Sluit [X]   
 

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 220

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 220
(7de jaargang, 31 oktober 2005)

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam (StvA) van Stichting Militair Erfgoed Groot-Amsterdam (MEGA). Geschreven door René Ros tenzij anders aangegeven.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

Achter de artikelen in deze inhoudsopgave staat aangegeven, indien van toepassing, welke gemeente het betreft.

 

Voorwoord

In deze nieuwsbrief eerst een verhaal over het Verlichtingspark en hoe het uit het rommelhoekje is gekomen. Ook een artikel van het nieuwe projectbureau van de provincie waarin zij haar bestaan en plannen toelicht.
En bij toeval las ik over een geheimzinnig hergebruik van een magazijn aan de Amsterdamse Sarphatistraat. Peter Schat doet verslag van de succesvol verlopen rondleidingen op het Fort bij Uithoorn. En een stukje over moderne bezettingstroepen in het Muizenfort sluit de nieuwsbrief bijna af.

Naar mijn mening weer een goed gevulde en gevarieerde nieuwsbrief. Bijdragen en tips voor de volgende nieuwsbrief zijn altijd welkom en worden zeer gewaardeerd!

René Ros

 

Verlichtingspark

Na de oproep in de vorige nieuwsbrief (Rommelhoekjes) stuurde van Frank van Drie (Stichting Fort bij Edam) een e-mail: "In het boek 'De Nederlandsche strijdmacht en hare mobilisatie in 1914' staat een hoofdstuk over het Verlichtingspark. Ik zal het overtypen."

Dezelfde avond kwam het 1.800 woorden tellende artikel van een vrij uitgebreide beschouwing over het Verlichtingspark binnen. Waar de werkplaats allemaal precies gevestigd is geweest, is niet duidelijk. Maar wel waar het laatste en grootste hoofdkwartier heeft gezeten.
Het Verlichtingspark is op 1 augustus 1914, de eerste mobilisatiedag, opgericht om de Stelling van Amsterdam te voorzien van zoeklichten om het voorterrein te beschijnen. Het dagboek van de Stellingcommandant maakt er overigens geen melding van. Korte tijd later kreeg het een landelijke taak en moest het bovendien ook voor andere elektrische voorzieningen gaan zorgen. Het heeft tot 1919 bestaan waarna het op ging in de Genie en later vooral een taak bij de luchtafweer kreeg.

In het volledige verslag van de Fortmanoeuvres 1912 (m.n. 23 september) is goed te lezen hoe deze 'nieuwerwetsche' zoeklichten een indruk op de verslaggever maakten. "Een zoeklicht uit Uithoorn werkte; het bij de centrale aangesloten zoeklicht komt in werking om elf uur, daar anders te veel stroom onttrokken wordt aan de bevolking."

Het Verlichtingspark heeft nu een eigen pagina gekregen met een samenvatting van de hierboven genoemde tekst, met dank aan Frank.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-verlichtingspark/>

 

Programmabureau Stelling van Amsterdam van start

Door Debora Timmerman, provincie Noord-Holland

Op 1 mei 2005 is het Programmabureau Stelling van Amsterdam van start gegaan bij de provincie Noord-Holland. Het programmabureau heeft als belangrijkste doelstelling: behoud en ontwikkeling van de Stelling van Amsterdam. Dit doel willen we bereiken door projecten aan te pakken rond vier thema’s:
a) Toerisme en recreatie
b) Restauraties van forten en andere stellingonderdelen
c) Ruimtelijke ontwikkeling en landschap
d) Economische benutting.
Wat we precies gaan doen rond deze thema's staat beschreven in het Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam.

Medewerkers programmabureau
In het Programmabureau Stelling van Amsterdam werken nu vijf personen. Dit zijn Martin Hessels (programmamanager en voorlopig verantwoordelijk voor toerisme en recreatie), Nanette van Goor (verantwoordelijk voor restauraties), Bert Walgemoed (verantwoordelijk voor ruimtelijke ontwikkeling en landschap), Nora Koppert (economische benutting) en Marielle Pfann (trainee en belast met diverse projecten). Daarnaast werken, in opdracht van het Programmabureau, diverse andere medewerkers van de provincie mee.

