Sluit [X]   
 

Kampcommandant Schalk in 1907: geboren te Nieuw-Vennep, Noord-Holland

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 244

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam, nummer 244
(8ste jaargang, 19 juni 2006)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan ge-interesseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

Hierboven staat achter de artikelen, indien van toepassing, welke gemeente het betreft.

 

Inleiding

Jawel, dan eindelijk in het kader van 'logistiek en proviandering' het beloofde (dubbel) artikel over het veen en turf. Forten komen niet direct in het verhaal voor, maar het is wel interessant om te zien welke ideeën er leefden en welke inspanningen er werden gedaan om de Stelling, nog voor de bouw van de meeste forten, gereed te maken voor het beoogde gebruik.
Het volgende artikel gaat over de recente verbeteringen aan enkele lunetten van de verwaarloosde Linie van Beverwijk. Ook een kort verslag over een bezoek aan het Fort bij Hoofddorp en wat gevonden informatie over de exploitatie van Fort Uitermeer.

Via deze nieuwsbrieven komt niet altijd alles in de openbaarheid. Vaak omdat het nog geen compleet verhaal is, schadelijk kan zijn voor het onderzoek/verwervingen of gewoon oninteressant voor de lezers is. In de 750 e-mails van dit jaar en soms per telefoon komen heel diverse vragen en informatie binnen.
Vragen als 'wat is het adres van het Marine-etablissement?' beantwoord ik niet meer sinds het telefoonboek bestaat. Anderzijds zijn er ook buitengewone informatieverzoeken van betrokkenen. Zoals de man die de oude foto van de Schnellbootbunker in het Noordhollands Dagblad zag. Zijn vader was een Duits Marine-man die er gewerkt heeft en zijn moeder een Hollands meisje die nog in kamp Halfweg gevangen heeft gezeten... Of de meneer die op zoek is naar informatie over een dodelijk vliegtuigongeluk in 1919 bij het Marinevliegkamp Schellingwoude omdat het vermoedelijk zijn oom betrof.

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 3 juli verschijnen.

René Ros

 

Veenderij Akerpolder

Dankzij de digitalisering van de archiefinventarissen kan je op onverwachte archieven stuiten. Met als gevolg dat ik met de trein naar het Drents Archief in het verre Assen 'moest'.

In 1862 werd door de "Machinale Rahder-turffabriek" in het Drentse Nieuweroord een methode in gebruik genomen om met een stoommachine veen tot "turf van groote digtheid" te persen. Twee dossiers in het archief van dat bedrijf bevatten correspondentie over de Stelling, die Directeur Jan Rahder Czn. in 1890-1894 ontving van de Militaire Intendance in Amsterdam.

Onder leiding van Kapitein-Intendant J.H. Bakker werd in mei 1892 een experiment uitgevoerd waarbij veenslik uit de Akerpolder (nu woonwijk 'De Aker' in Amsterdam, stadsdeel Osdorp) per boot naar Nieuweroord werd gebracht. Daar werd het tot turf geperst en gedroogd waarna het per boot terug naar Amsterdam ging. In oktober werden in twee meelfabrieken stookproeven genomen om de kwaliteit van het turf te beoordelen. Kapitein Bakker schreef verheugd aan Rahder dat de hele proefneming succesvol was.

Uit de correspondentie blijkt dat tussen beide heren een vriendschappelijke band ontstond. Bakker verbleef verschillende malen in het huis van Rahder, waarvoor dochter Wilhelmina haar kamer moest opgeven. Tevens legde hij contacten met Amsterdamse afnemers en informeerde ook voor zijn nieuwe functie in Den Haag naar geperste turf om het dure steenkool te vervangen.
Op 12 mei 1892 schrijft Bakker aan Rahder, met een tijdloze slotzin: "En hiermede wil ik hopen dat de zaak met goede uitslag worde bekroond en wij nog eens gezellig kunnen napraten over de mogelijk voor & tegenspoeden die zich bij deze voor het Vaderland zoo belangrijke proefneming voordeden. Maar inviteer in 's hemelsnaam, geen Tweede-Kamerleden er bij!"

