Sluit [X]   
 

Fortwachter Pijl in 1933: "M.A. Pijl en 3 kd" met S.S. "Johan de Wit"...

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 248

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam, nummer 248
(8ste jaargang, 21 augustus 2006)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Groot-Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan ge-interesseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

Hierboven staat achter de artikelen, indien van toepassing, welke gemeente het betreft.

 

Inleiding

Bon bini!

Het landen en dalen voor de vakantiebestemming vond beide keren op de Polderbaan plaats. Bij het stijgen zat ik aan de verkeerde kant voor luchtfoto's van de forten in de Sector Zaandam. En bij het dalen was er een steward die aanstipte dat je tijdens de landing geen foto's mag maken...
Maar tussen het stijgen en dalen op Schiphol heb ik genoeg andere forten kunnen bezoeken. Gezien de huidige vakantieperiode gaat een vrij lang openingsartikel over deze bezoeken. Tevens een artikel over het jaarverslag van Stichting Pampus. Over het werk dat plaats vindt op het Fort bij Edam. En over een fototentoonstelling van fort-interieurs in Fort bij Vijfhuizen.

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 1 of 4 september verschijnen.

René Ros

 

Het zonnescherm van baron Kraijenhoff

In Nieuwsbrief 222 beloofde ik om na de zomervakantie van 2006 verder in te gaan op Kraijenhoff's tocht naar West-Indië in 1825. Toen was de reis naar tropisch Curacao al gepland die we onszelf na herstel van de jaren met gezondheid- en werkgelegenheidproblemen gedacht hadden. Bovendien zijn de kinderen nu op een goede leeftijd en hebben we familie op het eiland.
Om niet helemaal blind te staren op de Amsterdamse forten is het ook wel eens zinvol, zelfs aangenaam, om naar forten op andere locaties te kijken, nietwaar? En weest gerust, we hebben meer onder en boven water bekeken maar laat ik me hier beperken tot jullie meenemen naar de forten van Curacao.

Ook op het overzeese gebiedsdeel van het Koninkrijk zijn vele forten en batterijen gebouwd. Het boek 'De forten, verdedigingswerken en geschutstellingen van Curacao en Bonaire'* van dr.J.Hartog telt er 46 op Curacao. De meeste zijn door de Westindische Compagnie (1634-1791) gebouwd toen het eiland een rol speelde in de slavenhandel, tijdens de Engelse bezettingen (1800-1803, 1807-1816) gebruikt en een enkele door de Nederlandse Staat (na 1791) ver- of gebouwd. Een aantal forten, gebouwd door niet-militairen, hebben zonder veel succes krijgsgewoel meegemaakt tijdens de Franse en Engelse invallen.

Van een aantal verdedigingswerken zijn nog restanten, die ook bij toeristen onder de aandacht worden gebracht, en die heb ik bezocht. Er is vermoedelijk nog wel een kans op beroemdheid door nog enkele verloren gewaande fort-resten te vinden, maar dat laat ik aan anderen met kapmessen.
Gezien de korte daglengte van 12 uur en de hoge temperatuur van 30-35 gr.C. als er wel daglicht is, was het geen eenvoudige opgave de forten te bezoeken. Maar onder het motto 'een goed schootsveld toen, is een mooi uitzicht nu'** kreeg ik het gezin mee naar een aantal van deze mooie plekjes.

Fort Nassau (1796-1905***) is zo'n fort met een mooi schootsveld: op een 68 meter hoge heuvel bij Willemstad (zie foto links) en aan de baaien. Dat er een restaurant in gevestigd is, maakte een bezoek makkelijk.
Fort Amsterdam (1635-1826, zie foto rechts) is bij een bezoek aan Willemstad (ook Werelderfgoed) niet te missen; het is het huidige regeringscentrum van de Antillen. Een deel van de muren en bastions is nog te herkennen. Het Waterfort (4de:1830-1956) ligt er vlakbij en doet denken aan een stadsmuur in Maastricht - maar dan anders. Van koraalsteen is langs de kust een muur met bogen gebouwd waarop kanonnen stonden om maritieme vijanden op afstand te houden en de baai, samen met het aan de andere kant gelegen Riffort, af te sluiten. Ook het Riffort (1828-1928)**** is nog aanwezig en heeft net als het Waterfort een horeca bestemming gekregen.

Verder naar het westen ligt Batterij Piscaderabaai (2de:1758-1816), die overwoekerd was en in de jaren 1950 is afgestoft. Sindsdien ligt het in een tuin naast het zwembad en moest ik langs de portier van het Hilton-hotel om het te bezoeken. Nog westelijker ligt Fort Sint Michiel (2de, benedenfort: 1758-1816) dat sterk lijkt op Batterij Piscaderabaai maar het heeft geheel rondgaande muren en een aantal ruimten binnen haar muren. Met een dak van plastic zeil is het grotendeels ingericht als cafe/feestzaal.
Later ben ik met mijn zoon (8 jr.) op avontuurlijke expeditie geweest naar het eerste Fort Sint Michiel (1ste, bovenfort:1701-1744) op de Ser'i Forti (Fortberg). Aan de andere zijde van een doorwaadbare baai vonden we bovenop de heuvel diverse muurresten en een kanonsloop die een stukje de heuvel afgeduwd was.
Een ander per ongeluk overgebleven fort is Fort Waakzaamheid (1803-1826), in Willemstad, waarvan een rechthoekige muur gebruikt wordt door een restaurant.

