Sluit [X]   
 

in 1916: Landweer op onbeperkt klein verlof

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsgierig? Lees deze nieuwsbrief maar!Nieuwsbrief 422

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
16de jaargang, nummer 422, 2 juni 2014
Thema: Het fotoalbum van Oberfeldwebel Ammer

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Beste lezer,

Deze nieuwsbrief is de uitkomst van een uitgebreide samenwerking. Jack Koorneef tipte me over de verkoop van een Duits soldatenalbum met foto's van Fort bij Aalsmeer. Onvoldoende bekend met diverse aspecten van de Tweede Wereldoorlog betrok ik de twee deskundigen Jon van der Maas en Gerlof Langerijs er bij. Dat leidde tot een verhaal over de Duitse soldaat en vervolgens over de Jodenvervolging. Alle artikelen beschrijven een deel van het verhaal.

Dit verhaal heeft beperkt met de Stelling van Amsterdam te maken maar wel met de militaire geschiedenis van het gebied. De Duitse soldaat kwam vandaag in 1940 per trein aan in Amsterdam, 74 jaar geleden.
Het Duitse fotoalbum kan bovendien zodanig uitgeplozen en uitgewerkt worden dat het een jarenlange hobby op zich wordt. Dat is niet de bedoeling zodat het tot deze nieuwsbrief beperkt blijft.

Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2014/nieuwsbrief-422/
Overig kort nieuws op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/

Veel plezier!
René Ros

Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
Noot: deze thema-nieuwsbrief was in december 2013 gereed.

 

Duitse foto's terug in Amsterdam

Tekst: René Ros.
Foto's: collectie Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam.
Met dank aan: Hans Konijn, Jack Koorneef, Gerlof Langerijs, Jon van der Maas, Jan Wies en Stichting Speeltuinvereniging Sloten.

Oberfeldwebel J. AmmerOp het Internet worden regelmatig 'Erinnerungen' fotoalbums van Duitse WO2-militairen aangeboden. Helaas vaak losse foto's omdat dat meer opbrengt maar dan gaat het verhaal verloren. Na een tip werd een dergelijk album gekocht* omdat de bewuste soldaat op een fort van de Stelling werkte. Maar eerst het hele verhaal...

Helaas zijn er geen bijschriften bij de 243 zwart-wit foto's en de volgorde lijkt ook niet altijd chronologisch. Een van de weinige teksten is een foto van een Luftwaffe-soldaat met naast hem een oorkonde waarop staat dat Oberfeldwebel (OFw.) J. Ammer zijn 12-jarig dienstjubileum in Amsterdam-Sloten vierde. Aan het gezicht en de oorschelp is hij op veel foto's te herkennen en hij is vermoedelijk de samensteller van het album.

Het album begint met een opleidingskamp en soldaten in een naaldbos. De volgende foto is marcheren in een stad, de straat herkennen wij als de Vaartstraat in Amsterdam.
Er is ook een excursie naar het verwoeste centrum van Rotterdam gemaakt, de Laurenskerk is onmiskenbaar. Oefenen in de duinen en ontspannen op het strand. Uitstapje naar Marken en met meisjes in klederdracht op de foto.
Maar ook foto's van administratief werk, het repareren van schoenen en een voorraad kleding.
Tevens foto's van beschadigde en intacte vliegtuigen, waarschijnlijk vooral op Fliegerhorst Schiphol. Zo zijn op een foto van een jachtvliegtuig met de piloot languit in het gras, gebouwen aan de Schipholweg te herkennen. Waar de Duitse piloot ooit lag staat nu nota bene een Amerikaans fastfoodrestaurant.
Meerdere foto's laten zien dat ze verbleven in een gebouw van het Amsterdamsch Speeltuin Verbond afd. Sloten. Dat houten(!) gebouw is wat aangepast maar bestaat nogsteeds!

Piloot ligt in het gras naast zijn jager te slapen. Op de achtergrond een boederij aan de Schipholweg 115.Het gebouw van het Amsterdamsch Speeltuin Verbond afd. Sloten.

