd geluid en sfeer. De nooduitgang en de zandfilters werden bestudeerd en leidingen en kabels nagelopen. Op de schakelkast staat een tekst 'aggregaat' maar die is niet in de schuilplaats aanwezig. De kabel bleek naar een krachtstroom aansluiting bij de nooduitgang te lopen, voor een extern aggregaat?
Al snel ontstond er discussie over de functie van de schuilplaats. Als er geen toiletten zijn, zouden er dan geen mensen in ondergebracht worden maar spullen? Waarom staat er een antenne naast?
Vaste toiletten zijn vrijwel nooit in openbare en bedrijfsschuilplaatsen aanwezig maar wel in de commandoposten en noodzetels. Voor de antenne is nog geen verklaring maar mogelijk had de boswachterij een portofoon of mobilofoon-netwerk.
Een van de deelnemers achterhaalde later de bouwtekeningen en daarin is echt sprake van een bedrijfsschuilplaats.

Als organisator hoop je altijd dat de deelnemers het niet tegen vinden vallen en de reacties horende vond iedereen het een leuk en interessant bezoek. Dat gold gelukkig ook voor de Amstelvener die de aanleiding vormde voor het bezoek.

Schuilplaats Boswachterij
Heemparkhuisjes

 

Dekkingen van beton

Tekst: René Ros.
Foto's bouw Fort bij De Kwakel: Geniemuseum Vught.
Met dank aan: John van der Jagt; Frits Gerdessen en Anton van der Galiën (Geniemuseum Vught).

De bekisting voor de vloer en wanden van de poterne van Fort bij De Kwakel.Onlangs bezocht ik een fort en verklaarde de gids ook hier met grote stelligheid dat het beton van het dak was gestort op zand dat met kruiwagens in de lokalen was gereden. Ik vond dat altijd een grove onderschatting van onze voorvaderen maar kende geen bewijs voor het gebruik van zand noch voor bekisting. In hetzelfde fort hing echter een foto die bekisting toonde. Tijd voor een poging om een en ander uit te zoeken!

Bij het storten op zand zou ik verzakkingen verwachten en dus geen perfecte segmentgewelven als plafonds van de lokalen. Aanhangers van de zand-methode betogen dan dat het zand ingewaterd werd en daarop planken lagen om verzakkingen te voorkomen.
Er is een foto bekend van de bouw van het Fort aan de Ossenmarkt in Weesp waarop is te zien dat de bakstenen op een houten bekisting gemetseld werden. Beton (2400 kg/m3) is 65% zwaarder dan baksteen (1450 kg/m3) maar beton zou ook dunner worden toegepast zodat er niet heel veel verschil in gewicht zou zijn en houten bekisting ook beton zou moeten kunnen dragen, desnoods met meer ondersteunende palen (stempels).
In ieder geval was de methode destijds zo gebruikelijk dat het niet genoemd werd in gangbare stukken zoals de bouwbestekken.

Het dagboek bouw Fort bij de Kwakel in het Noordhollands Archief.De meest directe bron die hierover uitsluitsel kan geven is het 'Dagboek van de werkzaamheden bij de bouw van het fort bij de Kwakel' (NL-HlmNHA, 239, 545) over de periode 1905-1906.
In het dagboek komt het storten van beton vaak voor maar vooral van de "fundamenten" en de "rechtstanden" (wanden) respectievelijk in de perioden 10-26 oktober 1905 en 29 maart-5 juli 1906. Daarbij wordt zeker gebruik gemaakt van bekisting omdat er sprake is van "schotten stellen" en "afbreken schotten".
Het maken van de "dekkingen" (dak) vond plaats van 6 juli tot en met 11 september 1906 maar daarover is minder vastgelegd en worden geen schotten genoemd. Over het arbeidsintensieve in- en uitrijden van zand in de lokalen is niets geschreven.

Een andere bron is het 'Onderzoek naar de bouwkundige staat van de forten van de stelling van Amsterdam' (1995, NL-WpDStvA-C1343) met daarin een apart hoofdstuk 'Analyse van het bouwen van de daken (dekken) der forten' (p.33). Deze bron schrijft dat het beton werd gestort "op segmentvormige bekisting" en rept niet over het storten op zand. Dezelfde foto als in het fort werd gezien, is ook in dit rapport opgenomen (p.46).