In 1893 werd wederom een proef in de Akerpolder gehouden maar daar zijn weinig gegevens over omdat Rahder erbuiten werd gehouden (en Bakker de leiding er niet over had). Rahder informeerde er in oktober 1893 blijkbaar naar en kreeg in februari 1894 uitgelegd dat een veenpers uit Berlijn was gebruikt.
Bakker schrijft onder pseudoniem 'Vulcanus' nog een artikel in een onbekend tijdschrift over de brandstofvoorziening in de Stelling waarvan hij Rahder een afdruk stuurde.

Conclusie van de proeven was dat het veen uit de omgeving van Amsterdam als turf een geschikte brandstof zou zijn en een deel van het brandstofprobleem zou oplossen. Van 1899 tot 1905 werden op het huidige Hembrugterrein vier loodsen gebouwd om een beginvoorraad turf te hebben. Het is nog niet bekend of en welke polder(s) niet verveend zijn om als oorlogsvoorraad te dienen. Mogelijk was dat de Osdorper Binnenpolder welke pas werd verveend van 1939?-1940.

Nieuwe pagina over de Veenderij Akerpolder: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/akerpolder/>
Drents Archief: <http://www.drentsarchief.nl/>
Geschiedenis Nieuweroord: <http://www.hoogeveen.nl/Vrijepagina_stad.aspx?menuID=116&pageID=230#Nieuweroord>
'Rahder en de vervening Noordscheschut/Nieuweroord': <http://www.historischekringhoogeveen.nl/veenmol/data/headlines.php?
subaction=showfull&id=499731639&archive=1069719457
>
Foto's vervening Osdorper Binnenpolder: <http://gemeentearchief.amsterdam.nl/archieven/beeldbank/> (zoek naar 'osdorper binnenpolder')

 

Molenstomp Akerpolder

Met dank aan Han Stricker, Stichting 'De Oude Molen'.

De Akerpolder heeft ook nog wat te maken met de voorganger van de Stelling, de Posten van Kraijenhoff. Was de oever van de Haarlemmermeer in 1787 nog onverdedigd en landden de Pruisen er per boot, in 1805 had Kraijenhoff een aantal posten aangelegd. En vormde de Akerpolder een inundatiegebied waarnaar Stichting 'De Oude Molen' enig onderzoek heeft gedaan.

In 1874 werd de enige windmolen van de polder vervangen en de nieuwe moest goedgekeurd worden door de Minister van Oorlog. Die eiste dat de molen een inlaatvoorziening kreeg en elk onderhoudscontract ter goedkeuring werd voorgelegd aan de minister (lees: Genie).
Twee jaar later, in 1876, besloot het polderbestuur een aanvraag voor vervening te doen en werd voor 20-jaar een concessie uitgegeven. Uitgezonderd werden de twee posten op de rand van de polder.
De vervening moet binnen de concessie zijn voltooid want in 1896 is de molen verbouwd van schepradmolen naar vijzelmolen vanwege het veel diepere maaiveld. Bij die gelegenheid is een nog goed leesbare gedenksteen aangebracht terwijl een eerdere steen (uit 1874?) vrijwel onleesbaar is.

Van de molen is nog een molenstomp over die al enige tijd gemeentelijk monument is maar recent is afgewezen als Rijksmonument. De aanvraag was mede gebaseerd op de rol in de inundaties en dat de molen het laatste waterstaatkundig bouwwerk van het liniedeel Halfweg - Amstelveen is.
Stadsherstel Amsterdam NV heeft onlangs, in samenwerking met de Stichting 'De Oude Molen', de bouwplannen voor restauratie van de molenstomp ingediend bij het stadsdeel Osdorp. De verwachting is dat in de loop van het volgende jaar de restauratie een feit zal zijn en dat de molenstomp dan volop in gebruik kan worden genomen met een publieksfunctie (koffie/theehuis met regionale historie).

 

Linie van Beverwijk

Met dank aan Rob Hotting, Recreatie Noord-Holland.

