Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 234

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam, nummer 234
(8ste jaargang, 13 maart 2006)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan ge-interesseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Inleiding
• Eerste heipaal duurzame genieloods Fort bij Marken-Binnen, Graft-De Rijp
• Duitse bunkers in de Koude Oorlog, m.n. Amsterdam
• Wandeltip zonder verdwaalkans, Amsterdam
• Politiek Bastion, Weesp
• Overig

Hierboven staat achter de artikelen, indien van toepassing, welke gemeente het betreft.

Inleiding

Feestje! Op woensdag 8 maart jl. werd om 06:53 uur het 250.000ste bezoek aan de Stelling-website gebracht! In de afgelopen 2621 dagen waren er gemiddeld 95 bezoeken per dag. Dit jaar ligt het gemiddelde al op 144 dus de 500.000 zal sneller bereikt gaan worden...

Er is nog een reden om vrolijk te worden. De afgelopen tijd komen er geregeld bijdragen van anderen voor deze nieuwsbrief binnen. Dat scheelt mij niet alleen werk maar geeft ook een meerwaarde aan deze nieuwsbrief omdat ik ook niet alles kan weten. En voor de schrijver betekent het toegang tot een betrokken en geinteresseerd publiek.

Het eerste artikel is zo'n bijdrage, over de herbouw van een bergloods van het Fort bij Marken-Binnen. Vervolgens een iets te lang artikel over een opmerkelijke brief uit de Koude Oorlog over de Duitse bunkers. Tenslotte een wandeltip en de politiek van de Weespse bastions. Het afsluitende hoofdstuk 'Overig' is deze keer vrij omvangrijk en gevarieerd.

René Ros

Eerste heipaal duurzame genieloods Fort bij Marken-Binnen

Door Kees de Wildt, Stichting RBOC "Fort Markenbinnen"

Op vrijdag 3 maart 2006 werd op het terrein van Fort bij Marken-Binnen de eerste paal geslagen voor de herbouw van een unieke Genieloods. De handeling werd gezamenlijk verricht door de burgemeester van Graft-de Rijp, mevr. H.R. Oosterop - van Leussen en de gedeputeerde voor cultuur in de Provincie Noord-Holland, mevr. R. Kruisinga (zie foto).

Het unieke aan dit project zit o.a. in:
- Herbouw van een gebouw wat 100 jaar terug op deze plaats stond
- Gebruik van heipalen met een systeem voor de uitwisseling met aardtemperatuur
- Completering van een stukje van het werelderfgoed "Stelling van Amsterdam"
- Het eerste houtskeletbouw van deze omvang ter wereld, met een dergelijk duurzaam gebouwbeheerssysteem
- Hergebruik van "grijs water" (regenwater) voor het spoelen van toiletten.

Stichting RBOC "Fort Markenbinnen" zal de loods bouwen. De Stichting heeft o.a. als doelstelling het cultuurgoed, terug te brengen in de staat van ± 1930. Dus beplanting, brug naar het forteiland, loods, grondlichamen en verdedigingswerken. Ook als ze later zijn aangebracht. Uiteraard probeert zij daarvoor ook subsidies, giften en fondsen te verkrijgen. Uiteraard zullen opleiden voor brandweer,
bedrijfshulpverlening en VCA het hoofddoel blijven, omdat juist vanuit die activiteit de financiering geschiedt.
De activiteiten op gebied van promotie en openstellen van de "Stelling van Amsterdam", worden gebundeld met het programmabureau van de provincie.

De Genieloods wordt herbouwd naar het bestek uit 1894 inclusief de kleurstelling, meet 35 bij 7 meter en heeft 3 bouwlagen. De kelder kan in de toekomst 72 slaapplaatsen herbergen. Op de begane grond kantine met 72 plaatsen, toiletgroepen, keuken, enz. Op de verdieping komen kantoren.

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/marken-binnen/>
<http://www.rboc-fmb.nl/>

(Foto: Rob Verhoef; Tekeningen: Lex Tempelman†, Hengelo)

Duitse bunkers in de Koude Oorlog

In het Noordhollands Archief* te Haarlem werd een spectaculair soort 'missing link' tussen de Duitse verdedigingswerken en de Koude Oorlog gevonden. In het archief "Garnizoenscommando Amsterdam" ligt een "Brief van de garnizoens-commandant aan de commandant Groep West inzake gegevens over voormalige Duitse verdedigingswerken" uit 1951.
De commandant pleit in drie pagina's voor de sloop van de Duitse verdedigingswerken in het gebied van IJmuiden, Schiphol, Castricum en Amsterdam:

"Zowel in de duinstreek, als op de geestgronden, aan het IJselmeer en in de omgeving van Amsterdam moeten alle werken opgeruimd worden (met uitzondering van de hieronder genoemde onder b)
De redenen hiervan zijn:
1 mij ontbreken de troepen om deze te doen bezetten
2 zij leveren voor gelande parachutisten van de vijand, voor partijgangers en voor uit het gebied van T.B.-N.W. op de grond doorgedrongen vijand de gelegenheid om er zich in vast te zetten en van die punten uit te ageren [...] "

"Wat betreft het afstaan van bunkers, onderkomens, enz. aan burgerlijke instantie's voor bergplaatsen, woongelegenheid, kampeergelegenheid of anderszins (zoals dit tot dusverre reeds op verschillende plaatsen is geschied), komt mij in het algemeen zeer ongewenst voor om dezelfde redenen als aangegeven [...], terwijl bovendien over de gezindheid van de gebruikers of bewoners niets bekend is en onderzoek hiernaar vrijwel ondoenlijk is.
Men heeft er echter te Amsterdam en in de omstreken van Amsterdam steeds rekening mede te houden, dat een zeer groot percentage der bevolking communistisch is of wel communistisch georienteerd is."

De oorlog in Korea was weliswaar al een jaar gaande maar de Koude Oorlog was nog niet op haar hoogtepunt. In maart 1951 haalde de CPN bij kamerverkiezingen bijna net zoveel zetels als de VVD (ca. 7) maar de commandant vreest toch het meest de communistische stemming in Amsterdam. De CPN was in die tijd goed vertegenwoordigd in het Amsterdamse en provinciale bestuur. Dat die gewapenderhand en met hulp van Russische parachutisten Duitse bunkers gingen bezetten is nu al helemaal niet voor te stellen.

De brief verwijst naar specifieke bunkers op basis van de Bureau Registratie Verdedigingswerken inventarisatie. De bunkers die rond Amsterdam behouden moesten worden zijn: zuidtalud Hembrug (Tobruk en tankmuur), Sloterdijk (Tobruk en kabelhuisje), Slochterbrug (2 tankmuren en onbekend) en Zeeburg (3 bunkers). Of op basis van deze brief besloten is deze bunkers te behouden is niet bekend. Rond IJmuiden is meer overgebleven dan de commandant wenste. In ieder geval zijn alle genoemde bunkers rond Amsterdam, behalve die op Zeeburg (zie foto), inmiddels verdwenen. De kleinere bunkers die het Bureau Registratie Verdedigingswerken over het hoofd zag en bakstenen gebouwen zijn behouden, zoals Uitdam, Kadoelen en Durgerdam.

Bureau Registratie Verdedigingswerken: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-brv/>
Stadtverteidigungsbereich Amsterdam: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/stadtverteidigung/>
Duitse Werken: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/duits/>
Bunkerpark Kostverloren, Zandvoort: <http://www.forten.info/reisverslagen/kostverloren/>

(Met dank aan Gerlof Langerijs en Rene Dolfsma. Foto Bunker Kostverloren: Rob Verhoef.)

* Per 1 februari 2005 ontstaan uit een fusie van het Rijksarchief in Noord-Holland (RANH) en de Archiefdienst voor Kennemerland (AVK).

Wandeltip zonder verdwaalkans

Anderhalve kilometer verboden gebied scheidt de Waterlandse Zeedijk en het dorp Durgerdam van het Vuurtoreneiland met de Kustbatterij bij Durgerdam. Maar er is nog een bijzondere mogelijkheid om, zonder boot, op 400 meter van het eiland te komen.

Neem de afslag Zeeburg op de A10 of de halte Zuiderzeeweg van de IJtram. Ga dan naar 'Kaap Kot' op de oostelijke punt van het Zeeburgereiland. Parkeer daar de auto in de wetenschap dat er bij terugkeer warme of koude drank genuttigd kan worden.
Naast Kaap Kot begint een strekdam die 2,5 km het Buiten-IJ in loopt. Soms kaal, soms een bosje. Altijd smal en steeds verder van de bewoonde wereld af, zelfs IJburg houdt een keer op.
Aan het eind van de strekdam sta je op een on-Amsterdams stukje land met een strandje, heb je zicht op het Vuurtoreneiland en een beetje het eiland-gevoel.

Mijn zoon en ik gaan er later nog eens wandelen, als het warm en groen is...

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/durgerdam/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zeeburg/>
<http://www.kaapkot.nl/>

Politiek Bastion

Militair erfgoed blijkt zelfs goed voor mijn politieke interesse, alhoewel de keuze er niet door beinvloed kon worden. Want alle partijen in Weesp blijken de bastions (lokaal onterecht 'schansen' genoemd) in hun verkiezingsprogramma te hebben. We mogen dus wat verwachten, de komende vier jaren...
Hieronder de uitspraken van de diverse partijen die op hun websites te vinden zijn. Achter de partijnaam staat het aantal behaalde zetels in de verkiezing van 7 maart jl.

