Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 164

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 164
(6de jaargang, 14 september 2004)

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam (StvA); een onafhankelijk particulier initiatief zonder winst-oogmerk.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Voorwoord
• Cultuur verbindt
• Stellingmaand: Fort Hinderdam
• Stellingmaand: Drie forten
• Stellingmaand: Monumentenweekeind (Hans Baas)
• Stellingmaand: Rondje Forten (Co Wies)
• Stellingmaand: Overig
• Bezoekerscentrum (vervolg)
• Overig

Voorwoord

Er zijn veel verslagen over het afgelopen weekeind. Veel leesplezier en tot de volgende keer!

In deze nieuwsbrief zijn bezoekverslagen van twee andere personen te lezen. Wil jij ook eens een verslag bijdragen? Stuur het dan voor volgende week dinsdag 20.00 per e-mail op.

Cultuur verbindt

De provincie Noord-Holland schrijft in 'Cultuur Verbindt', de provinciale cultuurnota Noord-Holland 2005-2008, onder andere het volgende:
"De provincie Noord-Holland kent een aantal provinciale uitvoeringsorganisaties op het terrein van kunst, cultuur en cultureel erfgoed, die een belangrijke rol vervullen bij de realisatie van het provinciale cultuurbeleid." en "Wij staan de vorming van een Erfgoedhuis Noord-Holland voor."

Alhoewel de Stichting Stelling van Amsterdam een onafhankelijke instelling is wordt deze genoemd als 'uitvoeringsorganisatie' en een van de partijen die op zouden moeten gaan in het Erfgoedhuis NH. Volgens de provincie moet het provinciaal beleid een substantieel onderdeel van het beleid van de gesubidieerde erfgoedorganisaties uit maken. Desgevraagd laat de stichting weten dat zij daar wel mee kan leven. Ook willen ze best opgaan in het Erfgoedhuis NH mits de huidige activiteiten herkenbaar worden voortgezet.

Ondertussen is de provinciale subsidie aan de stichting tot en met 2008 toegezegd. Dat is gelijk aan vorige jaren en bedoelt voor de normale activiteiten, kantoorkosten, Stellingmaand en een administratief medewerker. Exclusief de projectleider die gedetacheerd is vanuit de provincie en daar op de loonlijst staat. Voorheen waren er nog twee medewerkers door de provincie gedetacheerd en het is dan ook de vraag wat er gebeurd als de huidige projectleider zou vertrekken. Met de 'hoge ambities' die voorzitter Irma Günther noemde tijdens haar toespraak op de opening van de Stellingmaand bedoelde ze vooral de statutaire doelstelling. Die kan met de huidige bezetting nauwelijks worden gerealiseerd en dat wordt door de provincie onderkend. Hierover is overleg tussen de stichting en de provincie gaande.

Daarnaast heeft Gedeputeerde Staten besloten ter uitvoering van het Streekplan Noordholland-Zuid (waaronder de Stellingzone) een programma-bureau in te stellen. Wat de taken precies gaan worden en of daarin overlap met de stichting gaat ontstaan is nog onduidelijk.

Naar mijn mening zou de stichting meer kunnen doen met de huidige middelen. Zeker als ook het bestuur ervan meer zou bijdragen aan de activiteiten zoals de Stellingkoerier en het jaarverslag. De Stellingkoerier was een kwartaaluitgave die voor het laatst in december 1999 is verschenen. Er is ook geen alternatief gekomen noch bijdragen aan deze nieuwsbrief geleverd. En de jaarverslagen over 2002 en 2003 zijn ook nog niet verschenen. De laatste Vriendendag is ook al weer lang geleden en over het platform van eigenaren hoor ik ook niets meer.
En opgaan in een Erfgoedhuis NH klinkt als het ondersneeuwen van de Stelling en dat lijkt mij geen verbetering...

