Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 450

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
19de jaargang, nummer 450, 12 juni 2017

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Inleiding
• Dienstberichten
• V6 Tentoonstelling 'Landschap in Stelling gebracht'
• ‘Mooi Linieland’ bij Fort bij Krommeniedijk!
• Met IJveer naar Kustbatterij bij Durgerdam
• Het is 32 jaar geleden
• Verslag bezoek Pampus 21 april 1985

Inleiding

Beste lezer,

Komend weekeind is het 'Mooi Linieland' om de aandacht te vestigen op de inundatiekommen tussen de forten. In dat kader organiseert project V6 een verkooptentoonstelling van foto's en schilderijen in Fort bij Nigtevecht. En stichting Landschap Noord-Holland geeft een voorvertoning van het nieuwe belevingscentrum Fort K'IJK in Fort bij Krommeniedijk. Over beide activiteiten leest u meer in deze nieuwsbrief.
Op 1 juli zal ondergetekende weer optreden als gids tijdens de vaartocht naar de Kustbatterij bij Durgerdam. Meer informatie daarover leest u in een apart artikel.
Tevens bevat deze nieuwsbrief een verslag uit 1985 van een bezoek aan Fort aan het Pampus met daarvoor eerst een inleiding en toelichting op dat verslag. Hopelijk vindt u het leuk om iets uit dit recentere verleden te lezen.

Lees deze nieuwsbrief op: http://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2017/nieuwsbrief-450/
Overig kort nieuws op het Stelling Forum: http://forum.stelling-amsterdam.nl/

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 17 juli verschijnen. Bijdragen graag ruim van tevoren toezenden.

Veel leesplezier!
René Ros
http://doccentrum.stelling-amsterdam.nl/

Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.

Dienstberichten

- Bij een overlijden heb je altijd het idee dat je iemand niet goed genoeg hebt gekend. Ook deze man heb ik niet goed genoeg gekend maar hij was voor mij iemand met begrip in een oceaan van onbegrip.
Op 25 mei jl. is onverwachts Fokke de Jong overleden. O.a. lid van de Monumenten Advies Commissie van stichting Menno van Coehoorn (MvC). Mijn oprechte deelneming aan zijn nabestaanden en zijn MvC-collega's.
Bericht op Stelling Forum

- De unieke en nog ingerichte Noodzetel Amsterdam is helaas onlangs gesloopt...
Noodzetel Amsterdam

V6 Tentoonstelling 'Landschap in Stelling gebracht'

Landschap in Stelling gebracht is een tentoonstelling met schilderijen van Atelier de Kromme Mijdrecht en werk van Fotoclub Abcoude en toont het landschap van de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Waterschap Amstel Gooi en Vechtstreek (AGV) steunt deze tentoonstelling en werkt samen met V6 om de verhalen van het watererfgoed van de regio tot leven te wekken.

‘Wij vinden het belangrijk dat dit bijzondere erfgoed behouden blijft en de verhalen tot leven worden gebracht voor en door omwonenden en bezoekers aan dit gebied’, aldus bestuurder Rolf Steenwinkel van het waterschap.

De tentoonstelling is geopend van 16 t.e.m. 18 juni op Fort bij Nigtevecht als onderdeel van het festival Mooi Linieland. De feestelijke opening door Maarten Divendal, burgemeester van gemeente De Ronde Venen is op 16 juni om 17.30 uur.

V6 op FaceBook
V6 op LinkedIn
if then is now

‘Mooi Linieland’ bij Fort bij Krommeniedijk!

Tekst: Stichting Landschap Noord-Holland.
Foto's: René Ros.

Speciaal voor het weekend ‘Mooi Linieland’ zet Landschap Noord-Holland zondag 18 juni voor u de deuren open van belevingscentrum Fort K’IJK in Uitgeest! Hier kunt u ‘Natuur en Landschap in de Stelling van Amsterdam’ op een bijzondere manier ervaren. Wedden dat u met heel andere ogen naar het forten- en linielandschap kijkt? Aanmelding via de website is nodig.

