Sluit [X]   
 

in 1916: Landweer op onbeperkt klein verlof

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 349

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
12de jaargang, nummer 349, 26 mei 2010

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam met informatie over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Inleiding

Beste lezer,

Welkom bij deze nieuwe nieuwsbrief welke onverwacht toch nog een flink 'bezetting en bevrijding'-gehalte heeft gekregen. Het eerste artikel gaat over de vorige thema-nieuwsbrief. Daarna over een opgedoken film van een bewaringskamp op een Stelling-locatie. Het derde artikel is een inleiding op een authentiek verslag van de mei-dagen van 1940 waarin de schuilplaatsen rond Weesp aan bod komen.
Verder zijn aan de website drie leuke krantenartikelen uit 1902-1927 toegevoegd die hier kort worden ingeleid. En vervolgens een e-mail van een ooggetuige over een Koude Oorlog bouwwerkje bovenop het Fort bij Krommeniedijk. En, recenter, een kort verslag van de rondleidingen op de Artillerie-Inrichtingen.
Tenslotte, voor hen die inmiddels toch meer willen weten over de politieke delinquenten en hun bewaringskampen, een herhaling van een artikel over het boek 'Fout en niet goed'.

Overigens verbleef uw redacteur wegens een 'jubileum binnen het gezin' de eerste week van mei in Rome, bij de vestingwerken van de Paus. Daar is de wat magere Nieuwsbrief 347 samengesteld en verzonden. En tevens de laatste correcties en formaliteiten met het Nationaal Archief voor Thema-nieuwsbrief 348.

Bekijk de nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/325-349/nieuwsbrief-349.htm
Overig kort nieuws op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/nieuw/

Het is de bedoeling dat op korte termijn een actuele thema-nieuwsbrief zal verschijnen. De volgende gewone nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 9 juni verschijnen.

Met vriendelijke groet,
René Ros

 

Reacties thema-nieuwsbrief

De recente thema-nieuwsbrief 'Ik zat gevangen in Fort benoorden Purmerend' bezit nu het record van de thema-nieuwsbrief met de meeste arbeid en kosten. Het is een bijzonder verhaal en het was niet eenvoudig om uit alle informatie een overzichtelijk en goed lopend verhaal samen te stellen. Mocht de nieuwsbrief te ingewikkeld zijn met teveel vereiste voorkennis en 'tussen de regels', dan geeft de biografie wellicht meer helderheid. Meer informatie is ook te vinden via onderstaande links.
En zijn er wellicht abonnees met informatie over gevangenen tijdens de 'nettere' Justitie-periode?

Ter motivering van alle betrokkenen zijn er een paar reacties binnen gekomen (merendeels van hen die vooraf meegewerkt hebben aan de tekst) die met toestemming hieronder zijn opgenomen. Er was ook een reactie van een van de personen die, als kwajongensstreek, in mei 1945 de ramen van het huis van Van Berge heeft ingegooid.
"Bijzonder dat je deze man hebt weten te vinden en zo uitgebreid hebt kunnen interviewen. Dat is zeker het publiceren waard!" (David Anker, provincie Noord-Holland)
"Mijn complimenten voor dit gedegen artikel van een onderbelicht deel van WO II en de periode er vlak na. Ik heb het met heel veel belangstelling gelezen!" (Tessa Jansen, Stichting Cultureel Erfgoed Noord-Holland)
"Mooi onderzoek, goed stuk. Een voorbeeld van de schandalige behandelingen van zulke mensen na de oorlog. Want wat was er nu in feite aan de hand, het was niet meer dan een uit de hand gelopen padvindersclub en er waren provocaties in het dorp die het niveau van hedendaagse voetbal hooligans niet overstijgen." (Gerlof Langerijs, freelance WO2 onderzoeker)
"Dit interneringsverhaal is een wel heel bijzonder '40-'45 element in de rijke fortengeschiedenis! Ik hoop dat je er meer reacties op krijgt. Interessant gegeven." (Willem Messchaert, waterschapshistoricus)
"Wat had ik gedaan in die tijd, had ik wel de juiste keuzes gemaakt? Was mij dit dan overkomen..." (Jaap de Zee)

