Sluit [X]   
 

Kampcommandant Schalk in 1907: geboren te Nieuw-Vennep, Noord-Holland

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 29-1-2024

Donateur worden?

Nieuwsbrief

Nieuwsbrief 94

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 94
(27 mei 2003)

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam (StvA); een onafhankelijk particulier initiatief zonder winst-oogmerk.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Militaire Drinkwatervoorziening

Door de Stichting Nieuw en Meer, eigenaar van het Magazijn voor Bijzondere Opkomst, is er een aanvraag ingediend om de nabijgelegen Militaire Drinkwatervoorziening als Gemeentelijk Monument aan te merken. (Tijdens de excursie van SME in 2001 hebben we beide terreinen bezocht.)
In een heren-akkoord tussen de Provincie Noord-Holland en de Gemeente Amsterdam was overeengekomen dat de provincie zich niet zou uitspreken over Stelling-objecten gelegen in de Gemeente Amsterdam. Jaren geleden heb ik een beetje lopen duwen om daar ook aandacht voor te krijgen. De stichting is dit nu voor dit object gelukt.

Het Magazijn voor Bijzondere Opkomst voor de vestingartillerie is vanaf 1920 gebouwd op het terrein van het Fort aan Het Nieuwe Meer. Alhoewel er enkele kleine gebouwen zijn verdwenen is het het oudste en grootste nog bestaande magazijncomplex in de Stelling.

Rond het Fort aan Het Nieuwe Meer werden vanaf 1890 waterbronnen geslagen dat uitgroeide tot het gebouwencomplex dat er nu nog staat. Het werd in 1904 opgeleverd en al in 1908 uitgebreidt. In de directe omgeving waren bijna 120 bronputten waaruit het water door een stoom aangedreven pomp kon worden gepompt en in het Amsterdamse waterleidingnet gebracht.
Ik ben zeven verschillende namen tegen gekomen en alhoewel ik 'Militair Bronwaterinstituut' de mooiste vind, noem ik het 'Militaire Drinkwatervoorziening'. Het is het grootste complex dat exclusief voor de Stelling is gebouwd - in tegenstelling tot kazernes en dergelijke die waarschijnlijk ook wel gebouwd zouden zijn voor het Garnizoen Amsterdam.

Een onderdeel van de procedure die volgt op een monument-aanvraag is een bezoek door medewerkers van het Bureau Monumenten & Archeologie. Dat gebeurde op donderdag 15 mei en ik mocht de beide dames daarin begeleiden. We bezochten eerst het deel van de Militaire Drinkwatervoorziening dat in gebruik is bij Luchtverkeersleiding Nederland (vh. Rijksluchtvaartdienst), waar we de gast van de bedrijfshistoricus waren.
Het machinegebouw is opgeknapt maar is geen open hal voor de stoommachines meer. Een derde deel is nog in originele staat - zonder systeemplafond maar met plofdak - en herbergt het bedrijfsmuseum. Het staat helemaal vol met oude consoles van de luchtverkeersleiders.
De rest van het gebouw heeft een verlaagd systeemplafond en is verdeeld in kleinere ruimten. De originele pilaren zijn tussendoor nog wel te herkennen. Sinds 1996 was het een onbemand station maar tegenwoordig is het gelukkig weer in gebruik als vergader- en trainingsfaciliteit. Vanwege het storingsvrije bereik voor de twee identieke zendmasten wil men er ook niet weg en kan hoge bebouwing er vlakbij ook niet plaatsvinden.
Een reinwaterkelder (1904) is hergebruikt als fundering voor een opslagloods. De reinwaterkelder is er de kelder van zoals we konden zien. Het grotere filterbassin (1904) is ook als fundering hergebruikt geweest maar dat gebouw is er alweer vanaf gesloopt en van het filterbassin is niets te zien behalve een grote groene vlakte.
Door het poortgebouw (1978) liepen we eerst naar de opzichterswoning waar ooit de toegangsweg het terrein bereikte. Nu stijgt het talud van de A4 er omhoog. In een paadje er vlakbij was een kort stukje evenwijdige staven ijzer met planken te zien dat op rails lijkt.
Vervolgens betraden we het terreindeel met de door de 'Rijkshemelvaartdienst' gekraakte gebouwen. De reinwaterkelder (1908) is in vervallen toestand nog aanwezig en wordt voor kunstexposities gebruikt. Op de plaats van het tweede filterbassin (1908) staat een
gebouw van twee verdiepingen waar archiefonderzoek uitsluitsel zal moeten geven over de oorspronkelijke functie en het bouwjaar. Op basis van de architectuur wordt vermoed dat het tussen 1930-1950 gebouwd is. Toen zou echter het filterbassin nog in gebruik moeten zijn geweest en is het vreemd dat er een gebouw opgezet werd.