<http://www.stelling-van-amsterdam.nl/>
<http://www.noord-holland.nl/Algemeen/Beleidsinformatie/Cultuur/uitleg_cultuurnota.asp>

Stellingmaand: Fort Hinderdam

Eind vorig jaar vroeg initiatiefnemer Ron Zeller me tijdens een Stellingmaand vergadering of ik gids-voor-een-dag wilde zijn op het Fort Hinderdam. Alhoewel het zelf bezoeken van forten dan uitgesloten is, geeft het wel mooi de gelegenheid om het fort intens te beleven en anderen de kans om het te bezoeken.
Begin augustus zijn Ron en ikzelf per boot naar het eiland gegaan om voorbereidingen te treffen. De begaanbaarheid was een probleem. Vlakbij de toegang lag een boom over het pad. Deze is van enkele takken ontdaan zodat je er onderdoor kan - voorwaar een passende entree op dit overwoekerde eiland. Ook op andere plekken was enige hak en snijwerk nodig.
Tevens hebben we de rondwandeling zelf gelopen en gerepeteerd. Tenslotte werden we door de waterpolitie ondervraagd en werd een Stellingmaand folder 'in beslag genomen'.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/hinderdam/>
<http://www.forten.info/cgi-bin/fotoalbum/emAlbum.cgi?c=show_image;p=Rondzendlijst/Overig;i=2>

Zodoende kon ik me op 11 september melden op jachthaven Bos in het gehucht Hinderdam. De fortwachterswoning staat daar (nog) maar de gracht van de lunet waar het op stond is gedempt. Een kleine veerpont was op de oever van het eiland gezet om als steiger te dienen en een mooie open boot zou de bezoekers overzetten. De ondersteuning werd geboden door de Historische Kring Nederhorst den Berg en de gemeente Wijdemeren.
Ik ging als eerste alleen het fort op om de route even na te lopen. De begroeiïng was gewoon doorgegroeid maar alles was nog te zien en te betreden. Ik had nu ook prikstokken mee en kon eindelijk de mitrailleur kazemat uit 1934 aanprikken - onder slechts 10 centimeter grond.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitermeer-kazemat/>

In totaal zijn er zeven groepen gelandt met in totaal ongeveer 120 personen die in 45 minuten een rondje over het halve eiland liepen. De andere helft is immers nog zwaarder begroeid en zou drie uur in beslag nemen...
De meesten vonden het erg bijzonder om te zien, vooral zij die in de directe omgeving wonen. De duisternis binnen en de hoge zalen hadden de meesten niet verwacht en met verbazing kwamen ze binnen stappen. Wel was er discussie over de ruïneuze staat van het hoofdgebouw. Enkele bezoekers vonden dat toch wel zonde en kwamen met gebruiksplannen.
Zoals te verwachten was, dachten veel mensen dat de groepsschuilplaatsen door de Duitse bezetter waren gebouwd. Op het eiland zijn er drie en van één hadden we een hoekje en de ingang vrij gemaakt.
Bij de kazemat speelde ik steeds dat de locatie nog een mysterie was en liet ik een jongen of meisje met een prikstok de locatie ontdekken. Een 'klonk' was tot op 10 meter te horen. Wat we ook eenmaal goed hoorden was een groep vogels waarvan we vermoeden dat het halsbandparkieten zijn. Een verwilderde groep komt ook in het Amsterdamse Vondelpark voor.
<http://www.sovon.nl/broedvogel/hbp_inleiding.html>

Bij de eerste ploeg zat de burgemeester van Wijdemeren al. Ook de wethouder cultuur van Weesp kwam kijken evenals later zijn collega van Wijdemeren. Die laatste bedankte al enthousiast voor de rondleiding toen we pas halverwege waren...
Ook twee Engelse 'A bridge too far' veteranen met Nederlandse gastheren kwamen langs. Evenals iemand die als soldaat in mei 1940 in Fort bij Nigtvecht zat - hopelijk neemt hij nog contact met me op. Verder nog enkele hele of halve Stelling-generaals en zelfs een klasgenootje van mijn kinderen.

Alles bij elkaar was het een leuke ervaring. Wel voer je op een gegeven moment een toneelstukje op door grapjes en opmerkingen elke keer te herhalen. Toch was geen enkele rondleiding dezelfde. Want als ik wat vergeten was te vertellen deed ik dat wel in de volgende groep maar vergat weer wat anders.
Om de overlast te compenseren heb ik iets eetbaars voor de muizen - en indirect voor de uilen - achtergelaten. 's Avonds ben ik na een glas, uit de ontvangen fles chianti, op de bank in slaap gevallen. Maar zonder glas was dat ook wel gelukt.