Gevangene Van Berge: https://www.stelling-amsterdam.nl/mensen/berge/
Thema-nieuwsbrief 'Ik zat gevangen in Fort benoorden Purmerend': https://www.stelling-amsterdam.nl/325-349/nieuwsbrief-348.htm
Het Open Archief: http://www.hetopenarchief.nl/
Heropvoeding, een radio-documentaire over de interneringskampen: http://www.nps.nl/nps/radio/bijlage/1999/0513.html
Werkgroep Herkenning: http://www.werkgroepherkenning.nl/
Oranje bitter, Nederland bevrijd! Tentoonstelling en publicatie over vreugde, verdriet en verwarring na de bevrijding: http://www.kb.nl/nieuws/2010/oranjebitter_persbericht.html

 

Film met Kamp Kruithuis

Met dank aan: Erik Kappetijn, Instituut voor Beeld en Geluid.

Rond de afgelopen dodenherdenking en bevrijding zijn er op het Internet weer een aantal films over de Tweede Wereldoorlog verschenen. Een film uit de Rijksvoorlichtingsdienst-collectie van het Instituut voor Beeld en Geluid (B&G) deed uw redacteur verrast opspringen.
In het dossier van B&G zitten kopietjes van pagina's uit een opschrijfboekje van de cameraman. Daaruit blijkt dat het bewuste fragment op 9 juni 1945 werd gemaakt door F. Wassenberg, omdat het handschrift gelijk is aan de aantekeningen met zijn naam van een dag eerder.

De film, van aan elkaar geplakte fragmenten, begint met een wegcontrole door leden van de Binnenlandse Strijdkrachten, langs een spoorlijn tussen vermoedelijk Haarlem en Halfweg. Het eindigt met het opblazen van drakentanden, dichtgooien van loopgraven en het ontmijnen van het duingebied door Duitse krijgsgevangenen.

Het middendeel van de film toont gevangenen, die onder bewaking van mensen met een armband 'Oranje' en een geweer, een hek van prikkeldraad "voor hun eigen gevangeniskamp" moeten aanleggen. Gezien de omgeving, ligging van de doorgaande weg en een gebouw dat te zien is, moet het om het Kamp "Kruithuis" gaan. Oftewel het voormalige Sectorpark Halfweg, afd. Munitie van de Stelling, alias '1800 Roeden', tussen Halfweg en Amsterdam. De archiefbeschrijving vermeldt geen locatie zodat deze film niet eerder met zoeken boven water was gekomen.

Het werd echter nog gekker. Uw redacteur meende op de beelden een majoor van het tijdelijke Militair Gezag te herkennen (zie foto links, midden in beeld). Waarvan bekend is dat hij uit Halfweg komt en kampcommandant is geweest van dit Kamp "Kruithuis" en later van Kamp "Fort Spijkerboor". Namelijk Peter Schalk, wiens familie in januari van dit jaar een aantal van zijn spullen aan Fort bij Spijkerboor heeft geschonken waaronder zijn portret (zie foto rechts).

'Geïnterneerde NSB-ers, Duitsers en landverraders' met twee films: http://geschiedenis.vpro.nl/artikelen/43437653/
Sectorpark Halfweg, afd. Munitie: https://www.stelling-amsterdam.nl/kazernes/halfweg-1800/
Bewaringskampen Politieke Delinquenten: https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/extra/kampen/
'Commandant Schalk' in Nieuwsbrief 339: https://www.stelling-amsterdam.nl/325-349/nieuwsbrief-339.htm

 

Terugtocht op Weesp 1940

Met dank aan: Ida Kemperman (Gemeentearchief Weesp).

