Sluit [X]   
 

Soldaat Tsjoemboeridze in 1945: vermoord op Fort aan de St. Aagtendijk

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 203

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 203
(7de jaargang, 24 mei 2005)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

Achter elk artikel in deze inhoudsopgave staat aangegeven welke gemeente het betreft.

 

Voorwoord

Ik ben verheugd dat het steeds vaker voorkomt dat andere personen bijdragen aan deze nieuwsbrieven. Zo ook deze nieuwsbrief weer. Dank en hulde aan hen!
Bezoekverslagen en andere bijdragen zijn van harte welkom zodat we van zoveel mogelijk ontwikkelingen op de hoogte blijven. Als je jezelf niet zo'n goede schrijver vindt, probeer het toch eens.

Deze nieuwsbrief begint met een oproep voor medewerking aan andere activiteiten dan de nieuwsbrief. Vervolgens een bijdrage over de geschiedenis van Varkenseiland. En daarna een verslag van de fietstocht die GroenLinks langs de Geniedijk Haarlemmermeer organiseerde.
Het geheel sluit af met informatie over plannen voor het bezoekerscentrum dat in het Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam voorkomt.

 

Medewerkers gezocht

Op 11 juni aanstaande heeft onze Stichting Mega een kraampje op de Monnickenmarkt in Monnickendam. Als er mensen zijn die van 10.00 tot 15.00 uur willen helpen met folders uitdelen en vragen beantwoorden, dan zijn zij zeker welkom.
<http://www.monnickenmarkt.nl/>
<http://www.stichting-mega.nl/>

Verder zie ik mogelijkheden om via veteranen-organisaties op zoek te gaan naar Duitsers die in de periode 1940-1945 in Amsterdam hebben gewerkt. Het liefst hebben ze te maken gehad met de forten of andere speciaal voor de Duitse bezette gebouwde werken. Dit om aanvullende informatie te vinden die een completer beeld van de geschiedenis geven.
Wie ziet daar een uitdaging in en is de Duitse taal machtig?

Reacties kunnen per e-mail aan ons gericht worden.

Eerder nam Dirk Tang al contact op en bood aan archiefonderzoek te gaan doen. Gisteravond hebben we daarover een gezellig gesprek gehad en we zien beide leuke uitdagingen. Te zijner tijd zal meer informatie over onderzoek en onderzoeker volgen. Alvast een paar verwijzingen naar artikelen, een recensie en een tentoonstelling:
<http://www.marsethistoria.nl/artikelen/zoeaven.htm>
<http://www.marsethistoria.nl/artikelen/sigaren_en_spionnen.htm>
<http://www.xs4all.nl/~jgsmits/delfshaven/slavenhandel.html>
<http://www.nrc.nl/cultuur/expositie/1004963714956.html>

 

Nogmaals Varkenseiland

Door Jos Bakker.

Ik ben mij op dit moment aan het verdiepen in de geschiedenis van De Sniep in mijn woonplaats Diemen. In dat kader las ik het bericht over Varkenseiland/De Sniep in Nieuwsbrief 199.

'Sniep' is een oude benaming voor een puntig toelopend stuk land, gebruikelijk in de tijd van inpoldering, ontginning en verkaveling in de 17de-eeuw. Door het graven van de Weesper- en de Muidertrekvaart in 1638 en 1640 ontstaat er bij de splitsing van de vaarten zo'n 'sniep', vanaf die tijd 'De Sniep' geheten.
De Sniep is dan een langgerekt, driehoekig en moerassig eiland, begrensd door de beide vaarten en het riviertje De Diem en alleen met bootjes bereikbaar. In de wandeling en later ook in officiële stukken wordt De Sniep ook wel 'Varkenseiland' genoemd, omdat daar voor de vleesvoorziening van het toenmalige Diemerbrug (nu Diemen) en omstreken varkens worden gehouden.
In 1699 komt De Sniep/Varkenseiland in bezit van Amsterdam en staat het eiland op kaarten uit 1750 en daarna aangeduid als 'Stadsland'. En dan wordt Varkenseiland langzamerhand ook interessant voor de Stelling van Amsterdam…