In opdracht van de stuurgroep Groene Ymond wordt in de gemeenten Heemskerk, Beverwijk en Velsen het Groen- en waterplan uitgevoerd met als onderdeel de zogenoemde Lunettenzone. Het afgelopen jaar hebben de lunetten 8 t.e.m. 11 van de Linie van Beverwijk herstelwerkzaamheden ondergaan: sanering van bodemverontreinigingen, verwijdering van begroeiing en het graven van de grachten.
Nieuw element is de lunettenbeek welke de lunetten verbindt, maar over de weg die alle lunetten oorspronkelijk verbond heb ik niets vernomen. Door afgraving is in het schootsveld waterberging ontstaan. Dit lijkt op een inundatie maar dat kon in deze duinstrook juist niet plaatsvinden. Wel jammer dat in de uitingen de termen, aantallen en jaartallen niet altijd kloppen.
De herstelwerkzaamheden worden stapsgewijs uitgevoerd en de eerste fase (lunet 8 t.e.m. 11) werd op 12 juni jl. opgeleverd en feestelijk opengesteld. Uw verslaggever was uitgenodigd en in snikheet weer werden koele drankjes geschonken in een tent op lunet 10.

Lunet 8, goed zichtbaar aan de Alkmaarseweg, was al langer in goede staat en leek onveranderd maar navraag leerde dat de grond gesaneerd is en het profiel verbetert. Lunet 9 is deels opgesnoept door de huizen aan de Krayenhofflaan(!). De linker flank ziet er nu weer origineel uit: kaal en met een fraaie ondiepe gracht ervoor. Een aantal grenspalen zijn weer zichtbaar geworden. De rechter flank is nog zwaar begroeid. Hetzelfde beeld geeft lunet 10 maar de gracht stond daar helemaal droog. Het bleek dat de half-half indeling een compromis is met de buurtbewoners, die wilden de begroeiing houden. De machinegeweer-posten met loopgraven van Duitse oorsprong, twee per lunet, zijn weer allemaal zichtbaar.

De opening werd verricht met het onthullen van het informatie bord door twee wethouders van Beverwijk en Heemskerk (zie foto). Tevens werd het beheer overgedragen aan Landschap Noord-Holland.
Daarna begonnen twee rondwandelingen met natuur en historie als thema. De historische wandeling werd verzorgd door dhr. A. Kok die ik natuurlijk ook nog even gesproken heb. Omdat hij geen toegang heeft tot het Internet heeft hij deels dubbel werk gedaan maar is ook verder gegaan en harder gezocht naar grenspalen. Bovendien heeft hij lunet 25 in de duinen bij Wijk aan Zee teruggevonden waarvan een aantal grenspalen nog aanwezig zijn; zelfs twee palen met 'O1' naast elkaar! Er zijn dus nog 10 van de 34 lunetten aanwezig.

Ondertussen wordt gewerkt aan de tweede fase waarbij de andere lunetten 12 t.e.m. 14 worden opgeknapt en ook door de lunettenbeek worden verbonden. Het gebied wordt ook recreatief ontsloten met wandel- en fietspaden en er worden informatiepanelen geplaatst. Tenslotte is het idee geopperd om met een aantal kunstobjecten de plaats van de vroegere lunetten aan te duiden.

Linie van Beverwijk: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/beverwijk/>
Recreatie Noord-Holland: <http://www.recreatienoordholland.nl/>
Landschap Noord-Holland: <http://www.landschapnoordholland.nl/>
Gemeente Beverwijk over Lunettenzone: <http://www.beverwijk.nl/websites/beverwijk/website/show.asp?
path=gwsitemanager/content/show/1347
>

 

Fort bij Hoofddorp

Met dank aan voorzitter en beheerder van Sportschuttersvereniging Buitenveldert.

Enige tijd geleden kreeg ik de gelegenheid eindelijk weer eens Fort bij Hoofddorp te bezoeken. Dit fort heeft heel veel bijzondere zaken. Zo heeft het het enige hoofdgebouw met twee verdiepingen waarbij de poterne op de bovenverdieping aansluit. Alhoewel in 1904 opgeleverd heeft het fort toch gangen van de benedenverdieping(!) van het hoofdgebouw naar de beide hefkoepels en zelfs een uitgang naar het (kleine) terreplein.