Op 25 september zijn er wederom rondleidingen (door Ron Zeller) maar er zijn geen plaatsen meer beschikbaar.

Stellingmaand: Drie forten

Op zondag 12 september heb ik zelf drie forten bezocht: Fort bij Uithoorn, Fort bij Kudelstaart en Fort bij Vijfhuizen. Mijn beide kinderen gingen mee en alhoewel ze soms niet naar een fort willen, vermaken ze zich prima en willen dan niet meer weg... Voor hen die zich zorgen maken, mijn vrouw wilde ook mee maar had zelf hobby-bezigheden. Maar er waren genoeg gezinsleden om weer Stellingmaand-stempels te verzamelen. We zijn inmiddels Overste.

Op het Fort bij Uithoorn liep één gids met een groep rond. Het was redelijk druk voor het vroege tijdstip op een zondag. In tegenstelling tot de dag ervoor waren er verder geen bijzondere activiteiten. Later op de dag zou het nog behoorlijk druk worden.
Afgelopen week is het schilderen aan de vechtwagenhindernis voltooid en is het tijdelijk in de toegangsdijk van het fort gezet. De vechtwagenhindernis is een van de objecten van onze collectie in het fort. Het fort is deze maand niet meer open.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uithoorn/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/collectie/>

Na een lunchstop reden we naar het Fort bij Kudelstaart. Dit fort was voor het eerst open en met succes. De dag ervoor was het al erg druk geweest en ook vandaag was men tevreden. Er liepen twee (te) grote groepen met gids op het fort rond. En er was behoorlijk opgeruimd - zie verslag in Nieuwsbrief 152 - want de rechter keelkazemat was geheel leeg en de frontbatterijen waren helemaal vrij van boten.
In een ruimte werd video over de Stelling afgedraaid en wat drinken geschonken. Ook dit fort is deze maand niet meer open.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kudelstaart/>

Het derde fort van de dag was het Fort bij Vijfhuizen. Het terrein achter de geniedijk is bouwrijp gemaakt en de aannemer heeft zijn kantoor-containers er staan. De metalen loods is vrijwel geheel ontmanteld ter restauratie.
Het gehele fort was vrij toegankelijk en een 20-30 mensen waren aanwezig. Het fort is echter één groot bouwterrein. Binnen zijn lange goten in het beton geboord waarin nieuwe leidingen zijn gelegd. De poterne is momenteel zonder de karakteristieke en unieke bakstenen vloer.
De rechter helft van het hoofdgebouw was nooit eerder toegankelijk. De keuken is nauwelijks herkenbaar maar de keelkazemat was wel aardig. Metaal is allemaal weg maar er zijn nog een paar tabellen op de muren aanwezig.
Ook verrassend was dat er een vallei door de zanddekking van het hoofdgebouw is gemaakt. De typische 'garage' waardoor de buitenste drie lokalen los van het hoofdgebouw staan is de ingang van deze vallei geworden (zie foto). Die lokalen staan los omdat men van plan was daarin de hefkoepels te plaatsen maar daar is halverwege de bouw van afgezien. Vreemde doorgang want veel kilometers hoef je niet te maken om gewoon om het hoofdgebouw heen te lopen.
Deze dag was de enige deze maand waarop het fort open was.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>

Stellingmaand: Monumentenweekeind

(Tekst en foto's door Hans Baas)

Mijn monumenten/fortenweekeind begon vorige week donderdag toen René en ik hadden afgesproken om, samen met mijn zoon en een maat van hem, de wegversperring op de toegangsdam van het Fort bij Uithoorn te zetten. Afgelopen voorjaar hebben we een paar avonden besteed om het gevaarte weer aan elkaar te lassen, te ontroesten en te schilderen. We hadden hem in delen gekregen en naar Uithoorn vervoert, maar ik had het weer aan elkaar gelast en nu was is het niet meer door twee personen te tillen. Daarna nog een rondje door het fort gedaan, altijd leuk en spannender in het donker.