Welke projecten?
Op dit moment voeren we een haalbaarheidsonderzoek uit naar een bezoekerscentrum voor de Stelling van Amsterdam. Ook laten we een website ontwikkelen met daarop een bundeling van alle wandelingen die de Stelling rijk is. Verder worden voor diverse forten restauraties voorbereid. De ruimtelijke ontwikkeling van de Stelling van Amsterdam krijgt bijzondere aandacht. We zijn een 'gebiedsaanpak' aan het opstellen voor de Stelling van Amsterdam waarin staat beschreven hoe er meer samenhang en zichtbaarheid van de Stelling kan komen. Deze gebiedsaanpak gaat de basis bieden voor concrete afspraken met gemeenten over de Stelling binnen hun grondgebied. Met de 'economische benutting' van de Stelling starten we door het maken van een ‘Voorbeeldboek’ en het organiseren van een ondernemersdag. Het voorbeeldboek laat aan geïnteresseerde ondernemers zien welke mogelijkheden de Stelling van Amsterdam biedt voor de vestiging van een bedrijf. De bescherming van de kwaliteiten van het Werelderfgoed Stelling van Amsterdam staat bij al deze projecten centraal.

Mocht u meer informatie willen over de projecten, over het Programmabureau of het Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam, dan kunt u dit opvragen via: stellingvanamsterdam@noord-holland.nl

Het volledige ontwerp-Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam is te downloaden via:
<http://www.noord-holland.nl/Images/65_69170.pdf>

 

Dekmantel 'Bureau Registratie' in oude kazerne

Soms kom ik toe aan het lezen van een boek waarvan ik eens hoop dat het niets met militair erfgoed te maken heeft. Bijvoorbeeld het boek 'In dienst van de BVD. Spionage en contraspionage in Nederland' door Frits Hoekstra.

En toch wordt hierin een 'oude kazerne aan de Sarphatistraat' genoemd* en werd een opmerkelijk gebruik terug gevonden. Het blijkt dat, behalve het toenmalige Haagse kantoor van de BVD (nu AIVD), er ook een kantoor in het van subversieve elementen vergeven Amsterdam was gevestigd.
Aanvankelijk zat het kantoor in het souterrain van een bankgebouw aan de Prinsengracht. Vanaf "eind jaren zestig" tot kort na 1986 was het echter, onder de schuilnaam 'Bureau Registratie', gevestigd in het districtsbureau van de Rijkspolitie. Dat is niet een kazerne maar het vm. Rijkskledingmagazijn dat nu in gebruik is bij de Politie Amsterdam-Amstelland.
BVD-agenten - normaal ongewapend - die een wapen toegespeeld kregen via de organisatie waarin ze geïnfiltreerd waren, moesten deze in het kantoor aan de Sarphatistraat laten bewaren.
Een West-Duitse inlichtingenman kreeg er, kort voordat hij in 1986 naar Oost-Duitsland overliep en een mol bleek te zijn, een rondleiding. Daarna werd geconstateerd dat Oost-Duitse agenten het gebouw begonnen te observeren en is de BVD verhuisd. Waar het kantoor naar toe is gegaan en of het nog bestaat, is mij uiteraard niet bekend.

Overigens heeft ook de Marine Inlichtingen Dienst (MARID) in Amsterdam gezeten en wel op het Militair Terrein Zeeburg. In 1968 verhuisde zij vanwege de aanleg van de hoogspanningsleidingen, naar Eemnes. Daar staat een gebouw met een typisch houten Marine-bord met in gouden letters 'Radio Ontvang Station Eemnes'...

Nu nog de wapen opslagplaatsen van het 'Stay Behind' netwerk...

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-kleding/>
<http://www.aivd.nl/>
<http://nl.wikipedia.org/wiki/Operatie_Gladio>
<http://www.bruna.nl/is-bin/INTERSHOP.enfinity/eCS/Store/-/-/-/
DisplayProductInformation-Start?ProductSKU=9085060230&PartnerID=354> (Boek kopen via Bruna)

* p. 50-51, 116-117

 

Fort bij Uithoorn in oorlogsjaren gecamoufleerd

Door Peter Schat, voorzitter Stichting Mega

Het beton van het Fort bij Uithoorn was door de bezettingstroepen tijdens de Tweede Wereldoorlog met groene verf in alle schakeringen van camouflage kleuren voorzien. Dat wist een bezoeker afgelopen zaterdag te vertellen aan de rondleiders tijdens de openstelling van het fort in het kader van de Week van de Geschiedenis.

