Sluit [X]   
 

Gedeputeerde van Diepen in 1939: geboren te Amsterdam, Noord-Holland

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 225

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 225
(7de jaargang, 22 december 2005)

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam (StvA) van Stichting Militair Erfgoed Groot-Amsterdam (MEGA). Geschreven door René Ros tenzij anders aangegeven.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

Achter de artikelen in deze inhoudsopgave staat aangegeven, indien van toepassing, welke gemeente het betreft.

 

Voorwoord

Er zit, onverwacht, nog een hele leuke thema-nieuwsbrief aan te komen. Dus wellicht is dit de laatste nieuwsbrief van 2005, misschien ook niet...
In ieder geval wil ik iedereen prettige feestdagen en een goede jaarwisseling toewensen!

Wenskaart

Het eerste artikel van deze nieuwsbrief gaat over een dossier in het NIOD over een deel van het bouwprogramma van de Luftwaffe. Naar aanleiding van onderzoek bij het NIOD zullen later nog twee onderwerpen besproken worden. Namelijk over een gevangene van Kamp "Fort Penningsveer" (wacht op toestemming publicatie) en over Radarstation Seeadler (nader onderzoek nodig).

Onlangs bleek dat drie objectnamen hetzelfde terrein in de huidige Indische Buurt in Amsterdam betrof. Het tweede artikel is de gehele beschrijving van dit ene terrein dat in de loop der tijd anders is gebruikt en ingericht. En al lang geleden opgeslokt door de stad.

Tenslotte nog drie artikelen over een bezoek aan het Fort aan de Winkel en ter aanvulling van twee eerdere artikelen over uranium en de sportfeesten.

René Ros

 

Bauvorhaben Luftgaukommando Holland

Gebruikmakend van de gelegenheid heb ik onlangs voor de eerste maal het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) kort bezocht. Achter het statige grachtenpand in Amsterdam gaat een kleine maar moderne studiezaal schuil.

In het archief van de "Bevollmächtigte für die Bauwirtschaft" als onderdeel van de "Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft" vond ik een dossier het "Bouwprogramma van het Luftgaukommando Holland" voor het 3de en 4de kwartaal van 1943.

Daarin landelijke zaken zoals voor het General Kommando XII Fliegerkorps (Zeist): "Umbauarbeiten Korpsgef.stand" (ombouwwerkzaamheden Korpsgefechtstand). Voor dezelfde opdrachtgever zou in hetzelfde 4de kwartaal 1943 de bouw aanvangen van drie Wurzburg-Riese Stellungen (parabool radarantennes) en een Y-Anlage (peiltorens) - helaas geen locaties.

Dichterbij Amsterdam kregen Schiphol en Schellingwoude genoeg Duitse aandacht.
In het 3de kwartaal 1943 werd op Fliegerhorst Schiphol een "Ausweichgefechtsstand fuer Jagdgeschwader" (uitwijkcommandopost voor jachteskader) gebouwd. Voor het volgende kwartaal waren er veel "neubeantragte Baumausnahmen": Notstromgebäude (mogelijk nog aanwezig gebouw noodstroomvoorziening), Heizung Jägerbaracke (verwarming politiebarak?), Bombenschaden Motorprüfstand (bomschade motorentestopstelling), Splitterschutz (scherfmuren) en Entgiftungsbaracke (ontsmettingsbarak).

Voor Fliegerhorst Schellingwoude, met de watervliegtuigen van de Seenotstaffeln, stond in het 3de kwartaal 1943 genoteerd "Tarnung: Umänderung zur Enlastung der Hallenkonstruktion, Abdspritzen u. Flammschutzbehandlung". Blijkbaar waren de hangarhallen te zwaar belast door de camouflagenetten (welke op luchtfoto's zijn te zien).

In Amsterdam zelf werden in het 4de kwartaal 1943 ook nog een aantal zaken ver- en bijgebouwd.
Op het Luftwaffe Lazarett Amsterdam (deel van het Wilhelmina Gasthuis, toen Wester Gasthuis) zouden scherfmuren geplaatst worden maar ook de "Understande f.U'kunft u. ärtzliche Behandlungszwecke" (Legeringsruimte en behandelruimtes), een reeds bekende maar gesloopte bunker.