Beroemd is de stalen caponnière die de diepe fortgracht kon bestrijken. De gang van het frontgebouw naar deze caponnière staat meestal onder water dat door een verzakking via een voeg binnen kan komen. Toevallig stond er nu geen water en kon ik door wat modder en zand, langs een kikker, tot bijna in de caponnière komen (zie foto). Enkele meters ervoor staat in de gang een damwandje en daarachter staat het water hoger.

Terug naar het hoofdgebouw welke grotendeels door schietbanen wordt ingenomen. In de poterne is een schietbaan en in de beide helften van de bovenverdieping. Voor die laatste twee zijn diverse tussenmuren afgebroken op een pilaar na (zie foto). De rookkanalen zijn nog zichtbaar en ook waar tussenwanden hebben gezeten. Op een pilaar zijn nog de witte tegels van de wasruimte te zien maar een trap is geheel verdwenen. Centraal is de bar en andere voorzieningen en opslag. De benedenverdieping bevat tevens de bestuurskamer en een winkel voor schietsportbenodigdheden. Er zijn enkele ruimten waar iemand heeft gewoond. De linnenkast en open haard staan er nog en het parket ligt op de vloer. Maar de badkamer is nooit afgemaakt.

De beide verdiepingen van de enkele keelkazemat worden als technische ruimten gebruikt. De affuiten voor mitrailleurs en kanonnen zijn nog aanwezig.
Aan weerszijden van het hoofdgebouw zijn twee uitzonderlijke ruimten die vermoedelijk voor de kolenopslag waren. In de buitenwand, boven de privaten, begint een schuine stortkoker naar elke ruimte.

Fort bij Hoofddorp: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/hoofddorp/>

 

Exploitatie Fort Uitermeer

Uitbaters azen op Fort Uitermeer
(Bron: Kabelkrant Weesp, ma 5 juni 2006)

De provincie Noord-Holland heeft gesprekken gehad met vijf kandidaten die belangstelling hebben voor de exploitatie van Fort Uitermeer.
Drie van hen zijn uitgenodigd hun plannen verder uit te werken. Half juni maakt een stuurgroep een keuze.
Volgens de provincie hebben ook Weesper ondernemers, die zich hebben verenigd, belangstelling getoond voor een etablissement op het terrein.

Fort-plannen onder de loep
(Bron: Kabelkrant Weesp, vr 16 juni 2006)

Drie ondernemers hebben aan een speciale stuurgroep van de provincie hun plannen voor de exploitatie van Fort Uitermeer gepresenteerd.
Deze stuurgroep trekt een maand uit om deze plannen te bespreken en te beoordelen. In juli valt een besluit.
De gepresenteerde plannen verschillen erg in aard en omvang. Concreter wil de stuurgroep daar niet op ingaan, ook niet over wie er in de race zijn.

Fort Uitermeer: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitermeer/>
Kabelkrant Weesp: <http://www.kabelkrantweesp.nl/>

 

Overig

- Tweede Pinksterdag had de Stelling website (maar ook Forten Info) opmerkelijk veel bezoeken (150%) te verwerken. Zocht men een leuke buitenbestemming?

- Op de website Radarstation Seeadler worden in de Google Maps luchtfoto nu alle nog aanwezige bouwwerken apart aangeduid. <http://www.radarstation.nl/>

- Bar 't Fort in Fort bij De Kwakel heeft een website gekregen: <http://www.barhetfort.nl/>

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Fort Resort Beemster herbergt een van de meest luxueuze wellnessresorts met hotel van Nederland. In de karakteristieke sfeer van het fort beleeft u wellness zoals u nog nooit heeft ervaren. (Advertentie)
 
 
 
ReneRos.biz voor ontwikkeling, advies & expertise en opleidingen voor Filemaker database-toepassingen. (Advertentie)