In het archief van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie ligt een bijzonder verslag van Bert Bode. Hij was tijdens de pinksterdagen van mei 1940 als soldaat gelegerd in Soest. Zijn zoon René vroeg aan zijn vader wat hij tijdens de Duitse inval had meegemaakt. Zijn vader voldeed daar aan door tussen 1940 en 1942 215 kleine pagina's te beschrijven. Hij ging zelfs met een fotocamera terug naar de locaties, maar gebruikte ook foto's van gebeurtenissen elders in het land zoals Rotterdam.

Onderdeel van het verslag is de terugtocht op 14 mei van Soest, via Hilversum en 's-Graveland, naar Weesp. Waarbij hij de groepsschuilplaatsen en inundaties tussen 's-Graveland en Weesp beschreef. Zijn bevindingen waren toen niet opbeurend maar geven ons nu een beeldende beschrijving. En het vertrouwen in de inundatie spreekt nog boekdelen.
Aan de website is de pagina 'Terugtocht op Weesp 1940' toegevoegd waarin het verslag is samengevat maar met volledige citaten over de groepsschuilplaatsen en inundaties.

In mei 2007 is er in het WeesperNieuws al een artikel over het verslag van Bert Bode verschenen met de nadruk op Weesp. Het geeft een beeld over het verblijf in Weesp, maar daarin wordt een onjuiste datum genoemd omdat het niet op tweede pinksterdag 13 mei plaats vond.

Terugtocht op Weesp 1940: https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/extra/terugtocht-1940/
WeesperNieuws van mei 2007 met 'Tweede Pinksterdag mei 1940: de capitulatie in Weesp' (p.14-15): http://www.weesper.nl/weespernieuws/pdf/2007/wn2mei07.pdf

 

Humoristische krantenartikelen

De krantenartikelen waren al langer in bezit, maar om meerdere redenen niet eerder op de website geplaatst. Nu dat wel gebeurd is, zijn de artikelen het vermelden in deze nieuwsbrief zeker waard. Twee artikelen komen uit de Schuitemakers Purmerender Courant (met dank aan Frank van Drie) en een uit Het Vaderland.

'Adjudant voor een dag' is een in 1902 door Jan Olij jr. uit Purmerend ingezonden brief, over zijn onverwachte ontmoeting met Minister van Oorlog Bergansius* en de dagtocht waartoe hij verleidt werd. Ze dineerden aan het eind van de dag "als mannen, die overtuigd zijn hun dag goed besteed te hebben, staken 'n fijne sigaar op". Uw redacteur vindt het een zeer humoristisch verhaal uit een tijd dat je een minister nog zonder begeleiding in een trein kon ontmoeten - in de eerste klas weliswaar.
In 'Militaire Competitiewedstrijden' wordt kort verslag gedaan van de voetbalcompetitie in 1915 tussen teams van verschillende forten en kantonnementen (o.a. artillerie buiten de forten). Lees hoe het team van Fort benoorden Purmerend met 4-0 werd ingemaakt!

Het artikel 'De Boer en de Vliegers' heeft weinig met de forten te maken maar met Vliegkamp Schiphol en de Haarlemmermeerpolder. Dit artikel was het resultaat van zoekwerk van wijlen Ron Erhardt in een pilot-project 'Digitale kranten' van de Koninklijke Bibliotheek. Het vormde de inspiratie voor het jeugdboek 'Vlucht' van Mireille Geus.
Het gaat over een noodlanding in 1927 van een militair vliegtuig, waarna een boer het vliegtuig gijzelde om schadevergoeding te bedingen. Op schalkse wijze wist de bemanning dit probleem op te lossen...

Met dit soort verhalen hoeven gidsen toch geen sterke verhalen te verzinnen om een rondleiding leuk te maken?
A propos, als er iemand is die de afbeeldingen in teksten wil overzetten: heel graag, maar graag eerst even contact opnemen om dubbel werk te voorkomen.

* Was in 1891-1892 Stellingcommandant geweest.