Bij een bezoek aan het Gemeentearchief Amsterdam stuitte ik kortgeleden op een klein dossier met stukken over De Sniep/Varkenseiland in het begin van de 19de-eeuw.
Amsterdam besluit dan het eiland op te hogen met modder uit het IJ. En door het graven van 'dwarssloten' De Sniep op te delen in 17 'Perken' of 'Kampjes', die Amsterdam als een soort volkstuintjes verhuurt aan burgers voor de verbouw van gras, riet, groenten en fruit.
Op één van die 'Kampjes' laat het Frans-Bataafse leger zijn oog vallen, zoals blijkt uit een zwierige, handgeschreven brief uit juli 1809 van Kapitein der Artillerie en Genie W. Valter aan de burgemeester van Amsterdam:

"Ik heb de Eer Uwe Excellentie Kennis te geven dat Zijn Majesteit de omlangs door Generaal -Major Croiset gedane bestedingen, betrekkelijk het bouwen van Pulver-Magazijnen in de ligne van de HoofdStad geapprobeerd heeft en er dus eerstdaags begin gemaakt zal worden, met het bouwen van zulk een locaal op het Varkens Eiland , tusschen de Weesper en Muider Vaarten."

Een soortgelijk magazijn bij SpaarnwoudeEr is dus al eerder dan 1848 sprake van een Pulvermagazijn Varkenseiland. Maar of het Pulvermagazijn ook daadwerkelijk is gebouwd, is niet uit deze stukken op te maken. Het Pulvermagazijn was gepland op Perk No 5, het vijfde stukje land gerekend vanaf de punt van De Sniep/Varkenseiland.
Dat men wel begonnen is met de voorbereiding van de bouw van het Pulvermagazijn, blijkt uit het volgende, aandoenlijke verzoek om schadeloosstelling door de Amsterdammer Hendrik Heynes, een huurder van één van de Perken.

"...tot in ’t begin van de maand Juny des voorledene Jaars 1809, in het ongestoord genot van zijn bovengenoemde Land is gebleven, edog dat hij als toen tot zijn leedwezen, en aanmerkelijke prejudice heeft moeten ondervinden, dat men een van de door hem gehuurde Perken, hadde gedestineerd tot het aanleggen van een Kruytmagazijn, dat hij Suppl t op zekere morgen in denzelve maand Juny (waarvan den precisen datum hem echter is ontschoten) gezien heeft dat alle de jonge groentens , welke met veele moeite en kosten zo verre waren gekomen dat hij Suppl t daarvan eerlang de vrugten zijner menigvuldige en zwaren Arbeid zoude hebben genoten, waren afgemaayd en vertreden, zodanig dat voor hem daarvan, geen de minste Revenuen zijn afgekomen."

Tot zover de geschiedenis. Ik heb het kaal maken van de punt van De Sniep nauwlettend gevolgd. Bij het rooien en uitgraven van de bomen kwamen er twee grote betonblokken uit de grond, die inmiddels al zijn afgevoerd. Ze intrigeerden me wel: zijn ze van de fundering van het Pulvermagazijn, of van een botenhuis dat daar ongeveer op De Sniep heeft gestaan, of van de muziektent die in de jaren dertig van de vorige eeuw op de punt heeft gestaan? Wie zal het zeggen?

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kleine-werken/magazijnen/>

 

GroenLinks fietst langs de Geniedijk Haarlemmermeer

Door Co Wies†.

Op zaterdag 21 mei werd door GroenLinks een fietstocht over de Geniedijk Haarlemmermeer georganiseerd. Dit met het doel om deze dijk en aangelegen objecten ter plekke eens nader te bekijken. Thema: Wat zijn de huidige ontwikkelingen, welke bedreigingen zijn er aan de orde en welke oplossingen en kansen kunnen er voor dit onderdeel van het Werelderfgoed geboden worden.

De tocht begon met een ontvangst en gedeeltelijke rondleiding op het Fort bij Vijfhuizen. Het merendeel van de 40-tal deelnemers was zeer gecharmeerd van de metamorfose die het fort en directe omgeving hebben ondergaan. Ook hoorde ik aanvankelijke tegenstemmers van de moderne houten woningen opmerken deze toch eigenlijk niet zo lelijk en hinderlijk te vinden.
De nagenoeg volledig hernieuwde unieke stalen genieloods oogstte alom bewondering. Dit ondanks de in mijn ogen bonte kermis, die er in de onmiddellijke nabijheid is gebouwd.