Weesper Stads Partij (5) <http://www.wsp.nl/> :
"dat er rekening wordt gehouden met het herstellen en versterken van de structuur van de Schansen"
CDA (3) <http://www.cdaweesp.nl/>:
"Aantrekkelijk gezellig centrum Weesp binnen de historische schansen."
PvdA (3) <http://www.weesp.pvda.nl/> :
"De PvdA vindt, dat er in deze raadsperiode ook een begin gemaakt dient te worden met de herstructurering van de Schansen. [...] Het uitgangspunt dient te zijn om de wallen zoveel mogelijk terug te brengen op de historische hoogten en zoveel mogelijk belijnd volgens de toenmalige criteria."
GroenLinks (2) <http://www.groenlinks.nl/lokaal/weesp>:
"opknappen van de Schansen"
VVD (2) <http://www.weesp.vvd-nh.nl/>:
"Op het gebied van recreatie, horecavoorzieningen, toerisme en dergelijke wordt door de werkgroep gedacht aan de restauratie van de schansen of de verbetering ervan door recreatieve functies toe te voegen."
AOV (1) <http://www.aov-weesp.nl/>:
"De rol van de Schansen is van grote betekenis en het promoten van de stad (citymarketing) loopt als een rode draad door alle voorstellen. Wij zullen ons zeer positief opstellen bij de uitwerking hiervan."
DEP (1) <http://www.depweesp.nl/>:
"Het vergroten van Weesp als cultuurhistorische stad"
D'66 (0) <http://www.d66weesp.nl/>:
"Renovatie van de stadswallen"

Vesting Weesp: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/weesp/>

Overig

- Op de satellietfoto's van de sectoren zijn nu de namen van de forten en andere werken beter te zien. Als je met de muis boven een cirkel hangt, krijgt je een tekst te zien.

- In Amsterdam zou op de hoek van de Cremerstraat en de Rhijnvisfeithstraat een bunker gestaan hebben die rond 1990 is gesloopt. Iemand die er meer over weet?

- Woensdagmiddag 15 maart lanceert Stichting Platform Werelderfgoed Nederland haar website tijdens een bijeenkomst op Schokland: <http://www.werelderfgoed.nl/>

- De provincie Noord-Holland laat weten dat zij op 13 april een website zal lanceren over wandelingen in de Stelling. Dat wordt gevierd met een wandeling, in gezelschap van twee gedeputeerden, naar het Fort bij Spijkerboor.

- Een groep vrijwilligers heeft inmiddels vier Hersteldagen besteed aan het afsluitbaar en waterdicht maken van het Fort benoorden Spaarndam. Op de website van Stichting Krayenhoff zijn de verslagen gepubliceerd: <http://www.stichting-krayenhoff.nl/>

- Nu.nl bericht over 'Opnieuw deel middeleeuws kasteel blootgelegd' te Amsterdam: <http://www.nu.nl/news/684543/91/Opnieuw_deel_middeleeuws_kasteel_blootgelegd.html>

- IJmuider Courant schrijft 'Liquidator wil Forteiland niet': <http://www.ijmuidercourant.nl/Pagina/0,7101,11-1-1--3040334-1589-454031-,00.html>

- Wandelwebsite 'De Tweevoeter' schrijft over een subsidie voor wandelpad tussen Fort bij Abcoude en Fort bij Nigtevecht: <http://www.tweevoeter.nl/nieuws/wandelpad_fort_abcoude_fort_nigtevecht.php>

- Gooi en Eemlander schrijft over overwinterende exotische lieveheersbeestjes in een bunker bij het Naardermeer in 'Samen wachten op warmere tijden': <http://www.hdc-i.nl/a.php?/Pagina/0,7098,13-1-1--3045384-1589--,00>

- Ingenieursbureau Amsterdam (IBA) schrijft over 'Van baggerdepot tot woongebied': <http://www.iba.amsterdam.nl/websites/iba.nsf/pages/AMST_6M3D7X>

- En de artikelen in Nieuwsbrief 229 zijn in een langere versie door het IBA geherpubliceerd in 'Onderzoek explosieven Zeeburg': <http://www.iba.amsterdam.nl/websites/iba.nsf/pages/AMST_6M4BXD>

- De 14de nieuwsbrief Waterlijn van het projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie is verschenen. De elektronische versie is te downloaden op: <http://www.hollandsewaterlinie.nl/uploads/File/waterlijn14.pdf>