Het mooiste fort is Fort Beekenburg (1703-ca.1850, zie foto links). Tot voor kort op verboden Shell-terrein maar het is nu redelijk toegankelijk - tegen betaling van de portier. De ronde stenen toren staat bovenop een rots en kijkt uit over de azuurblauwe Caracasbaai. Met een drietal trappen kan je zonder gevaar helemaal bovenop komen.
Eenmaal boven zie je pas de resten van de fortwachterswoning in de dichte cactusbegroeiing staan. Wel opgemerkt was een dikke betonnen plaat van onbekende oorsprong.

Wat heeft onze Cornelis Kraijenhoff nou met Curacao te maken? In 1825, in de nadagen van zijn carriere, werd de 66/67-jarige baron mede naar dit eiland gestuurd om een defensieplan op te stellen. Zijn zonnescherm annex wandelstok van deze expeditie ligt in het Rijksmuseum. Beschermingsfactor 30 bestond toen nog niet, en -auw- wat heb je die bescherming nodig!
Alle toen nog bestaande werken, behalve Fort Nassau en Fort Beekenburg, waren volgens Cornelis nutteloos. Hij stelde enkele nieuwe forten voor maar vond aanpassingen van weinig nut en te veel kosten. Toch voerde Koning Willem I zijn plan uit zodat vanaf 1828 het Riffort en het Waterfort zijn gebouwd.
Ziedaar, het merendeel van de forten die tegenwoordig nog in goede staat zijn en door toeristen worden bezocht...

* geleend uit de bibliotheek van Stichting Menno van Coehoorn.
** of moderner: 'een goed radarzicht toen, is een mooi uitzicht nu'
*** de bij de forten genoemde jaartallen is de gebruiksperiode volgens J.Hartog.
**** In de Tweede Wereldoorlog was de Curacaosche Omroep in het Riffort gevestigd, waarvoor ex-Spijkerboor gevangene Herman de Man werkte.

Foto's forten Curacao: <http://www.forten.info/index.htm?cgi-bin/fotoalbum/emAlbum.cgi?c=show_thumbs;p=Buitenland/Curacao_-_2006>

Nieuwsbrief 222: <https://www.stelling-amsterdam.nl/200-224/nieuwsbrief-222.htm>
Ingenieur Kraijenhoff: <https://www.stelling-amsterdam.nl/mensen/krayenhoff.htm>
Kraijenhoff's Zonnescherm: <http://www.rijksmuseum.nl/collectie/zoeken/asset.jsp?id=BK-NM-9669&lang=nl>
Gevangene Herman de Man: <https://www.stelling-amsterdam.nl/mensen/man.htm>

Slavernij in Curacao: <http://slavernij.eloweb.nl/plantage/nn/html/cur.html>
Fort Amsterdam: <http://www.curacao-travelguide.com/sights/fort_amsterdam.html>
Fundashon Pro Monumento: <http://www.monumento.com/>

Vakantiehuis de Regenboog: <http://www.vakantiehuisderegenboog.nl/>
Bahia Apartments: <http://www.bahia-apartments.com/>

 

Jaarverslag 2005 van Stichting Pampus

Bron: Jaarverslag 2005, Stichting Pampus (samengevat).
Met dank aan Andre Hermsen, voorzitter Stichting Pampus.

Het seizoen 2005 is gestart met de opening van het nieuwe bezoekerscentrum "Hollands Licht" op 29 april. De hele winter is hard gewerkt, o.a. ook met een grote groep enthousiaste vrijwilligers, om er voor te zorgen dat alles op tijd klaar is. Dat is gelukt en dat betekent dat de bezoekers nu een comfortabele ontvangst wordt geboden waar het, na de rondleiding in het fort of voor een feestelijke gelegenheid, goed toeven is.

De organisatie ontwikkelt zich, waarbij de taakverdeling tussen het managementteam, de vaste medewerkers, de vrijwilligers en het bestuur steeds duidelijker, en waar nodig aangepast wordt. De exploitatie vraagt om continue aandacht, een eerste aanzet voor een marketingplan is gemaakt. Het gebruik van het "Hollands Licht" als ontvangstruimte voor feesten en partijen groeit maar door de invloed van een nog stagnerende economie en een groot evenement Sail als concurrent was het aantal boekingen nog matig.