Achter dit filterbassin heeft een ontijzeringsinrichting (1908) gestaan maar die is vanwege de snelweg gesloopt. De kolossale ontijzeringsinrichting uit 1904 staat er nog, in gehavende staat maar niet reddeloos. Lek dak, torentjes en daklichten weg, scheuren in de muur, enkele grote wijzigingen in de gevels enzovoort. Het ontijzeringsproces is gelukkig wel nog af te lezen, o.a. aan de geglazuurde wandtegels op de zolderverdieping waar het water in werd gepompt en de gaten in het plafond van de kelder waardoor het ontijzerde water sijpelde naar een vergaarbak.
Tenslotte bekeken we buiten de twee stokerswoningen die nog als woning gebruikt worden en in goede staat verkeren.

Een monumentstatus betekent niet dat er een ander gebruik zal komen dan de huidige kunstenaars-vrijplaats. Maar in een (natte?) droom zag ik het complex als een goede locatie voor een bezoekerscentrum (dependance) voor onze waterlinie. Men heeft het over het zichtbaar maken van de Stelling en dat het eigenlijk meer over de inundaties moet gaan dan over de forten.
Maar creatieve dingen met water hoor ik niet. Een waterspeeltuin bij een inlaatsluis bijvoorbeeld - bij warm weer moet het waterschap toch water inlaten en tegelijk willen mensen met water spelen...
Bij de drinkwatervoorziening is voldoende tentoonstellingruimte en mogelijkheden voor een schaalmodel van een inundatie, waterspeeltuin, zwembad en kuuroord!

<http://www.nieuwenmeer.nl/>
<http://www.rijkshemelvaart.com/>
<http://www.dab.amsterdam.nl/>
<http://www.lvnl.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/riekerpolder/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/extra/waterzuivering/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/fotoreportages/excursie-sme2001/>

 

Kruitmagazijn Spaarnwoude

Vanwege beslommeringen in Haarlem was ik vlakbij Spaarnwoude. Even binnenvallen bij de herbouw van het Kruitmagazijn Spaarnwoude uit 1870 was een kleine moeite. Na overleg met de eigenaar mocht ik foto's van de binnen- en buitenzijde maken.
In 1999 ben ik er ook geweest en toen was het nog een bouwval (zie Nieuwsbrief 21). De deuren hingen schuin, er zaten gaten in het dak en een deel van de vloer was weg. Maar het had wel iets: een verleden en karakter.
De eigenaar zag meer potentie want in 2000 was het gebouw gereduceerd tot dakspanten en stapels baksteen. Inmiddels zijn de muren en het dak weer opgebouwd en wordt aan het interieur gewerkt.

De buitenzijde ziet er als nieuw uit met alle bakstenen weer recht en hardstenen ornamenten weer op hun plaats. Twee zijden zijn opnieuw bepleistert maar dat is nu zeer opvallend wit in vergelijking met de vieze muren van voor 2000.
Er zijn enkele nieuwe ramen evenals vier grote ronde gaten in de muur om de binnenplaats. De oude bliksemafleider staat weer op het dak en wordt nog aangesloten. En ook de dakgoot met dragers is weer hersteld.

Binnen waren er twee ruimten: een kleine en een grote. Die indeling is geheel vervangen door een eigen indeling voor woonkamer, slaapkamer, toilet en badkamer. Gebruikmakend van het feit dat de houten funderingspalen verrot waren is er een kelder onder geplaatst waarmee het bruikbaar oppervlak verdubbelde. Dat was echter een niet geplande toevoeging hetgeen nogal wat heibel gaf met de gemeente en provincie omdat het niet in de vergunning stond.

Daarnaast ben ik nu overtuigd van het feit dat in Oostzaan nog een soortgelijk magazijn staat. Weliswaar 23 jaar later gebouwd maar van vrijwel hetzelfde model. In Oostzaan vormde het magazijn samen met de wachterswoning de start van het Sectorpark Zaandam, afd. Munitie.
De buitenplaats is echter later overdekt maar de oorspronkelijke muur is nog goed herkenbaar.

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarnwoude/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/oostzaan/>

 

Tekeningen

Tot nu toe hebben alle publicaties over de Stelling twee standaardmodellen onderscheiden. Enige tijd geleden ben ik een derde standaard fortmodel gaan hanteren. Namelijk het Standaardmodel C, het model van Fort aan de Middenweg en Fort aan de Jisperweg. Illustrator Lex Tempelman† heeft daarom drie geheel nieuwe tekeningen gemaakt.

Op basis van plattegronden heeft Lex voor elk standaardmodel een schematische tekening gemaakt. Elk fort is anders dan alle andere en niet elk detail is belangrijk dus er moest enige abstractie toegepast worden. Maar de kenmerkende verschillen in frontwal, hefkoepels en gebouwvorm is goed af te leiden. De tekeningen zijn isometrische projecties (perspectief zonder verdwijnpunt) waardoor je ook een goed idee krijgt van het relief op een fort, mede door de inkleuring.
De zeer fraaie tekeningen kan je vinden op de pagina over de Fortmodellen. Er zijn een paar eenvoudige interactieve mogelijkheden gebruikt om het nog inzichtelijker te maken.