Voor de "Wirtschafstelle LGK - Holland, Amsterdam" werd een "Umbau Stadsgebäude" uitgevoerd. De Luftwaffe had vele gebouwen in Amsterdam in gebruik, vooral rond de Reguliersdwarsstraat, maar moest vanaf 27 april 1943 op zoek naar andere panden. Die dag stortte een beschoten Engelse Halifax bommenwerper in de Reguliersdwarsstraat neer en veroorzaakte een van de grootste branden van Amsterdam.
Werd met "Stadsgebäude" het gebouw De Bazel aan de Vijzelstraat bedoelt dat na de brand werd gevorderd? Opvallend is dat bij "Umbau Stadsgebäude" ook "Luftschutzkeller Heerengracht" wordt genoemd. Dit is zeer waarschijnlijk de nog aanwezige schuilkelder in de binnentuinen naast De Bazel.

Tenslotte nog het brandstofdepot op het Surinameplein. In de archiefstukken werd een "Benzinfasslager" (benzineopslag) genoemd in combinatie met een "Landesschützen-kompagnie" (oudere soldaten, veelal ter bewaking).

NIOD: <http://www.niod.nl/>
Bronvermelding: <https://www.stelling-amsterdam.nl/colofon/bron/>
Stadtverteidigung Amsterdam: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/duits/>
Vliegkamp Schiphol: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/schiphol-vliegkamp/>
Marinevliegkamp Schellingwoude: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/schellingwoude/>

Met dank aan Michel van Best voor zijn bijdrage aan de Duitse vertalingen.

 

Schietbanen achter "Het Vosje"

Op het terrein ten zuiden van de St. Anthoniesdijk, tegenwoordig de Zeeburgerdijk, ter hoogte van de kruising met de huidige Borneostraat, staat op een kaart uit 1849 een "Exercitie Veld" aangegeven. Ongeveer 300 meter lang en 150 meter breed. Op de kaart is ernaast een gebouw (uitspanning?) te zien met de naam "Het Vosje en Hert".

In 1879 of eerder werden de 'Schietbanen Amsterdam' er aangelegd. Het bestond uit drie schietstanden met baan, onder verschillende hoeken op 100, 200 en 300 "pas" voor schietschijf, voorzien van poorten en ricochetschermen.
Tevens een wachterswoning, urinoir, hulpprivaten, kapluifels, een observatiepost en een kogelvanger. De observatiepost, op enkele meters voor de schietschijf, was van metselwerk met een ijzeren plaat van 9 mm als dak.

Er is een blauwdruk uit 1904 bekend van "Schietbanen achter 'Het Vosje'", waarvan het omliggende wegen- en slotenpatroon overeenkomt met het hierboven genoemde terrein.
Op de kaart staan zeven schietbanen aangegeven van 100 m (2x), 150 m (2x) en 200 m (2x) en 300 meter met zeven doelen en vier kogelvangers.
De schietbaan van 300 meter lag op dezelfde locatie als de baan uit 1879, de andere banen zijn er ten zuiden van aangelegd.
Tevens twee gebouwen aan de westzijde van het terrein waarvan de wachterswoning, zoals op de kaart van 1879, ook staat aangegeven.

Rond 1907-1910 werd het Schietterrein Zeeburg op het Militair Terrein Zeeburg aangelegd. Op een topografische kaart uit 1912 staat langs de Zeeburgerdijk de Veko Wielerbaan aangegeven.

Amsterdam Overig: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-overig/>
Militair Terrein Zeeburg: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zeeburg/>

 

Fort aan de Winkel

Vandaag bracht ik een tweede bezoek ooit aan het Fort aan de Winkel, ten westen van Abcoude en de snelweg A2. Deze keer kwam ik verder het (camping)terrein op dan een aantal jaren geleden.

Er zijn op dit fort nooit bomvrije gebouwen geplaatst, in plaats daarvan moeten er tijdens de mobilisatie van 1914-1919 schuilnissen van hout en golfplaat gestaan hebben. De enige gebouwen zijn de nog aanwezige woning en bergloods. De fundering van een tweede, houten woning is nog in het gras aanwezig.

De verdedigbare aardwerken uit 1895 lijken nog herkenbaar aanwezig. De wal ter plekke van het hoofdgebouw is zo te zien wel verlaagd door grond en zand richting keelgracht te schuiven. Het terrein van de poterne en frontgebouw ligt nog hoog en zonder begroeiing. Aansluitend is het rechter terreplein en frontwal zeer goed te herkennen. Zelfs de plek waar het hefkoepelgebouw had moeten komen, is goed te herkennen. Het linker terreplein is minder origineel.