Veel aandacht is uitgegaan naar de uitwerking van het conserveringsplan -het dichten van het dak van het binnenfort- zowel technisch, logistiek als financieel. Er is een bedrag nodig van 2.600.000 euro, waarvoor, naar verwachting, dekking wordt gevonden door ontvangen subsidies en sponsorgelden. Er is een renovatieplan gemaakt voor het fortwachtershuis waarvoor enkele woningbouwcorporaties zich willen inzetten.
Het bezoekersaantal is de 35.000 gepasseerd. Het financieel resultaat over het jaar 2005 was circa 16.600 euro negatief, een duidelijke verbetering ten opzichte van het voorafgaande jaar toen nog een negatief resultaat werd gerealiseerd van ruim 26.700 euro.

We kijken terug op een mooi seizoen waarin iedereen zich heeft ingespannen om een bezoek aan het forteiland voor alle gasten een succes te laten zijn, en waarin de aanzet is gegeven voor een verdere verbetering en ontwikkeling van het fort.

N.B. Indien de vergunningprocedure goed blijft lopen start men in oktober met het eerste werk van het conserveringsproject: dak dichtmaken, muren en waterafvoer opknappen.

Fort aan het Pampus: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/pampus/>
Stichting Pampus: <http://www.pampus.nl/>

 

Werk op Fort bij Edam

Bron: Fort bij Edam nieuwsbrief nummer 2

De fortwachterswoning staat er weer prachtig bij. Niet alles is klaar, maar de restauratie ligt op planning. Boswachter Ab van Dorp zal er in oktober weer in kunnen trekken met zijn gezin.
Op het dak van het fortgebouw is de dakdekkersploeg van de Stichting Herstelling inmiddels al een aantal weken bezig. Het eerste lokaal schiet al aardig op. Het betreft het meest westelijke lokaal, voorbij de westelijke keelkazemat dus. Het is meteen een ingewikkeld stukje dak, want er zit ook nog een observatiepost bovenop.

En er loopt inmiddels nóg een restauratieproject: de keuken. Daar zijn meerdere redenen voor. De eerste is dat Herstelling door middel van een tijdelijke ingreep het dak boven de keuken lekvrij heeft gemaakt.
Maar er is meer: de mannen van de Stichting Het Arsenaal hebben nogal wat zaken het fort ingedragen. Veel daarvan valt in de categorie keukeninventaris, en hoort daar dus uiteindelijk een plaatsje te krijgen. En als klap op de vuurpijl heeft de Stichting Fort bij Edam de hand weten te leggen op een origineel fornuis. Zoals iedereen weet, mankeerde dat onderdeel nog aan onze originele keuken.

Fort bij Edam: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/edam/>
Stichting Fort bij Edam: <http://www.fortedam.nl/>

 

INTERIORS, Foto's van Fons Brasser

Bron: Stichting Kunstfort Vijfhuizen.

Foto’s van verborgen interieurs van forten van de Stelling van Amsterdam worden getoond in het Kunstfort bij Vijfhuizen Fons Brasser toont een 24-tal foto’s tonen van deze verborgen interieurs die hij gefotografeerd heeft van forten in Nederland en België. De foto’s zullen getoond worden in de poterne of ondergrondse bomvrije gang die de manschappenverblijven van het fort verbindt met de gevechtsstellingen aan de voorzijde van het fort.

Brasser is een bijzonder kunstenaar. Als fotograaf, verzamelaar en observateur heeft hij een scherp oog voor het unieke. Zijn archief is een belangrijke bron. De rode draad in zijn verzameling is het militaire landschap. Daar is hij altijd naar op zoek. Zo is hij in de jaren 90 begonnen met het fotograferen van forten van de Stelling van Amsterdam. Deze foto’s vormen het uitgangspunt voor deze tentoonstelling.

Van 2 september t.e.m. 5 november in de Poterne. Opening op zaterdag 2 september om 16.00 uur.

Fort bij Vijfhuizen: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>
Stichting Kunstfort Vijfhuizen: <http://www.kunstfort.nl/>

 

Overig

- Een leuk (maar oud) item van het tv-programma Twee Vandaag over Stichting Herstelling: <http://www.tweevandaag.nl/index.php?module=PX_Story&func=view&cid=2&sid=30383>

- Is er iemand die de Stelling-fietsroute al eens gereden heeft en als GPS-route heeft vastgelegd? En die deze route zou willen delen? Gaarne een e-mailtje aan de redacteur.

- Planet schrijft over 'Langs geschutskoepels en watervogels' <http://www.planet.nl/planet/show/id=74127/contentid=735856/sc=5007ad>

- De Amsterdamse korfbalvereniging AWDTV heeft een artikeltje uit 2002 over korfbalpropaganda in de Stelling gepubliceerd: <http://www.awdtv.nl/KORFBALPROPAGANDA.doc> (Tip: Frank van Drie)

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
ReneRos.biz voor ontwikkeling, advies & expertise en opleidingen voor Filemaker database-toepassingen. (Advertentie)
 
 
 
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)