Hij kon met eigen ogen constateren dat er geen spoortje verf op de betonnen keelmuur was achtergebleven. Zo bleek de informatievoorziening geen eenrichtingsverkeer. Van de ruim zestig bezoekers die het fort aandeden, wisten enkelen nog details uit hun geheugen op te diepen die ons aanzetten tot nader onderzoek of hiaten in onze kennis opvulden.
Niettemin waren velen verrast door het verhaal over de wording van de Stelling van Amsterdam en de rol van het fort in Amstelhoek hierin. De gidsen vertelden er beeldend over, terwijl er in kleine groepjes rondgangen door het fort en over het terrein werden gemaakt. Aansluitend konden liefhebbers nog een diashow bijwonen, waarin historische foto’s werden getoond en werd uitgelegd wat de verwantschap is van dit fort met de buurforten en de grotere en bekendere forten zoals het Fort aan het Pampus.

Tijdens de mobilisatie van 1914 namen tienduizend soldaten hun intrek in de ruim veertig forten van de Stelling van Amsterdam. De vijand kwam echter niet opdagen. Die kwam wel in 1940, toen de Stelling geen functie meer had voor de landsverdediging. Ironisch genoeg namen de Duitsers vervolgens de forten in gebruik. Langs de kuststrook richten zij de linie opnieuw in als inundatiegebied, terwijl in het aan de oostzijde gelegen Fort bij Uithoorn munitie werd opgeslagen en enkele tientallen soldaten werden gehuisvest. Deze waren voornamelijk afkomstig uit Wit-Rusland, Oostenrijk, Armenië en dergelijke en behoorden niet tot de kern van het Duitse leger.

Enkele bezoekers vertelden hoe zij in hun jonge jaren contacten hadden met de troepen en gefascineerd waren door de enorme hoeveelheid paarden die zij met zich meevoerden. In juni 1945, de oorlog was toen al beëindigd en het fort was in handen van de Binnenlandse Strijdkrachten, is er op dit fort een dode gevallen bij een ongeluk met een handgranaat. Ook over deze gebeurtenis, waarover we al een flinke hoeveelheid informatie hebben vergaard, wist een enkele bezoeker nog onbekende details aan te dragen.

Het Fort bij Uithoorn is in gebruik bij de Fort Akademie maar de ruimtes zijn voornamelijk leeg. Het fort kent nog veel authentieke details en de sfeer is, zoals een fortliefhebber het uitdrukte, ‘om verliefd op te worden’.

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uithoorn/>
<http://www.weekvandegeschiedenis.nl/>
<http://www.stichting-mega.nl/>
<http://www.fort-akademie.nl/>

 

Troepen in het Muizenfort

Een samenvatting van twee artikelen uit de 'De Sluiz'-serie van Guus Kroon op Muideninfo.nl.

De jongste zoon van prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven, Floris, is onlangs getrouwd met Aimee Söhngen. Het burgerlijk huwelijk was op donderdag 20 oktober op het stadhuis van Naarden. Op donderdagmiddag/avond was een besloten feest op het Muiderslot. Dat betekende dat Muiden in "opperste staat van paraatheid" was, vanwege terrorisme dreiging e.d.

Alle huurders (De Kabelkrant, Pampus, De Historische Kring, Herstelling) konden die dag geen gebruikmaken van het Muizenfort te Muiden. De bewakers van de koninklijke familie moesten het fort gebruiken als commandocentrum. Het is aan één kant wrang dat de huurders werden verdreven door de hedendaagse lijfwachten. Maar aan de andere kant was het fort op deze manier na 65 jaar weer bezet door bewakingstroepen.

De twee artikelen zijn in hun geheel te vinden op:
<http://www.muideninfo.nl/desluiz/desluiz.html>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiden-fort/>

 

Overig

- De AT5-serie 'Schatten van Amsterdam' met onder andere een aflevering over de Stelling van Amsterdam en het Fort aan het Pampus, is nu op DVD te verkrijgen. <http://www.bma.amsterdam.nl/adam/nl/aktueel/schatten2.html>

- Van 4 tot 7 juli 2005 deed de velddienst van Bureau Monumenten & Archeologie, Amsterdam archeologisch onderzoek op de nieuwbouwlocatie aan het Professor Tulpplein tegenover het Amstelhotel. Het zeventiende-eeuwse bolwerk Oosterblokhuis lag op deze plek. <http://www.bma.amsterdam.nl/adam/nl/archeologie/bolwerktulp.html>

- In het Fort bij Uithoorn troffen we deze met potlood geschreven tekst op een raamkozijn aan: "Hier temt men leeuwe en apen maar geen goozers van het zware wapen". Weet iemand de gehele betekenis van dit spreekwoord?

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)
 
 
 
Bureau Meerzijdig let op meerdere zijden bij support, mediation, procesbegeleiding en trainingen. (Advertentie)