Adjudant voor een dag: https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/stukken/adjudantvooreendag/
De Boer en de Vliegers: https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/stukken/boer-en-de-vliegers/
Militaire Competitiewedstrijden: https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/stukken/voetbalcompetitie/
Thema-nieuwsbrief 'Forten in digitale kranten': https://www.stelling-amsterdam.nl/250-274/nieuwsbrief-250.htm
Krantenartikelen (kort): https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/stukken/krant/
Boek 'Vlucht': http://www.kunstfort.nl/nl/shop/166-vlucht-nieuwe-uitgave-van-het-kunstfort
Hedendaagse bericht over luchtvaarder en landbouwer: http://www.nu.nl/binnenland/2253623/boer-mept-ballonvaarder.html

 

E-mail over luchtwachtpost

Tekst en foto: Dick Wools d.d. 16 mei jl.
Luchtfoto: Jaap de Zee.

Hallo René,

Ik was vandaag op Fort bij Krommeniedijk. Van april 1975 - mei 1976 heb ik als dienstplichtig sergeant bij 420 Infanterie Bewakings Compagnie "van Heutsz" gezeten (zie foto links). Ik vertelde vandaag tijdens de rondleiding, dat wij als soldaten nog wel gekeken hadden in de observatiepost op het fort. Op mijn verhaal werd eerst met ongeloof gereageerd. Echter in het fort is een luchtfoto uit 1975 van het fort (zie fragment van luchtfoto rechts) met daarop zichtbaar de luchtwachtpost. Ik wist mij nog te herinneren dat er zelfs telefoon in de houten observatiepost was.

Buiten gekomen bestudeerde ik de hoofdingang naar de poterne. Daar zijn in de muur, rechts naast de hoofdingang, de keilbouten nog zichtbaar waarmee de ladder naar de observatiepost aan de muur heeft vastgezeten. Zelfs de roestafdrukken van de bevestigingen zijn nog zichtbaar op het beton. Een nadere blik links, naast de hoofdingang, geeft een dikwandige stalen pijp (vermoedelijk ijzeren gaspijp) met aan het uiteinde een bosje draadjes. Voor mij ziet het er uit als een ouderwetse telefoongrondkabel. Ik denk dus zelf zomaar dat dit de telefoonaansluiting van de observatiepost was.

Op jouw site staat over deze waarnemingspost dat het niet zeker is op welk fort de post stond… op Fort aan den Ham of op Fort bij Krommeniedijk. Bij deze dus, met 100% garantie dat deze post op Fort bij Krommeniedijk stond.

Met vriendelijke groet,
Dick Wools

Fort bij Krommeniedijk: https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/krommeniedijk/
Korps Luchtwachtdienst: https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/korpsluchtwachtdienst/
Werkgroep Fort bij Krommeniedijk: http://www.fortbijkrommeniedijk.nl/

 

Rondleiding Artillerie-Inrichtingen Zaandam geslaagd

Op 22 mei jl. bleek de samenwerking van het Hembrugmuseum, Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf en Stichting Mega zeer geslaagd. Leerzaam was dat ook een Pinkster-zaterdag genoeg publiek trekt en niet iedereen op vakantie is. Dankzij overboeken kreeg precies het maximum aantal van 120 deelnemers een mooi beeld van dit unieke industrieel erfgoed in nota bene de randstad. Ook achter de schermen verliep alles gesmeerd, mede dankzij de coördinatie door Hans Konijn.

Op drie tijdstippen vertrokken twee beheerders van het terrein met een groep deelnemers voor een wandeling van anderhalf uur over een uitgestrekt groen gebied. Waar je binnen in een gebouw vogels kunt horen, omdat ze binnen zitten en niet alleen door de kapotte ramen. Het verval van de gebouwen is inmiddels aanzienlijk en, voor wie het sinds de sluiting als Eurometaal meerdere keren heeft gezien, in een steeds sneller tempo. Een aantal gebouwen zijn hergebruikt, zo kunnen we inmiddels van de 'Studio Zaandam' spreken.
Na terugkomst kon de bijzondere collectie van het Hembrugmuseum bekeken worden. Het museum is normaal de laatste vrijdag van de maanden september t.e.m. november open.