En dan zijn er plots foto's van goederenwagons, gehurkt poepende soldaten en Russische jongetjes. Daarna volgen foto's van Russisch Orthodoxe kerken en sneeuw, heel veel sneeuw. Een bord aan een gebouw lijkt de omschrijving van een medische post. Maar ook foto's van grafkruizen, heel veel grafkruizen...
De leesbare Duitse namen op die grafkruizen zijn te vinden in 'Gräbersuche online' van de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V., de Duitse oorlogsgraven-stichting. En allemaal met Cholm (Холм) in Rusland als plaats van overlijden maar hun huidige graf is onbekend**. De naam Cholm komt ook voor op een gefotografeerde tekening in het album.

Dan laten de foto's het sneeuwloze voorjaar zien en een vertrek met paard en wagen. En daarna komen foto's van een ruige kust en Scandinavische houten woningen. Geschut, duiker, schepen, onderzeeboot, heuvels en een dorp.
Tenslotte foto's van mogelijk broers en andere familie in uniform. Waaronder een foto van iemand in een korte broek naast een Noord-Afrikaanse? palmboom. Zou hij deze na de oorlog van zijn familie hebben gekregen en achterin geplakt?

De 18 interessantste foto's zijn (met toelichtingen) openbaar gemaakt op onze website Forten Info. Geïnteresseerden kunnen alle foto's online bekijken in de catalogus. Wilt u een foto beter bestuderen of gebruiken in een publicatie, neem dan gerust contact op. De foto's werden en worden ook gebruikt als illustratiemateriaal op deze website.

* Met dank aan de donateurs.
** Scans van de foto's met graven zijn beschikbaar gesteld aan de Volksbund en zijn mogelijk van nut om de graven terug te vinden. De Volksbund is inmiddels aan de slag gegaan met de foto's.

Fotoalbum 'Fort bij Aalsmeer 1940' op website Forten Info
Gehele fotoalbum in catalogus Doc.centrum Stelling van Amsterdam
Speeltuin Sloten
Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V.
Oberfeldwebel Ammer (NIEUW)
'Waar is dit' op Stelling Forum

 

Luftwaffe op Fort bij Aalsmeer

Tekst: René Ros.
Foto's: collectie Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam.
Foto oefenbommen: Co Wies†.

Tussen de foto's van Amsterdam-Sloten en die van Cholm in, zijn zeven foto's te vinden van Fort bij Aalsmeer. Het was bekend dat het fort door de Duitse bezetter was gebruikt als Luftwaffe-magazijn voor het nabijgelegen Fliegerhorst Schiphol. De foto's van Ammer bevestigen die conclusie.
Op de meeste foto's zijn geen Duitse soldaten te zien maar wel de gebouwen van het fort. Een foto toont een aantal manschappen op de toen nog aanwezige brug. Op een andere foto lijkt een soldaat een bord af te wassen. Mogelijk dat een aantal soldaten op het fort verbleven.

Manschappen op de brug van het Fort bij Aalsmeer.De keelzijde van het Fort bij Aalsmeer met een soldaat aan het werk.

De bijzonderste foto is van het nonchalant sjouwen van vliegtuigbommen. De houten kisten lijken opengebroken en met een keelkazemat in de achtergrond is de locatie exact vast te stellen. Het is niet vast te stellen of het om scherpe munitie gaat of om betonnen oefenbommen*.
In 2006 werden, op nog geen 10 meter afstand in de frontwal, 300 stuks ZC 50 Übungsbombe van hetzelfde type gevonden en afgevoerd**. Zouden die daar door Ammer en zijn collega's in 1940-1941 zijn opgeslagen?

Luftwaffe manschappen met vliegtuigbommen op Fort bij Aalsmeer.Gevonden betonnen oefenbommen op Fort bij Aalsmeer (2006).

* Reactie van Frits Duinkerke: "Op de zwart/wit foto van die vliegtuigbommen, denk ik dat het scherpe zijn, want op de foto zie je aan de zijkant van die bom de elektronische ontsteker zitten. Het is de vliegtuigbom SC50.". (Correctie d.d. 14-4-2020 door Rienko Prins: SD50).
** Ik heb een van die oefenbommen en deze is in Fort bij Uithoorn te zien. Ook bij CRASH in Fort bij Aalsmeer is een exemplaar te zien.