W.H. Cool was de schrijver van het bovengenoemde dagboek en als generaal b.d. heeft hij maar liefst 39 unieke foto's over de bouw van Fort bij De Kwakel geschonken aan het huidige Geniemuseum Vught. Het Geniemuseum Vught was zo vriendelijk om hoge-resolutie scans van de foto's te delen om ze nauwkeurig te kunnen bestuderen. De foto in het fort en in het onderzoeksrapport komt uit deze serie.

De kleine, overdekte betonfabriek met waterreservoir is op de foto's te zien evenals de kipkarren die over rails het beton vervoerden. De rails lag op de funderingen en later, dankzij een liftje, op de wanden. En een kraantje om de bakken van de kipkarren te tillen om ze verder van de rails te kunnen storten. Op het glacis is een stoomkraan te zien die het zand en grind moest lossen van de schepen die via de ringvaart het fort konden bereiken. Op de bouwplaats was dus veel moderne techniek aanwezig!
Er is ook heel veel bekistinghout te zien, in het werk of ernaast gestapeld, maar foto's van zand in lokalen of werklui die zand in en uit rijden zijn er niet. Wel is op twee foto's te zien dat zand met kruiwagens over de fundering wordt gereden om het aan de buitenkant van de fundering te storten waar uit een buisleiding een grote hoeveelheid water komt om het te verdichten. Komt daar het verhaal van zand in de lokalen vandaan?

De bekisting voor het dak van het frontgebouw van Fort bij De Kwakel.Net als dat het dagboek weinig informatie over de dekkingen geeft, zo zijn er ook weinig foto's van. Er is welgeteld één foto die heel duidelijk bekisting voor de dekkingen laat zien. Het betreft segment- én cirkelvormige bekistingen, voor twee lokalen in het frontgebouw, waarop nog geen planken zijn gelegd (zie foto-uitsnede, resp. vooraan en rechts). Op dezelfde foto zijn de houten stempels te zien, ook in de nog open poterne (links op de foto).

Geschiedenis is een vorm van kansberekening maar naar mijn mening is hiermee voldoende aangetoond dat het 100% zeker is dat houten bekisting werd gebruikt, in ieder geval vanaf 1906. Gidsen, doe hier uw voordeel mee!
Iedereen die zich niet in deze conclusie kan vinden wordt van harte uitgenodigd om een met bronnen onderbouwd artikel te schrijven voor deze nieuwsbrief.

'Dagboek van de werkzaamheden bij de bouw van het fort bij de Kwakel, 1905-1906'
Geniemuseum Vught
Fort bij De Kwakel

 

Werken voor de Genie

Tekst: René Ros.
Met dank aan: dhr. en mw. Cornelissen, Hans Dolman (Historisch Museum Haarlemmermeer).

Opdrachtboek Bouwbedrijf Cornelissen 1918.Stel, je bent 98 jaar oud en je hebt twee oude boeken van het aannemersbedrijf van je opa en je vader. Je eigen kinderen hebben er geen interesse in maar hoe vind je iemand die dat wel heeft?
Voor het Historische Museum Haarlemmermeer was het niet relevant en zij verwezen naar ons door. Waarom is het relevant voor de Stelling van Amsterdam? Omdat Bouwbedrijf Cornelissen uit Halfweg veel gewerkt heeft voor de Genie.

Het betreft twee grote boeken waarin is bijgehouden wie de opdrachtgevers waren in de periode 1918-1921. Bij alle opdrachten gaat het om een opsomming van gebruikte materialen en de kosten daarvan. Maar ook de verrichte arbeid door vooral timmermannen, metselaars en vrachtrijders. Heel soms staat de opdrachtomschrijving er bij en even zelden een bedrag waarvoor de opdracht is "aangenomen" en daarmee de winst of het verlies.
De meeste opdrachtgevers zijn de gemeente, instellingen en particulieren in de gemeente Haarlemmerliede & Spaarnwoude. Maar een aanzienlijk deel van de pagina's betreft werkzaamheden in het Sectorpark Halfweg, 1800 Roeden en diverse munitiemagazijnen in opdracht van de Genie.

In veel gevallen huurde een compagnie op het Sectorpark Halfweg (formeel Sectorpark Sloten, Afdeling Materieel) en het Militair Telegraafkantoor een kar voor een of meer dagen voor 25 guldencent per dag (vergl. 1,64 euro). De lezer moet zich bedenken dat het sectorpark als barakkenkamp was ingericht en tijdens de mobilisatie 1914-1919 actief in gebruik was. Van het barakkenkamp zijn meerdere authentieke foto's in ons bezit die dit aantonen.