Mooi Linieland
Op allerlei forten zijn er dit weekend leuke activiteiten van allerlei natuurorganisaties. ‘Mooi Linieland’ laat u kennismaken met het strategische Hollandse Linielandschap, militaire bolwerken en prachtige natuur. Deze prachtige open groene gebieden met laagliggende polders konden opzettelijk onder water gezet worden voor de vijand via sluizen, dijken en kanalen. Onopvallende landschapselementen krijgen zo een nieuwe betekenis voor u! Veel forten hebben nu een nieuwe eigentijdse functie en staan midden in de maatschappij. Medewerkers van De Heeren van Zorg heten u van harte welkom. Proef de lekkere versnaperingen, soep met landbrood staat voor u klaar. In het belevingscentrum van Fort K’IJK zie je hoe een fort werd gebouwd, geheim gehouden. Ervaar de inundatie. Welke bewegingen zijn er in onzichtbare- of zeldzame natuur. Kom genieten en volg de Stellinglijn in het fort als bron van alle verhalen!

Fort bij Krommeniedijk in het landschap
Fort K’IJK ligt eigenlijk vlak bij de stad, in een open stukje veenweidelandschap dat uw bezoek meer dan waard is. Ooit was het een moerasgebied met hoogveen dat in de vroege middeleeuwen ontgonnen is en nog vrijwel niet veranderd is. De Lagendijk is een eeuwenoude zeedijk, die het zeewater uit het IJ dat oprukte (door de veenrivier de Crommenije) moest tegenhouden. Langs Busch en Dam loopt een liniedijk van de Stelling van Amsterdam. Deze verbond Fort bij Krommeniedijk met Fort aan den Ham. Je zou het nu niet meer zeggen, maar troepen konden zich achter deze dijk ongezien verplaatsen. Op de dijk staan nog knotwilgen die uit de aanleg van de Stelling van Amsterdam stammen. De weilanden rondom Fort bij Krommeniedijk zijn rijk aan weidevogels.

Aanmelding
Er geldt een maximaal aantal personen op het terrein en daarom is aanmelding verplicht via de website van Fort K'IJK. Tijdens de zomermaanden is Fort K’IJK ook open op: vrijdag 7 juli en zondag 9 juli en vrijdag 14 juli. In het najaar van 2017 gaan in het linkergedeelte van het fort jongvolwassenen met autisme wonen, trainen en werken. De Heeren van Zorg begeleidt deze weg naar zelfstandigheid. Stadsherstel Amsterdam restaureert en verbouwt het fort met financiering van de Provincie Noord-Holland.

Mooi Linieland
Fort K'IJK

N.B. René Ros heeft aan het belevingscentrum bijgedragen door de teksten van de audiotour te becommentariëren.

Met IJveer naar Kustbatterij bij Durgerdam

Tekst: Frank Hemminga (Stichting MOVE Amsterdam).
Foto: René Ros.

Stap op een historisch IJveer en ga mee naar het Vuurtoreneiland, een eilandje in het IJmeer net uit de kust van de polder IJdoorn bij Durgerdam

Onderweg vertelt een gids van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam veel wetenswaardigheden. Op het eiland krijgt u een rondleiding door een andere gids, die u alle bijzondere plekjes laat zien en over de historie van het eiland en het lichtbaken vertelt. Tijdens de terugweg varen we om het forteiland Pampus heen, waarover onze fortenspecialist ook graag zijn kennis met u deelt.

Deze tocht wordt dit jaar gevaren op de 1e zaterdag van de maanden maart, mei, juni, juli, september en november. Bovenstaand programma met de nadruk op het militair erfgoed met René Ros als gids wordt op 1 juli, 2 september en 4 november uitgevoerd. Op de andere data is er een gids die zich richt op de natuurwaarden.

Programma:
12.30 Amsterdam CS, steiger 14 de Ruijterkade
13.45 -14.45: Vuurtoreneiland
16.30 Aankomst Amsterdam CS

Tarieven:
Volwassenen: €19,50 p/p voor het programma zoals in arrangement genoemd incl. 2 x consumptie koffie/thee op de boot.
Stadspas + Kind 4 t/m 11 jaar: €12,50.
Donateurs van het Documentatiecentrum krijgen gratis een extra consumptie. Meldt u daarvoor ter plekke bij de gids.

Meer informatie en reserveren

Het is 32 jaar geleden

Tekst en foto's: René Ros.

Mag ik deze keer eens een persoonlijke herinnering uit een ver verleden met u delen? Namelijk over mijn eerste bezoek aan Fort aan het Pampus. Gaat u mee terug naar 1985? Toen was het fort nog verlaten en in non-beheer van de rijksoverheid.

Van 1977 tot en met 1988 was ik zeeverkenner bij de Christus-Koninggroep (toen overduidelijk R.K., nu Erskine-groep) met het clubgebouw aan Het Nieuwe Meer, ten zuidwesten van Amsterdam. Zeeverkenners zijn de watertak van Scouting, de grootste jeugd- en jongerenorganisatie van Nederland waar een variatie van sport en spel helpt om jezelf te leren kennen en zelfstandig te worden.