Fort bij Aalsmeer

 

3e Kompanie van het Luftwaffe Bau Bataillon 7/IV

Tekst: Jon van der Maas (Aircraft Recovery Group 1940-1945, War Photo Holland)
Foto's: collectie Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam.

Lint met 3/Lw.Bau.Batl. 7/IV op graf in Cholm.Oberfeldwebel Ammer behoorde tot de 3e Kompanie van het Luftwaffe Bau Bataillon 7/IV** (3/Lw.Bau.Batl. 7/IV). De geschiedenis van dit bataljon is opgenomen in de geschiedenis van zijn meerdere, het Bau Regiment Luftgau Holland dat gehouden wordt in het Bundes- und Militärarchiv in Freiburg/Duitsland.

De 3e kompanie met Feldpostnummer L.06446 arriveerde op 2 juni 1940 op het Centraal Station in Amsterdam en marcheerde de ongeveer 8 kilometer dwars door Amsterdam naar Sloten. Wellicht dat met deze beweging een link te plaatsen is naar de foto van de marskolonne in de Vaartstraat.

De kompanie werd verspreid in het dorp ondergebracht, een Unterkunft-Belegung van L.06446 (Stadsarchief Amsterdam) geeft aan dat de kwartieren op dezelfde datum gevorderd zijn. Hierin staat dat Oberfeldwebel Ammer en 2. Zug (2e peleton) zich bevinden in de Spielschule en de rest van 2. Zug in Cafe Germania. De Spielschule is uiteraard de speeltuin Sloterweg 1297 en Cafe Germania aan de Sloterweg 1345. Het hele bataljon lag trouwens in Nederland; de Stab en de 1e en 2e Kompanie verbleven elders.
In het Kriegstagebuch van de Fliegerhorst Schiphol (Bundes- und Militärarchiv in Freiburg/Duitsland) wordt 3/Lw.Bau.Batl. 7/IV op 11 juli 1940 genoemd bij de beschikbare eenheden op het vliegveld. De sterkte wordt gegeven met 2 officieren, 14 onderofficieren en 234 manschappen.

Duitse soldaten marcheren door de Vaartstraat in Amsterdam.Uit de archieven van de gemeente Politie (Stadsarchief Amsterdam) blijkt dat er met deze mensenmassa best wat spanningen in het dorp ontstonden. De jacht op eenden bijvoorbeeld, in de weidse weilanden rondom, werd totaal niet gewaardeerd als er bijna een eendenkooi werd afgeschoten.

Ook wordt Oberfeldwebel Ammer genoemd in dagrapport Nr.175 23/24-6-1940 van Bureau Overtoom:
"9.10 uur - Brengen de ap's Koch 547 en Stobbe 1042 vanaf het Stadionplein op last van den Oberfeldwebel Ammer, veldpost nr. L.06446 een persoon, genaamd David Dalmonte geb. 3-8-1913 te Amsterdam, chauffeur, Abareusstraat 15 III alhier. Daar genoemde persoon gedurende een week met de verschillende Duitsche transporten zou zijn medegereden, wordt hij verdacht van spionage ten gunste van de geallieerden. Hij blijft ter beschikking van de Duitsche militaire autoriteiten. Afschrift in triplo aan C.P.J.*** gezonden."

Vermoedelijk het aanleggen van een schuilplaats op Schiphol.Wanneer precies de 3/Lw.Bau.Batl. 7/IV uit Sloten vertrekt en waar naar toe is nog niet duidelijk. Het zal voor mei 1941 geweest zijn, dan worden diverse kwartieren die aan de kompanie behoorden vrijgegeven. Het album van Ammer toont een barakkenkamp ergens in de duinen met een Nederlands wapen op de gevel. Feit is dat de kwartieren van de kompanie in Sloten-dorp werden overgenomen door een afdeling van de Reichs Arbeits Dienst (RAD).
Het gehele bataljon gaat naar Rusland en wordt daar hernoemd in Stab IIe Bataillon met 5-8 Kompanie/Luftwaffe Infanterie Regiment Luftgau Moskau.

* volgens quartierübersicht van inkwartiering en aangifte van 24-6-1940.
** 7/IV staat voor 7e bataljon uit Luftgau IV-Duitsland, de regio waaruit het bataljon stamt.
*** waarschijnlijk Commandant Politie Joodse zaken.

