Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 224

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 224
(7de jaargang, 12 december 2005)

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam (StvA) van Stichting Militair Erfgoed Groot-Amsterdam (MEGA). Geschreven door René Ros tenzij anders aangegeven.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Voorwoord
• Negen maanden?
• Tien ton uranium - Zaanstad/Amsterdam
• Patriot niet in Weesp - Weesp
• Grote Atlas van Nederland 1930-1950
• Overig

Achter de artikelen in deze inhoudsopgave staat aangegeven, indien van toepassing, welke gemeente het betreft.

Voorwoord

Afgelopen zaterdag ontving ik het schriftelijk akkoord van het Ministerie van Defensie voor het publiceren van het artikel 'Patriot niet in Weesp'. Het betreft een 'bijvangst' van het archiefonderzoek naar de geleide wapens-plannen voor Amsterdam en Rotterdam. Daarover zal binnenkort meer informatie verschijnen met de eerste bekende locaties voor de luchtafweerraketten.

Verder in deze nieuwsbrief: de duur van het beleg, uranium bij de Hembrug en een zwaar boek dat al is uitverkocht maar een tweede druk is aangekondigd.

Alvast prettige feestdagen gewenst!
De website heeft vanaf nu een winterse uitstraling...

René Ros

Negen maanden?

Regelmatig kan je in publicaties een hardnekkig misverstand over de Stelling tegen komen, namelijk over hoe lang het een vijandelijk beleg zou moeten kunnen volhouden. Over de haalbaarheid en de uitvoering is natuurlijk veel te zeggen maar het was de bedoeling dat de Stelling werd ingericht om met 1 miljoen mensen een beleg van ZES maanden te doorstaan. En niet de negen maanden (50% meer) die alleen bij de gynaecoloog vaker opduikt. In het boek van 2003 staan bijvoorbeeld beide cijfers in verschillende hoofdstukken.

Alweer lang geleden heb ik nagekeken welke bronnen welk getal noemen, maar verzuimd hier te vermelden. Publicaties van voor pakweg 1963 noemen zes maanden, de publicaties erna noemen negen maanden.
Ook de verslagen van de staatscommissies (van rond 1900) die voorstellen moesten doen voor de verpleging en voedselvoorziening hebben het over zes maanden. Zelfs de tabel voor de productie van stro is zes maanden, terwijl het toch maar afhangt van het jaargetijde dat die zes maanden beginnen...

(Foto: Verplegingscommissie, 1916)

Tien ton uranium

Bron: Ad Valvas (Weekblad van de Vrije Universiteit) van 1 december 2005, via Caspar van den Berg.
Fragment boekbespreking "Hier leert de natuur ons zelf den weg" van Ab Flipse; een geschiedenis van natuurkunde en sterrenkunde aan de VU.

"De Nederlandse regering had in 1938 tien ton uraannitraat gekocht op advies van de Leidsche natuurkundige De Haas, bij wie Sizoo was gepromoveerd. De radioactieve stof lag in vaatjes opgeslagen in een Leids laboratorium. In de oorlog verdwenen ze naar Delft en werd net gedaan of het om gele verf ging. Daardoor bleef deze strategische stof uit handen van de Duitse bezetters.
Na de oorlog belandde de handel in een loods op het terrein van de Artillerie-inrichtingen Hembrug vlak boven Amsterdam. Na een briefje van de minister-president ging Sizoo op de fiets een kijkje nemen. Hij schrok zich rot. De vaten lagen in een voor iedereen toegankelijke loods met een bordje 'Nederlandse Uraniumvoorraad' erboven. Hij liet de vaten overbrengen naar het nieuwe kernfysisch onderzoekscentrum (IKO, later NIKHEF red.) in de Watergraafsmeer, maar stuurde ook honderd kilo naar zijn eigen laboratorium. Die vaatjes verhuisden mee naar het nieuwe laboratorium aan de De Boelelaan dat in 1965 openging en waar de natuurkundigen nu nog zitten (zie foto).
De tachtig kilo die over was, werd begin jaren tachtig onder deskundige begeleiding uit het VU-lab weggehaald, wat toen een fors bedrag kostte. Terwijl de vaatjes in 1965 waarschijnlijk gewoon met de verhuiswagen waren meegekomen."

P.S.
Uraannitraat is een grondstof voor uraanoxide hetgeen wordt gebruikt in de splijtstofkringloop.
Het NIKHEF heeft nog de laatste en grootste bunker van Amsterdam waarin hoge energie botsingen werden uitgevoerd. In de hallen van de bijbehorende versneller staat nu apparatuur van Amsterdam-IX, een van de belangrijkste Internet-knooppunten van Europa.