In 1985 vierde Scouting Nederland zijn 75-jarig jubileum en de regionale admiraliteit 'Rond Amstel en IJ' wilde dat voor publiciteit gebruiken en om het Fort aan het Pampus als gezamenlijke zeeverkenners-eiland te verwerven. Daartoe werden door ruim honderd zeeverkenners gedurende drie weekeinden in juni 1985 op het fort gebivakkeerd en zo goed en kwaad mogelijk opgeruimd.

Op 21 april van dat jaar was er een verkenningstocht waarbij vertegenwoordigers van de diversen groepen konden bekijken of ze mee wilden doen. Vanuit onze Wilde Vaart-tak (16-18 jarigen) was ik een van de afgevaardigden en onlangs kwam het bezoekverslag weer boven water. Het is geen literair werk en er kloppen een aantal zaken niet maar het is grappig om het te delen, in de maand dat de schoonmaakweekeinden 32 jaar geleden waren.

Op het fort hebben we een poging gedaan om twee staalkabels door houten pallets te trekken en als hangbrug te gebruiken maar de kabels hielden het niet. Uiteindelijk is een brug gepionierd die deels op de holle beer rustte en was het dak bereikbaar.
Op de foto is Neelie Kroes, toenmalig minister van Verkeer en Waterstaat*, op de brug te zien die nerveus lachend naar de trap zal staan te kijken. Het was de tijd van de fotocamera met 32-opnamen film dus je maakte er niet veel en je kon niet achteraf zien dat ze net achter een paal was bewogen...
Het merendeel van ons werk was echter het dak vrij van begroeiïng maken maar daarbij hebben we de laatste beschermende stukken dakbedekking weggehaald en het oostelijke drinkwaterbassin volgestort.

Voor mij persoonlijk was het een bijzonder bezoek aan het nog met puin overdekte fort. Het verslag is mijn eerste verhaal over een fort en twee intacte vloertegels vormden het begin van een verzameling. Een jaar later namen een aantal Muidenaren, die mogelijk gruwden van een zeeverkenners-eiland, het initiatief tot de huidige Stichting Forteiland Pampus.

* eigenaar Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders viel onder haar ministerie.

Fort aan het Pampus
Scouting Erskine
Stichting Fort aan het Pampus

Verslag bezoek Pampus 21 april 1985

Tekst en foto's: René Ros.

Dit is de letterlijke weergave van een, met een typemachine geschreven, bezoekverslag aan het Fort aan het Pampus in 1985. Zie het artikel hierboven voor een toelichting.

Om tien uur vertrok de ms. Hendrika van de Montelbaenstoren naar Pampus. Een uur later lagen we in de Oranjesluizen alwaar nog enkelen opstapten. Er waren nu ca. 17 personen aan boord. Ik noem er enkele:
De leden van de Pampuscommissie Admiraliteit no. 5;
De voorzitter van de Admiraliteit Dhr. Sleeswijk;
Een afgevaardigde van de Stichting "Menno van Coehoorn" welke tot doel heeft het behouden van (historische) forten;
Twee afgevaardigden van de Stichting "Willem van Oranje" welke tot doel heeft het tegengaan van discriminatie o.a. door het verwijderen van leuzen op muren. Zij zijn dus gespecialiseerd in het schoonmaken;
Waarschijnlijk ook een ex-gediende van Pampus of de ex-bewaker ervan, Pampus is immers tot ca. 1959 bewaakt geweest;
Tevens een verslaggever van het Amsterdams Stadsblad.

Verder enkele W.V.-ers waaronder slechts twee dames. Van de ca. 19 uitgenodigde groepen is dit dus een slechte opkomst (te mooi weer?).
Na nog een uur ging de boot 500 meter van Pampus voor anker. Op een afstand van 16 meter uit Pampus ligt een wal onder water. Met een motorvlet konden we daar over maar we hadden de restanten van de steiger op het oog. Hier is nl. een onderbreking in de wal, we waren immers vol beladen.
Fort Pampus is omstreeks 1895 opgeleverd aan het leger. Het maakte deel uit van een halve kring rond Amsterdam en Schiphol. Met twee andere forten, bij de [Diemercentrale] en Durgerdam, kon men het Buiten-IJ onder vuur nemen en totaal afsluiten. Het geschut was bedoeld voor lichte kanonneerboten. Luchtafweergeschut was niet nodig, in 1903 vlogen de gebroeders Wright pas. Er is overigens nooit een schot gelost (behoudens oefeningen).