Op vrijdag ging ik nog even langs het fort om bordjes te plaatsen bij de wegversperring en de collectie binnen. Tot Cor Schaap, de beheerder van het fort en organisator van het weekeind, mij aansprak en vroeg of ik een rotklusje wilde doen. Toen hij uitlegde dat het ging om het aanvegen en opruimen van de losse rommel in het fort, was ik natuurlijk meteen bereid om aan de slag te gaan. Wat is een mooier klusje voor een fortenfiel om een fort te mogen opruimen!? Zo beleef je een fort tenminste echt !
Ben dus druk aan het vegen en opruimen gegaan. En de ramen en deuren aan de keelzijde vrij gemaakt van spinrag waarvoor de dames van de toneelgroep mij erg dankbaar waren - niets gewend zeker! Bij het schoonmaken van de rechter stormdeuren vielen mij nu enkele inslagen van kogels op die ik daarvoor nog nooit had opgemerkt.
Na het genieten van een glas rosé, aangeboden door Cor en het cateringbedrijf, ben ik stoffig maar met een tevreden gevoel naar huis gegaan. Dit wil ik volgend jaar best weer doen maar dan begin ik een paar uur eerder.

Op zaterdagochtend was ik eerst druk met mijn andere hobby, hondentraining, zodat ik pas in de middag tijd had om naar het fort te gaan. Ik had afgesproken met een kennis en zijn vrouw en kinderen om een rondje door het fort te doen. Maar toen ik aankwam liep ik ook mijn buren tegen het lijf en graag met ons meeliepen om mijn uitleg over het fort te horen. De privé-rondleiding vonden mijn buren en vrienden erg interessant, misschien ga ik dat volgend jaar het hele weekeind doen.

In het fort werd van alles te koop aangeboden, ik heb onder andere antiek, Nieuw Zeelandse kunst en appels en peren te koop gezien, maar heb daar zelf weinig aandacht aan besteed. Buiten werd er ook nog boogschieten gedaan. Het was aardig druk en Saluutbatterij Atkins was erg in de weer om de bezoekers met saluutschoten te verwelkomen. Die schoten klinken best hard en het is leuk om te zien ook al zijn de kanonnen en uniformen niet uit de tijd van het fort.

Na het rondje nog een biertje gedronken in de genieloods en naar huis gegaan om te eten, toch handig als je dichtbij woont.
's-Avonds mijn vrouw overgehaald om op het fort te gaan kijken waar we pas rond 21.00 aankwamen. Tot mijn grote verbazing stond het parkeerterrein en de wegbermen vol met auto's en fietsen.
We werden verwelkomt met muziek van een Salsaband, die vooral hard speelden, maar wel leuk. In de genieloods kregen we gratis kaartjes voor een tocht door het fort waar met toneelacts de zeven zonden werden uitgebeeld, waartegen je kan verdedigen. Ik had ze de dag ervoor al zien oefenen en teksten leren dus ik was wel benieuwd hoe het eruit zou zien. Er waren zes van deze tochten gepland en met elke tocht gingen 50 tot 70 mensen mee maar door de grote belangstelling was er ook een zevende tocht waar wij zijn gaan meelopen. Het leuke was dat de acteurs die klaar waren met hun act daarna met ons meeliepen zodat de groep steeds groter werd.
De zonden 'trots, luiheid, wellust, vraatzucht, hebzucht, jaloezie en woede' werden prachtig uitgebeeld. Het is niet in een paar woorden uit te leggen, dat moet je zelf hebben gezien. De uitbeelding van 'wellust' maakte op ons een grote indruk: de beroemde balkonscene van de klassieker Romeo en Julia. Maar nu gespeeld op het hefkoepelgebouw waarbij de schuine helling van het hoofdgebouw de tribune was. Schitterend, zo zie je een fort toch weer eens op een geheel andere manier !

Op zondagochtend kon ik helaas niet naar een fort gaan omdat ik wat visite verwachte omdat we 24 jaar getrouwd waren. In de middag stelde ik mijn vrouw voor om ergens uit te gaan eten en heb daarbij als suggestie het restaurant 'Amstelfort' in Fort aan de Drecht voorgesteld. Ze stemde daarmee in en ik heb een tafel gereserveerd.
Ik was in dit fort geweest voordat het gerestaureerd werd en na de restauratie vond ik het persoonlijk niet mooier geworden. Zelf hou ik meer van een leeg en origineel fort zoals Uithoorn, maar smaken verschillen. Maar ik moet zeggen dat het fort er weer beter uit gaat zien; niet zo schoon meer en weinig storende dingen aan de buitenkant zoals uithangborden.
Het eten in het restaurant was uitstekend, de bediening vriendelijk en de ruimte erg mooi. Wel opgeknapt en geschilderd natuurlijk, maar de authentieke details waren gebleven. Je had nogsteeds het gevoel dat je in een fort was. Bij de uitgang moet je maar eens aan de eigenaar vragen om uitleg bij de foto's die daar hangen !
Dit is zeker voor herhaling vatbaar, misschien ook nog eens op het terras buiten!