Interieur barak met soldaten in barakkenkamp Halfweg.Een naamloze Officier Kazerneering van het sectorpark was door dat intensieve gebruik een belangrijke klant met vooral veel reparaties aan deuren en vloeren. Regelmatig werd ook "Asphaltpapier" en "asphaltnagels" in rekening gebracht, waarschijnlijk voor dakreparaties aan de barakken door stormschade.
Twee grote opdrachten waren de bouw van een nieuw wachtlokaal (juli-aug. 1918) en het "Het veranderen der Cellen Sectorpark te Halfweg, incl hang en sluitwerk" (aug.-okt. 1918). En op 11 februari 1919 "Het in orde maken van de bedstellen met kastjes enz. in loods I en II met waterplaatsen en nachtprivaten".
Bij de Cantine Commissie werd ook veel versleten en regelmatig moesten stoelen en tafels gelijmd worden. Voor de 1ste Compagnie "Het in orde maken van 10 banken en 7 tafels met klampen enz." en voor de 2de Compagnie 23 banken en 7 tafels.

Maar voor welke compagnieën? Welke eenheid zat er in het barakkenkamp op het Sectorpark Halfweg? Het moeten reserve troepen zijn geweest en ik heb altijd aangenomen dat het infanterie betrof, zoals op het Entos Terrein. Tot mijn verrassing wordt alleen een Regiment Vestingartillerie (VgA) genoemd. En nota bene niet het huisregiment van de Stelling, het 2de Regiment, maar het 3e Regiment!
De schrijver noteerde de eenheden niet altijd compleet en op de juiste militaire wijze dus er moet een slag om de arm gehouden worden. Meestal wordt het IIIe Bataljon genoemd (1ste en 4de Compagnie), soms het Ie Bataljon (1ste en 3de Compagnie) en éénmaal het IIe Bataljon, 2de Compagnie (2-II-3 VgA). Volgens het boekje Vredesgarnizoenen zou het IIIe Bataljon in 1917 zijn vernummerd en niet bestaan terwijl de I en II Bataljons in Geertruidenberg en Gorinchem in garnizoen lagen. Hadden ze als oorlogstaak om reserve te zijn van 2 VgA?

Kwitantie Werk a/h IJ voor Diemerdam.Februari 1919 is de laatste maand dat de eenheden Vestingartillerie worden genoemd. Ze huurden toen karren, wellicht om hun spullen naar de trein of boot te brengen.
Vanaf dat moment wordt er door aannemer Cornelissen ook verder weg gewerkt aan de Drinkwaterinstallatie Sloten, het Vliegkamp Schiphol (verbouwing kantine, 1921), "Oude fort Schiphol", Magazijn Zijkanaal H (Zaandam), Magazijn Venserpolder (nu Amsterdam-Zuidoost) en Magazijn de Sniep (Diemen). Ook was het bedrijf in 1920 betrokken bij de afbouw van de Marechaussee-kazerne Sloterdijk en de Magazijnen Nieuwe Meer.
Twee andere locaties blijken uit losse kwitanties die W. Cornelissen in 1921 ontving voor betalingen aan werkers: "onderhoudschwerkzaamheden te Buskruitmagazijn a/d Kalfjeslaan zoomede rietscheuren en levering van een ruit (stormschade)" (22,75 gulden) en "werkzaamheden aan paden vegen enz. Werk a/h IJ voor Diemerdam" (22,50 gulden).

De boeken en de kwitanties geven een bijzonder beeld vanuit de aannemer, zijn mooi tentoonstellingsmateriaal en daarmee het behouden waard. De inhoud heeft een beperkte waarde maar er kon toch wat interessante informatie uit gehaald worden. Nu is het aan ons om te zorgen voor goede bewaring en beschikbaar stellen aan andere geïnteresseerden. Ook deze boeken zijn in te zien in onze bibliotheek op Fort Uitermeer (NL-WpDStvA-C6040 en 6041). De Historische Werkgroep Spaarndam, die samen met Historisch Halfweg werkt aan een onderzoek naar de Houtrakpolder, hebben de boeken al geraadpleegd.

Sectorpark Sloten, Afdeling Materieel
Entos Terrein
Kazernes, magazijnen en infrastructuur

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Bureau Meerzijdig let op meerdere zijden bij support, mediation, procesbegeleiding en trainingen. (Advertentie)
 
 
 
Fort Resort Beemster herbergt een van de meest luxueuze wellnessresorts met hotel van Nederland. In de karakteristieke sfeer van het fort beleeft u wellness zoals u nog nooit heeft ervaren. (Advertentie)