Na de oorlogstijden zijn de grote stalen koepels over de kanonnen van ca. 20 cm dik verwijderd, slechts een brok van meer dan 120 kg herinnert er nog aan. Diverse gangen staat water in en overal waar houten vloeren lagen is de vloer verwijderd. De bovenkant van het fort is getekend door erosie en verwering. Er staan wat teksten aan de voorkant van het fort, maar van weinig betekenis. In de gracht groeien diverse planten en bomen evenals [in] de gaten waar vroeger de kanonnen stonden.
Het fort is met verschillende bouwstijlen gebouwd: er zijn bakstenen gebruikt waar o.a. de betonnen bovenbouw op rust en in de gracht is het als bekleding gebruikt. Binnen zijn de stenen goed bewaard gebleven en zien er als nieuw uit. Verder is er nog puur beton gebruikt maar ook beton met verpulverde bakstenen met een pleisterlaag erover.
Allereerst hebben we gezocht naar water. Klinkt raar, maar de leden van de Stichting "Willem van Oranje" zoeken schoon water voor de hogedrukspuit. Het waterreservoir hebben we gevonden en ook de ondergelopen kelders onder het contrescarpgebouw die vrij schoon water bevatten.
Ondertussen hebben de Pampuscommissieleden gezocht naar geschikte slaapruimte; de manschappenverblijven bij het contrescarpgebouw. Daarna is er nog wat gelopen en o.a. naar luchtkokers om de waterreservoirs van bovenaf te kunnen leegpompen. Verder zijn er brede luchtkoker en nesten (?) gevonden waar iemand behoorlijk in kan vallen. Deze dienen afgesloten te worden. Verder is er nog gekeken naar een mooie plaats voor een vlaggenmast.

Eric en ik hebben ons oog al laten vallen op het bouwen van een brug over de gracht. De gracht is ca. 8 meter breed en als het mogelijk is om de steiger van DROES 22* te krijgen die ook acht meter is (?) is dat niet gek. Verder zijn er twee andere ideeën: over de tunnel holle beer door de gracht dat een puntdak heeft een plaat leggen zodat er over gelopen kan worden. Met een trapje aan beide zijden (een zijde staat het woord Pampus dus er niet voor bouwen) is het klaar. We kunnen ook gaan pionieren en met steunpilaren een brug direct over de gracht op ca. 4 meter hoogte.
Dat zijn dingen die we van M. Broekmeyer zelf mogen uitzoeken, alle ideeën mogen worden uitgevoerd. Als wij de brug voorbereiden mogen wij als groep het ook uitvoeren, opsplitsen vervalt dan.
We moeten er wel aan denken dat het doordeweeks veilig blijft, daarom kunnen we ook een hangbrug en kabelbaan maken om de werkweekenden door te komen. Hiervoor zou de touwladder van pas kunnen komen. Een hijskraan om spullen van de gracht naar boven te krijgen en v.v. Dat kan overgelaten worden aan een andere groep.
Wij moeten onze voorbereidingen verder uitwerken, een tweede keer kijken op Pampus moeten we zelf regelen. (Een keertje met z'n allen?).

Tot slot willen we opmerken dat het een leuke dag was en dat het, ondanks het harde werken, een paar hele leuke en gezellige weekenden kunnen worden. Het is te hopen dat rond de tijd dat we daar zitten het wereldnieuws wat geluwd is en er plaats is voor een nuttig stukje informatie over Scouting. De reporter van het Amsterdams Stadsblad werkt al aan een groot stuk in zijn krant.

Van mening zijnde dat we het zeker moeten doorzetten besluit ik even hoe we terug gingen:
De vlet voer nu een paar keer heen en weer. Er waren mobilofoons zodat er constant contact was met de boot en onderling op het eiland. Het is niet zo groot maar als Erik aan de andere kant staat en de boot gaat weg dan is hij snel opgeroepen. Mijnerzijds zal ik zorgen voor een AM-bakje**. De golven waren hoog geworden! Om ca. 16.30 uur waren we terug in Amsterdam.

Lantaarns zijn nooit overbodig!! Ook niet op klaarlichte dag.

* DROES 22 was een grote Rode Kruis rampenoefening van een vliegtuig dat op de snelweg A4 zou zijn neergestort, waaraan we meegewerkt hebben.
** breekie, breek: 27 MC radiozender/ontvanger als voorloper van mobiele telefoon.

Fort aan het Pampus
Wat gebeurde er in 1985?