Opvallend was echter dat heuveltje waar ongeveer de rechter helft van het frontgebouw had moeten komen. Er bovenop was een randje beton te zien. Ach natuurlijk! Lang geleden getipt dat de uitkijktoren Abcoude (2X1) van het naoorlogse Korps Luchtwachtdienst op dit fort heeft gestaan!
Die prefab raatbouwtoren van 4,80 meter, om vliegtuigen te 'spotten', is verdwenen maar de fundering ligt er nog!

Fort aan de Winkel: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/winkel/>
Torens Korps Luchtwachtdienst: <http://www.forten.info/catalogus/kld/>
Grote foto fundering: <http://www.forten.info/index.htm?cgi-bin/fotoalbum/emAlbum.cgi?c=show_image;p=Rondzendlijst/Overig;i=8;img=kld-winkel.jpg>

 

Tien ton uranium 2

Door John Verbeek†

In Nieuwsbrief 224 kwam de aanschaffing van uranium op last van Colijn ter sprake.
Over het mogelijk vervaardigen van energiebronnen en/of wapens is een opmerkelijk proefschrift verschenen: "Kernsplijting en diplomatie. De Nederlandse politiek ten aanzien van de vreedzame toepassing van kernenergie, 1939-1957" door Jaap van Splunter.

De Commissie voor Physische Strijdmiddelen speelde hierin een grote rol. De wetenschappers wisten premier Colijn te overtuigen dat er binnen enkele jaren praktische militaire toepassingen mogelijk waren.
Het uranium werd aangeschaft omdat dat tijdens een oorlog niet meer mogelijk zou zijn. Het grootste deel van het uranium is uiteindelijk geleverd aan Euratom in Bergen (Noorwegen).
Welk een groot inzicht had een man als Colijn toch, jammer dat hij alleen maar met de crisis wordt vereenzelvigd.

Jaap van Splunter. Kernsplijting en diplomatie. De Nederlandse politiek ten aanzien van de vreedzame toepassing van kernenergie, 1939-1957; 353 p.; ill.; lit./br.opg.; Amsterdam, Het Spinhuis, 1993. ISBN 90-73052-71-8

Nieuwsbrief 224: <https://www.stelling-amsterdam.nl/200-224/nieuwsbrief-224.htm>

 

Sportfeesten voor Land- en Zeemacht 2

Ik ontdekte dat ik zeer waarschijnlijk toch foto's heb van de in 1915 gehouden Sportfeesten voor Land- en Zeemacht (zie Nieuwsbrief 223). Mijn foto-collectie bleek enkele losse bladzijden van een onbekend tijdschrift uit die tijd te bevatten. Ze zaten in een enveloppe met soortgelijke zaken die ik ooit heb gekocht.
Afgebeeld is een van de drie Foto's: "Een moment uit den wedstrijd hardloopen over 1500 meter".

Gezien de overeenkomsten met foto's in de Beeldbank van het Gemeentearchief Amsterdam was het sportfeest in het stadion dat in 1913 werd gebouwd en dat in 1928 werd vervangen door het Olympisch Stadion.

Nieuwsbrief 223: <https://www.stelling-amsterdam.nl/200-224/nieuwsbrief-223.htm>
Gemeentearchief Amsterdam: <http://www.gemeentearchief.amsterdam.nl/>

 

Overig

- AD Utrecht meldt: 'Provincie Utrecht reserveert 4,7 miljoen voor Waterlinie' <http://www.ad.nl/utrecht/article87094.ece>

- AD Groene Hart schrijft onder andere over bezoekerscentrum op Wierickerschans: <http://www.ad.nl/groenehart/article88240.ece>

- De provincie zocht naar drie kastelen waaronder Huis ten Bosch nabij Fort Uitermeer: <http://www.noord-holland.nl/thema/nieuws/persberichten/kastelenonderzoek.asp>

- H. Schaper (in 1966 staatssecretaris voor de luchtmacht geweest) was ooit instructeur op Marinevliegkamp Schellingwoude: <http://www.parlement.com/9291000/biof/01819>

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Reizend restaurant SterkWater strijkt neer langs de Hollandse Waterlinies. In de grootste, oudste en prachtigste forten genieten haar gasten van een bijzondere avond uit, met een heerlijk 5-gangen diner en meeslepende verhalen. (Advertentie)
 
 
 
Bureau Meerzijdig let op meerdere zijden bij support, mediation, procesbegeleiding en trainingen. (Advertentie)