Lex heeft zelfs inmiddels de Stelling ontdekt en er inspiratie in gevonden. Zo heeft hij nog een andere tekening gemaakt van een fort met haar schootsvelden. Er is op dit moment echter nog geen goede pagina op de website waar die tekening tot zijn recht zou komen.
Maar wie weet maakt hij nog eens een opengewerkte tekening van een fort? Hoe dan ook, Lex, bedankt voor je belangeloze medewerking!

<http://www.illustratoren-oost.nl/pags/17_tempelman.html>
< https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/extra/fortmodel/>

 

Restauratie Fort Uitermeer

(Bron: persbericht Provincie Noord-Holland via Stichting Stelling van Amsterdam)

Het restauratieplan van het Fort Uitermeer gaat waarschijnlijk voor de volle 100% betaald worden door de Provincie Noord-Holland (tevens eigenaar). Gedeputeerde Staten is akkoord gegaan met een totaal bedrag van € 798.650 en bovendien wil men, te beginnen met de Begroting 2004, een bedrag van € 5.000 per jaar voor beheer en onderhoud vrijmaken. Provinciale Staten neemt er op 16 juni aanstaande een beslissing over, dan kan in november begonnen worden met de werkzaamheden.

Het plan is om het fort toegankelijk te maken door het verplaatsen van het huidige hekwerk en wandelpad. Ook komen er aanlegplaatsen en picknicktafels en zouden theater, zandvoorstellingen en andere festiviteiten op het terrein kunnen plaatsvinden.
De geplande werkzaamheden zijn:
- sloop van twee munitiemagazijnen ten bate van een waterpartij,
- verwijderen van bomen en struiken die het zicht op het fort belemmeren,
- herstel van de regenafvoer en een grondkerende muur,
- aanbrengen van de oorspronkelijke aarddekking,
- reparatie van de fortdeuren.

Wat het persbericht niet noemt maar wat ik wel heb begrepen is dat de ruïne gestabiliseerd wordt om te voorkomen dat het verval zo snel blijft doorgaan. Dus het vastzetten van baksteen-lagen en dergelijke. De architect van het plan is overigens dhr. C. Scheltema, tevens nauw betrokken bij de Stichting Menno van Coehoorn.

<http://www.noord-holland.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uitermeer/>

 

Linke links

In elke nieuwsbrief twee verwijzingen naar andere interessante websites.

- Radiopeilstations van de Luftwaffe <http://home.hetnet.nl/~witie/radiopeilstations.htm>
- Würzburg-Riese radarapparaten na de oorlog <http://home.hetnet.nl/~witie/Zwaarden.htm>

Meer verwijzingen zijn te vinden op Forten Info <http://www.forten.info/>.

 

Overig

- De tweede druk van het boek 'Harnas voor de hoofdstad' is inmiddels beschikbaar. Dus het bestellen kan weer beginnen en deze oplage moet toch voor de Stellingmaand verkocht kunnen zijn!
Informatie over de gemaakte wijzigingen wordt niet bekend gemaakt. Heel gewoon voor websites maar de papieren wereld wil er nog niet aan.
<http://www.stelling-van-amsterdam.nl/boek/>

- De Stichting Stelling van Amsterdam heeft een nieuwe publieks-brochure uitgegeven. Deze kost € 1,60 excl. porto en kan bij de genoemde stichting besteld worden. Er is tevens een folder met de Engelstalige samenvatting maar die is alleen voor bepaalde doelgroepen.
<http://www.stelling-van-amsterdam.nl/>

- Op vrijdag 23 mei werd de Werelderfgoedconferentie in Amsterdam gehouden. Aan het eind van de dag bezochten de deelnemers Stichting Herstelling op het Fort bij Nigtevecht. Daarna ging men naar het Fort aan het Pampus voor een barbeque.

- Ook op vrijdag 23 mei was de opening van de vernieuwde tentoonstelling in het Fort aan Den Ham. Die opening was gezellig maar de feestelijke open dag op zondag moet erg druk geweest zijn. De kanonschoten hebben in de wijde omgeving voor verwarring gezorgd... Vanaf circa 16.00 uur nam het aantal bezoekers op de Stelling-website ongewoon snel toe.

- Niet over de forten maar over militair re-enactment: komende donderdag, Hemelvaartsdag, wordt een mobilisatie van soldaten (1926) op het Station Twisk gehouden. Soldaten van 'Nederland Paraat' moeten daar om 10 uur opkomen, veelal met de stoomtrein uit Hoorn. De taak is om de spoorweg te ondermijnen en de straatweg te bewaken en het voorbereiden van het versperren van de weg door trotyl rond de bomen erlangs te plaatsen. Station Twisk is te vinden op de Museumspoorlijn Hoorn - Medemblik. <http://www.livinghistory.nl/> <http://www.museumstoomtram.nl/>

 

Stelling van Amsterdam op Twitter Stelling van Amsterdam op Facebook Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
Reizend restaurant SterkWater strijkt neer langs de Hollandse Waterlinies. In de grootste, oudste en prachtigste forten genieten haar gasten van een bijzondere avond uit, met een heerlijk 5-gangen diner en meeslepende verhalen. (Advertentie)
 
 
 
FMTraining - Trainingen en cursussen voor gebruikers en ontwikkelaars van FileMaker (Advertentie)