Uiteraard was de wandeling voor velen veel te kort, maar kon toch iedereen even sfeer proeven en zelf een beeld vormen van het terrein. En de diverse oud-werknemers haalden herinneringen op en deelden die ook graag met de andere deelnemers.

Artillerie-Inrichtingen: https://www.stelling-amsterdam.nl/kazernes/zaandam-artillerieinrichtingen/
Hembrugmuseum: http://www.hembrugmuseum.nl/
Foto-album van Kees de Jong: http://web.me.com/keesdejong1/ned/page16/page13/page13.html

 

Goed en nog beter, over foute Nederlanders (H)

Er zijn drie standaardwerken over de berechting van politieke delinquenten en landverraders die om de 30 jaar verschenen. De eerste verscheen in 1949 van de hand van dr. H.W. van de Vaart Smit. Hij was in de oorlog de pro-Duitse chef-redacteur van het Haagse kantoor van de ANP, zat zelf gevangen en kreeg een tijdelijk beroepsverbod. In een dun boekje, zonder namen en initialen, stelde hij misstanden in de bewaringskampen ter sprake.
In 1978 verscheen 'In plaats van Bijltjesdag' door prof.mr. A.D. Belinfante, een voormalig raadsadviseur bij het Ministerie van Justitie. Een dikke pil waarin al wat namen en functies verschenen. Maar er zaten nog een aantal door de Bijzondere Rechtspraak veroordeelden vast en er waren nog veel levende getuigen. Archieven waren nog nauwelijks raadpleegbaar.

En onlangs, eind 2009, verscheen het boek 'Fout en niet goed' door Koos Groen (695 A5-pagina's). Het blijkt de derde, geheel herziene uitgave te zijn van een boek dat al in 1974 verscheen. Maar deze keer staan vrijwel alle persoonsnamen volledig genoemd en had hij toegang tot de meeste archieven. Alle drie indrukwekkende boeken en geen gezellige lectuur maar het boek van Koos Groen is zonder twijfel het nieuwe standaardwerk voor dit onderwerp. Voor zover uw redacteur het kan beoordelen zitten er een paar kleine vergissingen in m.b.t. de forten en militaire magazijnen die als kamp zijn gebruik. Zo ontbreekt Fort benoorden Purmerend. En niet geheel objectief maar verder niets dan lof.

Een paar Amsterdamse feiten uit het boek: het Bijzondere Gerechtshof Amsterdam was gevestigd in het gebouw van de Nederlandse Handelmaatschappij in de Vijzelstraat, tegenwoordig het Stadsarchief Amsterdam.
Uit gegevens uit 1951 van de bevolkingsregisters blijkt dat op Fort bij Spijkerboor niet een maar twee personen om het leven zijn gekomen. Geheel nieuw is dat ook op Fort bij Penningsveer twee gevangenen om het leven zijn gekomen.
En uit eigen web- en veldonderzoek is gebleken dat een deel van een van de loodsen die Kamp Levantkade in Amsterdam vormden, nog bestaat en wordt gebruikt als botenloods.

'Getuigenissen uit 1945' op Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewtopic.php?f=6&t=752
Bewaringskampen Politieke Delinquenten: https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/extra/kampen/
De Botenloods: http://www.botenloods.nl/
'Fout en niet goed' bestellen bij Bruna: http://ds1.nl/c/?wi=55707&si=482&li=27775&dl=boeken/9789077895641&ws=
Koos Groen over zijn boek 'Fout en niet goed' op NOS.nl: http://nos.nl/audio/120371-koos-groen-over-zijn-boek-fout-en-niet-goed.html.html

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)
 
 
 
Reizend restaurant SterkWater strijkt neer langs de Hollandse Waterlinies. In de grootste, oudste en prachtigste forten genieten haar gasten van een bijzondere avond uit, met een heerlijk 5-gangen diner en meeslepende verhalen. (Advertentie)