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uithoorn/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/drecht/>
<http://www.amstelfort.nl/>

Stellingmaand: Rondje Forten

(Tekst en foto's door Co Wies)

Zondag jongstleden met mijn broer en twee van de kleinkinderen een klein rondje fortbezoek gedaan. Gestart bij Fort bij Vijfhuizen. Daar wordt hard gewerkt aan het aanbrengen van diverse leidingen in de vloeren van de locaties van de keelzijde. Het heeft volgens mij vooralsnog weinig van doen met restauratie dan wel conservering van het monument. Je krijgt sterk de indruk dat hier de prioriteit meer ten gerieve van de toekomstige kunstenmakers ligt. Maar ja, met een subsidie van 1,65 miljoen van de provincie kun je ook wel wat doen (zei hij vol jaloezie).
Alhoewel het fort min of meer van een zelfde model A is als het Fort bij Aalsmeer en ook is voorzien van een dubbele fortgracht zijn overigens vele onderdelen, wat betreft bouw, afwijkend.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer/>

Aansluitend werd door ons het Fort bij Uithoorn bezocht en daar hadden we het geluk en genoegen de Heer Ros met zijn kleine soldaatjes te ontmoeten. En alhoewel hij daar niet aanwezig was als gids, liet hij ons toch nog even een aantal bijzondere aspecten van dit monument zien. Met name een van de gangen die vanuit het hoofdgebouw verbonden zijn aan hefkoepelgebouwen is interessant om te aanschouwen.
Zo ook de watertanks aan het plafond en de nog aanwezige ontijzeringsinrichting. Beslist een fort om hier eens enige uren rond te brengen zonder gehinderd te zijn door oneigenlijke en storende onderdelen zoals bij diverse andere monumenten binnen de Stelling.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uithoorn/>

Onze rondgang werd afgesloten met een bezoekje aan het Fort bij Kudelstaart. Dit fort kon zich verheugen op een ferm aantal bezoekers. In een van de lokalen was een kleine tentoonstelling ingericht van algemene archieffoto’s. Op dat moment zagen en hoorden we een van de rondleiders een gedreven betoog houden. Als jachthaven is het een ideale locatie, aan de lagerwal van de Westeinderplas. De totale entourage jachthaven / fort komt bij ons over als iemand in smoking, die er een spijkerbroek bij aan heeft en er klompen onder draagt.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/kudelstaart/>

Stellingmaand: Overig

De agenda voor de Stellingmaand kan je vinden op:
<http://www.stellingmaand.nl/>

Bezoekerscentrum (B-watch)

Voorlopig in elke nieuwsbrief een stukje over het bezoekerscentrum. Ook als er niets te melden is...

Je kan het hele voorstel lezen of downloaden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/bezoekerscentrum/>

Overig

- Erik Jan Eskes is aan de hand van het dagboek van zijn opa op zoek gegaan naar de kazematten langs de IJssel. In deze kazematten was zijn opa op 10 mei 1940... <http://www.forten.info/reisverslagen/opa/>

- De gemeente Den Helder waardeert liniedijken wel volgens het artikel 'Werk aan Linie gaat nog dit jaar van start' <http://www.nhd.nl/Pagina/0,7106,15-1-4705--2180064-1322-723605-,00.html>

- We zitten op nog maar 40% van het streefbedrag van €70 voor het opnieuw binden van het Herinneringsalbum 1916... Help mee door te betalen voor het online bekijken van het album. <https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/herinneringsalbum/>

- Op zondag 12 september zijn er maar liefst 361 bezoeken aan de website gebracht hetgeen ongeveer twee keer zo veel is als normaal. Ook de dag ervoor was met 258 niet slecht...

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.