De vertegenwoordiger van het Kunstfort bij Vijfhuizen wist tijdens zijn rondleiding te vertellen: voor restauratie en faciliteren van het fort werd de stichting € 1.650.000 subsidie verstrekt. Het heeft het fort voor € 27.000 in eigendom van de provincie verkregen. Een resterende € 1.500.000 moest de stichting zelf opbrengen. En dat laatste lijkt me niet zo moeilijk met nagenoeg gratis verkregen grond en bouwvergunning voor een aantal woningen.
Voor de nieuwe beheerders van dit fort lekker meegenomen en gegund. Voor de huidige pachter van het Fort bij Aalsmeer wat zuur, hier moest per jaar ruim het drievoudige van de genoemde aanschaffingsprijs alleen al aan pacht worden opgebracht voor de gemeente Haarlemmermeer.

Het gezelschap ging vervolgens langs de dijk richting Hoofddorp, waar tussentijds ook de wethouder zich bij het fietsend gezelschap kon voegen. De groep werd door de Stichting Meerhistorie ontvangen in haar bestuurlijk bastion, de Witte Boerderij. De stoere fietsers werden getrakteerd op een verfrissing en er was een kleine expositie ingericht, welke werd toegelicht door de Heer Edmond Destreé en ondergetekende. Van hieruit ging de tocht richting Fort bij Aalsmeer.

Helaas voor het gezelschap kon de fietsbrug, langs de verderop gelegen busbaan over de A4, zoals aanvankelijk aangekondigd, niet worden gebruikt. De overgang noordelijk van de Geniedijk was nog niet gereed. Hierdoor bleef een hoogst actueel en belangrijk deel van de dijk daar ter plaatse onzichtbaar. Ook nu diende bij de Batterij aan de Sloterweg (Rijnlanderweg) rechtsaf geslagen te worden en de overgang A4 vond plaats via de Bennebroekerweg. Zelfs in dit positief geïnteresseerde gezelschap bleken diverse personen niet op de hoogte dat naast de A4 een van de twee unieke damsluizen direct met sloop worden bedreigd. Maar dit gemis aan kennis was opgelost via een van de presentatieborden en uitgereikte folders in de Witte Boerderij.

Via een behoorlijk omweg kon uiteindelijk het laatste gedeelte worden afgelegd naar het einddoel Boer Bos. Laatstgenoemde is de pachter van het grootste deel van de houten Genieloods, een deel van de glacis van het fort en van de Geniedijk van de Aalsmeerderdijk tot de A4. Bij de houten brug over het voorkanaal nabij het tegen de beneden sluis aangebrachte wilgenbosje heeft men het fietspad verlaten en is men te voet verder gegaan richting houten Genieloods.

Het gezelschap kon in de houten Genieloods plaatsnemen in een, in mijn ogen, nogal brandbare situatie. Ook dit doet mijn ongerustheid, voor wat betreft de goede zorgen voor het werelderfgoed in die omgeving, geen goed.
Over hetgeen, de zich schaapherder noemende, Heer Bos te berde heeft gebracht kan ik niets melden. Hij wenste mij niet in "zijn" loods te hebben. Deze pachter meent zich beledigd te moeten voelen vanwege enkele foto’s, door mij getoond tijdens de bijeenkomst Ongelijkwaardige kruising op 31 maart jongstleden (zie Nieuwsbrief 195). Beelden van "feitelijke situaties" die hem blijkbaar niet zo welgevallig zijn. Bij mij is de reactie omgekeerd evenredig – door deze pachter kan ik mij niet beledigd voelen.

<http://www.groenlinkshaarlemmermeer.nl/>
<http://www.kunstfort.nl/>
<http://www.meerhistorie.nl/>
<http://www.boerbos.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/haarlemmermeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/sloterweg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer-sluis/>

 

Bezoekerscentrum

Naast de algemene samenvatting van het ontwerp-Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam die hier is verschenen (zie Nieuwsbrief 198) is er wat betreft het bezoekerscentrum ook nog wat uit te lichten. De provincie Noord-Holland schrijft onder andere:

"Wij streven er naar dat voor het einde van de periode 2005-2008 het bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam feestelijk voor het publiek wordt geopend. In de loop van 2005 zal meer bekend worden omtrent de locatiekeuze en het concept waaraan het bezoekerscentrum moet voldoen. Wij streven er naar voor 1 januari 2006 een go-no-go beslissing met betrekking tot de definitieve locatie te maken. Vervolgens wordt er een bestek gemaakt, vindt eventuele restauratie plaats en zal er een tentoonstelling voor het publiek worden ontwikkeld."