Stichting Aircraft Recovery Group 1940-1945
War Photo Holland

 

Chauffeur David Delmonte

Tekst: Gerlof Langerijs (freelance onderzoeker WO2)
Foto's: Nationaal Archief, collectie Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam en René Ros.
Met dank aan: Krystyna Lesniak (Office for Information on Former Prisoners, State Museum Auschwitz-Birkenau in Oswiecim), Gerard Rossing (Herinneringscentrum Kamp Westerbork).

In het geniep gemaakte opname van een razzia op het Jonas Daniel Meyerplein in A…Uit de bevindingen van Jon van der Maas wil ik een detail lichten, namelijk David Dalmonte. De straat Abareusstraat bestaat niet, maar als je dat in het Duits uitspreekt kom je misschien op een ander idee: de Abbenesstraat. Dat is de laatste zijstraat van de Aalsmeerweg waar die overgaat in de Sloterweg en op de route naar Sloten vanuit Amsterdam. Waarschijnlijk liftte de man alleen maar mee, naar zijn werk of zo, of hij reed achter een transport aan met een fiets, eigen auto of vrachtauto.

Feit is dat David Delmonte (*3-8-1913 Amsterdam) joods was, en mogelijk was dát de werkelijke reden waarom Ammer hem aan de politie overleverde, met een smoes over spionage en wetend dat de politie hem zou inleveren bij de SD, zoals gebruikelijk was en zoals ook in het rapport staat.
De arrestatie van Delmonte vond slechts een goede anderhalve maand na het begin van de bezetting plaats, dus zeer vroeg in de tijd. De jodenvervolging stond wel op het programma en de diensten daartoe werden al ingericht, maar had nog geen actieve aanvang genomen, dat kwam pas bij de overplaatsing van de Zentralstelle uit Den Haag naar Amsterdam in 1941. Joden hoefden in 1940 nog geen ster te dragen en ontvingen nog geen oproep voor tewerkstelling.

Monument in Kamp Westerbork.In de zomer van 1942 vonden de eerste jodentranporten plaats vanuit Amsterdam. David kwam samen met zijn broer Jozeph op 17 juli 1942 in Kamp Westerbork aan. Al een week later, op 24 juli, gingen ze beiden op transport naar Auschwitz. Volgens het Toterbucher Auschwitz is hij op 4 september van dat jaar overleden, verdere informatie komt niet in de incomplete archieven voor. De website Joods Monument noemt 30 september als overlijdensdatum.
Zijn 20-jarige broer Jozeph overleed in dezelfde maand in hetzelfde kamp terwijl hun ouders zeven maanden later in Sobibor omkwamen. Een jongere broer of zus overleefde als enige van het gezin de oorlog.

De vraag is, was Ammer werkelijk van plan Delmonte als ‘jood’ in te leveren of is er iets anders voorgevallen. Alleen de ontmoeting tussen Ammer en Delmonte en het sterven van Delmonte staan vast. Of Delmonte naar aanleiding van zijn ontmoeting met Ammer uiteindelijk omkwam vereist meer onderzoek. Dat David en Jozeph slechts een week in Westerbork verbleven kan er op duiden dat ze 'strafgevallen' waren vanwege onderduiken of een ander 'vergrijp'.

Ammer (rechts) en collega met huisdieren in de speeltuin van Sloten.Het geeft mogelijk een andere kijk op die milde Ammer met dat katje in de armen bij dat speeltuintje. Deed hij in zijn eentje ook nog even tussendoor aan een stukje jodenvervolging?
Het blijft een interessant gegeven dat deze twee personen op enig moment op deze plaats en tijd met elkaar in aanraking kwamen. Het komt maar zelden voor dat er een zó duidelijke link naar een ieder is en, waar het Ammer betreft, zo prachtig ondersteund met een beeldverslag.

(Red.: Gerlof Langerijs is free-lance onderzoeker betreffende de Tweede Wereldoorlog en heeft gewerkt voor het NIOD en diverse Amerikaanse auteurs.)

'David Delmonte' op website Joods Monument
Totenbücher Auschwitz-Birkenau
Herinneringscentrum Kamp Westerbork

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)
 
 
 
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)