<http://www.vu.nl/>
<http://www.nikhef.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zaandam-ai/>

Patriot niet in Weesp

Foto Patriot: Ron Erhardt†, 2004

In het archief van de Directie Materieel, Koninklijke Luchtmacht* was een opmerkelijke passage te vinden over het stadje Weesp.
Op 16 maart 1986 was er, ter voorbereiding van de invoer van het Patriot luchtafweersysteem, een vergadering van de Netherlands-US Patriot Steering Group en een van de behandelde punten stond als volgt in het verslag:

"7b Faciliteiten voor Oorlogs Reserve Materieel opslag
USAFE [U.S. Airforces Europe]. Om verschillende reden zijn Rucphen en Weesp gestopt. Nederland stelde een complex in Dongen voor. De US verklaarde dat dit complex acceptabel was en dat gestreefd moet worden om over 2-3 maanden een overeenkomst te tekenen."

Met Weesp zal de Opslagplaats Weesp ("Marinecomplex") en/of Fort Uitermeer bedoelt worden. Waarom Rucphen en Weesp niet bruikbaar waren is niet duidelijk. Maar er was uiteindelijk helemaal geen nieuw gebruik voor de twee magazijnen in Weesp en rond 1986 zijn ze leeg komen te staan.

(Originele Engelse tekst luidt:
"7b Facilities for WRM [War Reserve Materiel] Storage
USAFE. For different reasons Rucphen and Weesp were cancelled. The NL proposed a complex in Dongen. The US stated that this complex was acceptable and that the efforts should be aimed at signing of an Agreement 2-3 months.")

Zie ook Geleide Wapens Amsterdam:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/geleidewapens/>

* in depot bij het Centraal Archieven Depot van het Ministerie van Defensie te Rijswijk

Grote Atlas van Nederland 1930-1950

Nog nooit eerder had de komst van een boek zulke gevolgen. Qua afmetingen (36x50x6 cm) past het niet in mijn boekenkasten. Door het gewicht (9 kg) bleef de lift steken en traden scheuren in de fundering op. En toch is het de moeite dubbel waard!

In de "Grote Atlas van Nederland 1930-1950" bestaat deel III uit 246 pagina's met topografische kaarten (1:50.000) - met plaatsnamenregister - die tijdens de Duitse bezetting zijn uitgegeven. Dat wil niet zeggen dat bunkers zijn weergegeven. Maar het is wel een militaire uitgave waarin veel forten en andere militaire terreinen zijn afgebeeld.
De andere van de 584 pagina's bevatten drie delen met sociaal-geografische kaarten, de militaire strijd en stadsplattegronden. De inleidingen en uitgebreide toelichting op de kaarten beschrijven daarmee de turbulente periode 1930-1950.
In het deel met de stadsplattegronden, van steden met meer dan 20.000 inwoners, zijn ook veel kaarten van Duitse, Londen/verzet en Geallieerden oorsprong te vinden over militaire vliegvelden, industriele doelen, flakopstellingen, verdedigingswerken, radarstations enzovoort enzovoort.

De eerste druk van november is inmiddels uitverkocht en de tweede druk zal in april 2006 verschijnen. De introductieprijs van 225 euro is verlengd tot en met 31 mei 2006. Wellicht vind je nog een exemplaar in de boekhandel en anders kan je bij de uitgever intekenen voor de herdruk.

PATER, B.C. DE & B. SCHOENMAKER (2005), Grote Atlas van Nederland 1930-1950. NIMH, Atlas Maior & KNAG. ISBN 90 74861 25 3.
<http://www.asiamaior.nl/> (2de item onder 'Atlassen')

Overig

- De Stichting Vrienden van het Hembrugterrein i.o. wil beetje bij beetje het Hembrugterrein veroveren want verval dreigt unieke gebouwen ten gronde te richten.
<http://www.nhd.nl/Pagina/0,7106,15-1-4714--2922823-1589-723605-,00.html>

- De liquidator van Forteiland IJmuiden heeft een eigen bedrijf opgericht om het beheer en de exploitatie van het eiland voor een periode van drie jaar over te nemen. Hij heeft hier echter geen opdracht van de gemeente Velsen voor gehad. <http://www.ijmuidercourant.nl/Pagina/0,7101,11-1-6520--2901913-1589--,00.html>

- Financiering voor het waterdicht maken van het dak van het Fort aan het Pampus schiet al aardig op. <http://www.muider.nl/nieuws/nieuwsbericht.asp?Recid=1701>