Op de langere termijn (periode tot 2020) streeft men naar nog twee bezoekerscentra zodat in de drie fronten Noord, West en Zuid een bezoekerscentrum is. Een van deze geldt dan als (inter)nationaal bezoekerscentrum.
Dan is Fort aan het Pampus wat mij betreft weer in beeld als bezoekerscentrum Zuid - of liever Oost? Terwijl Fort bij Spijkerboor een goede kandidaat voor Noord is - met die geschutskoepel hebben ze een sterke troef. En West dan? Waar ligt Fort aan de Liebrug ook alweer???

"In concreto is het hiervoor noodzakelijk dat in 2005 een onderzoek wordt gestart naar het concept, de locatie en de te betrekken (commerciële) partijen voor de realisering van een (inter)nationaal bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam."

Naar aanleiding van dit provinciaal voornemen heeft de Stichting Stelling van Amsterdam haar inventariserende werk voorlopig opgeschort om dubbel werk te voorkomen. Dit zal te zijner tijd weer opgepakt worden of overgedragen aan de provincie.

Vervolgens komt toch enigszins verrassend een website in het verhaal voor:

"In aansluiting op het bezoekerscentrum (fysieke startportaal) hechten wij ook grote waarde aan een digitaal startportaal (website). Voor de Stelling van Amsterdam willen wij een herkenbare, breed opgezette en makkelijk toegankelijke website realiseren, waarbij bestaande sites eventueel samengevoegd worden."

Grappig, in 2003 heb ik al eens een opzet voor een eenvoudige portaal gemaakt en aan 'bevoegd gezag' laten zien. Zelfs een domeinnaam voor geregistreerd. Het is vervolgens onder het stof verdwenen. Ik zou het nu heel anders doen, meer thematisch, maar heb het voor jullie uit het archief opgeduikeld:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/portaal/>

Het volledige ontwerp-Gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam is te downloaden via:
<http://www.noord-holland.nl/Images/65_69170.pdf>

Je kan mijn voorstel over het bezoekerscentrum uit 2003/2004 lezen of downloaden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/bezoekerscentrum/>

 

Overig

- 'Vrees voor verdere aantasting Geniedijk' schrijft het Haarlems Dagblad op 17 mei jl. <http://www.haarlemsdagblad.nl/Pagina/0,7100,10-1-6457--2595950-1488--,00.html> (CS)

- Gedeputeerde Staten beantwoord vragen CDA over restauratie Westbatterij <http://www.muider.nl/nieuws/nieuwsbericht.asp?Recid=1436>

- Stichting Herstelling heeft het Jaarverslag 2004 uitgegeven, het kan vanaf hun website gedownload worden. <http://www.herstelling.nl/algemeen/publicaties/>

- Hans Baas en René Ros zijn een dag op stap geweest naar de Stelling van Den Helder en o.a. Stichting Herstelling Den Helder bezocht. Een reisverslag is te vinden op: <http://www.forten.info/reisverslagen/heldersbeton/>

- Weesp kreeg op 20 mei 1355 haar stadsrechten en dat werd - kalenderhervormingen ten spijt - afgelopen weekeind gevierd met onder andere een historische optocht. Zie <http://www.weesper.nl/mediaplein/kkshow.asp?dag=1>

Met nieuwsberichten gesignaleerd door Co Stronck (CS).

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Het Kenniscentrum Waterlinies (KCW) verzamelt, onderzoekt, borgt en verspreidt kennis over de Hollandse Waterlinies: de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. (Advertentie)
 
 
 
Reizend restaurant SterkWater strijkt neer langs de Hollandse Waterlinies. In de grootste, oudste en prachtigste forten genieten haar gasten van een bijzondere avond uit, met een heerlijk 5-gangen diner en meeslepende verhalen. (Advertentie)